장음표시 사용
741쪽
facere, eodem tenetur, nihil contra illam suadere, aut docete; ita ut si suadeat falsiim, sciens in materi Fidei vel Temperantiae V. c. peccet contra illas virtutes; cum non minus sit contra rectam rationem in malum scienter alterum inducere, quam facere: ve
rum etiam quando fraude utitur; id est, quando scit, vel dubitat se male docere, & alterum ex simplicitate decipi inuitum, peccat contra iustitiam. Sicut enim quisque habet ius, ne ab alio laedatur in corpore ; ita etiam ne in anima laedatur crrore, ut docet D. Thomas I. 2. q. 6. art. 3.&8. Atque has ob causas iusto Dei iudicio, quoad externa etiam incom- moda, & sinistros euentus sere ordinarie. ι . Malum consilium in is fiorem redundat. J sic Perillus artisex tauri Phalaridis,primus in eo mugijt idemque Phalaris in eodem denique crematus est, . t Choroebus Alneidos lib. 1. primus auctor doli in armis & insgnibus mutandis, primus non sine cauta interimi dicitur. Similia passim sunt obuia.
IJ. Consilium mulierum α ρον. i. Polidi c. cap. 8.
&is. J Id est, inualidum & sine auctoritate, nempe communiter. Huc respexisse videtur Tacitus l. l . Annal. ubi ait: plerumque muliebre consilium esse δει ris . Ratio, quia mulieres multum obnoxiae sunt
motibus & perturbationibus animi, quibus bona consilia vitiantur. Varium enim in mutabile semper ut recte cecinit Virgilius. Huc sacit illud, ad
Timoth. a. versu Ir. Docere mulieri non permitto, dominari in mirum: ubi textus Graecus habet i, ἰανθευτ, ανδρος ξ neque auctoritatem usurpare Vari; hac de causa, iuxta commune prouerbium ex iam citato capite desima plum: I. . mulieribus non regitur riuitas. J Traditur ex preis e regula 2. iuris antiqui, qua sceminae & ὶ
magistratu gerendo, & ab omnibus ossicus publicis .
742쪽
emouentur. Ratio est, quia & fortitudo illis de constantia atque prudentia deest, &, ut recth Tacitus lib. 3, Annal. Non imbecillu tantum G impar laboribus hie sexus 1sed etiam si licentia adsit Dum crambit ipsus. Item, 17. Inferis reguntur a severioribus. Traditur D. Thoma lib. de Regimine Principum cap. i. &sumitur ex lib. t. Meteorortam cap. 2. Ita si quidem diuina prouidentia disponit omnia suauiter, infima per media, media per summa,ad suos fines cuncta perducens. Hinc in Angelis xnius Hierarchiae ad aliam si ordinata series, hinc caelestium & omnium alio tum corporum naturalium certis locis ac sedibus intcr se dispositio; ut superiorum influxus in inseriora recte dispensentur. In uno etiam homine anima regit corpus, dc inter potentias animae, inseriores subordinantur superioribus, ut appetitus rationi : At vero masculinum genus naturaliter dignius est, scemineo ut docet Aristoteles i. I. Politic cap. 8. ubi habet illa verba : ri γ' α ν ianam quidquid masculum, id natura magis factum ad impetrandum quam foemi - 'neum : Verum haec omnia non intelligas de illis, quae curu miribbum feminarum ruitia exuerat, ut bene Tacitus lib. 6. Annalium.18. Superbiae es, nunquam mutare velle consilium Traditur 1 Seneca l. . de Beneficiis cap. 3 . circa medium 4 Commendari solet in consiliatijs de consultoribus, vis multatum deponant & omnem affectum, ac humilitatem docilitatemque praeferant, ad iudicium suum corrigendum, & aliorum consilia se quenda; cum cognouerint illa esse meliora. Id enim
non leuitatis; sed prudentiae ac dis cretionis indi, cinni est: imo ingentis cst superbiae, si nunqua velit homo, quod semel fecit emendare, aue iudicium
743쪽
sL6 De disertis Entium creatorum teneribus
& conssilium mutare ; neque in ulla re magis eluxit S. Doctoris Augustini sapientia & humilitas; quam quod aliqua retractaueritieorum quae prius scripsis set. Idem laudabiliter fecit Robertus Bellaiminus,
in editione ultimasivorum operum.
