장음표시 사용
481쪽
aliquem determinatum finem a causis naturalibus, a quibus intentum est & productum. Patet inductione omnium omnino rerum creatarum. De his siquidem verum est & intelligitur pronunciatum : vel enim productae sunt ad conseruandum uniuersum, vel ad exornandum, vel ob aliam causam finalem.
Nam noxia animantes aut poenaliter laedunt, aut fa- lubriter exercent, aut tiliter probant, aut ignoranter
docent, ut inquit S. Augi istinus, lib. 3. de Gen. ad litteram c. 17. dc latio est, quia :2. Deus . natura nihil agunt frustra. i. do Caelo,
cap. . t. 32.& 3. de Animat. 1. de alijs J Etenim Deus est agens intellectuale persectissimii, quod ne-- cessarib in sitis actionibus habet aliquem finem, alio quin imperfectum haberet modum operandi, unde respectu Dei nihil fortuitum est aut casuale, quia nihil euenit aut euenire potest, praeter intentionem aut praescientiam, aut praeuisionem illius. Per naturam autem intelligitur hic series causarum naturaliter gentium. Has vero nihil ρgere temere, utpote quae in agendo subordinatae sunt naturae naturanti, id est, Deo, sed omnia in sitos fines ordinare probat Ari- stoteles 2. Phys. c. s. sex argumentis, Sc omnes phl- 'Iosophi cum eo: Vltimum corum est, quia si agentia naturalia non agunt propter finem, tollitur natura, quia tollitur motus. Sequela probatur: quia omnis motus ordinatus est ad certum terminum , sue finem ; ergo si tollitur finis, tollitur etiam motus, sublato autem motu, tollitur natura, quae est principium motus. Atque hac de causa opus naturae dicitur elle opus intelligentiae, ut explicabitur Tit. de Natura. Hinc etiam perspicua fit veritas axiomatis . istius es. Natara aris 3rvter sinem. a. Phys. c. 8. de illo
loquebs Commentator α. Phys. c. 7s. J Alleluit inub
482쪽
Pars quarta. Titulus XIII. 2 s
in conserre ad cognitionem diuinae prouidentiae , quod videlicet palam sit, omnia creata tam ordinate& ingeniose in suos fines dirigi. ut cum, V. c. primo, fit semen , postea arbor, deinde folia, tum Hores, tandem fructus,&c. cum plantae radices agunt deorsum, vi e terra possint attrahere alimenta; producunt solia, frondes, clauiculas ad tegendos & continendos fructus,&c. Cum ingeniosissime avicula co- struit nidum ad fouendos pullos; aranea texit telam. ad captandas muscas,&c. Atque hac de causa redhis sine Hippocrates, scripsit naturam este eruditam,& arte ac iuste omnia peragere, ut obseruat Galenus lib. q. de Decretis Hippocratis.
