장음표시 사용
701쪽
8 D diuersiis Entium creatorumgeneribus.
arc i. disp. a. sed . 2. n. I. Eodem utitur vas lueZibi
dem, dubio unico n. '. & alij Theologi passim ; &secundum hoc S. Thomas pate. l. 8s art. a. adi docet eiusdem charitatis esse, velle bonum Dei, nodio habere peccatum, quatenus illi bono co trarium est; & 2. a. qu. 7'. duas dicit esse partes Itisti tiae, Declinare a malo, & Facere bonum ; quas dicit inueniri non tantum in Iustitia palliculari, sud etiam uniuersali, & generatim sumpta; id est, in omni omnino virtute. Sicut enim Iustitia inclinat Iustum, non modo ut amet & procuret quod iustum est ;sed etiam ut oderit &destruat iniustitiam, idque tam in alijs, quam in se ipso, ita etiam quaelibet alia virtus inclinat subiectum, ut amet honestatem sui obiecti, & oderit vitium ei contrariumin se, dc atque, Contia haec tamen objici posset, quod cum detest eur quispiam peccatum infidelitatis, verbi causa, quatenus praecise est contra honestatem Fidei, aut actum Imprudeliae,qnatenus praecise est contra Eonestatem Prudentiae non detestatur illa per actum
Fidei & Prudentiae ; quia cum detestatio peccati stactus appetitus, non potest esse actus Fidei & Prudentiae, quae sunt in intellectu; ergo non omnis vir tus detestatur malum sibi contrarium; Sed. Ras p. Detestationem peccati Infidelitatis praecise secundum specialem malitiam eius , esse actum illius virtutis, qua amamus honestatem Fidei; Duplex enim secundum plerosque est habitus Fidei, alter in intellectu, quo essentiam rebus a Deo reuelatis i alter in voluntate, quo volumus assentiti sicut ergo per hunc li bitum, qui est in voluntate, amamus honestatem, quae est in actu credendi, Deo re- uesanti; sic per eundem prosequimul odio turpitudinem, quae est in actu contrario. Simili modo rati 'cinandum est det Prudςati . Atque hinc pateti di
702쪽
Pars quinta. Titulus ANIz. 48s
cham Axioma accommodatum esse virtutibus mo-
alibus; non vero etiam intellectualibus,ut sic : quia . in his, ut tales sunt non est amor 6c odium, qui 1unta eius appetitus. a. Omnismirtus principalius diligit suum bonum
quain auersetur itum contrarium. Utuntur hoc pronuntiato citati Authores locis citatis. Veritas eius patet naturali exemplo; quia omnis iacultas inclinatio & actio, principalius est, & prius ordinatur, ad terminum ad Quem, quam ad recellum a terminum a Quo: In virtutibus autem malum habet se, ut terminus a quo recedit siue separatur voluntas;
bouu autem,ut terminus ad quem tendit eade volan-.tas. Et ratio est clara; quia malit,cum sit priuatio boni, non habe ur odio,nisi ratione boni oppositi; ergo Omnis virtus, quae odit malum aliquod, ideo odit; quia inclinat ad aliquod bonum. s. Eiusdem tirtutis est appetere bonum absens oeamplesti prasens. J sumitur ex Auctoribus paulo ah - citatis, fundatur in illo de amorei boni & odio
ali. Eodem modo, eadem auctoritate.
. Eiusdem mirtutis est litare mutum abstens, Gabi cere praesens. J Rati' utriusque est, quia in omni virtute quae est in voluntate, silue Theologica illa sit. siue Philosophica,inuenititur hi actus, Amor, Desi- derium, Gaudium, Sc Odium, Fusta, T istitia, ut docent Morales . Philosophi ac Tneologi. Vnde eadem virtus, sicut amplectitur bonum & detesta- tur malum ut praesens, ita etiam sugit malum & bonum desiderat ut absens : & denique illud odio, hoc amore prosequitur, ut sunt m tum & bonum simia liciter & secundum se. Vide Becanum Theologiae
703쪽
8 6 Dediiversis Enrium creatorum generibus.
a Lessio de Iustitia & Iure,lib. i. c. 36- dub. 3. n. Ictis Ratio est quia finis est causa,& ratio volendi media, quae sunt ad finem, &ipsius finis intentio implicite& virtualiter includit volitionem mediorum. Oritur Rutem electio mediorum ab intentione finis ; vel peri connexionem l quandam sine essicacitate & em Fientia, ut volunt aliqui Thomistae; velut ex eff-
. ciente, ut vult Gregorius in I. dist . I. quaest. I. art. i. in confirmatione primae conclusionis. Vas'. . a.
