장음표시 사용
391쪽
percutiat magistratum, non satisfacit , si repercutiatur. sed illimo supplicio eis assiciendus. Quia ex militate personae, secundum moralem olimationem, decresecit fati admo. Atque hinc docent Theologi, nullam cre turam poste ad aequalitatem fatisfacere Deo pro pec .cato mortali; eo quod i tisfactio crescat ex dignitate personae fatisfacientis, si Cuti iniuria crescit ex offendentis indignitate, & contra, ex dignitate personae offensae. Vnde ut satisfactio habeat aequalitatem cum iniuria, oportet ut dignitas personae satisfacientis habeat candem proportionem cum dignitate persona offensae: hanc vero habere non potest persona creata, quamuis sancta sit, & Deo grata. Ita sere Suareet Tomo I. in 1. pari. disp. ε. sect 7. quem consule, si placet. 6. M'dus essendi colligitur ex mori operandi. J Nimirum a posteriore, eo modo, quo omnςs caulae intelligi pollunt ex suis effectibus: sicuti enim ex esse posse, & ex posse operari colligitur a priore ; ita cconuerso, ex operatione potentia. & ex hac ipsa in-.
uestigatur ellentia a posteriore: Est liquide haec pro- , positio, conuersa praecedentis, & ex citato iam capite septimo, libri quarti Ethic. desumstur. Pleraque haec Axiomata efficaciter vibrari possunt in homines pigros & vecordes. Etenim si omne Ens institutum est a natura, ad aliquam operationem, cur illi, diuinae ac naturali dispositioni repugnant, & nihil operantur 3 Si ita sese res habet ad esse . quomodo ad operari, quis illos non recte lucos, &ignaua natur*
monstra appellati posse existimet, qui nihil iraeclari
392쪽
DISTINCTIO IV. De arente in ordine ad sui effrientiam.
i. Γ Μηis actio est a proportione maioris inaqualitatis. I i. de Gen. c. J Celebre istud pronunciatum duplicem sensum habet, eressiorem alterum, alterum minus pressum: prior tensus est talis. Omnis achio fundatur in absoluto & finali excessu' victoriaque agentis, & ita verum est de omni actione quae est simpliciter cum vi istoria; qualis est, si quis virtute motiva, ut 8, moueat subiectum resistens vi ; procedet enim simpliciter hic actio a proportione maioris inaequalitatis, & fundabitur in finali victoria Agentis super patiens, respectu totius pugnae, seu cert minis. Siquidem proportio maioris inaequalitatis est, cum maius refertur ad id, quod est minus, Vt ad 2, 6 ad ψ, &c quae proportio non solum reperitur in quantitate molis, ut V. c. inter cubum pedalem, dc bipedalem ; sed etiam in qualibet quantitate virtutis,ut in comparatione duplicis aut triplicis potentiae actiuς, &c. Posterior sensiis est huiusmodi: omne agens debet elle potentius ad agendii. quam patiens ad resistendum, siue ad impediend mactionem, licet patiens possit esse potentius ad rea-gendum, quam agens ad resistendum. Et hoc sensit verum est uniuersaliter axioma de omni omnino actione, siue agens potentius sit patiente, siue minus potens. Omne enim agens, ut agens est, vincit &praeualet respectu eius quod patitur, idque vel simpliciter, si omnino victoriam reportet; vel certe secundum quid, si patiens maiorum virium sit ad rea. gendum. Sic v. c. adolescens luctans cum viro,&
393쪽
aro De causes Entis creati. agens in illum vincit secundum quid; quatenus scilicet active reluctatur: vincitur autem simpliciter. quia plus in ipsum reagitur.
r. Ab inofficiente nihil sit. J Vulgare istud elicitur ex citato iam cap. 7. & verum est, iuxta explic tionem praecedentis, in sensu composito siue sormali; non vero diuiso siue materiali. Sic v. c. non potest homo conuerti ad Deum,aut credere rebus fidei, aut diligere Deum ut oportet ad salutem, sine adiutorio gratiae Dei, superaddito naturae, &diuerso a beneficio creationis aut auxili j generalis,iuxta illud r. Ioan. 6. φ . Nemopotest venire ad me , nisi Pater , qui misit me, traxerit illum. Quia, ut inquit Apostolus 1. ad Corinth. c. 3. Non fumus f pcientes cogitare aliquid ex nobis, tauquain ex nobis; sed omius nostra suscientia ex Deo est De qua re consuli possunt Suarea, Malij Theologi in materia de Gratia, ubi disputant
contra Pelagianos haereticos. 3. Agrum oportet imbecilliorem esse, quam agricolam. J Commune istud adagium fundatur in veritato praecedentium axiomatum : quia nimirum actio pro cedere debet a proportione maioris inaequalitatis,&nihil fit nisi a sussiciente. Conuenit in illos, qui temere munus suscipiunt, cui gerendo minime sunt
. Satius est Um m facere insigniter, quam multa mediocriter. J Elicitur ex l. 2. de Caelo, c. s. t. 63. ubi dicitur, gere multa recte oes edi mile est ,&l.
