장음표시 사용
581쪽
De Gesi E ntium Oreatorum generibus.
stitutionem solet animus sesse accommodarie, in hanc sententiam est istud vulgare: ira quidem in Ararant ; sed vim mortalibus ruNonfaciunt ullam, nam regit a ba Dem.
s. Exspectandum es nidicium a Bellis secundis. J Ita
recte a Ptolomaeo dictum est,in Centilo l.&in opere quadripartito. Cum cnim caelestia corpora : catis arsint uniuersales & remotae, respectu eorum effectuu,
quos secundum vetam Philosophiam , non se solis, Vt diei noctisque discrimina,&c. sed cum elementarium & particularium causarum concursu producere pollunt; neccessario citentus dependet & iudicium cxpectandum est, a stellis secundis , id est, a causis Holunaribus 5c propojs, ut ea, qui primae Vniuersales, siue caelestes stellae facere moliuntur,
in actum veniant. Sic, v. c. saepenumero contingit, v duo simul nascantur,alter mas,alter foemina cum eadem astrorum vis in eorum conceptione concur
reret, ut notat S. Augustinus l. . de Civit. De c. 16. quae proinde effectuum varietas, non influxui caelorum, sed propriarum caularum diuersitati ascribenda est. 'ro. Corruptibile incorruptibile disrunt genere. l. IO. Metaph. c. 9. t. 26. J Seruit hoc pronunciatu ad distinctiooem inter c lum,quod ex mente Aristotelis incorruptibile est, δc clementum seu corpus esementare, quod est corruptibile : quae duo videntur differre genere, id est pr dicamento, Vt Volunt Zimara, & nonnulli alij: sed respondetur cum D Thoma, differre ea genere physico, siue, ut Fonseca loquitur, genere subiecto:non autem genere logico, siue pr dicamentali; quia res corruptilusis croaxiteria priua totos, ut inquit Aristoteles,id est,constant materia prima, quae est potentia physica ad recipi ei das varias formas : res autem incorruptibiles non
582쪽
Pars quinta. Titulus NVIII. 37
constant tali materia. Haec explicatio consormis est menti& textui A ristotelis ut notat Fonseca ibidem: maxime autem congruit sententiae eorum , qui do-Cent, materiam rerum sublunarium differte specie amateria caelesti, si qua detur, quam rem fuse disputat Suarea in metaphysica , dii p. 31. sech. . Vide, si placet, D. Thomam opusculo a. c. v.& 7. Scotum& Alensem in hunc locum,& alios.
I. Lementium est corpissimplexi ire quod resoluuntuν L mixta. Sumitur exl. 3. de Caelo, c. 3. J Vbi dicitur elementum esse id, in quod resoluuator Vtera ror- para , in quibM inest potentia mel actu; ipsum mero in. alia restat nequit. Dicitur primo corpus, Ut excludatur materia & forma, quae tr. Metaph. t 23. dicuntur elementa late. χ' dicitur simplex,ut excludantur omnia mixta, quae tertio dicuntur in id resolui , ad cxcludendum caesum, quod l. 3. & . de Caelo vocatur elementum late, id est,corpus simplex. 2. Elementa sunt illaniateria. l. Iale anima t. 82.JQuia nimirum unumquodque elementum se habeaut causa materialis respectu mixtorum patet ex definitione Elementi, quam tradit Philosophus lib. I. Metaph. c. 3. in haec verba: Elementum es id, ex 1μo primo inexistentes indio bibin aliam speciem aliquid componitur: habent se itaque elementa veluti materia , ex qua mixtum componitur; quemadmodum λ Omnes partes dicuntur causa materialis, in ordine ad totum, ut explicabitur Titulo de cvηntitate ,*x l. 3. Phys. c. u. t. cI. Vbi dicitur, Parsese maIeria Teti et .
