장음표시 사용
561쪽
sech. i.& seqq. Et proprie ordinatur ad distinguen, da praedicamenta, α genera rerum, dς quibus deinceps agendum.
a. Substantia diuiditur in primam & secundam Prima substantia est, quae neque de subiecto ullo dicitur, neque est in ullo subiecto: secundς substanti sunt genera&species, in quibus insunt primae. Ita Aristoteles capite de Substantia. 3. Accidens diuiditur generatim in '. summa genera, quae sunt Quantitas, Qualitas, Relatio, Actio. Passio, Vbi, Situs, Quando, & Habere- Haec cum substantia constituunt denarium numerii pretili carnetorum, qui a Philosophis communiter est receptus
De Substantia generatim. DIs TINCTIO PRIMA. V ria Substantiae acceptio. . C: Vbst ntiae nomon quatuor potissimὶ modis
o sumitur, i' pro quavis essentia rei,siue res illast sit bstanti , siue accidens ; ita accipitur in Categorijs cap. i. Secundo accipitur pro qualibet re,qua non est accidens, siue quae distinguitur contra acci- dens, siue completa illa sit, siue incompleta. Ita sumitur l. i. Phy s c. 6. ubi materia, forma, de substantiales differentiae vocatur substantiae, & 7. Meta, t. 7. ubi substantia diuiditur in materiam,sorma,& compositu. 3' pro sola substantia completa, siue primast,sive secunda. Ita accipitur in Categorijs c. s. &
'libi passim. Quarto denique pro sola prima substa
562쪽
Pars quinta. Titulus xVII. 3sy
lii; quo sensu Aristoteles T. Metaph. c. is . negat genera & species substantiarum esse substantias. Prima acceptio communis est, secunda propria, tertia magis propria, quarta maxime propria.
i. 9lius obstantiae es desinitio. Sumitur ex 7. Me otaph. t. in .& is. J Vbi consert A ristoteles substanti; cum accidente,& illius solum dicit elle definitione; nempe essentialem & absoluta: licet autem acciden cis etia dari possit definitio propria & est n-tialis; est tamen haec respectiva,& iit c d addita meto, sicuti enim accidens non est ens per se absolute sub sis Us; sed Entis Ens,& ex natura postulans inhaerere alteri id est substantiae; ita eius quoque definitio fit per habitudinem ad stubstantia Vnde dicit Aristote-los,accidens non pos dos tiri nisi cinna et tamento, ac proinde solius substantiae dari definitionem absolutatine alteruus addita mento, ut susius explicatum est supra Titulo is Entegeneratim. Innuitur ergo praese ii effato,accidentia imperfectius definiri quam substantias: cum in hisce definiendis nihil her se ext insecu adjiciatur, prout substantiae sunt: in illorum vero definitione semper habeatur respectus substantiac vel subiecti: ut qui Simitatem recte definire intendix, non faciet id sine respectu & ordine aut intentionun s. Vide, si placet, Suarce l. 7. Metaph.c. . in indi-ς copiosi, &disp. 3 .sech 2 num .ij.
i. bubstantia est Ens per se subsistens. Sumitur ex Cato goriar u o. s. J In hoc differt substatia ab acidere, quod hoc sit Ens in alio siue cit habitudine ad aliud, quodq; natiiraliter non existat,nisi in aliquo subieci
563쪽
3so De diuersiis Entium creatorum Vneribus. inli sonis. Ipsa vero substatia independet et ab alio sustentante , per seipsam naturaliter cohaereat, &cxistat. Intellige de substantia completa & praedicamentali, iuxta acceptionem substantiae tertiam: nam
si de qualibet re substantiali siue completa, siue incompleta sermo sit, iuxta acceptionem secundam, non satis commode distingui videtur substantia &accidens per dependentiam a subiecto, vel non de pendentiam, ut inquit Hurtado. Nam forma stab- stantialis potesta subiecto pendere; & tamen non est accidens: item omnes sere modi substantialesiae. cellario dependent a subiecto, nec tamen computari proinde solent inter accidetia. Differt ergo omnis substantia ab accidente; quia est ens per se,id est, per suum conceptum constituens aliquid , quod abjiolute vocamus Rem,& est prima radix omnium proprietatum & accidentium, caque propter est substantia; licet si dependens. Consule, si placet, Hur-tado disput. 18. Metaphysica, sech. 2. &3. Dicitur autem substantia absolute cis, quemadmodum absolute Ens dicitur,accidentia autem uti per se ab lute non constituunt rem, ita neque absolute dicuntur entia, sed Entis Entia quia accidunt, seu accedui rei iam in suo esse constitutae. 3. Primae sub tantiae magis sub avriasunt, quam fe cvn. . c. de Substantia. J Confert hoc loco Aristoteles substantias inter se ,& ait primas csse maxime substantias; quia, ut arguit, cum substantia a substando dicatur, illae dicendae sunt maxime substan-
tiae, quae maxime substant, sed primae siue singulares maxime substant: Nam & accidentibus substant de substantiis secundis. Simili ratione probat species substantiarum magis elle substantias, quam genera, quia nimirum pluribus substant species: ut homo, V, c. pluribus substat, quam Uimal; substat enim
564쪽
Pars quinta. Titullius A VII. 3sromnibus quibus substat animal, id est praedicatis superioribus, & praeterea ipsi substat animali. Vide, si
placet, Hurtado disputatione citata, sed . 2. . Gener Jeciessubstantiarum non sunt subisantia. 7. Metaph. c. i;. J Sumit hoc loco Aristoteles terminum, substantia, pro solis substantiis primis de indiuiduis, quales utique non sunt genera δc species substantiarum. Pro iii aiore autem huius & praecedentium explanatione. Notandum est primo dupliciter substantiam subsistere per se, primo mediate,
suae inaci usignato. seu secundum conuinientiam.
