장음표시 사용
721쪽
so De Auersis Entium creato, m geneνδεις. de causa, si ii absque Logica, quae Modus scini ei
elicitur, aliae scientiae proprio dictae obtineri perfecte non possunt ; ita neque absque Prudentia terae virtutes Cardinales. Imo quantus quisque in his est, aut elIe desiderat, tantus omnino sit in illa, simpliciter & ab lutc necesse est; Cum hae praesi apponant illam in aequali inchoationis & persectionis gradu. s. prudentia es mater fortitudinis. J Ita eam nun cupat S. Bernardus lib. i. de Consideratione, ubi mox subiungens : Bonus circuitW es,lhquit, si Iustitia
quaerit, prudentia inuenit, Fortitudo iudicat, Tem
perantia psidet, misit Iotitia in assectu, prudentia in intellectu , Fortitudo in essectu, Temperantia in myse. Dicitur itaque prudentia mater fortitudinis sicut eadem ratione, dici potest cςterarum etiam mater Virtutum moralium) quia sne ea nulla existit vir ius: ea vero si adsit , progignit heroicos actus fortitudinis. Iuxta illud: prouida magnanimae si ad prudentia dextra Dic mihi quaererAmpulchrior esse queat 36. Prudentia potes fagi Oeculatiae non practic .lEst commune axioma Philo Copho turri. Veritas eius patet exemplo; ut, v. g. si vir prudens iudicet, pauperem aliquem elic siibleuandum, qui tamen reuera paupertatem simulat; illud iudicium practicum, quo iudicatur subleuandus, qui per aliud iudicium, licet salsum, morali diligentia adhibita, iudicatus est pauper, erit verum: sicut enim aliquid potest esse iucundum alicui in certa dispositione quod tamen non esset in alia ; ita seri potest; ut aliquid si t alicui honestum,posita aliqua circunstantia, quod tamen non esset illa iblata, ut hic accidit: posito enim illo errore speculativo, verum & rectum est iudicium practicum , quo iudicat talem pannosim esse subleuan-
722쪽
Pars quinta. Titulus a V . sos
eum. Videri potest Lessus de Prud. cap. I. diab. I. n. 3. ubi id ostendit exemplo Patriarchae: de quo Genes cap. 29. Ob hanc causam recte a Galeno dictum est. 7. Medicos oportet non tantum esse prudentes, sed etiam fortunatoi. J Licet enim prudentia in suo sor- mali iudicio certa sit di nunquam errare possit: fieri tamen potest , ut in ipso opere fallatur ; quod frequenter contingit in Medicis, absque culpa quidem ei rum: cum nimirum sufficientem cautionem adhibuerint: Veruntamen non sine detrimento p uentis.
DIs TINCTIO III. Qui prudens dicendiis Zmque custos
1 nuntiato Philosophus concludit caput Iz. lib. 6. Eth. ubi varias adfert rationes ; Istam sub finem capitis. Ratiocinationes agendarum rerum,Hi quod principium habent: hoc autem non nisi a bono viro perspicitur : prauitas enim peruertit Iudicium, facitque ut circa principia rerum agendarum homo fallatur, nec veri finis bonitatem sectetur; cum rectam ςlectionem faciat virtus: Quare patet, prudentem neminem esse posse, nisi sit bonus et recto siquidem inquit Seneca,lib. de disciplina. a. Bonam mitam scientia perfecta efficit. J Intelligitur de bonitate morali, quae a perfecta rerum agedaruna & fugiendarum cognitione oritur: nam prudentia persecta simpliciter, tuae hic nomine scientiae intelligitur, trahit secum alias virtutea morales in
723쪽
soss De Euersiis Entium creatorum generis
eodem gradu, ut loquuntur Philosophi: e contra vero ubicunque est defectus virtutis alicuius moralis; ibi etiam defectus est non prudentiae modo ; sed etiam scientiae: Omnis enim peccans, est ignorans: ut explicabitur insta. In hanc sententiam Cicero l.2. Tusculanarum Quaestionum inquit ; Sine prudent ne intelligi quidem illa mirius potes. Contra vero: Nullum nare en abes, it pruden:ia, ut habet Iuvenalis Sat. IO.
