장음표시 사용
691쪽
D Z diuo,sis Entium creator nigene bus
rimario actu quodammodo radicentur: & ideo ta. is habitus dici potes pecificati, vel a rati aestuuna serie, vel ab illo primario actu, in quo .ali, radicantur i quomodo, v. c. comparantur inter sese vo
Iuntate Amor: Desiderium Gaudium , de aliqiuo bono; & Odium, Fuga, Tristitia de contrario malo. Omnes enim isti actus quaelinque ratione in- , ter se materialiter spectati d inguantur in, amo. e radicantur; Nam ex amore boni , s amit, sequi tur Desiderium, vel etiam Spes, si arduum sit: Si autem possideatur, sequitur Gaudium ; dc ex eodem amore nascitur Odium,& detestatio contrarij dc reliqua conseqi uter. Tertius modus unitatis .habitus cst, ex collectione & subordinatione plurium .
simplicium qualitatum , quod genus unitatis mi-rius perfectum est , & ita sumi potest ex collectione plurium actuum d centium ordinem ad of iectum aliquo modo num, atque fac ratione una dicitur, Scientia quaecunque totalis i non quidem
unitate simplici siue indiuis ili ; sed per aggregationem habituum partialium ex quibus conflatur. Sic Phy sica dicitur una scientia,quamuis coiitiiseat plures habitus partiales specie distinctos,& qui inclinant ad demonstrationes specie distin istas, vi sunt de Materia, & forma, de Quantitate , de Motu, de Caelo, Elementis, dcci Ratio est, quia ' haec omnia dicunt ordinem vel attributionem ad obiecturn totale Physicae,id est, ad corpus naturale & tendunt ad exactam cognitionem illius. Vide Suareet disp. - , Metaph. lech H. pag. 9. Ladem est ratio in alij S. a. Actiu specificatur ab obiecto O modo ieWdendi in obiectum, ibidem,&1. An mae text. 3.&resertur a D. Thoma I. a. quqst. 28. art. a. & 3. J Attingit actus immediatu suum obiecturn, illudque Vinc M.
692쪽
inualiter potentiae, vel repraesentative, trahendo obieetiim ad potentiam; vel impulsive & cffecti uor erahendo potentiam ad obiectum: habitus vero at- tingit. obiecitum mediante actu, de hinc dici solet habitus hi ecificari per atius; actus ver' per obiecta,
ut notat Suar a disp. . sest. s. n. II. Hinc quan- ,dόcunque sunt obiceta siue te rmini per se ac totam les, id est, non componentes unum aliquem cernat- Num primarium numero aut specie distinctum; tunc. etiam actiones numero aut specie distinguuntur.
Por b actus non solum specificantur ab obiecto formali; ued etiam a modo tendendi in illud, quia manente eodem obiecto formali , variari potestinodus hoc ibio, quod obiectum diuersim6de pro-
sonatur , nimirum vel ut absens, vel praesens, &c. Vt pateri yer explicationem praecedentis. Vnde Quando actus intelicetus aut voluntatis absoluth de Iane additamento dicuntur specificari ab obieci ,
id non ita intelligendum est , quasi omnis actus omnem suam speciem sumat a solo obiecto praecis aut quod omnes amfri spocie disserentes , diuersa specie. o lecta respiciant,) possunt enim specificari , & specie variaci ob diuersum modum tendendi in obiectum, ut dictum est, sed sensus pronumitati est, quod om pes actus, qui ii bent diuersa ob
jecta formalia , sitit diuerta speciei; licet possint
etiam variare speciem ex diuerso modo, quo ex natura sua versant ut circa idem obiectum forma '
Vide Huri do disp. ita. de anima, stet , '
693쪽
De diuersis Entium crearer m generibus.
De proportione inter habitum oe actum.
o. VT Abitus est proportionatus huia 'actibus. sumi-LAtur ex lib. 1.Ethicorum cap. i bi dicitur. habituum disserentia consequi differentiam actuum similium,&sim ites habitus, similes reddere actus, ct refertur a D. Thoma prima parte, quaest. 89 a 3 Ratio eius patet ex dictis. Quia enim habitu exactibus generatur, ideo ijsdem conformis manet.
