장음표시 사용
421쪽
6. Omne agens naturale agit actione informiterdi fιrmi. J Agit enim intensius in partes propinquas,
remissius in remotas, donec pertingat ad extimum terminum suae activitatis, ultra quem nihil amplius agit. Sic ignis intensitis c lesecit subiecta propinquiora, remotiora remissius; nimium distantia sua virtute Sc actione non attingit. Sic & visus, quo vlterius protenditur , eo debilior fit δc minor, donec tandem omnino deficiat, ut docet Aristoteles loco
ante citato, & 3. Meteor. sum. 2. c. .
DISTINCTIO XII. Des Arente libero . necessario.
I. ' Musa libera, positis omnibus ad agendum re- - quisitis pates agere oe non aget e. Sumitur ex 9. Metaph. c. s.J Vbi Philosophus, Quoniam merὸ pore , iii in iliqui dies G aliquando. aliquo modo, G quacunque alia necesse es adesse in de itione: quibus vhrbis, significatur idem,quod ista particula definitionis allatae: positisomnibus requisitis ad Vendum. Illa enim omnia , aio Aristoteles, & optime exponit D. Tliomas,sumenda cile, seu supponenda, ut aliquid dicatur polle, seu elle possibile simpliciter. Depotentia autem sic sumpta subdit Aristoteles, hanc esse differentja inter potetias naturales & liberas,seu quod ide est, irrationales & rationales,ut ipse loqui tur, quod in prioribus necesse est, it cum, quaad psint,pasimum G activum approximent, hoc quide aciat,illud merὸ patiatur. De aliis vero ait; Illo me non est necesse. Quod perinde est,ac si dicerer,potentia libera talem esse,ut approximata ad agendu, cum omnibus requistis, non necessarib agat ; sed possit agere δ: non agere; de subdit optimam rationcm : quia cuna
422쪽
potentia libera sit per se, & ex se potens ad cotraria,
si approximata ad gener adum, ex necessitate ageret, simul ageret contraria. quod est impossibile. r. Causa libera omini ad opus eterminat. Sumitui ex capite ac verbis citatis. J Ratio illius est; quia libertas causae in hoc consistit, ut positis omnibus ad agendum nec est dirijs, possit agere & nonagere, ut iam dictum est: hoc autem fieri non. potest,nisi seip
iam possit applicare ad operationem, vel non appli care, pro stio libitu. Non quod seipsim detecminet sine concursu Dei illius enim determinatio non est aliud, quam illius volitio, quam constat fieri in si possesne concursu Dei sed quia voluntas& potitia Dei, ut sic, applicata ad concurrendia, est quasi indifferes,
de expectans, vi iuxta usum liberq voluntatis creaturae cooperetur, ita Vt per Deum non stet, lud minus fiat actio, aut eadem omittatur , ut fusius explicabitur, Titulo de Causaprima cooperante. Lege, si placet, Suare a disp. metaph. 2λ. sech. φ, Π, 3 3. Causa naturales determinata sunt ad unum. Sumitur e 2. Phys. c. 8. 9. Metaph. t. 3-J Intelligitur de causis necessariis,quae positis omnibus ad age-' dum re i ii sitis non possint non agere. H. ae ctenim notantum determinatae sint,ad unu specie effectu pro ducendu , per se primo & vltimato, Ut ignis, C. g. ad generansiuignem; sed etiam in p)rticulari applicatae ad hoc pallum,u. c.& positis omnibus ad agendu rc-quisitis, determinatae sunt ad hac sorma in indiuiduo efiicienda. Licet verbcotrari j effectus videatur subinde ab eadem causa naturali prouenire; hi tam e Vul. non fixit circa idem,& eo de modo disipolitii; sed circa . diuersa diuersimode affecta,& ita non stant proprie, ut cotrari j sunt, quo modo sol indurat lutum,& cer liquefacit: vel unus per se fit, alius per accidenε, ut aliquando contingit per anciperistasin; vel celictalis
423쪽
a 48 , De causiis Entis ci eati.