583쪽
3 8 De diuersis Entium creatorumgeneribus
In hanc sententiam est illud Averrois r. de Caelo t. 13. Elemcntolumesces propinquius ad esse materiae, quam ad essejormae: Coi ρω autem celesie propinquius est, adesse frius aή esse materis ; quae comparatio non incongrua est ad distinctionem corporis c testis& Mementaris; licet minus probetur Commentator in eo, quod dicat caesum este substantiam corpoream simplicem , id est, non compositam ex materia Mforma physica, seu elle formam quandam non insor-matem; sed subsistentem absque materia; de qua re consule, si placet, Suareet in Metaphysica disput. is. sect io. Coninabr. l. I. de Cano, c. 2. q. . & allos. . 3. Eleme' μης generabilia oe corruptibilia. l. 3 .de Caelo, c. 6. t. 13. J Vbi sub initium capitis & textus quae it Philosophus, utrum elementa sint ; an vero generentur & corrumpantur, respondetque quaestioni propositae, inquiens, fieri non posse, Ut e limenta
sterna sint: ignem enim, ait, oe aquam, G numquσ quesimilium corporum disssolui iidemus: itaque sensu patere docet, clementa non este sempiterna. Intellige secundum omnes suas partes; quia . Nullum elementum corrumpitur iniuersalite . l. 9. Metaph. c. . t. I7. J Patet tum experientia antecedentium si culorum , quibus quatuor elementa
semper in suo est e per iterunt; tum quia incommoda, quae ex una parte S se mutuo accipiunt, aliunde rectrciunt dc compensant: tum denique, quia prae' ter aequalitatem, quae est inter illa, obstat etiam prouidentia diuina, quo minus aliquod eorum in alia,
aut alia in unum ita praeualeant, Vt quaternariuS numerus elementorum in mundo deiiciat. is. Elementa non funt apud nos implicia Traditur a Simplicio in L 1. de Cςlo t. S. comment. S. J Duobus modis elementum dicitur simplex siue purum, vel
quoad qualitates , vel quoad substantiam: quoad
584쪽
Pars quinta. Titulus xTIII. 3 9
'alitates elementum purum vocatur, quod nullam habet qualitatem peregrinam ; sed eas tantum, quaS sua natura postulat: quoad substantiam vero purum dicitur, quod non habet in suo gremio siue intra sua ud corpus: Neutro modo elementa apud nos simplicia sunt; cum & peregrinis imbuta sint qualitatibus, & alia sibi habeant corpora permixta, ut con
6. Elementa nonsent odorabilia. Aristoteles Iib. de Sensu & Sensib. c. s. Comment. ibidem. J Intellige per se prout pura sunt: nam si odoriferii quid ijs admisceatur, odorem fandent. Sic mare est odorAbile de salsi siporis, ob siccas exhalationes sibi admixtas. Ratio pronunciati sumitur ex natura & definitione
odoris,qui secunda patibilis, orta ex permixtione primarum qualitatum dominantescco.calido in humido: talis enim qualitas non competit corpOribus puris &simplicibus; sed mixtis.
7. Nullum Elementum nutrit. l. de Sensu & Sensibili c. . J Citari etiam solet ex l. 1. de Gen. t. 69. ubi dicitur , Vn mquodque nutriri tys , quibus cociat. Vii proxime antecedens, ita praesens effatum intelligitur & verum est de elementis puris, quale apud nos nullum datur, Ut di ctum est. Unde quod docet Aristoteles lib. 8 de Historia Anisnaltu, lupos nutriri terra, & aere Chanaeleontem, Rhylacem auem,& alia animalia; id, si veru est, intelligi debet de aere impuro, uti prius de impura terra. Sed festus de haere agetur, Titulo de potentia Nutritiua. Consule, si flacet, Scaligerum, Exerc. I96. in Cardanum, ubi dicit Chameleontem vivere aucupio muscaru, quas lingua sua iaculatur.