. Qui moderatur sermo essenas doctus o podeus est. Prouerbiorum i 7. J Ex nulla re magis, ac lingua: usu prudentia hominis vel imprudentia deprehenditur : nam δ poma aucea in lectis argenteis, si quis . lasoquitur verbum in tempore suo ; & stultus etiam, si tacuerit, s piens reputabitur: Qui de causa viri prudentia ac rebus gestis illustres, quam diligentisi lime moderationi linguae advigilasse. Certe de Augusto refert suetonius , neque in senatu, nequz I apud populum, neque apud milites locutum esse
Vnquam , nisi meditata & composita orationet ;quamuis non deficeret ad subita , ex temporali sa- cultate : sermones quoque omnes grauiorcs, non
nisi ex scriptis, & e libello habuisse, ne plus minus .
. cusor prudentiae es Trinperantia. Sumitur ex C Ethic. cap . s. J Vbi Philosophus inquit: Temperan-
iam prucentis conservatricem appellamus. R tio pronuntiati est; Quia virtus, quae remouet, id, quod corrumpit prudentiam , recte dicitur eiusdem conservatrix; atqui tenas' rantia remouet voluptates, Omnem luxuriam, quae maxime inimica est prudentiae. Iuxta illud: 1. Intemper nita te; rumpit aestimationem trudextia. c. Et hic. cap. s. J Ratio est , quia prudentia con sistic in bono rationis : atqui defectus rationis mar
724쪽
Line oritur ex intemperantia; praesertim vero ex iuxtatia , ut docet S. Thomas, & alij Theologi, ac Philosophi passim ex lib. a. Ethic. cap. 9. Vt VidebI-cut infra, Titulo de Temperantia ; Cuius equiden . virtutis haec praecipue facul as est, Vt animus, C trita perturbationum velliςantium caligine, in seipsum Conuersus veritatem clarius intu*atur; quoniam 'exorum omnium Armae, non quidem ingenitae nobis, i ut volebant Platonici; sed sentim acquisitae, feren mente nitidius promicantes' prudentiam pariunt. Propterea recte Plato Sophrosynem dici Tempe
DISTINCTIO IV. 'Pe Prudentia gubernatrice gena
ae necessitate praecipuam: Esliqua mirtutes ,r qui prasunt commsnes funt cum illis, qui in e/rsm sunt potestate : in ita enim qui paret non necessario prudentia : sed mera tantum eius vinio desideratur. Vt inquit Aristoteles ibidem : at Fero qui prae- est , sine verae Prudentiae forma nihil unquam eximium recte conficiet. Atque haec eauia est. quod AEgyptii olim in sceptro regio oculum suis hieroglyphicis designarunt, ut ostenderent in Re- .. ge aut Principe requiri Prudentiam , tanquam Reipublicae vi gilanxem & prospicientem oculum Quod enim est acies videndi in oculo,
725쪽
hoc Prudentiae est in animo, ut auctor est Sopho Hes. Caeterlim allata Philosophi verba intelligenda sunt de subditis qua subditi sciat; & de Prudentia , qua praecipiendi ossicio fungitur , siue de
Prudentia gubernatrice , non vero petaonali. Si enim virtutes caeterat subditis competunt, quomodo
potest abesse virtus Prudentiae 3 omnes si quidem vir-wtes sunt inter se connexae & sine Prudentia ne in telligi quidem virtus potest; ut constat ex dictis. 'Σ. Virimem perfectam habere debet qui imperat. 1. Politic. cap. 8.J Recta siquidem ratio postulat, ut probitate emineat, qui dignitate ὶ ideo Cyrus Rex, non censebat, cuiquam conuenire imperium, qui non melior esset ijs, quibus imperaret; ut de illo refert Xenophon. libro 7. Eadem de causa Apostolus: Oportet, ait, Episcopum ire prehensibilem esse, &c 1. ad Timoth. cap. 3. Item se itorum id conditio postulat, quibus pronum est , Principum suorum
3. Beata es usuklica cai dominatur princeps f piens. Plato lib. 6. de Republica. J Ratio est quia talis vigil aliter solet, ad Reipublicae gubernacula
sedere, eamq; ad finem optatum & psaefixum id est, ad felicitatem dirigere: Finis namque Politiae est seliciter vivere: ut docet Sanctus Thomas, contra vero: Vae tibi terra, ait Scriptura, cuius Rex puer o Ecclesiastae io.vers. 16. Caeterum philosophia Chi, stiana felicis Reipublicae praesidium in eorum iapientum regimine ponit, qui diuinae legis, ac vo- luntatis scientiam, velut felicis imperij ducem, ac potestatis suae regulam recipiunt; adeoque sic imperant, ut humanae Prudentiae lapse aequo plus innixi, diuinae potissimum sepientiae consilia sequantur Deus enim est, per quem Reges regnant, ct legum
726쪽