Et hic. c. s. ubi inter officia viri magnanimi numeratur ; paucas quidem agendas res aggredi, magnas autem G praeclaras, & cx l. 9. Ethic. c. s. ut Philosophus, ait, Virum probum magis eligere ,breui tempore latari
Uehementer, quam longo leuiter, σ viuere hones e mno Gnno, quam multis quomodolibet unam actioni exer-ccre honesium s nugnam, quam multas γ paruas. Nam
394쪽
T. Faciuus innin eximium multis praeualet exiguis. JDesumitur e locis modo citatis , & non obscure ex dictis intelligitur. Quare cum nemo omnibus muniorum generibus ibiliciat, & omnino nihil ab om ni parte beaturo sit in rebus creatis; minus prouid c consulere sibi videntur illi, qui in ossiciis, ac propositis suis instabiles sunt, ut qui vagam tantummodo
rerum diuersarum scientiam, v. c. vel perfectiorem desiderant, nec in certum aliquem scopum, via certa, studiose collimant. Vere enim dicitur istud vulgare :6. Pluribus intentus minor es ad singula penises. JRefertur,&in materia Theologica dicto sensu usur Patur a Suareet l. . de Angelis c. 6. n. 36. Arbor ut feliciter in altum allurgat; luxuriantes rami, qui ad latera protuberant, praescindantur oportet; alioqui vegetativa vis omnis dissipatur, & ad rectam arboris protensionem tota minime conuertitur. Sic Tullius in soluta oratione, Maro in ligata plurimum operae posuit. Sic Venator seram iaculaturus, alterum
claudit oculum, ne radi j & axes multiplicentur 'i-suales. B aptista Mantuanus, vi de illo referunt P. Iouius &alij, nimium Hebraicae linguae studio deditus fuit, maiorumque laudem consecutus suisset, si certa laude contentus fuisset. Quilibet in suo non in quolibet in sensu abundat ad Rom. c. ib. Huc quoque
. Mille talos coenses iacere impossibile s. l. a. de Caelo c. 11. t. 63. J Monet, dissicillimum esse, recte agere, & multa, de saepe eadem ; licet semel atque iterum, aut pauca recte agere non sit difficile. Vula ludo talario, facili negotio quis unum aut duo coos iaciet , at mille continuato ordine coos iacere , adeo difficile videtur , ut nullo modo
395쪽
ii De causis Entis creati. accidere posse videatur. Idem confirmat exempldearum rerum, quς ob alii ni & alium finem, veluti catena quadam perficiuntur : qui finis, si paucioribus ac definitis mediis quςrendus sit, facilius obtinnitur, qvim si multis, atque incertis: In mno qui Eem, inquit , duobuiuefacilius quisliam em attinget quo per pinra procedit, eo illum difficulils a sequetur Hisce non absimile est, quod docent Theologi, fieri
moraliter non polle, ut homo etiam iustus, cum pu- illo gratiς ordinario, evitet omnia peccata venialia
ad longum tempus , quamuis physice id fieri possit.
Licet enim non careat potestate intrinseca, quae secundum se sum ciens est ad hoc prestandum : haec tamen potestas, quia tot difficultatibus & mutationibus est obnoxia, ut spectata fragilitatis humanet conditione, nunquam possit reduci in actum; ideo dicitur moraliter esse impossibile, ut multis locis do- et S. Augustinus contra Pelagianos.
