장음표시 사용
491쪽
3o De cassis Entis creati. 8. Deus est misimus in uersal imus omnium sinu. J Ad illum namque omnes alij fines reseruntur de rationem mediorum induunt, quod pulchra gradatione ostendit Apostolus i. ad Corinth. c. 3. V. 22. Omnia morabunt v vita, siue mors , siue prasintia. e futura, omnia isr Knt, mos autem Christi, Chri-ilus autem Dei. Ratio naturalis est, quia si datur ali. qua substantia, quae si prima causa elliciens, illa eadem non potest non esse ultimus finis, secundum diuersas causandi rationes, in se essentialiter inclusas; quae connexio euidens est ex eo, quod: quidquid habet causam finalem, causam quoque effientem habeat. Nam cum finis sit id , cuius gratia agens Operatur,
impossibile est vi effectus finis non sit etiam effectus alicuius efficientis. Ergo impossibile est, ut aliquid sit primum agens, & sit propter aliquem finem. Primum vero agens a hullo est factitam, & quod non est ordinatum ad alium finem, est in seipso summum
bonum atque omnium optimum & persectissimum; ergo est praecipuus atque Vltimus reliquorum omnium finis. Id, quod Priscos etiam Philosophos lumine naturali cognouisse recte assirmat, Solus in c.r. ad Romanos, & patot ex plurimis illorum scriptis atque sententiis, ut ex illo Callicratidis Pythagorici. o. Mundus ad unum optimum dirigitur. lib.de Felicitate familiarum apud Stob um sermone 31. JCum enim ratio naturalis dictet,omnia esse propter aliquem finem, cumque non detur in finibus progressus in infinitum, ut docet Aristoteles i. Eth. C. I.& alij communiter: necelle est tandem ad finem aliquem ultimum & optimum rerum omnium deuenire; qui non est alius , quam Deus , iuxta
492쪽
. Pars quarta. Titulus a III. 3o s
to. Vnum optimηm es Deus ipse : Callicratide, ibidem. J Cum enim mundus corporeus sit propter hominem, ut dictum est, & homo similiter iit propter D EVM, concludendum est demum, omnia esse propter DEUM. In alijs vero entibus creatis, quae sunt homine superiora, ea6em Valet ratio, quae in homine , ut ostendatur ea quoque este ultimate propter Deum.
DISTINCTIO VIII. Finis cognitio homini nec 1saria
t. τῖ Inis cognitio mitae humana es ordinatio. sumi . I tur exi. Et h. c. 2. J Vbi cum plane confirma re vellet Aristoteles, cognitionem finis ad instituendam vitam, maximum habere momentum, in hunc modum locutus est. Ecquid igitur ad miram momenti plurimum in eius e nitione positum es, nosque si tan quam sagittar, aliquid , quεd LPectrinus, habeamur, nonne it acilius, quid nos facere oporteat a sequemur 3
Mos siquidem Aristoteli est, ut saepe, quae aifirmare instituit, ea interrogando efferat, id quod illum hoc Ioco secille perspicuum est; quia nihil , quod in alterum dirigitur, recte ordinati potest: nisi cognosca- tuc illud, ad quod directio est instituenda, ut pulchro Sagittarii exemplo declarat ibidem Philosophus; quo ante illum vique fuit doctissimus Isocrates in Epistola ad Iasonis liberos, ubi finem initio constituendum esse docet, deinde singulas ad illum ordinandas actiones : atqui tota vita humana ordinari
debet ad finem suum ultimum ; ergo habenda est cognitio de ultimo & optimo fine humanae vita utpote directio illius, siue ordinatio sutura ; quia sem
493쪽
per. Vide Lenium Praefatione dc Summo sono a. I arao eorum, quasunt ad finem, sumitur ab ipse fine. Elicitur ex eodem cap. &ex 3. Phyc. t. Commentatoris 89. J Atque hac de causa nec ellariam esse sinis nostri cognitionem frequentissime ostendunt non modo Philosophorum & Samstorum Patrum sentetiae; sed ipsa etiam sacrae Paginae elogia, ut cum
