장음표시 사용
371쪽
1 Orpus totum anima afatia conditum est. De - -/promitur ex l. i. de partibus Animal. c. 3. JVbi id probat Aristoteles in hunc modu: cum enim omne instrumentum alicuius rei gratia sit, & partes corporis omnes alicuius esse gratia videamus; id autem a plum, esse alicuius rei gratia, non nisi pro aliqua actione sit eo videlicet sensu, quo unum inque dicitur esse propter operationem ut explicabitur, Titulo de causa Gyciente) patet iam,totu etiam corporis esse constare alicuius gratia actionis pleni ris: non enim scistio serrae gratia facta es ; sed serra sectionis gratia, cum sectio quaedam usui sit: Quapropter corpus etiam totum anima gratia conditum es,iti membra officiorum gratia consant ad qua accommodantur. S ensis moralis, huiu pronunciati essi carest in illos motiales, qui ita eluunt, ac si nec maiores essent, nec ad maiora geniti, quam ut mancipia sint sui corporis. 2. Anima tegetativa est animarum prima. l. r. de Animat. 3 i. &l. I. de Gen animal, c. 3.J Vbi dicitur scelus in utero, primo vivere vitam plantae, secundo animalis, tertio hominis. Intelligitur itaque & verum est pronunciatum,de prioritate naturae, proce
dendo ab imperfectioribus ad persectiora, vel quoad
formas ipsas. ut sentit D. Thomas i. p. q. Mῖ- Vel certe quoad diuersos eiusdem sormae gradus operan di,ita ut eadem anima tribuat primo corpori gradum egetatiuum, deinde , crescentibus dispositionibus, sensitiuum, ac denique ruionalam. Item verum est priori tats
372쪽
prioritate communitatis, quia anima vegetatiua in .pluribus reperitur, quam sensitiva aut intellectiva; ubicunque enim harum alterutra,vel utraque est,ibi est & vegetativa, non e conuerso : non autem intelligitur pronunciatum, de prioritate dignitatis, ut per se est manifestum. 3. Animae vivificantis principium in corde Sumitur exl. de senect. & iuuet. c. 2. secundu alios . JEtsi anima in toto iit corpore per substantialem praesentiam, & non per Virtutem tantum, aut operationem : sedem tamen primariam in corde obtinet, & ex illo in reliqua membra partiales influit vi res & potestates; in alia quidem principaliores, quae dicuntur membra principalia ; in alia vero minus principales. Ita fere Albertus M. Deprincipiysrmotus progrestium. Tracit. r. c. H. Tametsi vero operationes animales praecipue & proxime a cerebro desedeant, nihilominus a corde etiam pendent rc mole & mediate, tanquam a causa uniuersali & nece stari ii om. nibus corporis functionibus. Vnde inter omnia me-bra cor censetur nobilissimum, si dignitas eius &praestantia consideretur ex influxu generali, & maxime omnibus membris necessario : omnia si quidem membra vitalem a corde accipiunt calorem, sine quo nec vivens perdurare, nec anima potest corpori manere coniuncta. Lege, si placet, Conimb. i. de
1. Anima rationalis est nobili*πυιformarum 4 Elicitur exl. I. de Animat. 81, ubi ait, nihil posse melius, esse de praestantius anima intellectuali, utpote, qμη
omniurn re vixime dominetur dii in comparatione scilicet formarum naturalium. Tanto etenim forma quaelibet nobilior est, quanto magis dominatur materiae corporali, & minus eidem immergitur, magisque operatione sua, & virtute illam excedit : Atqui vero
373쪽
rio De causis Entis creati. rationalis anima, quasdam habet operationes & yica
tutes, in quibus nullo modo communicat materia corporea, & maxime eidem materiae dominatur, nec
in esse suo a materia dependet, cum sida inter alias cluentium formas incorruptibilis sit,& immortalis, iuxta illud: 6. Si Deus iustus est, anima hominis immortalis est. drisatum istud, teste D. Chrysostomo, Hom. . de Prouidentia, S. Clemens , discipulus S. Petri, l. 3. Recognitionum scribit se accepisse , ex ore S. Petri Apostoli. Ratio . pronunciati est; quia si anima sit mortalis, Deus vel non est Deus, vel est iniustus; quia nec pijs praemia, ncc impijs merita persoluit supplicia, hoc enim non facit ordinarie in hac vita, cum impii fere maxime hic dominentur; pii vero aerumnis & calamitatibus premantur, & ad mortem usque opprimantur; Ergo si Deus iustus est, datur