disp. 3 s. num. 22. Quos vide, si placet G. Eiusdem miriuiis e P, sectum moderari Γε m. J Per affectum, intelligitur, Interna an invia sectio siue passio; per effectum opus externum, ad quod ill effetriis inclinabat. Sic cadcm virtus Tem
perantiae, quae concupiscentiam VoluptatVm inordi- inatarum refrenat, etia' usum externum temperat
Et eadem virtus fortitudinis, quae timorem & audamiam moderatur, c tiam fugam& aggressionern dirigit. Similis est ratio in aliis virtutibus & itiis ea rum contrariis. Vide D. Thoman I. a. 2 p. art. . Vasqueet & alios ibidem. 7. Virtutis proprium est, magis honesta et re, quam non facere turpia. . Eth. c. i. J Ratio test, quia pra cipua laus virtutis in actione consistit, neque emin. magnopere commendabitur aliquis, quod non sa- lpiat aliena, nec inaeudicus sit, aut luxui deditus; si domi desideat otiosus, &quae sui sunt muneris negligat, Itaque dictum Lactanti j Firmiani Diumarum Institutionum lib. 6. Omnis mirtutis officium es non pecca, e. Simpliciter admitti non debet; porci enim quis aliquando non peccare, do Dahilominus possibile aliquod virtutis ossicium praetcria iitecre. '
704쪽
Pars quinta. Titulus x IV i S Dis TINCTIO IV.
Duplici modo intelligi potest hςc propositio; priore quidem, quod virtus sit inedia quoad sub an
tiam, inter duo vitia extrema & hoc sensu vcra est 6 de virtutibus, quae versantur primario circa passi nes; Vc stant Fortitudo, Temperatia,& aliae his annexae posteriore vero, quod sit media quoad actu siueri obiectum, quia scilicet producit actu, qui nem exce-' . dii limites rectae rationis, ne ii deficit ab illis, & hoc
orsu virtutes, quae versantur primario circa actiores, ut uilitia.& virtutes illi 'nuexae , consistunt in medio rei, quod respicit aequalitatem rei ad rem: quae veri, ver antur circa passiones, consistunt in . dio ratio is. Quod spectatur in ordinc ad personam. a. Omne nimium cadit in litium. Sumitur ex eodecapite. Nimiruid dicitur, in virtutibus, quod mediocritatem excedit, ii ixta explicationc pra: cede eis: id autem in vitium cadere, ex eo manifestu est; quod viri us in nardiocritate consistat, ut iam dictum est. Eodem modo omnis a virtute defectus in vitio repo- ditur. Vtruque recte proponit Flaccus isto carmine. Es modui in rebus i.nt certi denique. res,
Quos ultra citraque nequit consisere rectui n. Lib- I. Serm. Satyra. i. Hic vero modus , siue hara ,
mediocritas Virtutis iasi est Mathematica, neque in indivisibili c6sistit,ut serutur volu sie Stoici;sed ha - bet satitudine aliqua,& suscipere potest magis & mi . nus; cum obiectu virtutis nuc perfectiori modo,nucia ictus pe fecto attingi possit: batis tame hinc perspia' cuuiit, virtutu non sine dissicultate a nobis acquitii
705쪽
88 De diuersiis Entium creator m generibus.
quia medium in quavis arte & effercitatione non fa-
cilc attingitur: longe facilius Ab eo, & sypius, in alterutram partem aberratur. In hanc sententiam est illud D. Bonaventurae : Virtus medium mitiosum tenet, ab utroque latere mithi es obsessi; ita it si mi ae et a discretionis ixamite declinauerat: iam marius non M. ' 3. Nodus es, quem mensura pr Rit. s. Augustinus . super Genesin ad litteram l. . cap. 3. J Sumitu hic modus pro qualibet determinatione vel limitati ne, praefixa unicuique rei finitae, iuxta mensiuram suam, tam in genere naturae, quam etiam in genere moris. Quo sensu idem Diuus Augustinus libro de . Natura boni cap. 3. ex tribus neces lariis ad vivus cuiusque rei creatae bonitatem , quorum duo sunt species & ordo, tertium dicit esse modum. id est, debitam commensurationem ad sua principia, ut cxplicuit D. Thomas i. p. q. . art. S. & I. 2. qu 8J. a . & saepe alias. Vide etiam illum, si placer, I. a. q. Α 2,art. 2. ubi resert effatum propositum. In hanc sententiam est illud Ciceronis de senectute : Nam haberratura, 'μt aliarum omnium rerum,sic tuendi mo-aeum; & lib. r. Ossiciorum. His enim rebus, quae tr/Hautur invita, modum quendam adhibentes ordinem, honesalem Heus conseruabamus.