Omne Elementum mouetur matu recto. Sumitur
ex l .i de Caelo c. 1. J Vbi susE Aristoteles disputat de corpotu simplicium disser etia, d. in hoc etia corpora
585쪽
3 to De stiuersis E itium creatorum generit M. elementalia a carlestibus distingui asserit, quod licea
moueantur rhodia circulari a o Intelligentijs: illa vero ab antrinseco moueantur naturaliter motu recto, vel sursum videlicer, vel deorsum. 9. Elementa sim tot, quot combinationes possibilis pri inarum qualitatu in .L2. de Gen. t. t 6.&ῖ . i Hae autem coniugationes sunt quatuor , duntaxat : calor
enim potest coniungi primo cum siccitate,ut in igne, secundo cum humiditate ut in aere : item frigus combinari potest primo cum humiditate,ut in aqua, siccundo cum siccitate ut in terra. Reliquae duae coim iugationes nataraliter sunt impossibiles, caloris cum frigore, humoris cum liccitate; quia sunt contrariorum, quae se mutuo perimunz.io. Terrasicci 'potini, cham frigidi . 2. de Gen.
ii. qira e 'frigidi potius Ah humidi. ibidem. I 1. A er humari est in is, quam calidi. ibidem. 33. Ignis es calidi magis , quin sicci. ibidem. i Comparat Philosophus elementa inter se, quoad or diuem naturae & dignitatis, quo qualitates conue niunt clementis, & dicit igni primo conuenire calorem; quia ordine dignitatis ,praestantis imo elemento, praestantissima debetur qnalitas, qui est calor: quo posito, non potest aeri primo concedi, nisi humor, dc hoc posito non potest aquae primo attribui, nisi frigus. Denique terrae, tauquam infimo elemento dς-betur infima qualitas,quae est sccitas. i . Ex n'pugilb aqua generantur decem aeris. l. t. de Gener, cap. 6.tcx. 37. J Ex proposito Aristotem pronunciato nonnulli Philo iaphi deduxerunt, esse
inter elementa proportionem decupla, id est, ignem icile dccies maiorem quam aerem, & aerem, quam
a lxiam , & aquam quam clementum terrae, quia, quali si proportio paxtis ad partem, talis en testur ad
586쪽
Pars quinta. Titulus N VIII. 38 r
e suus, Ut dicitur l. i. Meteor. t. I 2. Atqui pugillus stiperioris clementi habet decuplam proportionem ad pugillum inserioris: ergo totum elementum su petius habet eandem proportionem ad inserius. Verum dicendum est , Aristotelem loco citato non 'gere de proportione magnitudinis, quam elementa inter se habent, Vt patet ex contextu; sed de illa, quam obtinet pugillus terrae, V. c. ad eam quae ob lienit aquae ex tali pugillo genitae: Nam uti Aristoteles dixit, ex uno aquae sextario decem acris fieri:
ita εrs. Ex ino pugillo terrκ generantur decem pugillii aqua. J sumitur ex eodem textu. ac sensus est, si ali qua terrae portio dissoluatur in substantiam aquae,
futurum ut rarescat terrae materia, sub Arma aquae in quantitatem decuplo maiorem, quain antea possidebat. Eadem ratione verum est,& ex eodem textu
proponitur istud: 16. Ex inopusilla aerii generantur decem ignis. JItaque licet recte secundum mentem 'hilosophi insecti hinc possit, si totum aliquod Elementu in aliud
proximum conuertatur , futurum decuplo maius, quam sit modo : non tamen recte insertur , ipsa elementa, quae nunc exstant, habere talem inter se magnitudinis proportionem : Neque enim ita tensit Aristoteles, & experientia manifesto docet, non Co - tum aqua esse minorem terra; sed etiam aetem multis partibus ea minorem videri, ut fuse ostendit Clauius in caput primum Sphera pag. 6. .edit. vhimae. ar. contraria cibi aq=a. l. a. de GCn. c. 3. t. 22.
