장음표시 사용
331쪽
persectiones suarum partium : imperfectius tamen est omnibus sitis causis simul sumptis tam intrinse-cis, quam extrinsiccis, quippe cum ab iis quoad totum esse dependeat, & nihil in se persectionis continuat, quod non illae, vel formaliter , vel eminenter includant ; cumque instuper in numerum causarum reserendus sit gl0riosus Deus, utpote primum ess ciens, & vltimus sinis rerum omnium, ut infra expli
r. Nullus ectus nobilior es fvir causit. J Simul
nimirum sumptis. Ratio patet ex dictis, quia tota perfectio quae est in effectis, profluit, a cautis, ergo est in causis, vel aequali modo, siue formaliter, ve in causis vitiuocis vel nobiliore modo, siue eminenter ut in causis aequivocis. Vide, si libet, Scaligerum
s. Nulla causa mi fu i potest edere essectum nobiliorem ρ. Resertur a D. Thoma l. 2. q. 12. a. .in corp JIntclligitur autem de causa, a qua per su& non per accidens tantum dependet essectus,&quae non solum instrumentaria sit; sed principalis, iuxta explica tionem pr cedentium. Ratio est,quia cum tota persectio natiua cuiuslibet effectus dimanet a causa, fieri
non potest, ut aliquam illa persectionem tribuat suo effectui,quam ipsa nullo modo possideat: quia,quod quis non hab , iton potest dare: & propter quod Vnumquodque tale cst , id ipsum magis est tale; &nihil agit ultra suam speciem aut gradum,ut explicabitur suo loco. Hinc etiam verum est istud: . Sub antia nonsit ex nonhubi anti's. I. Phy.t. 1χ.JNimirum, tanquam a causa per se & primaria:quidquid enim non est stibilantia,& potest esse causia,ne-cosario est accidens ; at ero quodlibet accidens ignobilius est entitatiue qualibet substantia,ut explicabiturinfra, Titulo de Substantia, ergo non potς st
332쪽
Pars quarta. Titulus VIII . . I 69, esse causa illius primaria aut principalis, licet ad illius productionem concurrere possit per modum instrumenti uti contingit in generatione compositi naturalis. Dixi substantiam non fieri ex non substantiis, 'tanquam a causis per 'se ; quia improprie loquendo, fieri potest, ex priuatione, quae est principium generationis, tanquam a termino a quo, qui non sortitur rationem causis.
s. Causa aequivoca producit effectum ignobilioris natura, quam sit ipsa. Traditura D. Thoma, in . d. I.
& aliis passim. J Sensus est,causa aequivoca, intel Egerrimaria, de principalis, semper in cntitate sua,& inatura, nobilior est tuo effectu. Ratio est, quia illa dicitur caucta aequivoca, quae producit effectum diuersis speciei; quare cum ob specificam diuersitatenueffectus a causa, aequale sibi causa aequivoca, ut sic, producere non possit. & multo minus aliquid nobilius, quam ipsa sit ut constat ex dictis; necessarib.
aliquid producit se ignobilius. Viddii potest Iulius
Scaliger. Exercit. J. sect. I.
6. Esse Ius sequitur debi.iorem partem fua causa. JDictum hoc duplicitct potest intelligi, primo ut so
lum dicat, effectum semper esse minus perfectum, quam si causa ex omni parte cliet aequaliter perse- ta, v. c. quando duo leuant aliquod pondus, quorum unus habet vim agendi ut 8, alter ut a, sequitur minor effectus, quam si uterque haberet vim agendi, ut 8, & hoc sensu generatim verum est axioma. 1 potest intelligi, ut dicat, eius Dodi effectum nunquam esse perfectiorem, quam si virtus agendi partis debilioris ipsius causae, iliae semper eo eiusdem ordinis cum parte causae debiliore, & hoc sensu fallit, quoties o ues causae unam integram constituunt, pei sectiorem, quam sit altera earum per se
333쪽
iro De causiis Eutis creati. sola: tum enim effectus semper est persectior,qhaio sit virtus agendi,non solum partis inferioris, sed
etiam superioris, ut patet in exemplo leuantium illud pondus; non enim tantum leuant pondus Vt 2, sed vito. Quare secundum hunc posteriorem sensum tantum verum est, quando una causa non adiu uat, nec intendit, moilo iam dicto, vim agendi alterius, ut fit in syllogi siniscin quibus prqmidae non intendunt, nec augent mutuam certitudine; sed solum se mutuo iuuant, ad constituendam ipsam. consequentiam,quae per unam solam propositionem con-Mitui formaliter non potest: proinde in his sol s,
secundum posteriorem acceptionem axioma pro prie locum habet, de efferri solet his terminis : Conclusio sequitur debiliorem partem antecedentis. De quo fusilis suo loco.