De arente in ordine aά materiam pubiectam. L IS x nihilo nihil sit. l. i. Phys. c. . J Verum est,
in quoad vires naturales & creatas non quoad supernaturales &diuinas. Sensus itaque huius axiomatis est; virtute agentis naturalis & lihili nihil fieri polle, nisi ex pr supposito subiecto: omne siquidem agens naturale , quatenus tale est , omnibus suis actionibus necessarib pr supponit subiectum: quo modo in omni generatione naturali praerequiritur materia prima, quae Ier se necessario concurrit ad constitutionem composti producendi : Et in hoc distinguitur agens naturale a supernaturali, quod J-
396쪽
lud non possit esticere quicquam ex nihilo, V. c. producere formam substantialem, vel accidentalem, nisi concurrente subiective materia; hoc vero id possiti quod eum facit, dicitur creare r. In nihilum nil potest rest l. ibidem. J Verum est eodem sensu, quo axioma pr cedens: ninil enim an- nihilari potest virtute naturali, licet id virtute diuina fieri minimξ repugnet. Vtrumque pronunciatum veteres Philosophi, ut Cleanthes libro de Atomis,
Chrysippus i. Phys in fine, & alij . quos refert
Laertius lib. , ita indubitatum statuerunt, ut nulla proritis potentia, vel ex nihilo aliquid produci, et hi nihilum aliquid resolui polle iudicarint: qua de camsa materiam Deo coaeternam fecerunt, ex qua illecuucta produxerit ,& in quam ultimo resoluantur omnia quae intereunt; quippe ingenerabilem natura sua de incorruptibilem respectu cuiuslibet agentis. Sed errarunt miseri , infinitam omnipotentis Dei
potentiam ignorasites. 3. Natura operatur ex pratacente materia. 7. Metaph. t. 22. J Ita quidem, ut materia semper incorri ptibilis in suo este naturaliter perseueret: Formae vero continua silccessione producantur & pereant. Intelligitur oc verum est, iuxta explicationem Vtriusq; praecedentis. Sumitur itaque hic natura pro collectione caulatum naturaliter agentium, ita ut excludatur Deus gloriolus, qui supra naturam est, de operari, ac producere rem potest ex nihilo.
. . en x cir patiens communicare debent in materia.
l. de Gen. c. 7.4 Intelligitur axioma de iis agentibus, quae vicissim reactione repatiuntur, siue in quibus w mutua datur actio & passo, ut sunt omnia quae constant quatuor primis qualitanibus : talibus namque debet communis este materia. Vnde tametsi caelum S astra vere agant in haec inseriora i quia tamen et
397쪽
reactionem inferiorum non repatiuntur , eo quod caelum non suscipiat peregrinas impressiones, ut explicabitur infra, Titulo de Subi tanti,sin specie ; non
est necessarium, neque sequitur ex hoc effato , corpora caelestia communem habere cum si blunaribus materiam. Vtrum antem reipsa eadem specie materia si corporum elementarium & superlunarium, non leuis est controuersia inter Philosophos &S. Patrinae Interpretes, cuius determinatio non pertinet ad hunc locum. Consulo, si libet, Pererium l. 2. in Genesin q i. Suareet disp. 13. Metaph. sech. II. nu.is.& alios. c. omne patiens debet esse in potentiare)pectu A entis. ibidem, &l. i. de Gen. c. s. J Sensus Verus est, omne patiens debere esse capax actionis & formae, quam agens sua actione conatur introducere in patiens siue in subiectum: implicat enim esse patiens,& non esse in potentia agentis , siue incapax esse ad recipiendam actionem ab agente fluentem. Hinc caelum lunae, V. c. non patitur ab igne, vel alio quolibet elemento, quia ex sta natura ineptum est ad recipiendam actionem, seu formam agentis Hementaris, saltem ex communiori Philosophorum sente-tia, quam hic exempli & claritatis, non Veritatis determinandae gratia adferimus.
DISTINCTIO VI. De eodem in ordine ad Dii sitiones.
r. ' Vt uidi eripitur , admodum recipientis reci-
' pitur. J Est eommune axioma Philosophorum, exi.2. dc Anima citari solitum. Sensus illius est, Omnem actionem, aut formam,aut aliam rem quam-
398쪽
tibet, recipi a subiecto, aut alio quocumque recipiente, iuxta capacitatem & conditionem ipsius sub - lecti aut rei recipientis, ut quo melior est subiecti dispositio, verbi causa, eo facilior sit agentis opera μ tio; dc E conuerso, quo minus dispositum est subiectum, eo dissicilius causa efficiens saum consequa-.tur cffectum. Eadem est ratio de maiore vel minore capacitate, vel alii qualicunque recipientis qualificatione. 2. Actio acZιuorum recipiuntur in subiecto pro νη-tione dis', onum. J Sic ignis potentius agit & celerius in stupam, v. c. ac stipulam aridam,quam in se rum aut lignum humidum: Sic cibus alioqui sapidus de delicatuς, aegrotis insipidus fit dc amarus,ob palatum ipsorum noxiis humoribus infectum: Sic vex-bum litaue ac familiare , homini iracundo asperum. videtur δc inhumanum. Sic denique, quamuis scelus humanus, primo statim animationis tuae momento receperit in se animam vegetatiuam, sensitivam, Arationalem, quae est una δc eadem substantia;non tamen haec statim illi communicat omnes potentias, neque exercet omnes operationes,pr pter desectum organorum dc dispolitionum : sicut etiam,postquam iam homo est natus, etsi habet animam rationale, n5 tame ratiocinatur: item,quauis ossa habeant animam sensitiva, non tamen sentiunt,propter defectu dispositionii. Atq; hoc sensu B. Albere. M.&alij intelligui
