장음표시 사용
471쪽
secundum esse reale, quod est actu, vel videtur es actu : quamuis reuera non sit item quod est,uel pos sibile obtentu, vel videtur possibile, quamuis sit impossibile ; sed dicitur ita, quia causa essiciens non operatur nisi ex intentione 6c cognitione finis , vel formali, si intellectu praedita sit, vel materiali, si sensum dun taxat, habeat; vel denique per naturalem inclinationem dirigitur in finem ab auctore natur Deo cognitum, quae inclinatio est instar intentionis, cum non habeatur nisi ex intentione superioris agentis. H. xc vero intelligenda sunt de fine Cuius gratia, & non necessatio de fine cui, item de finε acquirendo reipsa per media, non de quouis bono , quod secundum se delectat, & simplici affectu
voluntatis amatur. Cum enim hoc bonum non sit opere ipso acquirendum, nec formaliter sortiatur rationem finis, non pote st id in intentione & executione inuerso ordine collocari. Vide Vasqueet in prima secundς, & i. a. s. ad primum. Vbi ea, quae diximus, pluribus defendit contra aliquos Nominales. . Finis eis causa cacsarum. J Desumitur ex 2.
Phyc loco citato, ubi Philosophus dicit ; iae,gratia
cuius catera fiunt , vltimum esse O Mem caeterarum ; ac refertur a Commentatore in Epito me Metaphysicet Tract. 3. intelligitur proprie de fine principali, qui cςteras causas ad causandum excitat, ac proinde causa est, cur suam causalitatem exerceant
ipset. Vnde inserie causarum ista causalis vera est , priori: Quia sinis mouet, ideo causit a ens, sue, em ciens agit hoc enim non agit nisi propter finem) dc consequenter, quia propter finem efficiens agit deo. materia recipit', siue patitur, & forma educ: tur , vetvnitur ad materiai
S. Fiuii est pnt ima causarum. J Desumitur ex. Tract. ac vcibis iam citatis, & ex primo Mag. mor
472쪽
Pars quarta. Titulus ora. 2 8 uec. i9 ubi dicitur: eius cause esse Mnumquodque. In te ligitur Loia in ratione entis ; quia efficiens & finis sunt aliquando aeque persecta in genere Entis; cum videlicet sunt eiusdem rationis & ordinis, vel cum. lam simul est finis & efiiciens, ut Dςus: Aliquando inaequaliter, cum vel finis est ens superius, vel em ciens: Sed intelligitur in ratione causandi ; in hac enim finis excedit simpliciter; Quia quemadmodum agere, quam agi pr stantius est, ita in ordine agentium id excellit, quod mouet & no mouetur, quo pacto se habet finis in ordine ad alias caulas; iuxta il
6. Finis propriAm es monere non moueri. Sumitur
ex 3. de anima,t. J . & alijs. J Mouet si quidem finis
caeteras causias ad causandum, Vtpote prima omnium causarum: ipse Vero, quatenus talis est, ab alijs non mouetur; alioquin idem esset, eodem respectu, prius altero & posterius: Mouet autem finis causiam em
cientem, & alias non physice effectivo; sed motione metaphorica, quae procedit ab obiectiva bonitate finis adiu alliciente de trahente ad se appς titum agentis. Atque hac de causa Socrates apud Platonem in Phedone ait, quod solus sinis nomen caus κ' mereatMr, cum rota causa reisit iὰ, propter quodsit,cz interrog: tkni propter qη id rei est aut sit, sola restono per causam Analem sati faciat a Vbi moraliter potius, quam physicὶ loquitur Socrates, ut reda E notauit Suareet disp. 11. Met. se 2.3.n 3. Etenim in moralibus finis habetur veluti sola ila adaequata causandi ratio , non quod aliae capsae nullam causandi vim obtineant , sed quia ex fine habeant, quod sint causae, siue, quia nullam causandi rationem habent,nisi propter finem.
7. Finis in practicis reso et principη i in Oecsta eiu . a. Phys t. 8y. J Sensius est finem in operabilibus sese habete, uti principium & non Vci conclu-
473쪽
186 De causiis Entis creati. so Ce habet in speculaiauis; quemadmodum enim amtellectus per cognitionem principiorum inclinatur ad conclusionis cognitionem; ita voluntas propter intentionem finis mouetur ad electionem mςdiorum, & quemadmodum ratio speculatiua utitur di Dcursu in speculatiuis , ita ratio praetica utitur quodam syllogismo in operabilibus , ut recte notat D. Thomas I. a. q. 9 o. a. I. in Corp. & alibi ex Aristotele 7. Eth. c. s. Intelligitur itaque de principiis complexis scientiatum,quae sicuti sunt causa, cur ausentiamur conclusioni, in discursu scientifico, sic finis est causa, cur apprehendamus media in operatione; ut fusus dicitur de principijs in genere, ubi explicatur conuertens huius propositionis. 8. primipium in cogniti.ne es finis in veratio. ne,&'. principium verationis es finis in cognitione. 6. Phys. T. commentatoris 89. & 7. Meta. T. Comment. 2I. J Veritatem habet utraque propositio inquavis operatione propter finem, eo sensu, quo dicitur, finis esse primum in intentione &vltimum in executione. Primo enim finis cognoscitur, & operatione tandem per media acquiritur. Media vero quae sunt principium operationis post finem cognitum & intentum, inquiri, cognosci, & apprehendi solent.