DISTINCTIO IX. De secundo officio Prudentiae, quod e se bene .
i. I E imo bene iudicat in causa propria. Sumitutex lib. 3. Politic. cap. 1Σ J Vbi Philosophus
inquit: AEgrotantes medici alios adse medicor iocant, s magii iri parastrae alios metis, os , quas ηtqμωπα merum di cernere, qui depropriys iudicant io' is assectuco istituti sunt vetitas huius dicti patet, cum in omnibus alijs, tam clarissime in serendo iudicio de propriis animi defectibus. Ratio est; quia amor proprius excaecat mentis oculum, ne quis seipsum ple ne cognoscat; & voluntatem emollit, ut nimium sibi placeat,& compatiatur. Quamobrem negligit saepe homo curare vitia, quia ea non agnoscit,caque quae in se nouit emendare negligit, ne conuenientia media , eo quod amara sint applicare Oporteat. Ideo utilis est animae medicus, qui non habens tale impedimentum , circa res nostras, habet oculos ad nos cognoscendos , & ussicacitatem ad nos curandos. itaque verum est effatum. quoties in rebus propriis homo iudicat, ex amore proprio , aut alio quouis inordinato affectu. Alioqui:
χ: Nemo est,qui Uapientius fuadere psits ipse .J
Cicero ad Curionem,si nimirum prudens aliquis sit,
744쪽
Pars quinta. Titulus A ARN propriae cause statum persecte intelligat, & ab
que inordinato affectu agat, sed qiua hoc raruro est&plerique in causa propria caesutiunt i ideo verius manet, & saepius locum habet effatum praeceden, re quod sequitur es. Securius est accipere consilium q am dare. J Intelligendum est invia sensum Axiomatis praecedentis: utitur hoc diverbio illuminatissimus Vic Thomas de Kempis lib. i. de Imitatione Clirith, c. o. ubi ex illo Lectori persuadere intendit, ut suo ipsinis sciatire, licet bonum videatur, non nimium adhaereat, &aliorum consilia libenter audiat. Eadem de causa in omnibus negoti js propriis, siue interna sint & spiritualia, siue externa & temporalia, censent sapientes , prudentis eiIe sua minimc prudentia fidere, iuxta illud ; Ne innitaris pro enita tua. Prouer
. Electioni aduersatur cupiditas. 3. Ethic. c. r. INomine cupiditatis intelligitur hic, quaevis inordinata animi passio , sue illa prosecutionis sit , siue
auersionis actus: omni enim huiusmodi affectuum genere voluntas a recti prosecutione , ac ratio a perfecta veri cognitione retrahitur & impeditur :Hinc monent sapientes, ad electionem de quapiam re recte faciendam , necessarium comprimis elle; ut animus ab omni in hanc vel illam partem in i- natione purgatus, quasi in aequalibus constituatur. Sic enim omnibus bene consideratis, facilius in eam partem seretur, quae proposito fini magis videtur
s. Id magis eligendum est, quod melior disciplisa pracipit eligenaeum. I. Top. cap. r. J Vt quod Moralis Philosophia, quam quod Medicina; & quod iacro sancta Theologia, quam quod Politica praecirit, caeteris scilicet paribui.
745쪽
ue 18 De diuersiis Entium erratorum generibus .
6. Id melius es, quod metis eligit prudens. Ibid. JNempe,qua ratione talis est, ut curare magis aeter na, quam quae labuntur, cum tempore: velle poties iniuria assici, quam assicere, permittere minora quaedam mala in Republica, ne maiora eueniant: & ita in aliis.' . Cuius consequens eis maius bonum id potitu ebi eligendum. 3. Top. cap. 2. J teris nimirum paribus, & habito reipectu personarum & aliarum circunstantiarum; ut Consilia Euangelica cum praeceptis communibus seruasse in hac vita; quam praecepta communia diuataxat.
