장음표시 사용
751쪽
3 ι De diuersis Entium creatorum o enerius
lem; ac proinde, errat ratio eius praci ca, Wagismo quem vel actu, vel certe virtualiter docet Philosophus s. Anima , cap. II. Noti ex parte maioris: haec enim cum sit uniuersalis, continet bonitatem finis uniuersalis , ut , v. c. Bonum estram plectendum; ac proinde non potest esse salsa, sed errat ex parte maioris, quam iubsumit sub illa
maiori,& consequeirier ex parte conclusionis , dum practice hic δί nunc in particulari male sese determinat ad id, quo trahitur ab affectu. F. Incontinens non est miti' sis , sed vitisse agit. . Eth. cap. 8. J Is enim dicitur in continens, qudinsuperat affectus ne recta siue pruden tali ratione
utatur: non tamen ita cum superat, ut talis euadat,
qui inordinatis animi inclinationibus obtemperandum omnino, de voluptates cisus e sibi sectandas elle lpersuasium habeat. Itaque sicut incontinentia pro- prio non est vitium, quia hoc est cum electione,illa lyraeter electionem) ita neque incontinens a 'solute
dicendus est vi bosus , nisi ex aliqua parte fortassis, inquit ibidem Aristoteles. Nam uti Demodocus
Milesios aiebat: Insipientes non ep, ea tamen agere 'quae faciunt insipientes: ita incontinentes, iniusti quidem non sunt; iniuriam tamen agunt intellige materiai cm,vel omnino, vel certe carentem aliqua conditione, quae ad formalem iniuriam requiritur. 6.3Iuuenes Icientes quidem sunt : prudentes non item. 6. Eth. cap. 8. J Rationem addit; quia prudentia est particularium, quae experientia nobis innotes cunt: Iuuenis autem experientiam non habet Nam caperientiam temporis adfert longitudo, ut expli- Cabitur suo loco P Scientia tamen iuuenes praepollere possisnt,obinge ii vigorem Jc acrimoniam , a Q corporis & organorum vividam coplexi 6nem. Ob hane cnim longe ad ratiocinandum promptior τῶ
752쪽
sunt , quam decrepiti senes, quibus solutae languene
m Ii litia m Iure generatim. DISTINCTIO PRI MA.
Quid Iustitia 'inque eius partes.
a. π Vsitia es habitus qui inclinat maluntatem ad constanter perpetuo tribuendum cuique ius suum J Sive ut inquit Augustinus : Iustitia est virtus, quae sua cuique tribuit lib. i'. de Ciuitate Dei cap. i. Itaque Iustitia, licet versetur primario, circa solas actiones, rite ad alterum disponendas: nihilominus tamen versatur circa res ipsas, quae sunt materia actionum: non autem versatur primario circa pansiones moderandas ; sicuti Fortitudo & Temperantia, nisi quatenus istarum passionum moderatio est saepe medium necellarium ad proprium finem iustiatiae consequendum. a. Paries iustitis subiectins, siue Apecies eius Insilia commutatiua aei tributiva. 3. Integralea partes numerantur : a s. Thomar. 2. quaest. 7'. a-i. J Istae duae, sacere bonum & declina . ire a malo; ubi bonum non ea latitudine sum tur, quae omnibus virtutibus competit: quibus uniuersc com- . mutari est bonum amplecti, & malum declinare ; sed presse, prout. bonam altςri, est debitum. Itaque a-: cere bonum, ut est pars Iustitiae, est, aequalitate Le uare in illis quae ad altera spe stant; Declinare autem a malo, est aequalitatearillam non corrumpere.
753쪽
13 6 D diuersis Entium creatorum generibus . . partes iustitiae Potestatiμα seni duplicei. J Verenim iiiijs non est debitum legale & rigorosum ; sed
tantum morale, siue ex decentia: cui ex morum honestate satisfieri debet. Et huiusmodi partes sunt Gratitudo, Vindicatio, Veritas, Affabilitas,Liberalitas, & AEquitas: vel non obseruatur omnino, absolute aequalitas dati & accepti; sed tantum secundum quid; licet debitum sit vere legale , bc maius aς altius, quam proprie dictae iustitiae, ita ut ob eius ex cellentiam, non Possit reddi aequalitas: huiusmodi partes sunt Religio, Pietas, Obseruantia & Obedientia. Dicuntur autem hae partes potestati uete: quia deficiunt a vera ratione iustitiae propriissm Edrictae in qua proprie seruatur aequalitas;& retinent tameti similitudinem aliquam illius.