. Natura nibit patitur otiosum. lib. 2. de pari. Animal. c. I S.J Per naturam intelliguntur tum cause naturales, quibuscum Deus operatur & non prθbet superfluum concursum ad produccdum aliquid, quod otiosum sit omnino aut frustra. Tum etiam ii telligitur natura naturans, id est, D E V s, qui in hac mundi uniuersitate nihil omnino frustra, & otiolum esse patitur, sicut prudens & industrius Pater -fami- lias curare solet, ne quid omnino domi suae obtorpescat. Patet huius enati veritas inductione omniumentium naturalium. UnumqN dque, enim, es propter suam operationem id est, propter suum officium, vedocet Aristoteles. Vnde etiam D. Augustinus malos homines ait cile usui in mundo , nimirum vi exerceant bonos,& ipsos in virtute stabiliant, ac proinde DEVM in eorum product:one fine intentionis tuae non carere. Ex quo etiam perspicuum sit particulam, Frusera, in luperiore axiomate non modo sumi pro eo, quod temere fit sine causa vel ratione,aut ad nul lum usum deseruiens, sed etiam pro eo, quod finem
non consequitur, propter quem est institutum: ireutro enim modo Deus & natura orerantur frustra,
483쪽
De causis Entli creati. aut aliquid patiuntur otiosum,ut dictum est. Eadem
de causa Theologi docent in materia de praedestinat. Diumam Prouidentiam, licet non semper assequatur finem particularem, semper tamen assequi finem uniuersalem, quem ipsa semper efficaciter intendit. Ratio est, quia exein pli gratia homines,quibus Delix prouidit media ad salutem & finem suum particularem sufficientia; vel bene ij s utuntiit mediis,& tunc assequitur Deus manifestationem alicuius ex attributis,nempe misericordiae & bonitatis: vel male ijs
Vtuntur, ita ut damnare cos oporteat, & tunc etiam
manifestatur aliquod ex attributis diuinis, scilicet iustitia, & ita consequenter in omnibus alijs. Semper ergo Deus 5 ipsa natura a isequitur finem uniuersalem 3) de quo intelligitur illa Ecclesiae oratio: Deus, cuius prouidentia in sal Hροsitione nan fallitur , &c.
Vide Suare a lib. i. de Praedcst. c. I S. n. S.&lib. 2. de Auxiliis, c. 7. n. 18.1. 2-idquid fit, sit ob aliquem em. Sumitur ex I.
Meta. c. 2. t. s'. J Vbi dicitur de ratione causae agentis esse, ut rejpiciat finem, nimirum Vel a Deo, vel ab agente creato,& particulari intentum; siue ille fi nis particularis sit, qui non semper obtinetur ob varia, quae intercurrer possunt impedimenta , siue sit uniuersalis cuius assecutione nunquam frustratur, ut patet ex dictis. Omnes enim res agunt propter fi nem pro sua quaque natura & dispositione secun-dhm quam naturali pondere in eum ieruntur quo fit, vi causa essiciens & finalis a Philosophis sibi mutuo opponi, &correlativa esse dicantur. Vide Conimb.
6. Omnis appetitio tendit in finem Colligitur ex Aristotele i. Et h. c. 7. Vbi ait, omnia, qηa a nobis expetuntur, propter felicitatem experi: δc ratio es ;quia quidquid appetitur: no nisi sub ratione alicuius
484쪽
Pars quarta. Titulus NIII. 297
boni appetitur; vel ergo eiusmodi bonum est perfectu, de ita est vitimus finis; vel non est omnino persectum , sicque in ordine ad persectum appetitur. Semper enim alicuius inchoatio ad persectione eius . dem ordinatur, & imperfectu tam in moralibus, qua in naturalibus & artificialibus est inchoatio perfecti. NOta,autem, tribus modis aliquid appeti posse
propter finem. I' Formaliter. χ' Virtualiter. 3' Interpretative. Formaliter aliquid appetitur propter finem, cum actualiter quis refert media ad finem. Virtualiter, cum quis operatur ex vi intentionis finis Virtute remanentis. Interpretatiue,denique vel habituali ter dicitur operari aliquis propter finem , cum Vel exercet actionem, quae ex natura sua in illii finem refertur; vel ita est at eius erga illum fine, ut actionuquam exercet,licet ex natura sua in illum non reseratur; si de illo tamen cogitaret, facile in illu referret. Nota 1. Finis simpliciter ultimus dupliciter accipitur. Primo, in genere sue in communi, & est cumulus omni u bonorum, ac absentia omnis mali sa.