altera hominis vita, nec anima cum corpore, iumentorum more, extinguitur. Lege, si placet, interpreces S. paginae,ad illud i. Cori 'thiacae c. Io. Si in hac tua tantum in Chroto Aperantes fumu , miserabilior essumus omnibus hominibus. Addo, etiam omnibus creaturis, quae non a illiguntur tot curis, aerumnis, timoribus, iuspicionibus, quot homo. 7. Anima perfectior continet unpei fecIiorem. De promitur ex 2. de Anima c. 3 t. 3 i. J Quemadmodum una figura, v. c. triangularis, imperfectior est, quam
alia, V. c. quadrangularis, & prior seu imperfectior, continetur in posteriore, seu perfectiore: quadrari gulum enim includit triangulum & aliquid amplius, scilicet Vnum angulum, & quinquangulum includit
quadrangulum,& Vnum angulum, & ita consequenter, ut circulus omnium figurarum iso perimetrarum capacissima sit, & persectissima, vi fusilis dicetur, Titulo de Bantitate; Simili ratione anima ve-
374쪽
Pars quartae. TituIA X: xit tetan, , quae est prima de imperfectissima; includitur in sentiente, sentiens in intelligente ; liue quod
idem est ; anima sensitiva includit vegetatiuam, &aliquid amplius, rationalis utramque & aliquid amplius , gradum videlicet intellectivum , secundum quem omnibus formarum generibus supereminet,ut constat ex dictis.
De caesa Emeiente in genere. DII TINCTIO PRIMA.
Variae diuisitones causae EDicientis. t Ausa eis ciens alia est per se, a qua directὶ
pendet effectus, ut a statuario statua ; alia per accidens, quae est duplex, una ex parte causa , vestatuarius musicus: Est enim per accidens statuario te spectu statuae, quod sit musicus ; altera ex parte effectus, sic inuentio thesauri est effectus per accidens respectu egestionis terrae, quae est effectus per se intentus a sodiente. , 2. Causa efficiens alia est physica, quae propriὶ per realem influxum causat,& subdiuiditur in nςcessariam ac liberam ; alia moralis, quae tantum causat moraliter: sic qui consulit, mandat, rogat,&c: cen setur causa moralis facti. 3. Alia rursus est principalis,alia instrumentalis: causa principalis subdiuiditur modis: primo in cau fana primam, δc est Deus, & secundam,ut creaturae, ' in uniuersalem; ut Deus, caesuria, sol,&c. & particularem, vi hic lenis. 3' in ptoriam, dc remot/
375쪽
2i 2 De causis Entis creati. 'in aequivocam, quae est nobilior effectu, & vniuo cam, quae est aeque nobilis. . Instrumentalis etiam sumitur dupliciter,primo proprie, & est omne id, quod a causa principali cleuatur ad effectum nobiliorem sic, Vt v. c. calor na- turalis eleuatur ab anima ad producendam substantiam. α' improprie, dc est tripi cx, primo omne id, quod in operando dependet ab alia causa superiore: nc omnis causa secunda est instrumentum causae primae. χ' omnis virtus, vel potentia naturalis agendi, vi intellectus animae, 3' omne id, quod loco alterius agentis substituitur, ut vis impressa. s. Rursus causa instrumentalis alia est separata, ut telum , emisItim a sagittario: alia coniuncta, idque dupliciter, secundum este, ut calor igni, χ' secundum Operationem, ut poni cillus pictori. 6. Denique alia causi essiciens' est totalis, alia partialis, ad has diuisiones pollunt reuocari aliae.
D iciente eius causalitare in genere.
a. r Ausa efficiens es id unde est primum princi-
pium mutationis, aut quierra. 1. Phys c. 3. & 1. Metaph. c. a. J Est haec definitio Aristotelica causae essicientis, conueniens onitatessicieti creato; semper enim illud agit per mutationem, quae supponit subiectium: non autem conuenit agenti increato. i. Deo, quatenus hic agit per creationem; haec namque licet actio sit, non tamen mutatio est nisi nomen mutationis sumere libeat improprie & late, pro quavis actione, siue ea fiat ex praesupposito subiecto, suo nouidc ita hic sensus erit: usscient es loqμρ η' -
376쪽
iram primo principio extrinsecoper se essemus procedit. λDicitur primo Vnde icu quo, ad cludendam primo materiam, ex qua est effectus, secundo formam fper quam est effectus,tertio finem,propter quem est. Dicitur secundo primum principium; quia influxus
causae inicientis est prior secundum rationem,quam causae materialis & formalis, imo etiam finalis, quoad executionem. Dicitur tertio se; quo excluduntur causae per accidens, Sc circunstanti et actioni , t locus, tempus,&c. Dicitur quarto, esseCius procedit, id est, accipit este per realem influxum;ad excludendam priuationem. 1. Actio sperfeIIio agentis. Sumitur ex Commentatore I 2. Metapli. com. 36. de refertur a D.