DISTINCTIO III. D sed in ordine ad media generatim.
rum est de quolibet fine ut finis est, in sensu sormali
474쪽
Pars quarta. Titulus XIII. 28 sine reduplicatiue; siue ultimus ille finis sit, sue intermedius, siue principalis, siue minus principalis. Denique siue ille sit finis, Cnim gratia aliquid fit,sue
finis Cui. Item verum est de medijs in sentu formali prout media sunt & ordinantur ad illum finem: haec
enim prout assumuntur ad consecutionem alicuius
tanquam finis,minus perfecta elle ipso fine ae spectu ipsius appetentis, nullus hactenus dubitauit, ut ait Vasqueeti'. disp. 8. n. 13. & ratio est: propter quoae Unumquodque es tate,hoc ipsum magis est talea, scd propter finem media applicantur,ipse enim per se appe citur: media vero propter ipsum, & ideo magis lioeipso amatur. Dixi intelligendum ei te de fine, ut finis in insensu formali, & respectu operantis: nam insensu materiali,& secundum se non semper obtinet Veritatem: saepe enim quispiam exercet actiones nobilissimas propter pecuniam vel hominum aestim tionem, qui fines a parte rei imperfectiores sunt ijs,
quae ordinantur ad illos. Vide D. Thomam a. a. q. IJ2. art. S. tu Corpore. Male autem interpresatiomatum Venerabilis Bedae, de ex illo Gratianus
negant propositionem intelligi polle de fine Cui, eo quod homo sit finis , Cni fruitio summi boni, id est,
Dei optimi Maximi quaeritur: non enim qui diligunt D E v M , aut qui sperant in illum, ordinant ipsum ad se tanquam ad finem ; sed amant sibi beatitudinem tanquam subiectum, quod est amare coniunctionem sui cum Deo, tanquam cum fine ultimo supernaturali, in quem ille actus tendit natura sua, absque ulla ex prellia relatione sperantis. De quare videri potest Bellaiminuς lib. s. de Iustificatione c. 7.& sequentibus, & AEgidius Regius de actibus supernaturalibus disp. I9.dub. 6. 2. Eorum, qua sunt adfinem, id nobilius eis, quo ad Aricis durit perfectiu . Sumitur ex Top. . cap. citato.J
475쪽
188 De citus, Entla creari. Ratio illius perspicua fit per explicationem praecedentis; quia sicuti se habet simpliciter ad simpliciter, ita minus ad minus,& magis ad magis, & quod magis participat rationem & naturam alicuius, hoc etiam magis tale est cς teris paribus.
3. Medium non appetitur nisi in ordine ad sinem. JN empe ad finem vel ultimatum, vel illi subordinatum , qui respectit vltimi habere potest rationem medij, licet finis rationem habeat respectu illius me- dij, quod ad illum ordinatur. Est liquidem sinis ratio volendi media,unum medium & vltimo fini propinquius, potest elle ratio volendi medium remotius, sicuti finis ultimus est respectu illius. Pro maiori
Notandum est I'. omne medium, ut sic, esse bonum quoddam utile respectu finis illius, ob quem eligitur: In bono aute utili duos esse respectus; unus cst ad rem, ad quaim est utile, ut V. c. respectus potionis ad sanitatem. Alter est ad appetentem,ut rectpectu stotionis ad hominem. Notandum Σ'. id, quod dicitur utile respectu rei, ad quam utile est, vere non dici bonum utile; sed po
tius connaturale: Ita potio, v. c. non dicitur bo
num utile sanitati, sed potius est bonum ipsi conueniens, & appetibile per se; quia inest potioni virtusquet iam proportionata sanitati,& hoc modo verum
est, quod rei, quae bonum utile dicitur, insit aliquid alteri per se conueniens. Si vero bonum utile qua utile consideretur respectit illius, cui est utile, nihil habet intrinsecum, cuius ratione sit appetibile, vis potio consideretur,praeciso respectu, ad sanitatem, ad quam est utilis, nihil habet, quo conueniat homini : unde si homo sit sanus, illam minime desiderat. Dixi, si consideretur, qua utile, quia sub alia ratione, id, quod dicitur bonum utile, dici potest bonum honestum
476쪽
Pars quarta. Titulus xIII. 289
uestum& habere rationem finis. Sic amor Dei, v. c. qui est utilis, in quantum ducit ad vitam aeternam; honestus est, & per soappetibilis, quatenus conuenit per se homini. Iuxta hunc igitur sensum, quem admodum bonum utile qua utile nihil habet intrinsecum,cuius ratione sit appetibile, ita medium qua medium, non appetitur nisi in ordine ad finem. . Voluntas mediorum ut sic supponit motan:atem finis. Sumitur ex r. Ethic. c. 2. Sc I. Mag morat. c. 9. JEstque commune axioma morale , a Philosophis iuxta Theologisque receptum. Non enim alia est ratio volendi media, ut sic, nisi voluntas finis, quia medium ut medium, habet rationem boni utilis, Scconsequenter rationem appetibilis habet tantum in
ordine ad id, ad quod est utile, id est, ad suum finem.