Hoc pacto secundae substantiae dicuntur subsistere per se; quia scilicet illis primo conuenit subsistetia; etsi eam per se immediate non recipiant; sed per sua indiuidua siue per primas substatias. Secundo immediate de in actu exercito; quo pacto solae prim subsistunt per se, iuxta propositum axioma; quia scilicet per se& immediate participant subsistentiam a parte rei. Notandum secundo, subsistere per se tribus potissimum modis sumi apud Philosophos, primo pro esse per se, id est, non esse in alio , vi accidens in subiecto inhaesonis ; quomodo subsistere per se
conuenit omnibus omnino substantijs,etiam incompletis. Secundo pro esse non in alio, ut pars in toto, aut forma in subiecto; quo pacto conuenit solis substanti js completis. Tettio pro subsistere incommunicabiliter; quo pacto conuenit solis suppositis: Genera autem dc species substantiarum communicabiales sinat, ac proinde hoc sensu neque subsistere dicuntur, neque esse substantiae iuxta propositum a
s. Ablatis primis fkbsant i imposiibile est aliquis
remanere. cap. de Substantia. J sensus est, si primae substantiae omnino fecundum sitas partes abolcantur, naturali necessitate tolli etiam ac perire secun -
565쪽
3 6 a. De A Versi, E ntiani creatorum generibus.
das, & omnia accidentia, quae inhaerebant, quoad existentiam scilicet,& omnem essentiam reale actu lem: non vero quoad esse obiectivum & potetiale,
ut perspicuum est ex illis, quae diximus supra,ad illud,
Essentia rerum sunt aeterna Vniuer ias int intorruptibilia. Dixi, naturali necessitate perire reliqua, quia licet stubstantiae secundς,& omnia omnino vniuersalia nec separari possint,nec existere realiter absique singularibus, etiam per Dei potentiam : pleraq; tamen accidulia indiuidua sublatis primis substati, subsistunt virtute diuina, ut patet in venerabili Sa-ςramento. Hinc primae substantiae dicuntur esse basis ac fundamentum omnium eorum, quae ponuntur in praedicamento. 6. Sub anua no a componitur ex non subsanti's. DPhyst. 32.&7. Metaph. c. II. t. 7. Ratio est; quia alioqui vel componeretiat ex nihilo, vel ex accidente ; cum inter substantiam' & accidens nihil detur medium, ut explicabitur Titulo de Accidente. Neutrum autem fieri potest, ut per se planum est, & fu si iis explicatum est, Titulo de Cassia in genere. . Substantia non est per se sensibilis. r. de Animat. 61. & alibi. Ratio huius est; quia substantia primo& per se non potest mouere senium,aut mittere suas species in sensium : cum omne omnium sensuum obiectum formaliter inter accidentia computetur, ut patet indu isti one : percipitur tamen substantia eodem actu, quo accidentiae illius ; sed secundario de implicite, quatenus est coniuncta & inuoluta accidentibus, quae per se primo & explicitE a nobis cognoscuntur,ut docet Aristoteles a. de Anima t. 6 I.
566쪽
Pars quinta. et itulus xVII. 363
DIs TINCTIO III. De subsantia in ordine ad accidens.