tians hominis appetitum, non considerando, an sit in hac vel illa materia in particulari. 2'. speciatim sue in particulari, dc est res illa particularis,cuius possessione redditur homo beatus: illa autem res secundum rectam ratione est Deus inse: Dicitur ergo omnis appetitio tedere in finem ultimii; quia homo sal: te habitualiter, siue interpretatiue omnia sua operatur propter finem ultimii in genere sumptui .Omne, i itidem , bonum partiale tendit ad complimentum boni totalii; ergo appetitio boni partialis videtur habitua liter procedere ab appetitione boni in genere: Cese mur n. habitualiter vel interpretatiue aPpetere parte Propter totu. Dixi homine omnia appctere propteriinem ultimum in genere filmptu potius quam propter finem ultimum in particulari; quia nimirum ex
485쪽
natura sua, bona particularia siue vera,sive apparentia tantum reseruntur ad cumulum omnium bonorum, non ita ad Deum, ut perspicuum est in actibus peccaminos s.
. Omnia sine suo definiri , in illi quiscere.
I. TN finibus G meae s non datur processuι in infini-abium, Sumitur ex lib. i. Eth. c. i. J Vbi Philosophus inquit: Neque omnia ob aliud eligimus, in in nitum enimferetproces ses, an que inanis appetitu noster e sei. Explico & probo. In intentione finis non potest dati processus in infinitum, ita ut unus semper intendatur propter alium; ergo assignandus est aliquis ultimus. Antecedens probatur; quia fines per se subordinati in motione voluntatis pendent a tu mutuo, ergo iobet esse aliquis ultimus. Probatur consequentia, quia ii nullus sit ultimus, non erit id, in cuius virtute debent caeteri mouere ; nam illud est finis ultimus. item in executione mediorum non potest dari progressiis in infinitum a parte anteriore aliis nunquam inciperetur executio: Si enim verum esset, quod neq; ab hoc medio debeat inchoari executio, neque ab illo, & scin infinitum nunquam inciperetur executio, ergo neque in intentione finis
potest dari progressus in infinitum; quia sicuti se habet primum medium ad sequentia in ordine executionis, sic se habet finis ultimus ad fines subordinatos in motione voluntatis: quamuis enim in ordine executionis finis ille sit ultimum: in ordin tamen intentionis , aut mouentis voluntatem pri
486쪽
Pars quarta. Intulus XIII. 2991. Adeptosine ce sat aftio. i. de Generat.c. 7. t. SI. JPronunciatum istud Aristotelis intelligendum est de actionibus, quibus finis quaeritur, aut quoquo modo procuratur. Eae namque post adeptionem finis superuacaneae forent. Addit autem D. Thomas in quartum, distimst. 8. q. 1. a. a. & ex illo Ferrariensis lib. i. contra Gentes, c. 2 O. duo motuum,
actionumve genera reperiri; alios esse motus, quos sequitur finis, e quorum numero est deambulatio, quam bona valetudo sequitur; alios, quos ipse finis comitatur, quo pacto celestium corporum motus comitatur imitatio diuinae naturae in causando tanquam eorum finis. Ait ergo D. Thomas I motus prioris generis cellare praesente fine, posterioris non item. Cuius ratio est, quia isti ordinantur in finem, ut in terminum, hi vero ut sic nequaquam. 3. Tine DO Omnia definiuntur. 3. Ethic. c. 7. circa
medium. J Vbi ex illo probat finem viri sortis, qua
talis est, esse honestate sortitudinis; ac proinde eum illius causa subire & agere omnia, quae ad ipsam sortitudinem pertinent, id est, serre aduersa& metue -' re, & identidem confidere, quae oportet, & gratia colus oportet, & ut oportet, & quando oportet. Ratio nutus perspicua fit ex ipsa finis etymologia: siue enim is accipiatur pro qualicunque desitione: vel termino rei, ut vulgariret accipi solet , siue pro causa finali,quae ab Aristotele 2. Phys. dicitur esse id, cuius gratia caetera fiunt, semper verum est dicere singula silio fine terminari.