DISTINCTIO II. stus sint diuisiones Iuris, qua eiu nominis acceptis t
r. T Vs varias habet acceptiones. Primo significa: Iidem quod Iustam. ipsas leges, 'ipsam artem & scientiam. Ita enim lib. i. de Iure & Iustitia dicitur: Ars boni G aequi. Quarto dicitur ius quod
aequum est, cui opponitur iniquum, quod solen t de- finire. Iuu est iusiumfer aequalitatem inius cum altero . de hoc est obiectum iustitiae particularis, quae est vir tus una cx quatuor Cardinalibus. 2. Aliae. etiam acceptiones Iuris habentur lege penult. ff. de Iure & Iustitia: accip:tur enim Ius, pro potestate Iudicis, ut si Praetor, v. c. iniustam serat sententiam,ius tamen putetur dicere; item pro ipse
loco,in quo fui iudicia, hinc dici solet ire in ius,&c.
754쪽
. 3. Davitiones laicis sunc variae. Primo aliud itis est diuinum, aliud humanum: diuinum aliud natura. le,aliud positivum. Humanum totum est possit vis m, α' Ius ab aliis generalissime diuidituc in nazurale &yositivum. Positiuum veto in diuinu& humanum; nam omne ius naturale diuinum est: n . enim illud est aliud, quam lux quaedam in sita menti ; quae secernat noxia a bonis, & adhaereat principηs moralibus. Tertio, Ius positiuum iterum diuiditur inius Gen tium; quod omnibus nationibus est commune ,& inius ciuile, quod est proprium alicui urbi , vel regno idque rursus vel est Ecclesiasticum, siue Canonicum vel Politicum siue Secular Aliae iuris diuisiones videri possunt apud Theologos , & Iurisperitos: de
omnibus hisce more nostro axiomata proponentur.
DISTINCTIO III. De Iure naturali, positivo in genere.
I. T Vs naturae eis immutabile. J Ratio est , quia I perpetuam & immutabilem rectitudinem
continet, quae uti violati non debet, ita ius naturata abrogari non potest: etenim ius naturale ex ipsis rerum naturis oritur, scilicet ex natura rationali,& naturali condiιione operum, de quibus hoc ius disponit. Itaque sicut natura conditio est immutabilis cita lex naturalis immutabilis est manentibus i dem cic- cum stantiis rerum. Vnde S. Augusturus lib. 83. qu ς' stionum, q. 3 i. N tura tua est quod non opinio senuit sed quadam innata vis inseruit; πιι f eligionem, pies. -
m rata Aindicationem, Obseruantium Veritas em.
Et Seneca ad su cilium Epistola i6. Haec disito ἰex, non libris ins ripta, nec is at incisa sed peta ni
755쪽
138 De diuersiis Entium creatarum teneribu
noli is a natura es indua, aequum GT bo 'um a Iureonfisuis dicitur.
Iui e naturae omnia Gunt commouia . cap. ius na-
turale dist. i. J Duplici titulo dicuntur omnia iure naturae communia primo negative; quia ius naturae diuisionem non fecit aut i r cepit: secundo positiu quia omnibus potestatem secit utendi quavis re,&domini j capiendi, priusquam ab alio sit occupata, quod ius etiamnum perseia erat. 3. Iure gentium inducta es rerum diuisio. J Nomine iuris gentium intelligitur, hic commune hominum iudicium & gentium consensus,vel concessio. Et ius ex communi iudicio & consensu proueniens : hoc autem iure dicitur , inducta ei se& facta, rerum diuiso siue distinctio dominiorum, v c sumitur ex Ede Iure & Iustitia, L. ex hoc iure dominia dii tincta, &habetur distinct. i. capixe,cuius initium est, sequens
Ius gentium eis fedium occupatio. J Quia nimi rum, spectata mortalium conditione , quae sui est amans, & alieni negligens, quaeque cupiditati &ambitioni misere est lubiecta, communi omnium ii dicio optimum visum suit, diuisionem rerum introducere , eamque expedire, tum ad .pacem, tum ad meliorem rerum administrationem ; siquidem communitas possessionum est seminarium discordiae , ut recte docuit Aristoteles 2. Politico. cap. 3. Nempe secundum prς sentem mortalium statum, in quo plurima inique & inordinatis reguntur affectibus,secusseres haberet rectum rationis dictamen ubique vigeret i tunc enim absque discensionis periculo rerum communium dominio ac possessione communitet frui licet et , sicque futurum erat, ut docent Theologi , s. genus humanum in innocentia perstitit et.