DISTINCTIO X. De tertio o scio Prudentiae, id est , '
nanter. J Sentensiam istam tanquam vulgo iactatam recenset Aristoteles lib. 6. Ethic. cap. 9. Primum illius auctorem suisse Biantem testatur Laertius in eius vita, consbi at illi Sallustianum illud: Antequam incipia consulto: ibi consulueris re iure facto qua est sui. Itaque huius pronuntiati duo icquirit maturam cunctationem in deliberando, deseriam festinationem in exequendo; Ratio huius est, quia iuxta vulgi sermone protritum adagium a. Fronte capillata post eis occasio calua. Facile enim Habitur negotij conficiendi commoditas , Curius dum in motu est trahitur facile & impellitur , ubi quiescere incoeperit conatu opus habet , non modico, ut motui resti tuatur. Nauis similiter, quae iam ferri coepit, leui stante aura cursum tenet ; quod si
746쪽
ad littus adhaeserit, non sine ingenti labore pelago
iterum committitur. Ratio illius , quia iuxta com-
3. Consilia calida σ audaria, pri specie ia. ruenta minia sunt. J Huiusmodi namque festina-Πonis comites esse solent error Sc poenitentia: etenim multorum malorum causa est praecipitantia, uti nimia remissio& lentitudo plurima bona negligit. Hanc vitiosam animi mollitiem Hom rus astingit Agamemnoni, ut nullum pene egregium illius de animosum facinus celebret. Illum vero priecipitem calorem attribuit Achilli s Vt quem introducit infrequenti Principum congrestu, probris & eonui- ijs debacchantem strictoque gladio impetentem ii lum, penes quem rerum erat summa. Achillem imi- tatus est Alexander Magnus, imo planὸ vicit quippe quem eousque egerit animi impetus,ut in amicil- σ1imos etiam serrum distrinxerit. Et sane periculosior hic impotentis animi impetus est, quam remissio illat mollities, ut recte notat Lessius lib. s. p. I. dub. 6. deaure& Iustitia. Igitur ad rem taliciter perficiendam, est sua δc industriae celeritas necessaria, de con-
iiij ac diligentiae maturitas. Id quod Gellius existimat commodε exprimi unico verbo matura: Naminaturari dicitur, quod neque praepropere fiat, nec serius quam Oporteat. ., aduerssiima recta menti celaritas oe iris. JSemel etenim praecipitatum consilium maximas sepe numero tempestates excitat, & ingentes rerum humanarum ruinas secum trahit, nec secundo relinquit errori locum. Quare monent sapientes, nihil zggrediendum esse ante seriam maturamque delibe rationem : praesertim in rebus maioris momenti ut
in bellis videlicet in quam sententiam est illud Mimi Publiani. OiΜ anκrandu es bellum, t mmcasHAM; I.
747쪽
53o De diuersis Entium erea pungeneribus.
s. Flura austuciis geruntur . consillys, quam telis manibus. J Dictum illud Taciti quam verum sit,&cxperientia docet quotidiana, & omnes historiae Acrae ac profanae: Vere atque sortiter Sallustius: Omnia regna, tauitates, nationes eo usique pro perum Imperium habuerunt dum apud eos mera conflia valuerunt. Vbicunque autem fauor , Gratia, Timor, moluptas ea corripuere, paulo polli imminsta opes, deinde ademptum
imperium, postremo seruitus impolia est. 6. Cupido Ira pessimi cultores. Sallustius in du- Murtha. Ratio est, quia his affectibus occupatas, nihil potest recte cognoscere, potiendi enim & viciscendi habilitas iudicium eius fanum corrumpit. Iuxta illud Catonis Romani Impedit ira animum , nepoti: cernere merum. Hominem iratum obserua,&audies quam ipse ultro fateatur, se non esse apud se prae iracundia. Nihil enim minus in potestate habet, quam seipsum. Aspice libidinosum,hic oculos & animum serdidit in alieno vultu, non apud se est, deliberationem ignorat, ac ne domesticum quidem pectoris sui senatum in Consilium vocat. Omneti ,-rum consilium tanquam iis medijs ignibus est,feci stellis deliberasse est ; rem peregisse est perpendiise. Non eunt illi in rem sed prosilituit, aut v ius in Iant tanquam si quis ex ingenti praecipitio via se
saltu deturbet. Impatiens morae in prudenti lentoq; lapsia consumendae. 7. Male Lunt, qua cum aliqua perturbatione Anni 1 Indicatur a Cicerone lib. i. Ostic. ubi ait,omnia huiuscemodi neque considerate, neque constanter,sie-
ii posse, ac proinde, nec ab alijs, qui ad sani probari 3 Iure itaque laudatur Archytae Tarcntini dictum, α Platonis factum, inorum prior dum se studiis
dedito possessiones suas culpa villici destructas aspi-ςς th in illum Scisus inquit . smerem a te Ecbi-
748쪽
ras haenas , msi iratus essem. Alter vero iratus seruo suo , non impune:ia dimisir, ut Archytas; sed amico commisit , ut supplicium exigeret, veritus ne se irae impetui quo non deceret impelleret, S. Verἷum in consilio mi et in certamine factum. lSumitur ex illo Homeri vcrsu Iliade ι.2 λος πολεμ ου, ἐπιων ν ινι βὰλ Id est, in litanibus iciis est belli, in consilio verbo -rυm : indicatur ibc dicto cum re opus fiterit , parunt prodeste verba; ac proinde opere opitulandura magis elle, quam sermone. s. maior animus ebs inferenti periculum , quam propulsiora. J Adhibet hoc dictum ad milites in ei andos Hannibal descens rus in Italiam : Inferimus bellum , inquit , iussi que Diis defendimus in Italiam tauto audacius frtio One pugnaturi,1 anto Haior Lydi maiorque animus es , in erentis vim q'am a re niti : nimirum quia animus crescit partim spe iri a dae in campo hostili ; partim metu periculi on occasiones fugae dissiciliores, &c. Qua etiam de causia, apud Antiochum, Hannibal prudenter negat , op 'rimi Romanos , nisi in Italia polle : Magnum si quidem ad victoriam momentum habet bila animi praesentia , quae in milite cernitur ultro prouocante atque inuadente aduerssarios suos. Etenim lucri se infirmioris est, ψ dere sortioris.