De similitudine inter cui esse BA.
r. Ffectus gerit militudinem sua causis. Sumituri .ex l. i. de Gen. & Cor. t. 3 i. J Verum est
hoc proloquium generatim de omnibus causis, siue univocis, liue aequivocis : de his quidem, loquendo. de similitudine virtutis, qua omnis causa aequivoca continet eminenter situm effectum; quo modo animalia imperfecta, plantae item, & mctalla,causis sitis aequivocis assimilantur: quia corum formae virtute& eminenter in ipsis continentur : De illis vero loquendo de similitudine specifica; quo sensu certum est, quod omnis effectus uniuocus eiusdem clientiaest, siue naturae specificae cum sua causa; uti v. c. in
natura humana omnis filius similis est piopito suo
334쪽
Pars quarta. Titullis VIII. Iri
parenti : Neque vero in unitate specifica modo conuenientia huiusmodi consistit; sed in proprietatibus etiam, & accidentaria, ac proprie dicta similitudine aliquarum, saltem corporis & animi asse,ctuum, &dispositionum'; tum natiuarum omnino, xum etiam a cuiusque complexione, decursu tem
poris prouenientium, iuria illud, non inscite a Poeta dictum: ii tiret in s. Γνs, menii a radicibus humor,
Et patrum in natoae abeunt cum semine mores.
Sicuti enim in plantis qualitates latissime diffunduntur; ita in hominibus etiam, posterorum mores, vitam saepe maiorum exprimunt: Cum hisce tamen non pugnat, quod, per accidens, causae &effectus persaepe etiam immutentur, & sibi dissimiles evadant, interueniente scilicet aliquo impedimento, vel CX parte materiae, vel ex parte di spositionum, &c. ut contingit in plerisque monstris; vel etiam naturali mutabilitate rerum omnium sublunarium , citemporum varietate, iuxta illud Vulgare : Tempora
mutantur nos mutamur in illis.
r. Quidquid est in effectu. in cauta. J Vulgare
istud intelligitur hoc modo : quidquid entitatis realis &perfectionis est in effectu,ut effectus est,est etia, vel fuit in causa, vel formaliter, vel certe virtualiter&reductive; omnis enim persectio ultimate ordi natur ad causam primam: non autem quidquid imperfectionis in effectu secundum se materialiter spe clato reperitur, id etiam necessatio est in causa; quia alioqui sequeretur,quod omnis imperfectio eisci in . Deo, qui est causa creaturarum omnium. 3. QVorum cause bonaesunt; ipsa sunt bona. J Ve- rum est pronunciatum in sensu formali. respectu causae & effectus, hoc modo : omnis effectus procedens a causa, quatenus ea bona est, ipse quoq; inse
335쪽
est bonus, in quantum videlicet per se ab illa proce dit. Dixi primo quatenus causa bona est, in sensu
sormali; quia a bonis causis mala quedam nascuntur
via viris iustis leuia peccata in non tamen ab illis
proueniunt, qua ex parte cause bonae sunt : item a malis causis bona subinde oriuntur ; sed in sensu materiali, & non prout causae sunt malae. Dixi s cundo, effectus in se bonus est, quatenus a tali causa. procedit ; quia tametsi omnia per se concurrentia ad productionem alicuius cffectus, bona sint, potest tamen aliquando effectus aliunde per aliquam circula' stantiam vitiari: quamuis in tali casse causa absolute non sit ccnscnda bona; illud enim vitians effectum, infert rationem causae malae. Videri potest supra, Titulo de bono, explicatio illius : Bonum est ex integra causa; malum ex singulis defectibus. . Quoram causa sunt utiles .ipsa itilia sunt. 3. suorum causae seunt bonesta, ipsa honesta hunt. 6. Quorum causes delectabiles. susini delectabilia. JTria haec pronunciata in illo priore continentur, δύex eodem vim suam habent, suntque eodem sensu vera, quo illud. His similia tradit Aristoteles 2. Top. c. s. l. si . sed specialia magis & causis cilicientibus
duntaxat accommodata, videlicctria Quorum es latentia bona sunt ps sunt bona.