Ic acci eutibus cognoscitur sub antia. Sumituς Cexl. i. de Anima, t. ii. J Intelligitur de accidentibus propcijs & connaturalibus rei,idque via in-uctionis & quoad nos cum enim cognoscimus, proprietates, ellachus & materialia accidentia alicuius substantiae per propriasipecies, intelligimus illa non esse per se: icd inhaerere alicui alteri,a quo sustenten-
tur, & a cuius natura connaturaliter profluant: atq,
ita indirecte ac per discursum formamus conceptum substantiae. Et sane si retu omniu proprietates intimo nobis essent exploratae , earu quooue essentiae longa clarius innotescerent,&ut aiebat olim Hermes ille Tristaegistus,que laudat M. Alberi I.2. Miner. C. 2.ricere possemus, quidquid per mazicas coficitur artes. a. Subsantia es prior ratione, quam si accidens. 7. Metaph.c. I. J Communis explicatio est,substantiam esse perfectiorem definitione,sile persectius definiri, quam accidens ; de hoc autem prioritatis genere loqui Aristotelem,patet ex ipso contextu, & mox videbimus. Ratio propositionis clara fit ex ijs, quae diximus ad illud : Soliusfubstantie est deosntio;quia nimirum iubstantia uti per te subsistere, ita nihilo minus per se absolute definiri potest sine accidentibus; cum illa proprie S essentialiter definiri nequeant , nisi in
ordine ad sibi antiam. Item substantia in sua essentia & conceptu est independens ab accidente : Accidens contra dicit intrinsecum ordinem ad substantiam , tanquam ad suum subiectum : Illa ergo sne hoc definiri potest; hoc veto non sine illo
567쪽
364 Deriuersiis Entium ereatorum eneribus.
3. Substantia or prior cognitione, quam sit accidens ibidem. J Nimirum secundum se, & ordine accuratae doctrinae. Ratio est; quia substantia, prior natura est Mentitate, quam accidens , ut iam dicetur.
Ergo etiam cognitione ; quia sicuti se res habet adesse ta etiam ad coins, t explicabitur infra, Titulo de Potentia Cognoscitiua. Item substantia est principium &causia suarum passionum, & accidentium; Ergo perfecta cognitio proprietatum & accidentium dependet a notitia substantiae perfecta : licet prima& consul a huius cognitio in nobis oriri soleat, ex cognitione praeuia accidentium; eo quod omnis nostra cognitio pendeat a sensu. Itaque substantia prior est cognitione actuali distincta secundum se, quam sit accidens; quod secudum nos prius cognoscitur, saltem confuse. Ac licet id, quod primo in nostram notitiam venit, sit aliquid concretum, siue
compositum est tamen concretum non substantiae erum accidentis, siue est accidens in concreto sum-stum; quia substantia non est primo tu per se sensi-ilis,ut diximus ex Aristotele a.de Anima t. 6s. . Substantia eis prior naturAE , quam accidens.
ibidem. J Ratio est, quia hoc ab illa dependet, veluti effectus a sua causa. Cum enim omne accidens ex natura sua sit Entis Ens, & per se existere aut cohaerere in rerum natura sine dependentia nequeat,
necessario praesupponit siubstantiam , a qua entitas illius sustetetur. Verum itaque est simpliciter pronunciatum, &intelligitur absolute de prioritate,siue de dignitate naturali: Etenim ordine Naturae simpliciter antecellit substantia : non autem uniuersim verum est, neque intelligi debet de valore & praestantia morali: Nam Scientiae, & Virtutes morales accidentia sunt, quae tamen digniora habentur &gretiosiora, quam culex, V. c. aliquis, aut alga, Ve
568쪽
Pars quinta. Titulus VII. 3 6s
explicabitur, Titulo de Virtute. Item quaelibet substantia simpliciter dignior est suo accidente: aliquod tamen accidens est secundum quid dignius sua substantia, in quantum perficit substantiam an aliquo
esse accidentali. Vide, si placet,S. Thoma I. a. q. 66. a. φ. in Corpore sub finem. s Substantia prior es accidente, oe ratione, sco- tiari, tempore crNatura. ibidem. J Est hoc generale pronunciatum Aristotelis capite citato,t. .ex quo tria priora desumpta sunt. Ratio generalis est ;quia accidens,cum sit entis,id est, substatiae ens, necessario illam quoad omnia dicta praesupponit. Dicitur ver o substantia este tempore prior, quam accidens, I ' quia , ut inquit Commentator 7. Metaph. com. . Nullum accidens inuenitur absque substantia, sed aliqua sub talia inuenitur absqMe accidente. χ' quia Deus, qui est substantia aeterna , duratione infinita prior fuit omni accidente. 3' quia in eadem re crea tasemper substantia tempore prςcedit multa accidentia, etsi non pr cedat omnia: e conuerso autem nul-
dum accidens tempore praecedit substantiam, cuius est accidens. Itaque verum est pronunciatum,quoad temporis prioritatem indefinite: non enim qu libet
substantia tempore prior est quolibet accidete. Vide si placet,suarcet, disp. 38. Metaphysica, sect. i. n. L
c. Non oportet perdere substantian propter accidens.JEst hoc effatum morale, quod utinam ij satis perpenderent, qui ex inordinato sciendi desiderio indiscrete in litterarum studia incumbunt, & sese ipsi miserὶ prius conficiunt, quam studiorum sitorum:
fructum, quem intenderant, consequantur. Ratio
effati est, quia substantia est dignior suo accidente. desublatis primi ubi tantiys N ibi te est aliquid remanere. Itaque qui neglecta omnino sui indiuidui
569쪽
3 66 De diuertis Entium creatorumgeneribus. 3cura, toti accidentarijs illius & transitorijs per actionibus inhiant, perinde faciunt,ac canis ille Esopicus, qui dum umbram sequitur, & hae & huius stubstantia destituitur.
