장음표시 사용
531쪽
sit De causis Entis creati. Dis TINCTIO IV.
I. Mnia, qua natura metarte fiunt , ratione aliqua siunt. l. . degener. Animal. c. 1 J Nimirum quia omnia opera naturae & artis, tendunt incertum aliquem finem, qui per rationabilia & de terminata media attingitur. Vnde licet agentia quaedam naturalia omni prorsus notitia careant; dicuntur tamen cum ratione neri eorum opera; quia sub ordinata sunt alteri superiori & excelletiori causae, id est, ipsi naturae auctori Deo, siue naturae naturanti, qua omnium rerum fines, & media ad eos necessaria in- fallibili cognitione comprehendit, & cum ratione agentia omnia naturalia in eos dirigit iuxta illud:
a. Natura ordinas res omnes, illis tribuit aeqvitalem. J Sumitur ex 8. Phys t. i . & clarius ex 2. Phys. c. 8. J Vbi ex eo probat Aristoteles naturam agere propter finem; quia agit ordinate, sue quia Omnes res inter se conuenienti ratione disponiturihil autem aliud, id est; quam agere propter finem, sue ordinare res in suos fines: sic primo est semen,dein-dz gramen, tertio seges, denique panis ad vesccduin idoneus, primum ouum, deinde pullus, &c. Atque hoc modo similiter in aliis; Etenim nihil eorum,quae a natura & secundum naturam fiunt, inordinatum est; cum natura si causa ordinis in omnibus, ut fusas explicatum est ad illud : Natura agit propter jHem. Nota litem Zimara in tabulis, verbo, Nibileνrμm, esse a natura latius patere, quam esse secundunaturam : nam mobira , priuati/nes G corruptiones a
Natur μ sunt, inquit; sed nonfecundum natur/m. Quin
532쪽
etiam in monstrosis effectibus natura non sine ratione procedere iudicanda est; faciunt enim huiusmodi ad maiorem varietatem & ordinem Vniuersi, ut mox explicabitur ad illud: Natura non redundat in superfluis. 3. Opuu natura est optu intelligentia. Sumitur exl. 3. . de gen. Anima. c. a. & habetur 12. Metaph. Com. I 8. apud Auerro em, & apud Themistium 1. Phys. t. 8 i. &i. de Animat. 29. J Accipitur autem hic opus naturae, non prout est a natura, siue a causis naturalibus tantum; sed prout est I natura & ab ipso auctore simul; vel prout natura dirigitur ab ipso
auctore ad eum sere modum, quo sagitta tendit in scopum, directa ab emittente; cum hoc tamen discrimine, quod sagitta seratur violenter cum naturali inclinatione in scopum non propendeat: natura Ve'ro suopte ingenio in suum finem inclinet. Dum itaque natura in opus incumbit, a prima intelligentia,
hoc est, a Deo, quasi diuinae artis instrum etiam mouetur, & artificis ratione diligitur; ita tamen ut insitum sibi habeat principium naturalis inclinationis in suos fines. Hinc est, quod Hippocrates naturam modo indoctam vocat, ut in libro de alimento, modo doctam & eruditam, vi in libro de Arte, quem imitatur Galenus l. i. de usu partium, A l. 6. de iocis affectis: nimirum indoctam vocat in se , ductam in directione primae causae. Vide, si placet, Suareet disp.
de pari. animal. c. s. J Ratio est; quia semper agie propter finem, per media determinata, & opus na-εurae est opus intelligentiae, ut explicat uni est, valet hoc dietiim in eos, qui etiam si natura ra liquali praediti sint,ac proinde vel maxime consormitet rationi
533쪽
i3o De causis Entis creati. vivere χ operari deberent; nihilominus impetu i mςratio feruntur in omnia , & aguntur potius ab inordinatis sitis affectibus quam agant. Vide, ii placet, quae diximus ad illud : Deus σ Natura nihilis nisi ora. s. Natura est ars Dei J Veterum istud effatum Philosophorum traditur a Philone sud. in libro de Monarchia: ratio illius perspicua fit ex dictis ; quia nimirΗm opus naturae est opus intelligentiae, & ita procedit, uti opus artis, id est, certa praescriptione, ratis legibus, composite & ordinate. Ea de Causa I u , αρο --, id est, optimus artifex a Philosophis dicitur; Et Plato duplicem artem statuit,vnam
diuinam, humanam alteram atque humanae quidem omnia, quae artificum opera elaborantur; diuinae autem Vniuersa, quae natura fiunt attribuit.