causa non essicit se sola utrumque contrariorum; sed concurrentibus alijs caussis ; quo modo sol ad repugnantes effectus in his inserioribus concurrit, quantum autem in se est, omnes nisae naturales determinatae sunt, ad unum Jc eundem agendi modum, de non valent in opposita, uti agens voluntari v. Lege, si placet, suareet d. i8.sech. 7. ia 3 o. 3 i. & seqq, . Causa naturalis non impedita pro scit ctum nobilissimum, quem pates. Sumitur ex eodem textu. JSensus illius est, omne agens naturale , nisi fuerit impeditum, semper agere, secundum ultimum suae
potentiae, & toto conatu, totaque contentione suae Virtutis exire in effectum; cum e comi erso agens li- 'berum tantam vim ad agendum conferat, quantam libet; non autem quantam conferre potens est, ac
proinde effectum proserat modo altioris persectionis, modo inserioris. Ratio pronunciati cst ;. lxii a
causa naturales ex necessitate naturae agunt, teste Aristoteler. Physic. c. 8. & i eo totam vim suam in agendo expromunt,&, ut aiunt Philosophi, operantur secundum extremi u n potentiae. Iuxta hanc
explicationem verum etiam est istud : Natura semper 'facit optimum, quod potest, de quo infra , Titulo de
s. Nihil ultra suum gradum ast speciem agit. Sumitur exl. . Ethic. c. 7. J Ratio est; quia omnes caulae creatae determinatae sunt,ad certa effecta ede-da , & limitatam habent potentiam ac Virtutem agendi, quam naturaliter transcendere non possunt. Refert hoc di istum D. Thomas i. i. q. V . a. 8, Vbi pro explicatione illius notat, nihil agere quidem ultra suam spediem in virtute : posse tamen aliquid producere, quod excedat in quantitate : Sicuti arbor,
tuquit, eis sit supra quantitatem seminis, non es tamensura viri uiem Vsius. Caeterum haec virtus vel est
424쪽
Pars quarta. Titulu f. 2ς 9 propria agentium, vel aliunde communi cata, ut cum a causa altiore res quaepiam veluti instrumenturii albsumitur ad producendum effectum, quem ipsa perme attingere,vel producere non pollet; aut etiam, cum plura agentia particularia ad eiusdem effectus productionem concurrunt; priore sensu intelligitur precipue & verum est pronunciatum, posteriori etiam potest accommodari, sicuti enim, si agens operetur virtute propria, effectus non excedit virtutem agentis propriam ; ita, si agat virtute sibi communicata, effectus similis cyt, ac proportionatus tali virtuti.
Sensus moralis huius pronunciati valet in illos, qui ambulant in mirabilibus super se, immemores status
ac conditionis propriae. 6. Desectus a fila hus causatur ex defectu agentis. JRatio huius ex eo petitur; quia aliter causatur malum in actione, & aliter in effectu : in actione qui- dem causatur propter desectum alicuius principiorum actionis vel principalis agentis: vel instrumentalis , sicuti desectus in motu animalis potest contingere, vel propter debilitatem virtutis motiuae, ut
in pueris ; vel propter solam ineptitudinem instrumenti, ut accidit hominibus claudis. At vero in re, sue effectu ipso, malum causatur non modo ex desectu agentis; sed etiam materiae & aliarum circun- stantiarum. Ita D. Thomas i. p. q. '. art. I. in Cors 7. Idem manens idem aluum essemper facere idem. 8. Physic. t. 33. & a. de Gen. & Corr. t. 16. D. Thomas ibidem, lect. s. t. si. J Sensus pronunciati est,
idem eodem modo se habens, semper retinere po tentiam, seu aptitudinem eodem modo operandi; alioqui non maneret idem: nimirum quantum in se est, siue respectu sui; nam aliunde, ut respexitu matc xiae ac dispositionum,uel aliarum causarum concur -
425쪽
causia non essicit se sola utrumque contrariorum;sed concurrentibus alijs causis; quo modo sol ad repugnantes effectus in his inserioribus concurrit, quantum autem in se est, omnes nisae naturales determinatae sunt, ad vitium de eundem agendi modum, &non valent in opposita, uti agens voluntari v. Lege, si placet, suarez d. 18. scist. 7. ia 3 o. i. & seqq, . Causa naturalis non impedita pro scit es sectum nobilissimum, quem p/tes. Sumitur ex eodem textu. JSensus illius est, omite agens naturale , nisi fuerit impeditum, semper agere, secundum ultimum suae
potentiae, & toto conatu, totaque contentione suae Virtutis exire in eis echum; cum c comaerso agens liberum tantam vim ad agendum conferat, quantam libet; non autem quantam conferre potens est, ac
proinde effectum proferat modo altioris persectionis, modo inserioris. Ratio pronunciati cst; qυjacausae naturales ex necessitate naturae agunt, testo
Aristoteler. Physic. c. 8. dc ideo totam vim suam in agendo expromunt, , , ut aiunt Plutosophi, operantur secundum extremum potentiar. Iuxta hanc explicationem verum etiam est istud : Natura semper
'facit optimum, quod potest , de quo infra , Titulo de