. Integritas pro lentium Hlus est subditorum. JN empe causative dc occasionaliter ; non vero sor-m liter. Nobile istud pronuntiatum habet sanctum Tridentinum Concilium sessione 6. cap. r. de Re formatione, ubi docet: hanc ob causam perfectam Ecclesiae dc uniuersae Reipublicae Christianae reformationem incipere debere ab ij s, qui ad gubet acit. la sedent Θ eo, quod illis reformatis, subditi facilitis rcformentur: Nam dicitur Eccles io . versi 2. Secuniadum iudicem populi, sic cis ministra elui qualis Rector ciuitatis,t Ales inhabitanteι in ea: quia enim vita Regum & Principum, ac generatim omnium Praelatorum, in edito dc perillustri loco sita est, praebet- . que sese spectandaria omnibus, α quia procliue est, ut subditi magistratus sui mores imitentur,ordinarie videre licet, in populo virtutum regiarum,uel etiam vitiorum simulacra ; omnes siquidem gloriantur. honori sibi communiter ducunt, iisdem cum Principe suo moribus & coloribus imbui; quo magis in eius sint gratia & fauore, Notum illud vetus Lu
s. praesul it a Viyruat , sic mulgus redandruat ipsum. J AS alijs voces istae dόsumptae sunt, quorum Praesul inter saliendum motiis edebat, qui ab aliis re ferebantur; illud ampij ruare, hoc redandruare dicebatur, ut inquit Turnebus, commentariis in Varro --z, quae non laudem modo , atque auctoritatem
pariant; sed familiares dc populares ipsios ad virtutem excitent β siquidem ut praeclare Claudianus in quinto consulatu Honorii: 6. Componitur orbis, Regis ad exemplum. J Vci iri bonum ; ita etiam ac longe pronilis in malum. Vnde 'verissule Tullius lib. l. du Legibus: Nρn tantum,
727쪽
num perseesum m/lum, quani um illud quod permulis imitatores Pri ncspum excitantur: Neque enim solum mitia eoncipiuni ipsi principes Id ea plerumque infun- Eunt in riuitatem plusque exemplo qMam peccato neceu . Causam assignat idem in epistola quadam ad Seuerum Sulpitium; quia vulgo : . 3. Quod exemplo sit, id etiam inreferaputant. labro quarto ad familiares , epistola 3. J Imo, ut inquit; Quintilianus declamatione . . Haec conditio Prin-eipum est, ut quidquid faciant praecipere vi8eantur. Ostendi hoc pollet inductione magistratuum liue secularium, siue Ecclesiasti eorum. Plurima siquidem huiusmodi exempla, in historia sacra iuxta ais profana, noua ac xcieri, passim sunt obuia: Clasdianus loco citator ,
Humauos edicta talent, quam lita regentis Nobile mutatur femper cum mobile mulgus.
8. Simia es in iecta salutis in selio. J Sanctus Ber-hardus lib. 2. de considerat. ad Eugenium Papam; ubi rem explicat his verbis : . curi nunc canticum meum, oequidem miliusfuaue se salutare. NOUrofares est gradus siummus, σ animus infimus,sedes prima, O lita ima: Lingua magniloqua s manus otiasa,mul
tus uis G actus Ieu;s . ingens auctoritas cr nutans
Dabilitas , assinone speculum , foedus se in eo multus unoscat: tu gaude tuum disinnilem inueni, e. Haec S. Bemacdus ex quibus apparet,quoa sicut monstra n turae appellantur, quae 1 sua specie notabiliter degenerant, Vt si humano capiti curuix addatur equina: ita sunt Aostra Reipublicae, qui in excelso & illustri loco collocati,vitam ductitit abiectissimorum,defcedantes dignitatem suam maculis vitioru,quae eo sunt
turpiorcs, quo adunt in vestem pretiosiorem.
728쪽
De Pruiantia militari. v. Ini duces Iondis creant milites. J Diisti huius
Dratio eadem est quae praecedentium. Quod enim de Praelato vel Principe in genere dicitur,idem etiam Duci militari, & alij cuicunque magistratum quempiam gerenti potest accommodari. Traditur autem a Plutarcho invita Lycurgi , ubi inquit: po- iporus it dicio audiens sit, hoc discit a principe squi Aem Dux bonus bonum reddit Comitem: est in hanc sen tentiam illud taciant; Maditos talarare labores , magna
2. Gubernatio bona plura requirit, quam leges O b - irras. J Sumitur ex s. Politicoru,capite tertio,vbi ait. Philosophus, Gubernationem optimam non elle pet leges & litteras tantum ; sed oportere gubernantibus rationem adeste uniuersalem , id est, perfectam Prudentiam. In eandem sententiam decimo Ethic 'rum, capite ultimo dicit, eos qui Rempublicam tractant, potentia id agere & experientia potius, quam naente vel scientia , valet hoc pronunciatum in eos, qui cum deberent, politica, vel militaria Regni negotia tractare; toti selitteris vel alijs etiam inutiliorisus immergunt occupationibus.