Vt si actus sint studios, habitus quoque studiosus &virtuosus erit; s actus sint scientific habitus quoque' erit scienti ficus, si opinatiui, opinatiuus & ita in reliquis. hst item proportio inter hasitus & actus
Quoad int si iacio. Nam si ponatur' abitus intensio Vt quδ uor, non elicientur actus intensores ex iis habituum , etiam infusorum de supernaturaliulibus: in natur libus vero' soli potentiae id adscri bendurm Neque ςnim habitus tum concurreret a intensionem actus, quae excedit ipsum habitum,cum proportionem non habeat cum illa intensione: Posia et tamen indirecte iuuare potentiam ad acilius de commodius illum actum ςIliciendum, quia dum potentia iuu ur ad actus insertorus, manet expeditior ad faciendam intensionem. 2. Eo sunt actus nobiliores qno a nobiliore habitupr
re unt. Ibidem. J Ratio est,quia actus & habitus sibi mutuo sunt conformes & similes in dignitate. Sic actus Charitatis nobilior est actu Temperantiae quia Charitas Temper nuae praestati actus sciencili-
694쪽
cus opinativo, qui icietia opinione persectior. Hoe pronunt alum magni est momenti in moralibus. Vnde si opus virtutis exercere libeat, si a cibis abstinere, ii eleemosynam dare in animo est, illud ex optimae virtutis,sc. Charitatis motivo peragito , iuxta il- tua Apostoli: Omnia mestra in charitate lata. Cor. I s. v. t . Sic imitaberis Deum ipsium , qui omnia ex amorς operatur, ut colligitur ex sapientiae ii. 11. Muidbcet S. Dionysius de diuinis N ainibus, cap. ..cum inquit: Amor est causa omnium rerum, si amare desineret Deus interirent omnia. Eo etenim actus virtutis est praestantior, quo nobilior habitus,t quo imperatur vel elicitur. Videri potςst Ludovicus de Ponte, tomo s. de persectione Christiana, tract. i.
cap. 3.3. Ac Ius es nobiliorsua habitu. Lib. r. magnorum moralium, cap. i8. & lib. et Moralium Eudem. c. a. JRatio est 1, quia omnis athus continet in se totam persectionem habitualem, &insuper est aliquid vitale; habitus vero neque per se vitalis est,neque tota aetus pei sectione cotinet. Ac licet habitus sit causicisciens sui actus; non tamen est causia principalis. quae solet esse dignior suo effectu; sed tantum instriise mentalis, vel certe partialis causa: Actus vero non tantum est causse esticiens sui habitus, sed etiam finalis, ad quam tanquam suum finem habitus sua natura ordinatur. Itaque actus simpliciter est melior suo habitu ut etiam docet Commentator in Epitome
Met. tract. IAE. Vbi ait, actum secundam omnes mo
dos prioritatis esse priorem suo habitu in habitus vexo potest dici perfectior secundum quid,nimirum s
cundum durationem. Vide D. Thomam I. z. o. II.
Rrt. . Plura, quae doctrinae causa adferri hic post nuvide in explicatione illius: Adiusfecundui es τε illos prima. Titulo de rorantia tam ali is pncre.
695쪽
Ratio est, quia ab ij s speciero suavi d sumunt
ximus. Nota autem, licet habitus & potinuas eo ipsum actum ; habitus diutem ma , per modum actus, quam eius entitatem praecisE ; 'nem re promptitudinem delectationem , sacilitatem in ictuum exexcitio c. ut recte obseruat Alexaride de Ales in z. Metaphysicae. s. Omnis Habitus cetusis uo actu. Resertur ab Alberto Magno 6. Ethic. trach. c. '. J Ralso'huius patet ex dictis, quia habitus ex natura sua or' dinatur ad actus,&est ijs proportionatus; sc*tiautem se habet res ad esse, ita etiam ad cognosci. Vndε si ficilE quis eliciat actus Prudentiae, Iustitiae, Temperantiae, &c. Intelligitur praeditus elle earundem virtutum habitibus naturalibus, siue morales illi si, siue intellectuales: de supernaturalibus ver , lia est ratio, ut colligitur ex supra dictis: Valet hoc pronuntiatum in eos, qui de multiplici Arte ac Virtute sine effectuum exhibitione vane gloriantur.
DISTINCTIO PR IM A Varia acceptis Virtutis.