756쪽
h. Ius gentium supponit ius naturale. J Vtitur hoc dicto Leon. Lessus i. a. de Iustitia & lure, cap. i 2. n. 68. &ex eo deducit, quemvis in extrema necet Iitate constitutum poste accipere rem alienam qua extreme indiget ad vitae suae conseruationem Z quia nimirum finis rerum inferiorum est, ut in necessitate hominibus sint subsidio: & ut homines per illas possint vitam suam conseruare & tueri; ac proinde omnibus a natura hoc ius competit; neque diuisio iure gentium introdueta, potuit hoc ius adimere, quia ius gentium supponit, non euertit ius naturale. Censeri itaque debet dii so de facta, reseruato cuique
iure naturali, quatenus erat necessarium ad vitae conseruationem.
r. T V silia in se omnes mirtutes complecti, r. s. Eth. I cap. i. J Vbi sub finem capitis hanc sententiam velut antiquum & probatum axioma refert Aristoteles, aitque in Zitiam praeclarissimam esse mirtutum , neque He*erum ita, neque Luciferum eqse admirabilem : Sumitur autem hic Iustitia pro gene 'rali quadam rectitudine voluntatis, consurgente ex collectione omnium virtutum,quae quidem acceptio multum v stata est in sacris litteris, & apud Sanctos Patres: omnis enim actus consentaneus rectae rationi, Dei Voluntati , aut cuicunque legi saepius apud illas iustitia dicitur, ut cum S.Chrysostom s ait: Σ. Iustitia es omnium mandatorum plena custoria.
Homilia is, in Matthaeum. J Hinc intelligitur, cur saepe in sacris litteris dicatur Cliaritas. iustificare,
757쪽
s o De diuersis Ent uni creatorum generi
id est immunes nos reddere, ab Q hibus peccatis, iustos acceptosque Deo: quia nimirum omni delicto repugnat , & ad omnia bona reddit compotem; Quanquam vero Leon. Lellius de Iustitia cap. i. dubit. i existimet, Iustitiam sectandum. hanc acce'ptionem sumi. pro complexione omnium virtutum simpliciter; melius tamen & magis proprie usurpari videtur pro sola collectione omnium virtutu mora, lium; vel earum certe, quae subiectantur in volun te, siue naturales illae sint, siue supernaturales, iuxta
s. Iostitia 2 rectitudo molunt tir seruata propter δε f. m. D: alogo de veritate cap. I 3. J Quemadmodum enim sapientia dupliciter sumitur. Primo latὸ, pro quadam rectitudine intellectus generali, ad ben: Iudicandum dς omnibus rebus , quae constargit escollectione di perfecta adeptione omnium scietati a-Lum, quo sensu a. Cicerone dicitur . Tuscul. quaest.
Sapientia, eis rerum diuinarum humanarumquesci nil
Secundo stricte de proprie, pro uno habitu intellectus, qui ob tuam singularem perfectionem & cminentiam dicitur Sapientia; sic etiam Iustitia date 'su- imitur pro generali rectitudine voluntatis : stricte vo o pro certo eiusdem potenti eliabitu, quem ita de
s. Iustitia est constans o perpetua molunt aer . ivisum cui ue tribuendi. l. Iustitia ii. de Iure & Iustitipia. J Dicitur primὸ constans G perpetua. Voluntas, quia est propositum habituale deliberatum a c fit. mum, ad reddendum perpetuo : dicitur secundo, Jucfμ im , quod cuique stricta obligatione est debitnm; debet autem reddi hoc ius ad aequalitatem, alioquin
non perfecte redditur; ac proinde non erit Ius ilia .rerfecta; quia iustitia, aequalitas quaedam est; ve
758쪽
Pars quinta. Titulus re VI. sapi
certί aequalitatem inuoluit, ut ipsum nominis etymon insinuat.
DISTINCTIO V. ' De homine iusto, eiin condisionibus
i. 'imus est, qui ad se ipsium , G ad alios vir-
tute ititur. 3. Eth. cap I. ob idipsum ait Ari-
mirtutum esse videtur , nequὸ Hesseru/ ita, neque Lucifer admirabilis : quia non ad se solum; sed adcilium etiam, qui ipsam habet,uti virtute potest. Intelligitur adtem de Iustitia generali, de qua dicitur: Ius ita in sese virtutes continet omηes, & dicitur optimus respecti uc ad eos, qui vel sibi, vel aliis tantum sunt studiosi. a. pes imus est, qui adse ipsum, G ad alios prauitate utitur. Ibidem. J Est hoc pronuntiatum oppositum priori, & eadem utriusque docti ina. Est namquc in tali homine iniustitia uniuersalis,quae non est vitium aliquod speciale. siue viiij pars sed totum, id est,generale vitium est,ut ibidem docet Philosophus. 3. Homines frugi omnia rectefaciunt. J Cicero I. .