Aristotelem l. i. de Gen. animalium cap. 3. cum ait, Foetum in utero primo vivere vitam plantae, secundo animalis, tertio hominis. Praesens axioma in specie
proponit, quod praecedens significat in genere; quoad sensum autem cum illo plane coincidit, dc eadem utriusque est ratio, quae patet discursu per omnes actiones Jc passiones naturales,de quibus utrumque
399쪽
iis De causis Entis creati. . Omne agens naturale operatur iuxta diipositione u obrecto J Sic ignis lutum indurat, ac ceram liquefacit : sic canum & sol in terrae visceribus ex eadem specie materii, pro varietate dispositionum, varias producit mineralium seu fossidiorum species. Ead mest ratio in alijs agentium naturalium effectibus. Sicuti enim, ex nihilo nihil sit, ut docetur l. i. Phys c. . sic ieque ex quolibet fit quodlibet , ut ait Pnilosophus
codem lib. c. s. sed, dei erminatum ex deIeyminato, ut
assetitur ibidem. C terum praesens Sc duo superiora
pronunciata , commode deduci possunt ex citato paulo ante cap. s. lib. 2. degeneratione Animalium. a. Omne recipiens debet e se denudatum a natui a
recepti. J Dictum istud, licet non expresse habeatur apud Philosophum, non incongrue colligunt illud
Peripatetici ex l. s. de Anima, t. φ. & 6. Nam Aristoteles ex eo , quod intellectus noster intelligat omnia materialia, iuxta illud : intellectus es potentia omnia, de quo infra, Titulo de potentia cognosciti uis :infert, cum immixtum ςlle & immaterialem. Quod si quis negaret consequentiam, probaret ille expresse Sa maiori in hunc modum : omne recipiens debet esse denudatum a natura recepti; sed intellectus in. telligit omnia materialia; ergo debet elle denudatus a materialitate. Intelligitur itaque, &verum citprinab de quouis recipiente, siue illud sit materialereale, siue intentionale; seu denique spirituale: ne qae enim mateaia prima cist forma aut coniuncta formae, nec visus est coloratus, cum recipiat omnem colorem; aut si colore aliquo sit imbutus, impedietur a recto iudicio de coloribus serendo,ut exp tentia docet in Ictericis: nec denique intellectus est materialis cum recte iudicet de omnibus materialibus, a ' intelligi debet de natura recepti subiective, eaque non qualibet; sed impeditiua duntaxat, qualis no est
natura immatextatis ut patet in intellectu seipsum,
400쪽
ia ulla spiritualia intelligente ed sola natura materrialis haec namque varie impedire potest,ad recte iudicium se redum de recepto, pro recipientium, & eo-riim,quae recipi utur, varia dispositione , ut pluribus explicat Franciscus Albertinus q. r . Theologica, in t . corollarium , ex i' Principio Philosophico,
quem consule, si placet. s. Iuxta distisionem causa sequitur e fcctu . J De
promitur exl. 2. Top. c. s. l. 3 i. &intelligitur tum de causa materiali siue subiectivi iuxta cuius dispositionc agens naturale operatur,& consequenter effecitissimiliter dispositus subsequitur , ut constat, ex antet
dictis: Tlim vero de causa essiciente, de qua loco citato loquitur Aristoteles omnibus illis, quae ad
hanc reuq cantur: Imb absolute verum est de omnibus omnino causarum generibus: ex omnium enim
A singularum varia dis positioine, qualificatur diuersimode & disponitur effectus,ut fulius declaravimus Titulo e Causis in tenere dist. 1 . ad illud axioma: Cuivi condit ovis eis causa, eiu levi quodam modo es effectu . Hinc etiam facile intelligitur illud :6. Conueniens sit a conueniente. Commentator in Lia. Metap. t. 18. J Sensus est, talem esse proportionem inter e viciens effectum , ut quale est e F eiens in virtute Sc potentia, talis sit effectus illius in actu; ut si ectetus v. c. bonus sit & conueniens, bona etiam & conueniens censeatur causa. Alii Vatias huius propositionis limitationes conseruant; sed est
superuacaneae sitiat, si causa & effectus, uti par est. sumantur tu sensu formali. 7. opus quod a melioribus perficitur , semper es melius. l. i. Politi c. c 3. J Intelligitur & verum est, iuxta explicationcm praecedentis, in sensu formali R composito : non autem in materiali & diuiso , veret se est manifestum. Vide , quae diximus suξra,