I. Miuras perfacit optimum, quod potes. a. de L Caelo. t. 3 .&de iuuent.& senec.c. 2.& l. a. de pari. animal. c. i . J Vocatur natura a Philosephis, optima rerum parens; quia in suis actionibus non
tantum id sequitur, quod necessarium est; sed etiam id semper molitur, quod optimum & pra stantitamum videtur; nisi interueniat aliquod impedimen-riam, propter quod ab instituto defiectere cogatur: sicuti contingit in generatione monstri. Per naturam autem intelliguntur hic causae naturales & necessaria quas aiunt Philosophi agore secundum extren tum potentiae, ut explicuitnias, Titulo de causa
534쪽
Parsquarta. Titulus x V. 33i1. N. si a semper desiderat id, quoilest melius. l. a.
de Generat. t. Sp. J ubi ex eo probat continuam successionem siue perpetuitatem rerum subcaelestium; quia nimirum Natura insita propesione fertur in id, quod melius & nobilius est: cst autem nobilius esse quam non esse; cum esse participatio quaedam sit natura diuinae. Quam vera sit haec propositio, sitis ostendit experientia quotidiana,& inclinatio omniuentiu naturalis, patetque per explicationem axio-i malis prςcedentis. Facit autem natura semper opti-mου, quod potest,& desiderat id, quod est nobilius in ordine videlicet ad fine, quem ipsa intendit; siue ille pateticulatis sit, seu potius V niuersalis, ut pluribus
explicatum est ad illud: Deus semper operatur congrue ad fines rerum, Titulo de causa prima. Similiter 3. Natura fugit Ubique , quod molestum est. sumitur CX 7. Ethicorum c. I . &vltimo J Veritas illius perspicua est ex dictis, quia contrariorum eadem est& ratio & scientia. Ea de causa cap. i 3. eiusdem libri Philosephus ait, ab omnibuι fugi dolorem, expetioliquam valuptatem. . Naturaxumquam descit in nccesss rys. 3. de ani-- ma c. s. t. ψ . & alibi. J Sequitur ex praeced entibus,& eodem sensu veritatem obtinet es cum enim natura semper faciat optimum eorum, quae polliant fiet haud dubie etiam lubministrabit ea, quae necessaria stat, nec deficiet in illis ; nisi sorte aliunde oriatur impedimentum, vi docet Aristoteles ibid. in orbatis& imperfectis: Quod autem ipsa talpis visu deneget, fit partim ad maiorem uniuersi perfectione; partiat
quia talpis intra terram viventibus, superuacanea via detur videndi facultas; ac proinde non negat illis ne-
cellaria; sed subtrahit superflua; quia is . Natura non redundat in superfruir ; ibidem. 3c lib. i. de Caelo, t. 3ι. J Sicuti natura, necesi ria
535쪽
33 2 De causis Entis creati. qua sunt,conuenientiaque concedit, sic etiam , superuacat ea atque inutilia negat, nisi interueniat obstaculum quo ab instituto deflecitetc compellatur . quomodo propter exuberantem materiam nascuntur subinde aliqui senis digitis, in unaquaque manitvel pede; aut binis capitibus, &c. Neque vero sine ratione nonnunquam hoc modo natura ab instituta, dc ordinaria via deflectit, posita nimirum tali occasione: saciunt enim haec ad maiorem varietatem &persectioncm Vniuersi. Itaque non deficit natura in necessarili, nec rcdundat in superfluis, quoad bonum generale Vniuersi, licet aliquando contrarium
accidat. quoad bonum particulare alicuius indiuidui. Hac etiam de causa, quoad eius fieri potest, multitudinem refugit natura, &, ut inquit Philosophus l. 1. de 'imat. 88. 6. . atura, quo dati,i demit, alibi resiluit. Sumitur
ex l. 2. de pari. Animalium c. I . J Ita fere contingere docet experientia quotidiana ordinarie enim,
quod deest alicui in una parte suppletur in alia : ut qui ingeni, sunt felicioris,ijdem iudicium habent aut memoriam minus fidelem; & quibus tenacior memoria illis sere ingenium est tardius, & ex infanu-bus, qui celerius fari coepere, tardi s progredi incipiunt , ut ait Plinius. Aristoteles loco citato id ostendit exemplo pilorum: quibus enam natura ait,
eorpus admodum pilosum condidit, caudam ys diminuit,
quod in iri persticuum est. Lege, si placet illum duhac materia, capite citato per totum ; & D. Thom in quaestionibus disputatis , q. 1. de virtute in communi, a. 8.