DIS VINCTIO IV. De Proprietatibus substantiae.
i. Ulti sub amias insubiecto. capite de Sub A. t stantia.J Intellige de subiecto inhaesionis,ad
eum modum,quo accidens inhaeret substantia :Neque enim primae substantiae sunt in subiecto, neque secundae; Ergo nullae,non primae,quia Petrus , V. c.
vel Bucephalus nulli subiecto inhaerent, sed in se, &per se subsistunt; Nec s cundae; quia quae sunt in
iubiecto inhaesionis, praedicantur de illo tantum secundum nomen, Vt album de Petm; non autem secundum rationem: Atqui secundae substantiae prςdicantu e primis,non tantum secundum nomen , sed etiam secundu ratione siue essentialiter, ut animal αhomo de Petro: Ergo nulla substatia est in subiecto hahaesionis. Potest nihilominus dici substantia esse in subiecto informationis; quo modo formae substatiales insunt materiae primae: vel etiam in subiectopi dicationis, uti genera & species insunt suis ins riotibus, de quibus essentialiter praedicantur. Addit
autem Aristoteles, capite citato, hanc proprietatem non elle quarto modo propriam stubstantiae praedic mentali: Etsi enim conueniat omni non tamen soli; quia etiam conuenit differenti, s,ut rationali,& partibus substatiae tum essentialibus, ut materiae & sormae, tum integrantibu4,ut, capiti, pedi,&c, quae non
sunt substantiae praedicamentales, cum sint incom
570쪽
ὸ Pars quinta. Titulus XVII. 36
pletae; neque tamen inhqrent ulli subiecto. Est nihilominus proprietas quarto modo substantiae generatim sumptae, pro qualibet re,quae non est accidens, siue completa illa sit, siue non ; quo pacto differentias & partes substantiales comprehendit. Ratio est, quia omnis &sola substantia est ens per se existens :in hoc enirn differt ab omnibus accidentibus,, quod illa requirant subiectum inhaesionis , haec per se co- hqreat in rerum natura & subsistat ut lauas explicuimus,distinct. 2.. a. Subsantiae nihil eis tontrarium,ibidem.Juempe
in x xion: siibstantiae,& contrarietate proprie dicta.
Ratio est , quia contraria dicuntur illa , quae eidem subiecto inhaesionis vicissim insunt, &se mutuo ab eo erupellunt . Atqui substantia in nullo est subiecto inliqiionis, ut ex eodem capite iam explicatum est,& ex definitione substantiae patet: Ergo illi nihil est
contrarium. Dixi in ratione substantiae; quia ratione accidentium, ut v. c. qualitatum contrariarum, nihil
prohibet substantias sibi mutuo dici conitarias: sic
aqua contraria est igni, terra acri,&c. ratione caloris, frigoris, siccitatis,&c. s. Substantia non fusi utinetis oeminui, ibidem. JPro huius explicatione notandum est, aliud esse magis , minus, aliud maius & minus: hoc enim ad quantitatem pertinet, illud ad qualitatem, & adipiam entitatem cuiusque rei. Itaque sensus pronunciati est; stubstantia non intenditur dc rc mittitur in ratione substantiae;& in se nec magis, nec minus participatur ab uno, quam ab alio, licet una substantia corporea, sit maior altera vel minor. Sic v. e. iuuenis non est magis substantia, quam insans, nec unus. homo magis animal,qu1m alius. Sic quoq, i' substatia non dicitur magis substantia in essenti ab ratione