s. Nihil ultra suum gradum ant speciem agit. Sumitur ex l. . Et hic. c. 7. J Ratio est; quia omnes
causae creatae determinatae sunt,ad certa effecta ede-da, de limitatam habent potentiam ac Virtutem agendi, quam naturaliter transcendere non possunt. Refert hoc dictum D. Thomas i. i. q. l l . a. 8, Vbi
pro explicatione illius notat, nihil agere quidem ultra suam spediem in virtute : posse tamen aliquid producere, quod excedat in quantitate : Sicuti arbor, tuquit, eis se supra quantitatem seminis, non est tamense pra virtutem ipsius. Caeterum haec virtus vel est
426쪽
propria agentium, vel aliunde communicata, ut cum a causa altiore res quaepiam veluti instrumentum as
sumitur ad producendum effectum, quem ipsa permo attingere,vel producere non posset; aut etiam, cum plura agentia particularia ad eiusdem effectus productionem concurrunt; priore sensu intelligitur precipue & verum est pronunciatum, posteriori etiam potest accommodari, sicliti enim, si agens operetur virtute propria, effectus non excedit virtutem agen iis propriam; ita, si agat virtute sibi communicata, effectus similis cyt, ac proportionatus tali virtuti. Selisus moralis huius pronunciati valet in illos, qui ambulant in mirabilibus super se, immemores status ac conditionis propriae. 6. Desectui actis nis causatur ex defecZu agentis. JRatio huius ex eo petitur; quia aliter causatur malum in aetione, & aliter in effectu r in actione quidem causatur propter desectum alicuius principio - .rum aes ionis vel pi incipalis agentis: vel instrumentalis; sicuti defectus in motu animalis potest contingere, vel propter debilitatem virtutis motivae, v in pueris ; vel propter solam ineptitudinem instru- ,
menti, ut accidit hominibus claudis. At vero in re, siue effectu ipso, malum causatur non modo exdz- sedctu agentis; sed etiam materiae & aliarum circun- stantiarum. Ita D. Thomas i. p. q. ε'. art. I. in Corp . Mem manens idem aptum es semper facere idem.
mas ibidem, lect. s. t. sa. J Sensus pronunciati est, idem eodem modo se habens, semper retinere po tentiam, seu aptitudinem eodem modo operandi alioqui non maneret idem: nimirum quantum in se est, siue respectu sui; nam aliunde, ut respectu male -xiae ac dispositionum,uel aliarum causarum concur -
427쪽
rentium, potest oriri impedimentum. Aptum est autem facere idem, seu producere eundem effectum . Non numero, sed specina quo modo lumen solis, quod
producitur quotidie in aere, est id e specie cum prioris diei lunniae, a quo tamen numero distinguitur. Atque hoc modo expositum axioma intelligi potest tantum de agente naturali & necellario: sed etiam de voluntario & libero. Lege, si placet, Timaram
8. Ad agens informesequitur essectus informis.ὶ Elicitur ex loco citato,& verum est in sensu formali, in quantum scilicet agens operatur uniformiter, res pectu huius vel illius determinati effectus , tuc enim effectus, prout ab illo depcdet, manet certa proportione uniformis,iuxta explicatione erat cedentis; quia Cuius conditionis es causa eiusdem suo modo es efectui, ut explicatum est, Titulo de causis in genere. 9. Omnis creatura rationalis de se es terribilis fotundum electionem. J Est communis Philosophorum ac Theologorum sententia, quam multis Patrum δίScripturae testimoni js ac rationibus colirmat Suareat. 7. de Angelis c. s. Sensus est, omnem hominem &Angelum posse se libere determinare, nunc ad Vnu, nunc ad altetrum oppositorum, ut v. c. primo ad bonum deinde ad malum, & pro libertate sua, eodem tempore circumstantijs iisdem, vel hoc, vel illud
agere ; quia potentia rationales sunt opposit rum, Ut docetur 9. Metaph. t. io. Eodem sensu Topic c I.
dicitur, Liudi sua, id est, virtuosus , posse praua Ger non quidem, qua talis est: hoc enim implicat; sed uia potest se libere vertere ad malum,& ex studioso
eri vitiosus. Dicitur autem homo & Angelus estnvertibilis, dest, siue spectatus secundum natura sua; quia aliunde potest interuenire impedimentum: quomodo Beati neccilario bene agut, & non possunt i Q
428쪽
amare Deum,ac viatores etia Iimili modo, in bono confirmari pollunt, ut de Beatissima Virgiae Mati creditur. Sed pluribus dς hac materia agetur, Titulo
DISTINCTIO XIII. De causa instrumentab in genere qecie.
1 Mue. in trumentum es alicuius rei gratia. i. De partibus Animalium c. 1. J Sic serra est sectionis gratia, malleus tunsionis; membra seu partes corporis ossiciorum gratia constant, ac mulieria, .
ad quae singula accommodantur , ut docet Philoso- phus ibidem, eadem est ratio in alio quolibet instrumentorum genere, quatenus tale est. 2. Inisi timentum operatur in lirtute agentis principali . 7. Motaph. t. com. 11. 35 3 i. & refertur a S.