Leonum , duce Ceruo. J Ita pronuntiauit Chabrias, tin confirmationem symboli Marci Aureli, Cari, refert Nicolaus Reusiaerus, symbolorum Imperatoriorum classe prima symbolo quinquagesimo quarto. Significat autem, maximam in bellis vim habere, strenui Campiducis industria ac sortitudinii
729쪽
1ra. De giuersis Entium crearorum generibus
adeo vi totus se e saccessus atque victoria ab eo d*pendeat. Etenim militaris sine duce turba, corpus est sine spiritu, ut scribit Curtius, vel ut auctor est
Epaminondas, bestia sine capite. Vtitur hoc dictρ
, Lessius, lib. 13. de Persectionibus Diuinis, cap. Io. ubi docet regna Christianorum ingenti saepe clade puniri, eo quod protectio & gubernatio diuina quae Angelorum tutelarium ministerio impendi solet,exugent bus id hominum peccatis, subtrahatur a hostes vero, ut Turcae haeretici, &c, iuuentur a daemonubus, abiisque tanquam ducibus dirigantur & ania
. Tanti exercitus es , quanti Imperator. b Vere id ab Antiquis praedictu esse, inquit Florus in vita S cipionis, ubi studio periti ducis,redactet in disciplinam
milite, commissam esse aciem scribit; quodque ne ' mo se unquam visurum sperauerat , factum esse, ut fugientes Numantinos quisque videret : & de Coriolano, ex Romano Volscorum Duce loquens, Facile apparere, inquit, Ducibus malidiorem, quam exercitu rem I omanam use. Et alibi; Facile conuenis se, inter Romanos Latinosque , mirius partis Lucius Manlius dux fretisset, eius futuram haud dubie miciliariam.
s. Nemo bene imperat,qui nunquam sub imperio fuit JSumitur ex lib. 3. Politicorum cap. 3. ubi Philosophus docet, non contingere, v t bene aliquis principatum gerat, nisi prius sub alterius potestatu fuerit; ac proinde, lib. 7. Politicorum bono Principe requirit, ut aliquando fuerit subditus. Ratio effati est. quia nemo praeesse nouit,nisi cognitum compertumque habeat, quid sit subesse: hoc autem debuit is, qui praeest verba sunt Arist. loco citato: tum, cum alteri parebat Miscere; velut praeesse equitibus, qui praesecto Equitum subfuerit; & Imperatorium mu- .nus
730쪽
nus sustinere, qui Imperatori paruerit, & qui ita subesse didicit, didicit simul praeesse: praeeise enim,
vi subesse correlativa sunt ; ac proinde quoad cognitionem, a se muttim dependent. '6. Nibilarma foris. nisi sit consilium Prudentia militaris duabus veluti manibus omnia sua opera parficit; Ratione scilicet prudentiali & robo-
IC: ratio vim occultam, robur apertam continet ;Quarum quidem tanto inferior est ista ; quanto corpori antecellit animus. Etenim a consilio siue ratione prudentiali omnis armorum pendet Relicitas. Coiasule, si placet, symbolum Rodulphi Primi. n. Symbolorum Imperatoriorum classes .ia. 16. Innuit aute Pronuntiatum, Resipublicas bene constitur Mii aut armorum robore, aut prudentiae virtute destituantur, este quasi corpora manca , & altero bra
7. Imperator bonus, Gr idem robustus miles. J Sumptum ex illo Iliadis γ.
Dux bonus ac miles praepollens miribus idem. Cui versui inter omnia omnliab Homeri carmina, palmam tribuit Alexander M. cum aliquando in conuiuio propositum ellet,quisnam ex versibus Homericis maximὶ probandus videretur; ut refert auctor in commentario de sortuna Alexandri. Sive Plutarchus ille sit, siue quicunque alius. Monet pronuntiatum, boni Principis este, non verbo tantum, sed suo etiam subditis praeire exemplo. Etenim militum animi, non mediocriter accenduntur viso in acie Imperatore, ut pluribus locis auctor est Liuius: - cuius e contra aspernari facilius solent segne in