7. Natura miracula cuilibet enti seunt indita. Sumitur exl. r. de pari. Animal. c. s.J Vbi ait Aristoteles Nulla natura res eis, in qua non mirandum aliquid in intum habealhr. Patet hoc cum in magnis & vastis
536쪽
corporibus,ut caesis, elephantis, leoniblis; tum vero in patuis &minimita, ut in araneis, apibus, muscis, formicis; in foetu, dum formatur in utero,&c.r
mora navim ingentem sistit, ut scribit Plinius i. s.c. 2I. quod tamen aliqui fabulosum autumant, i pullus, perdicis ouo nondum omnino exclusus, forta titer discurrit. Ingens Balena a minimo pis ciculot regitur, Jcc. S. Omnis res natura digna est sui contemplatione. JSumitur ex citato capite, ubi multis ostendit Philota' sophos, viliorum animalium disputationem perpensionemque, fastidio quodam puerili spreuisse, dignunon elle viro sapiente. Proinde, quod Heraclitum dixisse serunt ad cos, qui cum alloqui eum vellent; quod sorte in casa fumaria, caloris gratia sedentem Vidissent, accedere temperarunt ingredi enim eos iussit; quoniam, inquit, Ne buis quiuem loco D, δε- funi immortales) hoc idem in indaganda quoque natura animantium faciendum eise Philosophus pronunciat: Cum in omnibus naturae numen, cr honesuin
pulchruntque in ii ingenium: quippe cum naturae operibus iunctum illud praecipue sit, ut nihil temere ,&vice fortuit committatur; sed alicuius gratia omnia agantur: Finis antem, cuius gratia vel constat quicquam, vel conditum est, boni honestique obtinet rationem. Ita sere Aristoteles loco citato ad Verbum.
c non patitur macuum. l. I. Ethic. c. 7.
537쪽
334 De causis Enris creati. uinae immortalitatis aemula sui ac suarum partium conseruationem summopere procurat, & deficere non vult in necessarijs; ideo maxima semper vi &conatu impedit ac rugit Vacuum, tanquam perniciosissimum hostem partium uniuersis utpote qui dii- soluit illam conservatricem rerum Vnionem coryorum ; qua sublata partes uniuersi nec sese mutuo fouere, nec influx iam caelestem, quo vegetari solent,
recipere potiunt. Vide, si placet, Suareet disput. 3s.' Metaph. se ist. 6.1. Natura agit semper eodem modo. 2. Phys c. g.& 9. J Comparat hoc loco Aristoteles inter se actio nem fortuitam & naturalem, siue causas naturales quae sunt per se, & causas per accidens, ut sunt caias ct sortuna. Verus itaque huius effati sensus est. Naturam,id est, causas naturales,semper eadem ratione procedere circa suum finem, positis caeteris paribus: At vero actiones fortuitas nunc sic fieri,'Dunc aliter, visus iis explicatum est, Titulo is Caus e liciante, distini: .is. Sumitur igitur hic naturale primo quidem & pr cipue,atque ex mente Philosophi, prout contradistinguitur casuali: potest nihilominus intelligi etiam, prout opponitur libero, &o peranticum cognitione iuxta istud: 3. Natura eis determinata ad inum. l. 9. Metaph. c. 2. tex. 3. J Sumitur in hoc proloquio natura, seu res naturalis prout opponitur rei animali, id est, ei quae cum cognitione operatur, &ijs duntaxat agentibus propriE conuenit, quae sine delectu oc cognitione operantur': hae enim propriissimo dicuntuc causae naturales, & idcirco ad unum dicuntur esse determinatae ; quia cum libertatis 5 'regnitionis omnis expertes sint, neque e multis hoc aut illud pro arbitratu suo eligere possint, ad unum definitE contendunt. Ita Scotus in Quodlibetis qu. i. sic
538쪽
t lantis dicitur naturale crescere,igni moueri sursum,hpidi deorsum: at vero quod operatur cum cognitione, id vari js modis agit, ut animat,nunc se mouet fulsitura, nunc deorsum, nunc ad dextrum, nunc ad
sinistrum,&c: ac licet brutis animalibus neque libertas insit, nec proprie dicta competat electio; inest tamen illis vis apprehensiva,& aestimatiua ad huius modi actuum varietatem satis accommoda: quamquam ct de his axioma intelligi potest ; quia reuera, positis omnibus ad agendum requisitis non pollunt, non agere,& per certas conditiones ad certos effectus producendos necessarib determinantur.