8. Quorum e cientia nati sunt, i a sunt mala.. s. ut 'rum interimentia bona sunt, ipsa sunt malo. Io. uustrum interimentia malaseunt psssunt bona. JHorum idem est sensus, qui superiorum, eademquet ad argumentandum vis & ratio. Duo priora caedesis etiam tribus caularum generibus accommodari possunt; late tamen acceptis nominibus boni Jc mali; Vr nimirum non tantum bona& mala in moribus, hoc est laudanda, & vituperanda comprehendanti sed etiam bonae & mala, tum naturae, tum artis. Plu-
336쪽
pars quarta. Titulus VIII. sina alia Proloquia philosophica , ex his colligi &deduci possunt , & deducuntur a Philosophis , ut
videre est apud Boetium,de Differ. I. Top. l. 3. Alexandrum es alios, quae omnia hoc generali axiomate
v. Cuius conditionis eis causa, eiusdem quodammodo es efectui. J Alij ita breuius enuntiant: qualis eis causa, talis esse ius. Verum est axioma de causis &effectibus ut tales supt, in sensu formali, ut constat ex dictis: semper enim effectus gerit aliquam similitudinem suae causae, siue univoca illa sit, siue aequi- uoca, siue propinqua, siue remota, siue uniuersalis, siue particularis, iuxta explicationem praecedentium: signanter tamen, &iuxta ordinarium Philosopho rum vitim, intelligitur de causis, per se, immediate causantibus, iisque protriis: non autem de causis per accidens & improprie dictis i quo modo sternua latio, v. c. dicitur improprie , bonus effectus malae causae. vera enim, & propinqua, ac propria sternutationis causa, eiusdem aliquo modo conditionis est cum suo effectu: N eque etiam de causis communibus & vniuersalibus, quales sunt Deus, Sol, & reliqua astra, quia effectus denominari non s olet, a causa uniuersali, sed particulari; ab hoc si quidem accipit speciem, proprietates, & alia accidentia quibus illius refert similitudinem, Et licet in causis remotis & mediatis saepe etiam locum habeat, ut cutam similitudo parentum per varias generationes in nepotes & pronepotes derivatur, ut docet A rishq teles
l. i. de Gen. animal. c. I S. id tamen ex eo sere prouenit, quod vis efformativa, quae est in auis & proauis, omnino similis transmittatur in posteros: quaquam & hic multum valere potest vehemens parentum imaginatio, ut paxct experien i a quotidiana.
337쪽
DISTINCTIO VI. De causis in ordine adesse s diuersos, &c.
1. T Dempotest esse causa contrariorum esse Huuim. et Phys. c. s. t. 3o. J Explicat ibidem & probat: Quod enim praesens causa cuiuspiam est, Moe absens
causam nonnunquam contrarii esse dicimus: it gubernatoris absentiam , subuersionis nauis, cuius praebentia erat caussalutis: Sensus itaq; pronunciati est, unam eamdemque causam producere poste,diuersos & oppositos effectus, si vel ipsa diuerso modo se habeat, vel si ex pluribus effectibus, unus sit per se, alius vero per accidens. Sic in moralibus, idem homo bene se habens, causa esse potest effectus studiosi; male autem operans, effectus vitios, sic idem Medicus eundem aegrum sanare potest & interficere; sed hoc faciet veneno; illud vero remedio : sic diuturna ni uis contrectatio & frigidam enicit manu dc calidam; sed alterum quidem per se& sua natura alterum permotum & amiperistas ira: vinum idem dc humectat& exsiccat; sed alterum per se, alterum per accidens : senectus adueniens & sicciores esticit mortales & humidiores, &c. 1. Eiusdem essectus pli res sunt causis. J Sumitur ex 2. Phys. c. s. Metaph. t. s. ubi dicitur una res plures habere caulas, & s. Metap. c. a. ubi dicuntur cansae multς concurrere posse ad unum numero e sectum non solum per accidens; sed etiam per se. Ex hoc axiomate perspicua fit ratio,cur saepe Medici aegrotos ab infirmitate liberare non possint, quia nimirum saepe illos latet causa niorbi; quae multi
plex esse potest, & non a quolibet iacile dignosci-
338쪽
tur. Intelligitur autem axioma primo de causis per se & diuersi generis : sic causa efficiens statuae est sta- tuarius, materialis est, lignum, metallum, aurum,&c. Secundo de causis particularibus eiusdem generis , quarum scilicet singulae & per se solae non
exhibent sufficientem & totum concursum necesse sarium ad effectuin, sic . clementa concurrunt ad compositionem mixti in gen ere causae materialis, sic unus currus trahitur a 6 equis, &c. Tertio etiam verum est, de causis tota bys, & per se, eiusdem gens