. In sine coin uni G quiescunt entia. J Sumitur
ex eodem c.7. & ex lib. I. de Caelo c. i. t. Ioo in fine, Vbi ait, omnia qua mouentur,quiescere cum venerint in
proprium locum. Pro explicatione Notandum est , quietem dupliciter sumi. Primo pro mera priuatione motus praecedentis, vel cessa-
487쪽
tione a motu. Σ'. pro positiva & quieta possessione. Termini, ad quem consequendum res naturaliter ordinatur, dc in cuius polle sitone finaliter conquies.cit. De utraque quiete verum est axioma. Primo enim entia non quiescunt priuatiue a motu, nisi illo cessante; siue in fine aut termino eiusdem. Secundo
etiam postiue non quiescunt, ni si in pollessione finis sui, siue termini ultimati; quia omne ens Naturaliter appetit suam persectionem , ut dicitur Titulo de perfecto; atqui veros. Vltima rei posectio es fui finis consecutio. Resertur a D. Thoma prima parte,q. Ioue. a. t. in Corp.JPatet primo in naturalibus siue necessariis: Haec enim naturali inclinatione , sue pondere semperagunt, donec assequantur suum finem seu terminii, ut, V. c. lapis semper grauitando conatur ad suum centrum, in quo ultimato quiescit. Secundo. Patet in liberis sue intellectualibus : bomo enim & intel ligentiae in nulla re creata, sed in solo rerum omnium creatore Deo extreme conquiescunt: Deus siquidem est ultimus finis rerum omnium, Ut mox dicetur : unde non minus vere quam pie D. August. 6. Fecisti nos Domine ad te, inquietum est corno frum, donec quiescat in te. lib. i. Consesn cap. io. JIn quam sententiam D. Cyprianus serm. de Ascensione Domini: Convertere, est, o homo ad eum, Iliis requies tua, extra quem nihil est nisi tormentum, si Diam bases, quid amplius desideri Si Deus eis tuus,
quid ultra quaeris 3 Si Deus ρο is io ina est, quid deesse
tibi poterit Et vero infinita Dei maiestas non nostro merito, sed mera tua bonitate creauit hominem ad imaginem & similitudinem suam, non ut ille Vitam suam pro libitu institueret, sed ut Creatorem suum
in .hac murtali vita omni veneratione, ac laude asit ce eo, eique feruicias ad vitam aeternam peruenire ,
488쪽
Pars quarta. Titulim a III. 3or
Ac licet sussicere potuisset, naturali duntaxat selicitate hominem beare; cum tamen Deus ad alium statum longe altiorem nobilioremque eleuare voluit; nempe ad claram suae essentiar visionem, ut eadem, qua Angeli, imo qua summus ipse Deus beatitudine perfrueretur, iuxta illud : Scimus, quon amcμm apparuerit similes Usi erimus, quoniam iidebimus msicuti est. Ioannis I. . v. 2.
i. π π Oma est quodammodo is omnium. Sumrtur LX cx 1. Phyc. t. 1 . J Vbi dicuntur nostri gratia elle omnia.siquidem ait Aristoteles : Finis quoquo modo G nos humus, & exi. Polit. cap. s. Vbi dicitur, conueniens esse it omnia homini pareant. Intelligitur itaque,& verum est hoc sensu: homo est finis nunus uniuersalis omnium rerum corporearum : hae enim propter hominem sectae sunt; quo facilius ille finem ultimum & uniuersalissimum, qui Deus est, consequeretur , idque tum ex singulari illius erga hominem beneficio; tum quia homo iure insitae nobilitatis &eminentioris sermae praerogativa, toti naturae corporeae dominatur: est enim naturae lege comparatum, ut quae inferiora sunt, superioribus suis, certo ordine subdantur, illisque subseruiant, iuxta illud: a. Deterim e s semper gratia melioris. Sumitur cxI. Politicorum c. s. iam citato. Sic forma clementi, quae omnium despicatissima est, ad formam corporis mixti ordinatur ; forma corporis mixti ad iactatricena ; vegetatrix ad sensus compotem;