. Nat rare ere difficile est. Sumitur ex lib. 7. Et hic. c. io. & refertur a S. Thoma 6. Ethic. lect.ri. IRatio est; quia omne violentians st difficile illi. quod violentiam patitur; cum proinde non sit perpe
tuum, ut alita explicabitur: At vero nisus cotra naturam, siu contra naturalem inclinationem hoc euim modo naturae vocabulum hic sumitur in est reuera violentus; ergo omnino dissicilis. Patet hoc
experientia quotidiana: Nam & psittacum doceas situm de lueum cicurare possis, & cani canistrum imponas ; sed bestiae sunt, ne fidas: nam &psittacus Acile idionia suum recantabit ; & lupus in antiquam ibit sylvam; & canis, si, quod deuehit,
oretur ab alius, sui non erit immemor: delinque, Nathram expellas furca , tamen isiqne remrνeς :Verum tamen est, quod & ratio & mentis dominium multa possit in homine,& eo pur usum & exer. citium pertingere possit, quo minime natura adipi Let, Ut perspicuum fiet ex ij s, quae adferemus distinctione sequenti.
F. . suetudo non sit contra naturam. sumitur ex 2. Et hic. ς. I.& ex I. Mag. morat. c. 7. J Sensus illius
est, nihil assuefieri poste ad ea, quae naturae cota aria:
539쪽
Huic tamen obi fere videtur, quod vitia sint conitraria naturae humanae, & nihilominus persaepe homines assise fiant ad vitia; sed respondendum est aliquid contra naturam esse posse duobus modis,priore quidem; quia opponitur ei, quod est a natura;posteriore Verb; quia opponitur ei, quod est secundum naturam, siue quod est natura: consentaneum priore sensu intelligi debet, &absolute verum est pronunciatum: non etenim assuefieri potest, v. c. lapis admotum sursum, etiamsi millies illum assuefaciendi. causa in altum projicias; nec ignis ad motum deorsum, ut recte docet Aristoteles 2. Ethic. capite c lato, ubi ait: uibileorum, quaesunt natura, aliter af Descere. Posterwre sensu procedit obiectio vitia enim opponuntur virtutibus, quae non insunt homini a natura; sed secundum naturam, iuxta illud M. Tullii : Virtus est habitus in modum natur ratiana consentaneus. l. a. de inuentione; quia nimirupi virtus est secundum naturam rationalem,sue secundum ordinem rationis: V itium autem inclinat in id, quod est contra hunc ordinem, iuxta istud D. Augu-umi, l. i 1. de Civit. c. i. Omne autem mitium natura nocet, per hoc es contra naturam. Lege, si placet,D. Thomam I. 2. q. 7 i. a. a. Vasqueet ibidem, dissi
DISTINCTIO VI. De consuetudine prout imitatur Natura.
r. Onsuetudo es altera natura. l. de memoria dc reminiscent. c. s. J Sumitur hic natura, pro complexione & propensione naturali cuiusque rei, quomodo dicimus, quoslam essς natura cholericos,
540쪽
alios sanguineos de benignos, lepores timidos , -- pos Voraces, &c. dicitur autem consuetudo altera, vel, fecunda natura; quia per illam allue fieri possumus certis reb9s, ut notat S. Augustinus l. 6. de musica, ac si i natura nobis esse': ingenitae,& ex naturali complexione in illas serremur. a. magna iis ines confiuetudini. 1. Magn. morat.
cap. 7. J Rationem addit Philosophu* thidem ; quia natura insidet. Idem ij sdem pene verbis habet Cicero in Laelio : Magna es, inquit, iis πetsi talis σconsuetudiuis; non modo in hoc , quod animal est; sed etiam in lys, quae sunt inanimata onsueti Ualet; cum locis etiam montosis delectemur Diuestribui, in qu iabus diutius commorati fumus. B. Albertus M. praesens scitum Aristotelis probat exemplo rei niniscentiae, lib. de mena, de rim, Tractatu 2. c. s. in ijs namque , quae conlueuimus per ordinem laepius enuncia re, dicto Vno priori, mox occurrit aliud, etiam abnque intentiqnc; quo pertinet tritum illud : RIemoria excolendo, cui alia omnia augetur. Porro quanta sit vis consiuetudinis, vel inde colligas, quod debiles &senes consuetos labores facilius fetant, quam fortes atque iuuenes inconsuetos, ut docet Hippocrates,l. 2. Aplioris 9. & constat experientia. Vide Lessiudisp. deniatu vita deluendo, num. IS. 3. Optimus rerum magister est 'M, J non ad acquia rendam modo scientiam experimentalem , multiplicemque rerum cognitionem, uti Titulo de scientia, ex Plinio declarauimus; sed absolute ad quaslibet siue scietidi, siue operandi, siue patiendi dissicultates superandas: Tanta enim usus de assuetudinis is est, de cνεργεια s ut naturam in Demosthene, & alijs, iam olim vicerit, Sc hodie vincat in plurimis, eaque rea dat facilia&suauia, quae naturae videbantur grania