in genere est actio, immanens, de transiens. Immanens est perfectio intrinseca agentis; physica niuii- rum siue naturalis, quia de morali perfectione nec debet, nec potest semper intelligi pronunciatum :Transiens vero non tam est perfectio agentis, quam patientis i docet Alexander de Ales 9. Metap. z. IV. Est nihilominus indicium persectionis intrinsecie, id est, potentile activae, seu virtutis internae: ac rei edici potest petfectio extrinseca agentis creati, quatenus eius persectio ad alia quodammodo extenditur; quod in rebus habetvibus limitatam virtutem pertinere censetur ad quandam carum perfectiorem, quia
3. Maximum creatura ornamentum es Creatorem
imitari. J Praestant hoc omnes res creatae per actio- nem, dum agendo sese cum alijs communitant, &persectionis effecta in alia diffundunt, imitantes hoc ipso suum Creatorem, qui uti infinite de per essentiam bonus est , ita suae bonitatis quam maxim hin diffusiuus, iuxta ea, quae diximuε, Titulos. De
377쪽
Sonitate O sono, dist. 3. Sumptum autem videtur
praesens effatum, ex D. Dionysiol. 3. Caelestis Pherarchiae, ubi ait, Omnium diuinissimum esse. Dei cooperaiorem feri, quod fit in qualibet actionbsiue immanente, siue transeunte causarum secundarum , quibuscum Deus, qui causa prima est, semper neces Iario concurrit Sc cooperatur, ut fusius dicetur infra. Lege, si placet, D. Thomam l . . contra Gent. c. I9. . Omne agens nobilius es patiente. 3. de Animat. 19.& refertur ab Augustino. l. ii. super Genesin ad litteram c. i6. J Ad vcritatem huiVsce Theorematis tres conditiones requirit Scotus, in l. . sentet. dist. φ. q. 2. Vna est, ut effectus agentis sit forma patientis, altera, ut forma fit nobilior pallo, tertia ut
agens proantius sit ipsa sorma, quam producit. Zimara Propositione i 26. docet, non quodlibet agens nobilius esse quolibet patiente; sed confert agens cum suo patiente: in quem senium D. Thomas
3 p. q. 79. a. a. ad 3. ait, gens esse nobilius patiente, Sr ad idem actio referatur. C terum omnes haerestrictiones videntur conferre inter se agens & patiens, non prς cis E, quatenus talia sunt; sed in sensu diuiso, siue materiali, quo modo, nihil frώbibet f pepafatuum esse nobiliu a1ituo, ut vere inquit D. Thomas loco citato. At velo in sensu composito siue formali absolute & uniuersaliter dici potest, omne*gens, quatenus agens, praestabilius esse quolibet
patiente, quatenus prςcise patiens est, sicuti ab io-lute & uniuersialiter, Agere, ut sic , meli in es, qηπm pati, &Θοuci e sequam moueri. Ratio est: quia Via;
quodqubagit, secundum quod est actu, & unumquodque patitur, secundum quod est in potentia, uxpluribus explicabitur Titulo de Actione , ω P bilisve. Consule, si placet, Auerro em, Epitom. Mem
378쪽
tis. J Est commune Axioma, cuius Veritas patet ex eo, quia omnis causa & nobilior est, & prioritate naturae prior suo effectu, ita ut a palle rei effectus dependeat a causa,& existere non possit,nisi per causim ; haec vero quod elle suum & existere minime ab illo dependeat. Vt item docet Aristoteles in Post- praedicamentis,Capite de Modis Prioris.