Ecclesiastrcus, c. 7. v. . ait: In omnibus operibus ruis Memorare nouis a tua, G in reternum non peccabis. Et Moyses Deuteronomij m. v. 29. Utinam gerent, Cr intelligerent,oc mi inima prouiderent. I ia quam sententiam D. Bernardus Epistola 292. Vtinam inquit, superes, qua Dei sunt nico geres quae mundi sunt pro nido es , qua inforni Iunt; princcla horrcres infern/, superna appeteres , qm font mundi , contemneres. Porro finis cognitio dicitur esse vitae humanae o Uinatio non imaliter; sed fori aliter & causabive;
3. mox moliti. sinis es implicita molitio med neces. h. J Est commune pronunciatum Philosophorum, desumptum exl. I. Ethic. c. a. quo freque
ter utitiir Suareet, Vasqueeti 1 alij. Ratio illius aut quia ossicax volitio inihil aliud hic esse intelligitur, quam vera intentio consequendi finem: finis autem consecutio dicit habitudinem necessariam ad media, per quae comparandus est, Sc sine quibus comparari non potest. Ut si quis, verbi causa, hodie Romae existens intendat post aliquod tempus cste Moguntiae, necesse est,ut fallem implicite eodem actu velit iter agere; quia finis ille habet nec ellariam connexionem cum hoc medio. Quod si non tantum intendat ire Moguntiam; sed etiam commode sine corporis defatigatione, &c. talis intentio habebit connexionem non solum cum illo communi medio iter mendi, sed etiam cum tali medio, nimirum v tendi
494쪽
curru aut equo. Si in ipso fine adiungatur circumstantia temporis, v. c. cxistendi post paucos dies Moguntiar; necesse est, ut cum illius volitione, connexa sit saltem implicita volitio non solum iter agendi quovis modo, sed determinate velociter se-stinandi. Sic qui serio intendit assequi finem suum ultimam, siue vitam aeternam, hoc ipso implicite desiderat fugere & detestari peccata, Deo seruire &omnia media adhibere possidendo fini idonea. . Qualis πη qui que est , talis ei sinis e se videtur. J Utitur hoc dicho, Valentia secunda secundae, disp. I. q. I. Punct o . ad 3. & ex eo probat hominem, Temperantiae Virtute, V. c. praeditum, bene & facile iudicare de habitu temperantiae, &conuenientia obiecti illius. Sumitur autem ex s. Et hic c. . Vbi Philosophus ait: Dicendum σψnpliciter quidem reuera, merum bonum esse Oft Dabile Voluntate, inicuique mero id, quod ini cuique quidetur : Studiose igitur, ides, a jectabile. Uoluntate, quod est merὸ bonum : ruitioso mero , quidquid contigerit;
id est, pro ut ipse dispositus fuerit, v t egregie ibidem
Aristoteles ostendit ex diuersis ad ectibus eorum, qui sano Sc aegro sint corpore: enim, Missalubria sunt videntur ea, qua verὸ tabis sunt: bi, merὸ non ea ipsa; sed alia. Atque hac de causa reprehendere solebat Anacharsis, quod certantibus artificibus, qui non es lent opifices,tudicarent: contra vero, vi recte Fabius inquie:
J. Felices sunt aries, si de illis fili artifices iudirent. J Significat igitur vliumque pronunciatum, inclinationem & affectionem hominis, siue illana turalis omnino sit, & congenita, sitiu consuetudine acquisita ac roborata , in causa leue ,. Vt appetiatus non solum sensitivus, rationali ,
495쪽
per . Vide Legium Praulatione dc Summo Bono. 2. L,tio eorum , quasunt ad finem, fumitur ab ipse fine. Elicitur ex eodem cap. &ex 3. Phyc. t. Commentatoris 89. J Atque hac de causa necessariam esse sinis nostri cognitionem frequentissime ostendunt non modo Philosophorum & Sanctorum Patrum sentetiae; sed ipsa etiam iacrae Paginae elogia, ut cum
Ecclesiasticus, c. 7. v. . ait : In omnibus operibus tuis cmorare noui a tua ,s in reternum non peccabis.