- ITIttus generatim est duplex , Intellectualis, se V Moralis, r. Ethic. cap. i. Virtus intellectualis est, quae infallibi ter inclinat ad cognoscendum
696쪽
. 'erum; Moralis est, quae posta in affectu, inclinatred ria e di sine desectu operandum. Solet etiam nomen Virtutis interdum sit mi pro quavis facultate operandi; ut cum dicimus. Virtutem mouendi, calefaciendi, dcc. imo extenditur nonnunquam ad qtiamcunque rei persectionem signi ficandam, vi cum pulchritudo, finitas & robur Virtutes corporis appellantur. Propria virtutis acceptio est, cum eius mine lin elligitur habitus disponens potentiam rariti'nalem ad perfectam operationem naturae illius consentaneam, & in hac sumptione diuiditur in In . tellectualem & Moralem,
t. π T Irtus est , qua bonum ficit habentem , O συ
ius bonum reddit. a. Ethicorum cap. 6. JDescribit hoc pronuntiato Aristoteles non solam irtutem moralem aut intellectualem ; sed etiam comprehendit quamlibet vim facultatem, sue oculi ad videndum, siue auis ad volandum, siue equi ad currendum,&c. quod si veto nomine boni hic intefligatur bonitas moralis, quae cόnsistit in conformitatu cum recto rationis dictamine, ob quam nomen ba nitatis principaliter sibi vindicat solis virtutibus moralibus definitio conueniet. Nam absoluto per antonomasiam: z. Alii latebosi denominamur fum 3. I. Tui
lius i. r. Ossiciorum & Orat. pro Quintio. J Est hoe
virtuti morali proprium, ut ait hac absolute & smplicitet dicamur boni. Ratio est, quia bonitas mo- talis, nomen boni principaliter sibi vindieat, caeterae
697쪽
3 o De diu sis Entium creator m Deneribus.
virtutes, licet inclinent potentiam ad bene operandum in suo ordine : non tamen ab his absolute disimpliciter dicimur boni. Susticit enim in his actionem ellicere bonam non simplici er, sed in celi genere: Vt cum qui ex habita Logicae,quae est virtus Intellectualia. recte discurrit, &j concha si emapte demonstrat, ob solam inanem gloriam; ille qui
dem actionem Logicam bonarii exercetciopus tamen
.simpliciter bonum non facit; sed inahi gloria vitia eum. Porro a virtutis babitu praecise stimpto non denominatur quisquam bonus absolute; sed ab actu potius , vel inordine adactam: Hasitus enim virtutis manet saepὸ in illo, qui peccat mortaliter, sicut habitus vitiosus in eo, qui per contritionem iustificatur, ut docet Theologi: Et in tali casu, pii peccauit, simpliciter coram De o malus est; et si virtutis habitu praeditus sit: Contra ver qui iustificatur,etiam bonus donominari absolute debet; tametsi malis ha - . bilibus oneratus. Atque hinc vere dicitur tota vix tutis laus in actione consistere ut explicabitur infra. 3. Viri 3 es bona qualitas mentis, qua rect miui ιur, qua nemo mali iiitur. S. Augustinus lib. a. de libero arbitrio, cap. i 8.& 19. J Conuenit hoc dictum omni&ibli Virtuti intellectuali & morali. Talis enities
istimo dicitur qualitas mentis, quia competit naturae rationali, quatenus rationalis est. χ dicimur ca recto vivere, quia est sorma rectae vitae & principium boni operis. 3'. tali habitu nemo utitur tanquam principio mali effectus; sed e contra ad se persiciendum ab eo dirigitur. Vnde recte ab Aristotele dictum est:
. Virtus est dis stia perfectio optimum. 1. Phys. e p. 3, J Quia scilicet perficit intellectum & voluntatem ad optimam operationem circa sua obiecta de propriam materiam : si dicas , scientia est virtus, scientia multi abutuntur: ergo virtute multi ab
698쪽
tuntur : ergo virtus non est semper dispositio per- feeti ad optimum. REsP. Cum dicimus virtute neminem mala uti, i siue, non poste actum malum a virtute proficisci,
ser obest de ea priuiitate, tuae dir eiὸ opponitur illi bonitati, siue rectitudini, ad quam virtus illa inclinat, sic scientia nemo abutitur per se, ad eliciendum actum falsum, sed semper adactum veram, qui est rectus rectitudine scientiae,& perficit potentiam in
ordine ad cognitionem veri. . S. Virtus es habitus electivus in mediocritate conmiens. 1. Eth. c. 6. J Est haec definitio solis virtuti- bus moralibus propria, quae proinde sese in Ethicis tractari & explicari solet. Dicitur primo habitus Electivus, ad excludendas virtutes intelleccuales, ad quarum rationem non pertinet, ut actus ab ijs pro- fecti, ex delectu & voluntarie fiant, dicitur secundorin mediocritate consistens, ut excludantur habitus vitiosi, addit eodem loco Philosophus, mediocritatem illam non necessario & per se debere esse ex natura rei ; sed ex comparatione ad subiectum,& com. paratione iudich Prudentis , uti mox pluribus exini plicabitur. .