. Dimidium es plus toro. J Prouerbiale istua
Hesiodi aenigma refert & explicat Plato lib. 3. de Legibus, in haec verba : Tunc dimidium plus es toto,
quando totum es immoderatum, oe , eo noxium; dimi dium mero moderatum salutare. Monet itaque, auream in omnibus seruandam esse mediocritatem; in
quem sensum Apostolus ad Romanos scribens; Dic enim per gratiam, inquit, qua data es inibi , omnibus, quinunt inter πνs,n ' plus sapere; sed sapere ad sobri em, cap. Ia. v. 3. Veritas huius effati clarius pro
706쪽
Pars quinta. Titulus NA IV. 489
ponitur in hunc modum. s. medium est nobilius uisextremis. Desumitur ex z. E i. cap. 6.J Ac verum est eodena sensu , quo dictum praecedens : ab lute autem & uniuersialitet locum obtinet in moralibus, in quibus virtus inter extrema vitiorum in medio rei constituta, si prim
ito versetur circa actiones: in medio rationis vero,
si circa passiones occupetur , semper nobilior est extremis trimque oppositis. V , v. c. liberalitas, auatitia & prodigalitate, fortituduignauia, & temei ritate,& ita de caeteris, iuxta paraphita in Axiomatis p mi: In naturalibus vero tunc solum veritatem obtinet , quando medium salutate Jc moderatumen ; extrema autem immoderata & noxia, ut dictum est. 6. Iniquum peras , it iustum feras. Monet sententia in studio& exercitio virtutum, proposita &desideria nostra, saepe esse altissim ξ intendenda, Uxsaltem ad iustam corruenientemque mediocritatem
eo certi iis pertingatur. Ita callidi & prudentes negotiatores, merces suas distracturi, initio summum illis pretium imponunt,ut ad moderatum saltem, iustumque in fine deueniatur. Ita, quando arcus aliquis vel ballista remittitur, necelle est, ad contingendam scopum, ut conspicillam seu dioptra, uno alterove palmo altius supra scopum dirigatur. Funis si quidem renustus cum sit, ac proinde, eo, quo collimas, non pertingat; si dioptra sit altior,scopum facilius, certivique attinget. Atque in hunc leni iam
recte usurpatur allatum prouerbiuna. -
707쪽
' o De uiuersiis Entium creatorum generibuα
Irtutes sunt nter connexa. J Est comune pro-inuariatum Philosophorum , de q io fusa di sieri t S. A m bro liusti. i. de Officiis c. ri. Virtutes Morales, de his enim proprie hoc loco est sermo non ita. er se conuectuntur, quin via' sine altera, quoad ct entiam comparari possiti cuna sint qualitates a se ira ut u oleat iter di sti iactae, & unaquaeque ha - Τbeat si in obiectum ab alterius obiecto diuersum: sunt tamen ita inter se copulatae, ut nulla quocunquacasu in actium constanter cxire possit, nisi ab alijs adiuuetita; quia diis cultates in exercitio aliquo vir tutis, non tantum ab illius obiecto proueniunt , ted etiam aliunde occurrere pollunt. Quod duni accidit, pendet virtus in proditi stione sui a ps ', fallem per accidens ab alterius subsidio. Atque hoc si iasu ve tum est pronuntiatum, ac recte dixit Cicero: Visru-tcs interse connexa copulataeque funt , ut omnes em- ni in participei sint. lib. 1. de Finibus 2 . Virtutes sine Prudentia nonfundi irtutes. . Eth. cap. 3. &vltimo. J Vbi Philosophus docet, omnem eum habitum, qui proprie est virtus, non existeretine Prudentia. Et Socrates, verba sunt Aristotelis ibidem partim recte arguebar, rartim peccabat: peccabat, quaa mirtutes omnes es e prudentias putabat: bene sdiccbat, quod non prudentia ipsas atthat . Rcfert autem hoc pronuntiatum Gregorius M. lib. a. in Ezech. homil. G. cui conformiter Plato, virtutes Omn*s ad Prudendiam reuocabat easque sine huius
praesidio o asi Daedali statuas solutas sic instabiles
708쪽
esse glebat. Est enim Prudentia virtus Intellectualis,
quae morales virtutes omnes moderatur & dirigit
immediate, dictans in quovis negotio, quid honestum sit & quid turpe. 3. sthenienses bona quidem siciuist .se non iunt. . Et li. cap. Io J Ea est humani generis in se licitas,
vi passim multi reperiantur mortales, qui siue in toto genere vitae ij dem semper moribus, eodem in luto se e volutant; siue in quadam duntar; it assuetio Dum tuarum parte, iis Una imperfectionibus obnoxij Viquiat, nec scrio ijs cuς endis operam nauant. Eclicet meliora videant probentque ; ad ea tamen sectanda & perficienda; nunquam generose ad argut: ij nimiru, quos vel otio a lentitudo dei cit, vel igna-
niae torpor frangit, vel amor in ordinatus, ade praua voluntas, aut consuetudo sibi devinctos tenet.