489쪽
Ilaec tandem ad animam rationalem, quae omniuitinaturalium formarum numeros & persectiones in se complectitur: Sic etiam 3. plant ae sunt animalium cano. Ibide.J Nimirum, quia natura in omnibus ordinate procedit, & nihil frustra: ac proinde partes uniuersi ita disposuit, ut semper inferiores proxime subset uiant suis superiotibus. Sic item . Catera animalia sunt causa hominWm. Ibidem. JNeque animalia modo, sed omnia etiam animalibus ignobiliora, ut plantae, mixta non viventia elemen ta, & Vno verbo omnia, quae visibili hoc mundo co-tinentur, ut dictum est, & pulchre ostendit Cicero, lib. i. de Legibus circa medium. Itaque ad hominum
commoditates, uit, usus tantam rerum ibertatem natura largita est, ut ea, quae gignuntur donata consulio nobi s, io ortuito nata iideantur, nec solum ea, θηηf Vibus ac baccis terrae foetu profunduntur; sed etiam pGudes,quod persicuusit, partim esse ad isam, partim adfructum, artim ad mescendu procreatas. Vide Lessi, disputationem de statu vitae deligendo, f. i67. Vniuerseum si propter semetipsum. J Istam Aristotelis sent etiam attingit, &sequitur Marcus Tullius Cicero, lib. 2. de Natura Deorum, his verbis: Vι ci ei causa inuolucrum . agina autem gladiν sis
p ter mundum caetera omnia aliarum rerum causa sunt
genetrata. Quae si ita intelligatur, ut mundus nullum ad extrinsecum finem, puta ad gloriam & laudem Conditoris sui, productus elle dicatur, falsa est &erronca in fide: Voluit enim eius Architectus, ut
per creatarum rerum usum & contemplationem ad creatoris cognitionem, Venerationem, atque amo-yζm per quosdam quasi gradus ascenderemus. Vedocet Apostolus ad Romanos c. I. V. o. Sin autem sensus sit, uniuerium csse quoddam totum ex pluri-
490쪽
bus partibus constans, quarum singulae stat propter
actus & operationes suas, Ut auris, v. g. ad auditionem , visus ad visionem, &c. omnia autem propter persectionem totius, ut materia propter formam ;partes enim habent rationem materiae, totum vero
formae, sic recte dicitur uniuersum esse propter semetipsum: Cum non sit pars alicuius totius ad Quod rcferri possit. 6. Homo conditus es, misit Dei auctois. J Sumitur ex Apologetico D. Iustini, ubi ait: hunc mundumnsn temerὸ conditum esse dicimus sed generis hominum usa, ipsum mero hominem, mist Dei auctoris. Idem sutilis ostendit & probat Lactantius,lib. de ira Dei, c. I . Sicuti mundum propter hominem machin tus est, inquiens, ita ipsum propter se tanquam Diuini templi antistitem spectatorem operum, rerun que caelestium. Solus enim homo ess, qui sentiens, capaxque rationis intelligere possit Deum, qui opera eius admirari, virtutem potestatemque perspicere, idcirco namque consilio, men e , prudentia instructus est, ideo solus praeter caeteras animantes rectus corpore ac statu factus est, ut ad contemplationem parentis sui excitatus esse videatur. Ideo sermonem accepit solus ac linguam cogitationis interpretem, ut enarrare maiestatem Domini sui possit. DNnique ei cuncta subiecta sunt, ut factori atque artifici Deo esset ipse subiectus. Vide D. Thomam in secundulent. distinct. d. q, I. a. 3. Vbi pulchre osten-Aogelos factos esse propter hominem, S E conuerio hominem propter Angelos. 7. Vnioemapropter semetipsum operatas es Domi. Nor, Prouerb.i6. v. .J Sicuti enim ipse primum est Princapium ierum omnium & respectu eius causae omnes principiaque in effectis numerand sunt, ut