Nimirum secundum qualitates activas & passiuas:
non autem secundum totaias substantiales : Nam licet ignis corrumpatur ab aqua, tu sorina aqUae,expellat formam ig'is ex eadem materia; hoc tamen
sion ntingit ob co trarietato in formarum sub M -
587쪽
381 De Auersiis E ntium crearorum generibus '.
tialium; sed quia accidentia, quae requiruntur, tanqua dispositiones necessiriae ad conseruationem totius, expelluntur a contrariis accidentibus: Etenim sub -
santiae in ratione substantiae nihil est contrarium, ut explicatum Titulo de Sub santia in genere.
18. Igne excepto omnia computrescunt, i. ψ. Meteor.
cap. 2, tex. s. J Intellige corpora elementaria dc mixta solus enim ignis computrescere non potest,Vt docetur l. de Longit. & Breuit. vitae c. s. Ratio est,
quia obstat summa illius siccitas,& calor; quibus
destituta sunt,uel omnino,vel certe secundum quid, caetera elementa dc mixta; ex quibus illa minus putrefactioni obnoxia sunt, quae, cetteris paribus , ignis naturam & qualitates magis participant. I9. Terrae medium G Vniuersies idem. l. r. de Caelo tex. Ioo. J Postulat id natura huius elementi,ut rectὸ notat Commentator in l. 3. Phys. t. si; quia nimirum est corpus grauissimis, naturaliter postulans occupare locum infimucid est, centrum Vniuersi, ita vemedia siue cen clii grauitatis terrae, siue globi terrestris,& omnivgrauiu isti corpori incumbentium, penetret centrum siue medium magnitudinis Universi,
stricte & Mathematice loque io, siue potius sit idem
cum centro Vniuersi: Hoc aute centru,sue medium
occupat terra, nullo alio corpore nitens; sed suis ponderibus aeque omni ex parte librata quiescens. Iuxta illud Poetae: Ponderibus libratasuis, dcc. zo. Grauissimum omnium es, quod in medio. l. I. Me. teor. c. . t. I . J Loquitur hoc loco Atistoteles de corporibus simplicibus, siue elemetis,inter quae terr quae in medio omniti,centrum Vniuersi occupat,ut
diximus omniti sua natura est grauissima:neq; solum respectu corporii simplicium, quod voluit Averroc sin 3. de Caelo cona. 9. dc in . de Caelo cona. 16. sed ali orum etiam quorumlibet mixtorum. Etenim cum
588쪽
Pars quinta. Titulus a VIII. 383
mixta corpora semper aliqua suae grauitati adiuncta habeant leuitatem : Terra vero habeat grauitatem timpliciter,& in summo gradu, clarum est, eam non modo sementis reliquis; sed omnibus etiam mixtis praepoderare. Neque vero huic aduersatur, quod ea. terra, quae apud nos est, leuior sit auro , plumbo, &caeteris metallis; quia impura est, ac peregrinis qua, permixta, neque de hac intelligitur cffatu; sed de terra omnino pura, & m statu suo naturali constituta, qualem cise credibile est iuxta medium Vniuersi.
r. mixta ex simplicibus constant Omnilus, . - GCD & Corr. c. 8. t. ε'. initio. J Sensus est, in quolibet mixtos intellige perfecto: non autem in quolibet imperfecto, qualia sunt vapor & exhalatio) contineri omnia elementa. Probat ibidem Aristoteles de explicat in hunc modum: quoniam omnia mixta, quae sitiat circa terra, s& eadem est ratio de cae-t ris j ex terra constant; quia quiescunt in terra: Ergo etiam constant aqua; quia terra sine aqua non potest cohaerere ergo etiam igne & aere; quia terra & aquaiunt in mixtis retracta, seu temperata, quoad qualitates : non pollunt autem refrangi,nisi a suo contrario, id est igne S aere: Ergo in quolibet mixto sunt& ad illius generationem concurrunt omnia elementa,vel so imal iter, v t quidam volunt, vel certe virtua ster, ut clarius patebit cx dicendis.