ris , sed non eiusdem ordinis: quia in eodem genere causae, v. c. efficientis. alius est ordo causarum uniuersalium , quales sunt Deus , caelum, &c: alius particularium: sic omnes effectus causarum secundarum pendent a Deo, ut a prima & uniuersali causa, ab alia vero ut a causa particulari, totaliter tamen concurrente, pro ratione causae secui)dae. An autem idem numero effectus possit produci a duabus causis secundis, eiusdem ordinis &generis', ita ut a
singulis producatur totus , disputant Philosophi, quos vide, si libet. ι' denique intelligitur cliam Averti est de causis per accidens, siue totalibus, siue partialibus siue eius de, siue diuersi ordinis,liae enim in infinitum variari pollunt,iuxta illud. 3. Causae per accidens sent in ita. a. Phys. c. c. JId est nullo certo termino aut fine comprehendiatur, cum tot este possint, quot accidentariae mutationes, dc varietates circumstantiatu accidere solet in causs& effectis per sese ; hae autem multiplicari possunt
in infinitum, ut patet experientia quotidiana. Sic aliquando contingit, Vt aegrotis, capitis sanitas restituatur , ex rasione capillorum, aut ςx eo, quod ventus Fauonius aut Septentrionalis leniter spirare incipiat, ut docet Aristoteles in Problematis secquaest. io. quia nimirum sublatis capillis superflui
339쪽
capitis vapores facilius exhalant, & a talibus ventis suauiter aerem perflantibus capitis fuligines eliciun tur & abducuntur , ut docet Aristoteles loco ci
. Quam cabiores cansa, tantb iniuersitor: refertur I S. Thoma in 6. Metaph. lech. 3. t. 7. J Sensus est, causam eo se magis extendere ad plura in causando, quo superiorem obtinet gradum in ratione cause ; sicuti enim uniuersale in praedicando, quo sublimius est in serie univrsalium, eo de pluribus praedicari potest, ita uniuersale in causando, quanto est altius, tanto exercet suam causalitatem Seneralius : unde Deus, qui est causa prima & suprema etiam est causa uniuersalissima, & generalissima,co currens ad productionem omni u omnino effectuum. MAD Thom. i. p. q. 6J. a. 3. in Corp. 1. Diuer serum spectuum diuers unt causes. Sumitur ex o, Metaph. 3. & refertur ab Auerro e i. de
Caelo t. 1 . & 2. de Car. t. 93. J Est autem intelligendum non de causis uniuersalibus aut remotis ; sed immediatis & propriis: hae enim aliquo modo diuersae sunt, siue diuersimode se habent,vel quoad se, vel quoad alias eti m circunstantias , pro varia diuersitate effectuum, ut recte docet S. Thomas in z. Phyc. leetiri. & patet ex huius distinctionis num. I. si quidem modus operandi diuersus, siue a causis ipsis, siue a circunstantiis oriatur, constituit causam in
ratione causae formaliter diuersiam: Sic v. c. Sol censetur esse causa generationis reru ex eo quod pr pius ad nos accedit, circa aequinoctium vernum: per abscessum autem suum constituitur causa interitus &corruptionis, ut docet Aristoteles, 2. de Gen. c. IO.& secundum hanc explicationem non solum verum
est axioma in causis propriis; sed etiam locum habere potest in causis uniuer adibus & remotis. 6. Uni
340쪽
pars quarta. Titulus m. 1 j6. Vnicuique essediui debet seiunari ca a conueniens. J Proponit hoc Theorema Philosophus 1. phys.c. 3. explicandis causis omnino accommodum, quo monet, reddendas esse effectibus idoneas causas& congruas, ut puta, effectui singulari singularem causam, uniuersali communem ; effectui actu, causam actu; effectui per se causam por se, atq.ie ita in caeteris. Vide, si libet, quae dicemus infra ad illud diomuis essectus gerit similitudinem sevi V lentii Titulo efficiente, dist. 8.
De Causa Materiali. DIs TINCTIO PRIMA Variae diuisione; Materia.
MAteria generatim alia dicitur obiectiva e alia
subiemua , obiectiva nihil est aliud, quam obiectum, circa quod versatur agens actione immanente; quae significatio metaphorica est, & Parum ad praesens institutum pertinet et quia illa, ut sic non exercet causialitatem materialem. Materia subiectiva, de qua hic agimus, varie diuiditur. Nam 1' Materia alia est prima, alia secunda : materia prima dicitur, vel quia non habet priorem, vel in ordine ad secundam, estque illa substantialis materia, quam Aristoteles i. Phys. c. 9. definit, Primum subiecisum, ex quo sit aliud. Materia secunda dicitur, quae supponit primam , haec est duplex, prior est compositui M substantiale, quod dicitur materia secunda, respectu sensibilium accidualium : posterios