. Qui ordinate incedit, prius intendit efficaciter 'nem, quam media. J Ratio huius perspicua fit ex dictis; quia nimirum media non eliguntur,nisi propter finem prius efficaciter volitum de intentum. Pronui clatum hoc magnum habet usum in materia de Prς destinatione. Qui enim docent, absolutam electionem ad gloriam, non esse ex praeuisione meritorum, sed ex mera Dei misericordia, de liberalitate, adeoq; praedestinatione priorem, hoc axiomate fortiter probant suum intentum : DEus enim, aiunt, agit seu procedit ordinate: ergo prius eis caciter intendit finem, quam media; ergo etiam prius oligit ad gloriam, quae est finis, quam ad gratiam, quae est medium; Ergo etiam prius eligit ad gloriam, quam beat prae uisionem meritorum, quae a graua re ridenr Ita D. Thomas I. par. q. 23. art. . SuarzZ lib. I. de praedest. c. s. q. o. Bellarminus, Granadus,& alij.
477쪽
29'De causis Entis creati. DISTINCTIO IV.
De fine prout medis nobilitat m amis.
Vii finii banui s , ipsum quoque es bonum. l. Top. c. I 8. J Intelligitur absolute de sine rei, siue de fine intrinseco, & verum ess, tum in genere naturae siue Enus; tum etiam in genere moris, ut notat Interpres axiomatum Bedae. Primo eo inaquoad Entitatiuam siue naturalcm bonitatem omne
ens bonum est; quia finis illius intrinsecus & ei lentialis est Deus Optimus Maximus; siquidem, --
uersa proptersemetipsum operatus es Domavus. Prouer. c. 16. Secundo etiam quoad bonitatem moralem:
Cuius finis bonus est moraliter, id ipsum quoque moraliter censetur bonum, nisi aliqua circunstantia vitietur, quae est generalis limitatio huius pronunciati. Dixi, intelligendum esse de rei sine intrinseco; ad quem videlicet per se illa veluti medium ordinatur, ut, v. c. virtus ad beatitudjnem : nam in medijs per accidens locum non habet pronunciatum; non, cnim sequitur ex eo, quod bona sit sanitas corporis, ctiam bonam esse ebrietatem , quae potest esse causa illius, & medium per accidens: neque etiam ex eo, quod boniis sit actus Eleemosynae, 1cquitur esse licitum furari ad cita simodi actum exercendum, quia non est medium perie idoneum. Vide explicationem al-lhis generalis axiomatis: Quorum causet bonafunt,i a quoque sunt bona, Cuius couditionis es causa, eius
sim uo modo es essectus. a. Huis coronat opus. J Dicti illius Vulgaris veri. . patet per explicationem praecedentis. Sicuti enim forma physca liue naturalis,in suo genere specificat,
478쪽
pars quarta. Titulus XIII. asi& perficit materiam primam; sic cuiusvis operis finis suo etiam modo, ipsum opus specificat, sormat& quasi coronat. Actus enim, ut Philosophi, aiunt, sumunt suam specificationem primam a termino siue fine, cum quo identificantur.3. Bona intentio minuit Malitiam praua electionis. IEst hoe dictum S. Augustini lib. de Mendacio, & re
sertur capitulo. Primum, & capitulo, mihi, causa 22. quest. a. Explicat id Augustinus ibidem exemplo Mendacij, docetque leuius eum peccare, qui mentitur ad saluandam vitam proximi, quam qui ex libidine aut alia causi parui momenti: ratio naturalis est, quia opus quodcunque factum ex alio fine, & volitum propter aliud, minus voluntarium est, quam si propter se fieret; unde huiusmodi mcdacia, v. c. quae committuntur ad siluanda vitam proximi, vel alium quemcunque finem perhonestum dc eadem est ratio de alijs actibus malis) minus grauia censentur; quia in illis est maior causa incitans & impellens ad eiusmodi actum exercendum , proindeque minus fit libere, siue voluntarie; adeoque tam grauis potest esse causis motiua , ut actum , qui non sit intrinsecὶ malus, omnino honestet. Vide Vasqueet in primam secundae,disp. 9 . cap Ex duobus agentibus, cuius sinis nobilior; id sproautius Reduplicative videlicet & formaliter, ut agens est,& caeteris paribus, eodem sensu, quo diximus, id esse bonum, Cuius bonus est finis. Sumi
tur eX3. Top. c. I. &I. Eth. c. i. Sic, V. c. nobilior
est medicus animi, quam corporis. Simili modo : actios praestantior, cuiussi is est nobilior. Sic , V. c. nobilius est in virtutum solidarum & perfectarum studium incumbere, quam in doctrina, vel alij s o cupari donis naturalibus & humanis. Huius ensen
studi j finis ex se longe, quam illius inferior est.