2. Elementa in mixtis quodammodo non manent
589쪽
38ψ De iuersis Entium creatorum generi pus
Explicat ibi de Philosophus & ait, non manere actu; manere autem potentia,eo quod virtuseorum atquc potetia salua permaneat. Ex noc proniiciato Foseca, Conimbricenses, sua ieet,&alii probant, elementa in mixtis non mapere secundum formas substantiales; sed tantum secundum qualitates tum alterativas, tum loco motivas, licet refractas) quae sunt virtutes elementorum, iuxta illud iam citatum : , .
3. Elementa in mixtis non mainent actu, manent pa-
tentia. Ibidem, & l. r. de partibus animalium c. i. JVbi cum dixisset, primam compositionem seu mix- tionem fieri ex elς mentis, igne, aere, &c: mox seip-siim corrigens, subdit, melius dici, mixta constare ex virtutibus elementorum, calore, frigore,humore, siccitate. Ratio est, tum quia forma mixti bet vim causaiadi, conseruandi, & recuperandi connaturalesbi temperamentum primarum qualitatum s quae sunt virtutes elementorum tum quia est principium calefacieiadi sicut ignis, hinnectandi sicut aqua, &c. Suffcit itaque sorma substantialis mixti cum primis qualitatibus, ad esse substa tiale compositi mixti, de ad omnes operationes physcas illius; neque ulla ratio vel experientia cogit asserere formas elementorum substantiales in mixto. Plura in huius rei con- firmationem, & oppostae opinionis refutationem adferri postent, sed nobis eb digredi non licet. Con istile, si placet, Suareet disj i J. Metaph. sect. IO. n. I. Fonsecam, Conimbricenses, & alios.
. Omne mixtum mouetur secundum prsdomina Elementhm . I. de Caelo c. 2. t. n. J Quemadmodum omne elementum naturali inclinatione sertur in suum locum naturalem, ut ignis sursum, terra deorsum, &c. Ita omne mixtum, quatenus tale est,& nisi. aliunde occurrat impedimentum, naturaliter moue
xur ad locum naturalem elementi in se promitia n-
590쪽
Pars quinea. Titulus Arriu. 38s
tis : dicitur autem id elementum praedominari in Mixto, cuius qualitas motiva, in ipso praeualet; quorriodo in homine, quatenus corpus mixtum est, prae- dominatur grauitas terrea. Dixi,quatenus corpus mim 'mes; quia pronunciatum intelligitur de motu naturali,ut sic: non autem de motu violento aut volutario, vel progressivo, qui reperitur in homine, Maliis animalibus: dixi item, ni liunde occurrat impedimentum ; quia ut in corporibus simplicibus ita inmixtis quoque, motus naturalis vel impediti omnino, vel modificati varie potest, ut constat experientia,& prolixe declarat Zi ara in Theorematis, Pr pos. 6 . Denique mixtum dicitur moueri secundum elementum praedominans , & non secundum et menta praedominantia; quia non contingit, in uno
mixto propriὸ dicto, de quo hic sermo est 'plura
elementa praedominarii quemadmodum in nullo cotapore naturali duae simul reperiuntur qualitates contrariae in excellenti gradu. Sensus moralis huius axiomatis vale; ad cognoscendas hominum affectiones:
cui Hibet enim mouetur, secunilum quod est mobile, EG quilibet iudica rout assectus es, ac loquitur de eo libenter, ad quod est inclinatus; In quam sententiam verissime dixit Plato, homines amore Vesse fieri facundas, i eloquentes ad loquendum de ν ebus, quat is
amant. Etenim quemadmodum in compositis naturalibus elementum praedominans trahit omnia alia ad illum locum & centrum quod naturaliter appetit,vr videre licet in lignis etiam maximis, quae temper aquae supernatant, ob aeris elementum in ii s praedo minans : Ita si, v. c. amor in homine, siue diurnus, siue humanus praedominetur, attrahit connaturali virtute mentem eius & linguam: illam ut cogitet assidue: hanc vero ut libenter sermones misceat dexebas, quas appetit & desiderat. V ide Conimb. in a.