Et Moyses Deuteronomi j Q. V. 29. Vlixam saperent, Cr intelligerent,oc nom a prρiurirent. I ia quam sententiam D. Bernardus Epistola 292. Vtinam, inquit, si perea, quae Dei sunt, im cogeres quae mundi sunt, pro- , ii ea , qua injici ni Iunii prini Ela horrcres inferna, superna appeteres , qua soni muvdi , contemneres. Porro finis cognitio dicitur esse vitae humanae o Uinatio non sei maliter; sed formaliter de causative; quia:
3. Escisx molitio sinis es implicita molitio med nec furi . J Est commune pronunciatum Philosophorum, desumptum exl. I. Ethic. c. a. quo frequCter utitur Suareet, Vasque &alij. Ratio illius aut Gquia essicax volitio nihil aliud hic esse intelligitur,
quam vera intentio consequendi finem: finis autem consecutio dicit habitudinem necessariam ad media,
per quae comparandus est, & sine quibus comparari non potest. Ut si quis, verbi causa, hodie Romaebexistens intendat post aliquod tempus cile Moguntiae, necesse est,ut saltem implicite eodem actu velit iter agere; quia finis ille habet neces lariam connexionem cum hoc medio. Quod si non tantum intendat ire Moguntiam; s ed etiam commode sine corporis defatigatione,&c. talis intentio habebit con nexionem non ilum cum illo communi medio iter
AEgendi, sed etiam cum tali medio, nimirum v tundi
496쪽
curru aut equo. Si in ipso fine adiungatur circumstantia temporis, v. c. cxistendi post paucos dies Moguntiae ; necesse est, vicum illius volitione, connexa sit saltem implicita volitio non solum iter agendi quovis modo, sed determinate velociter se-stinandi. Sic qui serio intendit assequi finem suum ultimum, siue vitam aeternam, hoc ipso implicite deiiderat fugere & detestari peccata, Deo seruire &omnia media adhibere possidendo fini idonea. . Qualis inu qui que eν , talii ei sinis eqse videtur. J Vtitur hoc dicto, Valentia secunda secundae, disp. I. q. I. Puncto . ad 3. & ex eo probat
hominem, Temperantiae virtute, V. c. praeditum,
bene & facile iudicare de habitu temperantiae, &conuenientia obiecti illius. Sumitur autem ex s. Et hic c. . Vbi Philosophus ait: Dicendum ς' pliciter quidem reuera, merum bonum esse soctabile Voluntate, unicuique mero id, quod inicuique videtur : Studios igitur, ides, astestabile. voluntate, quod est me e bonum : ruitioso mero , quidquid contigerit;
id est, prout ipse dispositus fuerit, ut egregie ibidem
Aristoteles ostendit ex diuersis affectibus eorum, qui sano & aegro sint corpore: Isti, enim, ait,salu -ιr Di sunt videntur ea, quae verὸ taloi sunt: bis ter non ea ipsa; sed Aia. Atque hac de causa reprehendere tolebat Anacharsis, quod certantibus artificibus, qui non essent opifices,tudicarent: contra vero, vi recte Fabius inquie:
. Felices suut aries, si de illis soli artifices iudicent. J Significat igitur utrumque pronunciatumhinclinationem & affectionem hominis, siue illa na turalis omnino sit, & congenita, siliu consuetudine acquisita ac roborata , in causa fesso, ut appeti tus non solum sensitivus, sedi xxjam rationaliti
497쪽
fortius apprehendat, & voluntati proponat laquam conueniens id, quod sortassis extra eam affectionem. constituto minime conueniens videretur, & contra,
ut id videatur molestum ac difficile, quod alioqui facile esset ac delectabile. Atque hinc dici solet, quilibet iudicare, prout est affectis,ut explicabitur infra. Vide D. Thomam de veritate, q. 22. art. 9. SuareZl. 7. de Angelis, c. 6. n. 36. 6. Imprudentis effinem intendere, de mediys non egitare. Sumitur cxc. citato. Ratio est; quia si quis finem aliquem definita voluntate consequi statuat, ignoratis & minime consideratis mcdijs, quibus ille comparari debeat, is ccrte vel inefficaciter illum intendit, vel exponit se periculo non ali quendi finem intentum adeoque talis intentio temeraria est,&,mprudenter habita, ac repugnat consilio Christi,
Lucae I .. is ex vobis mos cus turrim ad caae, non
si rara is cui computat sumptu , qui necessar, sent adpe sciendum , ne poseaquam pseueris fundamentum, .non potuerit persicere, omnes, qui ident, incipiantii aere ei dicentes: Quia hic homo coepis aedificare Grnon potuit consummare. Qua parabola Christus significat, rem arduam atque dimcilem non segni cura , . sed omni studio ac diligonii mediorum & circum-ilantiarum omnium consceratione suscipiendamno ab omni bys rideamur; si quod suscepimus, perficere Hequeamus. Sic Dauid templum Hierosolymitanum per filium aedificaturus, prius sedens sumptus computauit, & maximas praeparauit impensas. Lege, si placet , Barradium in concordiae Euangelica,
T. . Vita proposito carens sine insignis Rultitia eis in gumentum. Aristoteles morat. Eudem. lib. I. c. I. lcuin imprudentis sit finem intendere, non conside-r tis medus; rti: dictum est : Iong E adhuc maio-
498쪽
tis imprudentiae & stultitiae videtur, ne qui lam finem tibi ullum habere propositum, sed pecudum ritu, temere pretiosissimum vitae tempus consumere;
ut non minus pie quam erudite ostendit Franciscus, Costerus in aureo tuo de quatuor nouissimis libello,& ratio est, quia a finis boni electione tota humanae vitae prose eritas dependet; cum ratio eorum, quae sivit ad finem, sumatur ab ipso fine. Quare sapientum consilium est , ut quam primum quispiam ex Ephebis excesserit, mature deliberationem instituat de statu vitae deligendo, ne sic currat quasi in incertum, sic pugnet quasi aerem verberans ; sed ita ut
De ijs, quae praeter intentionem eueniunt,m generatim de Casu Ο Fortuna.