Tuscul. Quaest. Ubi frogalitatis nomen, ait, tanquam ad eaput i seire volumus quodnisi eo nomine mirtutes conirnercntur, nunqsam ii Adram peruulgatum esset , ut iam pioverbij locum obtineret. Homines frugi omnia recte facere. Itaque homines frugi dicuntur, qui generali Iustitia sunt praediti, quae uti in se omnes Virtutes continet, ita homines frugi omnia cum virtute pexfici urar.
. Non sit 'issa est, nisi necessaria. J Pronunt ti
759쪽
ue 2 De diuersis Entium creatorum generibus huius quod olim a magno quodam Iurisperito
te ventilatum memini. Ratio est illa ; quia omnis contradictio, contentio aut iurgium, ni si iusta de cause suscipi oporteat, charitati fraternae, ac rectae rationi repugnat; multo magis omne litigium, illud enim leuior est dissensio inter benevolos ac propim quos; hoc vero grauior inter inimicos disceptatio quae proinde iusta, id est, bona Sprectae rationi consona non est, nisi necessitate assumptaὶ In quam sen
tentiam non incongrue olim pronuntiauit Henricus III. Imperator: Qui item aufert,execrationem in benedictionem mutat, Syn olorum Imperatoriorum classe tertia, num I 6.
inram. I. Oeconom. cap. 2. J Ratio est, quia non os scio modo S delectatione tui, naturae in primis salutaris est, cum ordinatur ex sua natura ad vitae humanae conseruationem , zd eam Ne sit necessaria,
magis quam honorum aut scienti una possessio; sed etiam saturitate copiaque omnium rerum, quae tavictum hominum & cultum peltinent. Quare non male Cicero l. s. de Off. Omnium, inquit, rerum, ex quibus aliquiae acquiritur nihil est Agricultura melius, nil iberius, nil dulcius iihil libero homine dignius. 6. Agricultura posscsito misxime est iusa. ibidem. J'Ratio est, quia ut ait Tullius pro Roscio Amerino Agricola ita ituunt, it quaesum xscant nullum: 'fruectum autem eum, quem labore pepererint. Vnde Gelo Syracusanus suos ad Agricultur studium hortabatur, partim, ut ad agri 'usum homines meliores redderentur ; partim etiam De otio torpesce ent. Ita Plutarchus in Regum & Imperatorum aSuphthegmatis. 7. Optimus spvstus, 'i terrae colenda es deditus. Sumitur tum cae eodem loco: tum etiam ex aliis. J
760쪽
Pars quinta. Titi lus GAVI. s 3
Et verum est eo sensu, quo dicitur agriculturae pos sesita esse maxime naturalis & iusta, comparative scilicet ad alios hominum status, ct ossicia.; quia inh c non tam frequens sit iniuria, quam in mercatura, militia aut alijs ciuilis vitae statibus , ac iustitiae commutatiuae actionibus. Quod significat Aristot.
ibidem, cum inquit: Non enim ab bomiuibus , nec πα- lentibus . t cauponaria mercenaria; nec inuitis quἴ-rit, quemadmodum bellicκ artes. Sed es earum rerum, qa a funisecundum naturam. Natura enim omnas e catis es a matre: quare G homiuibus Arerra.
De Iniuria r XI Olenti non sit isiuria. 3. Ethic. c. 9,J Vbi
V sic ait Philosophus : Iniuriam Da L me pati-tμr nemo, etiamsi psit fonte radi es damno assici; Intellige veram de formalem iniuriam, siue quae est, dc agnoscitur vere talis. Matio est; quia nemo id vult, quod scit elle malum,ut sic; cum nillil appetatur nisi sub specie boni, ut explicatum est supra, Titulo de Bono Bonitate ; sed qui pateretur iniuriam veram& formalem volens, i S scirci eam esse malam I ergo b olens nemo non patitur sormalem iniuriam; alioqui ferretur actu Prosecutionis in malum sub ratione mali ξ eodem sensu Vera est Regula 27. Iuris in sexto, quae sic habet: a. Scienti G consentienti non sis iniuria, neque δε- Nemo quippe pa r potest iniuriam , nisi ius icius violetur; non
nisi ipso nolente; implicite. Cuius potest autem violari ius alterius, et expresse, si sciat,vel si nesciat, ratio est; quia si velit, vel certς