Thorna l. i. de Gen. & Corr. te et .i3. tex. 3 o. J Etsi omni instrum utorum generi accomodari possit, precipue tamen intelligitur de causa instrumentali pres se ac proprie dicta, quae concurrit cum causa principali, ab eaque eleuatur ad producendum effectu nobiliore se, qua propria virtute possiet attingere: unde dicitur egere in virtute agentis principalis non quo Lipsa nulla vim habeat & conferat ad producendum effectum ; sed quia vis, quam habet in se, & qua confert cst trisu Iliciens& improportionata ad effectum eo quod sit inferioris porseectionis, quana effiaetus quo siensu intelligitur & verum est istud Vulgare: 3. In trumenti itilitas nulla est, misi in u agentis. J Nempe insensu formali, quatenus instrumentum est; quia, ut sic, tantum est operati uti iuxta virtutis & operationis mensuram agentis principalis,
429쪽
De causiis Ent is creati. hoc modo calor naturalis est instrumentum animae in producenda carne, v. c. Eadem est ratio in aliis accidentibus ad productionem substantiae concurrere solitis. Itaque instrumenta non semper necessario recipiunt in se virtutem aliquam aut qnalitatem impressam a causa principali; Vti contingit in proiectis ) sed dicuntur operari in virtutc agentis principalis; quia agunt adiuta per acti lem illius concursum, Ut pluribus explicat Suarea d. I 8. . Metaph. seel. 2. n. 9. & seqq. Lege, si placet, Franciscum Albertinum, Corollariorum tomo i', Principio secundo. . omnem o siti, functionem Opus eis instrumento. lib. I. de Gen. animal. c. z. J Vbi ex illo probat Aristoteles, diuersis animalium genetibus,diuersa competere instrumeta naturalia, quibus functiones suas, commodς obire queant. Piobat id inducti e ibidem per varias animalium species. Et ratio esse potest; quia substantia creata siecundum se praecis E spectata , est principium quoddam viuuersale omnium
suarum actionum dc indeturminatum ac improportionatum secundum se, ad quoslibet effectus producendos ; idcirco determinari debet & adaptari per potentias & alia instrumenta superaddita, quae sunt magis particularia principia ad certas actiones & eLfectus. Sola substantia increata & infinita Deus , qui
est omnia in omnibus, quique excedit omnem pro portionem,ac vincere potest omnem improportionem, est per seipsum suificiens ad suos effectus procreandos, nec ullis illi opus absolute est instrumentis ; nisi sorte ex hypothesi & per accidens. Intelligitur itaque & verum est pronunciatum, quoad ordinarias causarum naturalium functiones; nec aliud
voluit Aristoteles. Eodem sensit intelligitur istud:
at citantia juni instrumenta subisanti. . Reser-
430쪽
Pars quarta. Titi lus M. 233tur ab Alexandro de Ales Metaith. t. S. 6c patecinductione. J Nam elementa imouentur medijs qualitatibus, leuitate sursum, grauitate deorsium, &c. Caelum agit in haec inseriora per lumen & influentias : mixta inanimata, Vt gemmae,metalla; item animata, ut herbae; plantae, Sc. agunt per Virtutes ac
cidentales, quod vel ex eo colligitur; quia virtutes
istae sensim remittuntur & imminuuntur , ut virtus attractina in magnete, succino,&c. Cum tamen tota substantia maneat eadem, nec magis suscipiat aut minus, nec intendi queat, vel remitti. Idem videre licetis homine, in quo vires vegetatiuae attrahendi digerendi, retinendi,appetendi alimentum,&c. paulatim deficiunt. Mylterium etiam Eucharistiae hoc. nobis euidenter confirmat. Videmus enim, seclusa fissistantia, conseruari totam vim agendi, quae erat,
in accidentibus. Lege, si placet, Suarea disp.
6. Seruus est inistrumentum animatum. 8. Eth. c. Ii &7. Infrumentum est servus inanimatus; ibidem. 4Vbi cx utroque Philosophus probat, non intercedere veram amicitiam inter Dominum & seruum,. hoc ipso, quo seruus est; quia, inquit, amicitia nou es artifici a finistrumentum , ut e. g. scribae ad calamum.
pictoi i ad penicillia, agricolae ad bouem, Vel e litum.
ac proinde neque Domino adseruum ea ratione, qua seruus est: non enim intercedit ulla inter ipsos com munio vel te itialitas ad veram amicitiam requi sta,
quia, ut inquit D. Thomas in hunc locum, totum bonumserui es Domini,sicuti totum bonum instrumenta
eis Miscis. 8. Qui facit per alium, perinde es, κc si faciat per seipsum. Est haec regula 71. iurisino. J Sic, v. c. si Do- tavius iubpat famulo, ut verberet clericum; quod ille