6. Omniscasse realiter disinguitura juo esseCIn. JPatet hoc vero cx ipsa notatione nominis; quia, ut inquit D. Thomas, . p. q, 3. a. I. ad i. Hoc uomen, cassa, iidetur importare diuersitatem substantiae , crispendentiam alicuius ab altero. In omnibus enim cau-
farumgeneribus, semper inuenitur dii tantia inter causam, O iil cuius di causa , secundum aliquam perfectionem aut mirtutem: Clarissimς autem locum id habere cernitur in causa esliciente, utpote quae tanquam principium extrinsecum per veram causalitatem , ac proprie realem influxum causat, siue influit esse in effectum. Atque hinc etiam perspicuum euadit
istud: 7. Omne qπodsit, nece spe est ab ali. fieri: J Tum id necesse est, quam impossibile idem fieri a seipso. Ratio est, quia alioquin idem ellet seipso prius &posterius, nobilius & ignobilius, dependens a se, &independens, principium sui & principiatum: hoc
autem inuoluit contradictionem,& repugnat iis quin docet Aristoteles i. Physic. e. . Vide,quae diximus
supra Titulo, G i incinere, distini one Wrtia.
379쪽
De modo operandi cuinis Agenti proprio.
VNV 'quodque es propter operationem. 2. de
taphysica disp. S. sect. . num. I, J sensus est:omnis res est propter suum ossicium a materia sibi praescriptum,&institutum; siue illud sit ossicium patiendi, seu recipiendi tantum, quale est materiae primae& quantitatis, sue disponendi, agendi, informandi, ornandi, modificandi,&c. Vide, si lubet, supra, explanationem illius : Materia nullius es amui
a. Omne Ens habet aliquam propriam actionem. J Sumitur ex loco proxime citato, & ex I. Phys. c. 7. ac verum est de omni Ente reali actu existente, eodem sensu , quo axioma proxime antecedens; nempe, omne Ens habet certum aliquod munus, cuius exe quendi gratia, a natura est institutum. Sic materia prima, quae est substantia postremae notae , per Ve ram & realem causalitatem concurrit ad constitutionem compositi physici, estque compars formae, ac relationem habet ad utrumque. Eadem est ratio ira omnibus rebus aliis. Etenim, Deus & Natura nihil faciunt frustra nec quicquam patiuntur otiosum, ut explicabitur suo loco. Quod si de operatione, sue actione proprie dicta, in genere causae essicientis intelligere lubeat, verum erit tum hoc,tum praecedens
axioma de Entibus in actu formali ctistentibus, dccompleti : haec enim proptie sunt activa, Unaquaeque iuxta speciem suam. Nam. Ficut se rea babre ad esse ita ad operari. Sumi
380쪽
Pars quarta. Titulus M. 2I7tur ex φ. Ethic. c. 7. J Ratio illius est, quia virtus
operandi connaturalis proxime ex natura cuiusque . rei procedit; nec ipsa solum, sed etiam modus operandi est proprietas quaedam connaturalis iplius, inodiellendi virtutis, quae necessario debet esse proportionata suo principio; alioqui non ellet conna turalis, nec per se connaturaliter ab illo flueret : ac proinde qualis est essentia rei, talis etiam est potentia, ac consequenter talis operatio connaturalis: hinc agens materiale, v. c. nihil efiicere aut operari potest extra materiam; quia ipsum materiale, cum sit requirit modum agendi materialem : Hinc etiam,
iuxta vulgare prouerbium: Optimi est optimum agere; quia congruum est , ut dignitas actionis dignitati agentis tuo modo respondeat. Sed de hoc plura suo loco, ad Titulum, qualiter Deus operetur ad Extra. Axioma propontum alij proponunt hoc
. Modus operandi sequitur mrdum espendi. I Ita
resert D. Thomas I. p. q. 89. a. i. in corpore. Visi ex eo probat, animam separatam a corpore, intelligere, non per conuersionem ad phantasmata, quaritat in organis corporeis; sed per conuersionem ad
- ςa, quae fiunt intelligibilia simpliciter: Eodem modo sonitur a Francisco Albertino, principio primo
sophico, ubi id verum esse ostendit in omni operationum genere, siue transeuntium, de quibus hic praecipue ; siue immanentium, ut sunt cognitiones, volitiones, &c. de quibus iusta; siue deni que moralium, ut est, exempli causa, satisfactio.
- 1. medus sat aciendi sequimr modum essendi; personae videlicet satis iacientis. J Elicitur ex lib. r. Ethic. cap. 3. & perspicuum fit exemplo , quod seri Aristoteles ibidem : Si r libelui , inquiens,