479쪽
as a De causis Entis creati. 1. Finis es optimum ci- seque rei a. Phyc. t. 7 . JSensus huius verus est idem, qui illius: Finis nobilioresus, qua ducunt ad sinem. Dicitur enim sinis
cuiusque rei optimum in comparatione omnium illorum, quae ordinantur ad ipsum ; quia cum finis propter se appetatur : alia vero propter finem , re-
cie tequitur: sinem ut sic & in sensit formali nobilissimum elle omnium mediorum , quae sitiat ad finem respectu videlicet operantis & ordinantis media ad sinem, ut explicatum est Propositione citata, atque hoc sensu intelligi debet Interpres axioma tum Venerabilis Bedaeti Tolctus in a. Phys. t. 7 .
allegato, & alij in hunc locum : Nam si de fine in- itelligantur specificatiue , sue in sensit materiali, ut
es baeorum sonant ,falsa erit illorum interpretatio, cum saepe res nobilior ordinetur ad aliam longe ignobiliorem. Vt v. c. scicntia ad diuitias. Ratio est, quia sinis solum mouet metaphorice, ct ideo non oportet, Vt vel formaliter, vel eminenter a par- te rei, & secundum se contineat omnem perse et lo-Hem eorum, quae ordinantur ad ipsum, sed satis est, quod habeat aliquam rationem boni veram vel ap-ydruntem , sub quae propter se mouere possit apretitum : Quod si tamen ordo in finem sit rectus de iuxta institutionem naturae, semper finis a parte rei 'perrectior erit re qualibet ordinata in ipsum, vitia snem primarium. Ita Suareet dis 16. Metaph. sec. I. n. 9, sequentibus. In quem sensum Themistius ad Textum 7 .citatum ait: Id uique rei melius esse diceudom es , quod maximp sit cuique natura con- gruum. Itaque finis nobilior est ijs, quae sunt ad fi- inem, & est optimum cuiusque rei, non reduplica-
eive modo, quod in omnium finium genere locum
habet; sed etiam specificatiue , idque vel secundum se, si primarius ille sit, & recte re congrue ad re
480쪽
Pars quarta. Titulus NIII. 203
- . nam naturas ornetur, Ut ait Suareet sic ch. citata, n. ii; vel certe secundum iudicium operantis si talis ordo 'non se ructur. 6. Conum maius non ordinatur ad minus. J Non potest recte de congrue ad rerum naturas maius bonum referri ad coniecutioncm minoris, ita ut minus bonum absolute praeseratur maiori , siue ut sit finis illius primarius: id enim inordinatum. est, δίrectae rationi repugnat, ut patςt ex ante. dictis : ehoc sensu vera eii propositio potest tame recte qui se' piam ordinare maius bonum ad obtinendu minus,itavi hoe sit finis illius proximus, aut secundarius, quomodo ordinate quis utitur arte, scientia & potentiis animae ad comparandum honestum aliquod lucrum . Cum tamen hoc in se sit bonum ignobilius, quam illa : Neque vero in hoc fit iniuria ipsi maiori bono, dum sic ordinatur ad minus; quia non propterea pii-uatur sua honestate, & quia utrumque tandem tendit in finem ultimum, & quia saepe inferiora a superioribus conuenienti ratione iuuatur, ut recte obic uat Λgidius Regius, disp. s. de Poenit. dist. . la. q. I.&su rea To. .in 3. d. s. L 2.n, II. ubi ait, Deum, etiam interdia ordinare bonum excellentioris ordinis ad bonum ordinis inferioris, quando visuque in glo ii iam iam cedit; quomodo ordinauit Incarnatio temde Passionem Christi ad gloriam nostram.
omnia fieri ob aliquem j nem. '
ita uise Evs I natura producIum habet aliquem sue. sumitur ca 3. dς Anima,t. 6 C.& aliis.J Sensus est, omne ens naturale ordinatum cile ad