749쪽
ue 32 De Auersiis Entium creatorum generi DISTINCTIO XI.
De Imprudentia. I. peccans es ignorans. J Ignorantia ut error opponituet aliquando prudentiae, vir
prudenti electioni, di sic omne peccatum, non tam oritur ex ignorantia ; sed potius est ignorantia vel error, quia est actus imprudentiae vel erroris, iuxta illud Prouerb. I . vers. . Errani qui operatur malum. Ratio est, quia nemo potest velle malum sub ratione . mali,cum volutatis obiectu no sit res bona vel mala,
sed solii bona. Atq; idcirco qui eligui malu temper eligui sub ratione boni repraetentatu: imb ediam plerumque sub specie maximi boni,quod tunc obtineri
possit. Cuius rei causa est perturbatio partis inferio- iris, quae offundit tenebras rationi superiori, & facit jut non discernat; nisi ad exiguum bonum, quod est
in ea re quae appetitur: Ita Bellarminus lib. i. de verb. Domini cap. i. Sumptum est autem istuὸ axi ma ex ;. Eth. cap. i. ubi Philosophus ait, Quod romnis pra*κs ignorat, quae agere oportet, G a quibsi es abstinendum: Item ex tertio de Anima cap. v. ubi docet rationem practicam illius, qui peccat errare in syllogismo praecedente electionem, male subsumendo de concludendo. Aliqui tamen citatam ex Sapiente sententiam explicant de errore vel voluntatis, vel intellectus: non autem necessiarib semperdς utriusque potentiae simul. Quia multi peccant ex mera malitia uti peccarunt Angeli) et ii nullus
adsit desectus intellectus.' Voluntas enim potentia libera est; ergo positis omnibus ad agendum necessa-xu si potest ager c α non agere: ergo ctiam M pect
750쪽
eare potest , sinu desectu intellectus. Ita Martinus Becanus in Materia de Angeli ; Suarea quoque lib.
I. de Angelis cap. c. docet posse committi peccatum : et si nulla ignorantia vel erro , vel inconsideratiost inicie lectu speculativo, &tametsi conscientia reclamet, iuxta illud vulgare: Video meliora pro- que, diterior, equor. Ac proinde axioma illud moraliter intelligendum esse, & secundum ordinarium operandi modum: non metaphysice ac de absoluta necessitate. Addit tamen; licce absolute fieri possit, V t homo vel Angelus consideratis omnibus circumstant ijs se libere ad peccatum determinet: id tamen moraliter loquendo adeo esse difficile ut quasi impossibile videatur quae moralis impossibilitas satis fuit, ut dictum axioma tanquam in fallibile ab At
itotele traditum sit, & ab omnibus recipiatur. 2. In continens hones scientiam habet, sed non exer- Moralium,cap. I.& 7. Et hic. cap Io. J Vbi
docet incontinentem est. similem ciuitati, ouae bonas quidem leges habeat , omniaque prout neri debent, probe decernat , sed eis non vlatuc, quod est proprium imprudentiae : Licet enim proprie insipientes non sint, tamen ea faciunt, quae agunt insipientes, ut idem eodem lib. cap. 8. ait. 3. In continens olutus es p/tesi, prudena esse non potest. 2. Mag. Moral. cap. a. J Licet enim habeat scientiam aliquam uniueralem de turpitudine ςorum, circa quae versitaturi non tamen in particulari cognoscit , neque iudicio prudentiali discriminat, haec vel illa improba ; sed appetitus eius sensiti nis, trahit secum & praecipitem agit rationalem. Vnde, . Intantinens ex a se Pti a it non ex electioue. J . Eth. cap. 2. J Licet enim videat meliora, probet siue, i alcem in uniuersali: nihilominus deteriora se quitur: quippe appeti usensitivo vincente rationa-