. Atque in huiusmodi homines locum habet effatum. De quo vide Aristotelem loco citato, ubi ait. Incontinentem similem este ciuitati , ques decernae quidem omnia, quae fiunt agenda,& leges probas ha beat, sed non utatur, ut Anaxandrides facete dixit:
Vibsconsuli at leges, qua negligit almas. Sola verba probitatem non a exunt. Sumitur exio. Et h. cap. 9. J Vbi dicuntur verba non isti licere ad probos homines faciendos, li et incitare possin
clioquin, ait, multas iure merceder, secundum The -- mdem magnas a perrent .mcomparare ea eporteret: Sectis autem rem habere, mani sella docet expetientia. Proinde illi, qui virtutem, neglecta operatione, laudant, recte conseruntur cum aegrotis, qlii Medicos quidem libenter audiunt: nil tamen eorum, quae ab ipsis mandatur efficiunt. Et ut illi nunqua corpore mono valebunt, dum ita curantur; sic nec isti animo.
dum ita Philos phantur, bene habebunt Plura, quid huc referri pollent, commodius explicabun cur, Ticulo is P, ad alia, disi a l. seqq
709쪽
Virtutem esse natura conformem
i. Y T Irius est homini naturalis. Sumitur ex ut
V Eth. capi. J Naturale, quoad praesens insti
tutum sumitur dupliciter, primo pro eo , quod in natum est a natura, ut vis nutriendi, ambulandi, & c. secundo pro eo in quod propendemus naturaliter, in quantum homines sumus : hoc posteriore ensu virtus est homini naturalis ;non autem priore. Ratio huius est; quia virtutes sunt & dicuntur habitus ac quisiti, qui non insunt nobis a natura ; sed exercitio comparantur. Et hoc sensu ait Aristoteles. t. Nulla virtutum moralium hominibus innata est. a. Eth. cap. r. J Neque enim a natura subiungit ne - queprater naturam in nobis infunt mirtutes . sed nisi factique sumus ad eas G percipiendas natura . e
ciendas consuetudine. Ratio est; quia homo ex na-'
tura sua est rationalis : ergo operari ex dictamine .. rectat rationis, id est,operari ex Virtute & secundum virtutem est ipfi connaturale: Etenim unumquodque sibi secundum suam sormam, sicut ignis ad caste - :ciendum,ut inquit D. Thomas I. a. q. 9 .3- ad S, a Vnde cum anima rationalis sit proprie forma horninis, naturalis inclinatio inest cuilibet homini, ad hoc: Vt agat secundum rationem. Hinc in intel ictu no-
stro sunt multa dictamina generalia insita naturali- - . ter aci recte vivendum, & in voluntate naturalis est quaedam inclinatio, ad rectae rationis dictaminx am
plectenda;& secundum hunc i ensum intelligenὸum
710쪽
'nnibus natura ridit fundamenta iii tuitim. J
Pars quinta. Titulus a T. 493.
hucjus Seneca Epist. Ho. in eandem sententiam. ullius lib. ue. Tusculanarum Quaestionum 1, Sunt, inquit, animis norit innata femina minutum, quae sia e fere liceret, ad beatam vitam nos perducerent: mpciticipio libri. Quare ad virtuti. studium natura tei nemur, & obligati simius; N am ea nihil agit frustra,' ζc quicquam patitur otiosum. . Virtutum exercitia sunt per sese delectabilia. r. Eth cap. 8. J Vbi ait Philosophus: Actiouum eas, θηη a tirtuteprosiciscuntur per se ipsas esse moluptisti
iucundas. Contrarium doceri videtur 3. Eth. c.'. ubi ait: Virtutum omnium iucundas non esse actiones, is quatenus is copulatus coniunctusque assciscitu
Sed respondendum est, illum priori loco loqui per se, & quoad rei naturam praecise spectatam; posteriore vero, quoad nos & secundum naturam corruptam. Item priore loco, agere de actibus virtutum iam plene acquisitarum; posteriore de ijs, quibus virtutis habitus sit primo acquirendusiiuxta illud: in 1. Virtus di culter acquiritur, AEt,quiete psidetur. Sumitur ex ue AEth. cap. 9. J E si hominis se naturale, operari ex dictamine rationis, & virtus ei sit natur iis, eo sensu quod dictum est; tamen ob vitiatam na- turam & animae partem inferiorem, varias in eius exercitio Se studio dissiςultates, & impedimeta multiplicia sentimus. Postquam vero frequentatis actibus, Virtutis habitus est acquisitus, usus illius de Qpossessio quam maxime quieta est, & delectabilis. Vnde Philosophus loco citato, ait, Iustὸ operari diffficile os homini iustitiam non habenti: At vero, qui
pam possidet, is & promptu operatur iust ,& cum facilitate delectabili.