DIsT IN CTIO III. D. Actibus distutum,
Ounis mirtutis LM in actione consimi. Tullius lib. i. de Oratore, delib. i. Ossic. J Duo sune
praecipua Virtutum ossicia: alterum est, Animam v uire & exornare; alterum, Esse sontem &sarentem
actioisis bonae & studiosis; prius etsi praeclarunx sit, Praecirum tamen splondorem habet in ordia
699쪽
48 1 De diu sis Antium creditorum generibus. posterius; Virtus enim natura sua & eilentialitet Vt ait S. Thomas ) ad actionem dirigitur i. i. quasi
a.. Virtus fine exe uitio es quasi lancea plumbeis. JLib. de S in ilitudinibus , cap. is . ii, eandem sententiam Claudianus ait, virtutem Otiosam taciturnae similem esse lyiae, aut naui ad prosectio
dinatae, semper in portu consistenti. Absolutenim:
3. Vio tuti, Ludem virtutis mero Ar, e necessaria Seneca Epist. 93. J Etsi a virtute boni d nominemur de simus, Ut Tullius in uit: non tamen proprie re praecise ab ipso habitu virtutis , quia ha bitus operativus non est moraliter bonus vel malus; ni si per intrinsecam denominationem ab actu bono vel malo; quia scilicet inclinat ad actum boni 1 vel malum; neque ab habitu pr aeci se quisquam laudatur, aut denominatur bonus vel malus; sed ab actu; cum d habitus virtutis maneat in eo, qui pzccatur, J v motus in eo, qui iustificatur. Vt di ctum est iupra. i . In ita virtuti non progredi est regredi. J Commune istud Patrum & Doctorum pronuntiatum indicatur a M. Augustino cap. i. i s. ad Demetriadem Virginem, v bi: TAEm tu, ait, non relabimur m ti b, quamdiu ad priora ccntendimus , at , ibi carperimus stare, descendimus notrumque non progredi , re-
pene verbis astruunt, Saninis Gregorius, Cassianus, Bernardus, ct alii, explanantque
hoc appositissima similitudine Quemadmodum, 'si quis in medio rapidissimi fluminis positus, vellet consistere , nec ullo modo ad anteriora niti , hic submersionis interitusque periculo se praseatissi-
700쪽
mo exponeret , ita in turbulento hoc mundi salo, qui progredi in virtutis studio non elaborat, torrente pauionum suarum retro in interitum rapitur. Lege D. Thomam t. a. quaest. I 3 . art. I. ad i. Cα-terurn hoc axioma non est intelligendum rigide secundum Philosophiam Scholasticam : neque eitiai non progredi, formaliter est regredi ; sed consecutiuc tantam,&occasionaliter, secundum ordin*- .lium vitae humanae modum. S. Operatio secundum mirtutem perfectior es s se mirtute. J Refertur a D. Thoma I. Ethico. rum Iect. i 2. Sumiturque ex '. Metaphys text. 19 cti. Mag Moral. cap. 18. Ratio eius est, quia; melius est bene agere, quam puse bene agere: Vt explicabitur infra. Deinde quia operatione secundum virtutem meremur, ii aliunde nil obstet; hubia. tu virtutis non item. Denique, quia hic locum habet , celebre illud axioma : propter quod unum-
qu dque tale est, 'ipsum magis es tale; sed habitus vir utis est propter operationem, sicuti omnis habitu, propter suum actum; ac proinde ignobilior suo actu, ut explicatum est Titulo, De Habitu iu
i. v I dem mirtutis est , amare bonum , ct οὐ spe
C malum ei contrariam J Est hoc priticipiu communiter a Philosophis & Theologis receptum, quo, in specie utuntur Alexander, Durandus, Caietanus, Soto, Canus, citati a Suarer torno . in pari.q.ῖς