i. Asus δc Fortuna dicuntur causare per accis dens; quia non sunt peculiares aliquae causae per se institutae ad effecitum casualem aut fortuitum, sed sunt quaevis causa efficiens creata , respectu esse -ctus, per acci4ens coniuncti cum effectu per se: hoc tamen discrimine, quod casus sit causa per accidens in ijs agentibus , quae agunt sinu electione, vi sunt bruta & insens bilia: Portuna verbita ijs, quae cum electione agunt, ut homo & Angelus; quamquam saepe lati iis utriusque significatio extenditur, ut fiet ex dicendis perspicuum. 1
499쪽
Quid sit Fortuna quam instabilis.
r. 'TOrturea es praeter rationem. J Est commune di- ctum priscorum Philosophorum, quod resert& approbat Aristoteles a. Phys. c. s. t. 1 1. ubi illud ab alijs non inscite prolatum este inquita. quippe cum
ratio in his versetur, quae raro eueniunt. Idein repetit l. I. Rhetor. ad Theodec. c. s. his verbis : Verum eorum qμοque bonorum, que prater rationem accidunt, Fortuna ut causa: visi,cum caeteri fratres riforme sint, sol s pulcher fit; melsi, cum csteri thesaurum non mi-derint, solus aspexeriti velsi, cum proximus fgitta interierit, is ne taἱlus quidem sit, Jcc. Nam hec omnia fortunatorum essemidentur.
r. Fortuna est motabilis. J Fortunam faxs instar sphaerici siue globosi volubilem elle perhibent Philosophi, ut testatur auctor ad Herenn. l. 1. & Plinius I. a. c. 7. Vbi: Toto, inquit, mundo, . locis omnibus, omnibusque horis, omnium evocibus Fortuna inuocatur,
sis tur sola arguitur,oe eum conuit,s colitur . Volubilis; a plerisque iero coeca etiam reputatur, maga, inconsani, incerta, dcc. Veritas huius passim astruitur in historia ae ue sacra & profana, patet que experienti quotidiana. Siquidem quotidie videre licet Fortuna nihil ratione ac iudicio; i ed temere 3c corco quodam impetu sua administrare, resu humanarii aleam susq; deque vertere, vagam cile & varia, & in sola leuitate ac volubilitate constantem. Vide, ii placet, Lactan tiurn l. 3. c. 28. & 19. ubi Fortunum Deum a Philosophis dictum, quem vulgus Fortunam nominabat, refert, & late ac docte icfutat.
500쪽
Pars quarta. Titulus NIV. 3ai Omnium rerum es vicisiitudo. Terentius in Eunucho. J Sensius proloqui j huius vulgaris est ; in rebus mortalium nihil esse perpetuum; sed omnia vclut aestuario quodam fluxu refluxuque decedere atque accedere. Variae enim sunt & versatiles fortunae inclinationes, & cuique nunc laeta eveniunt, nunc tristia. Quo pertinet illud Roeti j de Consolat. prosa r. Hune continutim ludum ludimus , rotam malubili orbe mersamus : insima summis, semim in is permutare gaudemus. Et illud Poetae: Nunc pluit, claro nunc Ihppiter aethere fulget.
Eadem est doctrina istius: . 'Multa cadunt inter calicem supremaque Lbra. 7 Sugnificat enim , nihil in rebus humanis, tam certum cile, vicinum sub termino, quod non Fortunae mutabilitati subiaceat. Nam & in portu saepe homine' naufragium iaciunt, & felici stimi procellus praecipiti fortunae obluitu a termino repelluntur, & ut loquutur Philosophi, plurimasunt qu)dammodo in fieri qua nunquam perueniunt ad socium esse. 1. 7 Iutua s ruitus est magua Fortuna. Seneca Consolati e d Polybium c. 16. J Vbi Polybio potetia& auctoritate apud Cae larem florenti, multa non licere docet, tuq humillimis & in angulo positis licet: nec enim posse illum, a tumultu rei u in otium ruris, gratii quietis confugere, aut assidua laboriosi osti ei jitatione fatigatu coi pus voluta ia peregrinatione re-crcare; imo ne sonanu quid uin partem dici libere ex- tedere : E ise audienda tot hominu millia, tot libellos disponedos,&c. ratio horti vel ex eo peti potest; quia 6. Quanti, maior 61 fortuna , ionio min-s ui fecula. Sumdux ex S. Et hic. cap i J Vbi cψ magis periculis subiacere ho ninem docet Philosophus, quo magis prospexitate abundat: ac proinde tali maxime