장음표시 사용
761쪽
positive permittat , se laedi, iam cedit iuri suo, ac proinde licet ipse laedatur, ius tamen ipsius, qua ipsus est, non violatur. Sicut, inquit Lessius , i conceaeam tibi vegem meam it auferas, pono dominium rei meae in tuo arbitrio . nde si auferas non iolas ius meum.
iuxta hune sensum explicari potest & illud. 3. Nibit patitur a seipso. 9. Metaph. c. 2. tex. a ,JIdcirco enim nemo sibi iniuriam saccre, aut a se ini riam accipere putest: quia non potest a se inuitus pati. Fieri namque non potest, ut quis sibi damnum velit inferre, & simul nolit a se pati: Vide D. Tho-' mam 2.2. q. 1 . a. b. in corpore, ubi docet etiamsi
quis per sic, &formaliter non possit pati iniustum, ni si nolens, posse tamen per accidens, & quas vaturaliter id quod per sic iniustum est, pati volens : & ita sit ipsi iniuria solum materialis: quae tamen respectia tertii, qui non consentit, poterit esse formati . Sic qui se Titan interimit, etsi sibi ipsi iniuriam non faciat : facit tamen iniuriam Reipublicae, cuius est membrum; & ctiam Deo, iuxta D. Thomam,qui solus est vitae humanae Dominus. Caeter ina praesens tactum non repugnat illi axiomati: Nemo raditur nisi a se ipsi. Vt patet per illius explicationem infra,Tit de Pasionibus in genere. . Iniuriam inferens lyditur patentius quam laedat. Traditur a D. Chry sostomo Homilia 61. in Matth. J Ratio est, quia i pia nocendi voluntate coram Deo vulnerat animam suam,coram hominibus vero dedecori ct infamiae se exponit : tibi vero cui nocumentum inseri maiores texit coronas & multos p tientiae tuae constituit pr cones. Itaque commisera-
tione potius, quam ira dignus est. Sicuti si quis, vetat trum tibi inferat, vel pomum eripiat,per medios rueret enses, & in spicula se induceret, miserandus potius et Iut quam plectondus.' s. I Otat
762쪽
uitin es ensere inia rias, quam .indi- ζ.re. J Intellige de Personis & iniuriis priuatis. Ratio est , quia appetitio vindictae ob priuatam iniuriam, ex amore proprio,Vt plurimum oritur. In condonatione autem, imitatio Christi Domini, & Dei, sui victoria & proximi aedificatio exercetur. Interis dum tamen vindicta expetenda est, tum ut malefactor in posterum coerceatur, tum in exemplum aliorum , praesertim si iniuria ρublica sit, aut Persona. Traditur hoc pronuntiatum . dc pluribus explicatura D. Basilio, Epistola ad Candidianum.
De Iudice Arbitra, Accusatore, Reo i I Oin dicis es, audire rationes mirimque oppo sitas. 3. Met. cap. i. tex. i. J Vbi Philosophus ait: Necesse est meliu se babere ad iudicandum iliam,
qui tanquam aduersariau omnes mirimque rationes ρο-
positas audiat. Ratio manifesta est; quia eo modo re- stilis in veritatis cognitionem peruenitur, 1ine cuius inuestigatione, ius dicere, aut sententiam ferre temerarium est, de periculosum. Atque hac de causa etiam lege statutum est, ut nemo priusquam auditus sit, a Iudice condemnetur, iuxta illud: i. Nemo damnari debet, antequam audistur. J 'Utur Soe dicto Dominicus Solus i. i. de Iustitia e Iure qu. 6. art. 6. aitque illud esse statutum legis naturalis. Est autem intelligendum de sententia damnationis lata, Vel ferenda per Iudicem, ut docpie Vasq. Tomo 2. in 1.2. disp. 168. nu. i. Ratio est quia iudex, ut iustet aliquem damnet, prius scire debet meliori modo, quo potest, v Num ille tale crν ' ' Min
763쪽
s 6 De Auersiis Antium creatorum generibus. c.
men commiserit , an non: hoc autem sola testium
depositione constare, ei recte non potest, nisi ipsemet qui accusatur, audiatur prius, an habeat legitimam accusati onem : non vero intelligi debet de sen tentia lata per legem, qVia cum damnatur aliquis per legem, ut soluat siue patiatur aliquid, conscientiae eius relinquitur, poma sibi infligenda; & ita non est opus, ut ipse prius ab alio audiatur , quia ipse debet esse Iudex & Reus. Haec vero praecipue intelligenda sunt de ijs legibus quibus decernitur poena hyio facto, vel ante sententiam incurrenda cuiusta odi sunt leges inhabilitatis , sue Eccletiasticae , siue CivileS-3. Iudex procedit fecπndsm adegata O probata. JCommune istud apud Theologos , & Iurisconsilleos, axioma, nititur auctoritate S. Ambrosj; qui supra Psalm. Ii 8. serio. 2 o. Iudex jt, nihil ex arbitrio suo agit, sed iuxt seges o iura pronuntiat, Biaritus iuris obtemperat, non indulget propria moluntati , &c. Rationem assignat Couarruvias variarum resoluti cinum, lib. i. cap. r. n. 6. quia Iudicem oportet in conuersis definiet dis scientia publica uti; non his quae Ut priuato ei sunt manifesta, eo quod publicam in
Iudicio , non priuatam personam sustineat. Vtrum vero iudicis sit, ita iudicare tanquam publicam ;non Vero tanquam priuatam personam ; ut possit condemnare reum, qui per testes legitime proba tus est criminosus,verbi causa, homicida, quem tamen nouit innocentem, grauis est controuersia intelauctores ; Assirmat Couarruvias, Sanctus Thomas,
re multi Theologi ac Iuristae : Negant Nicolaus Lyranus & alij, quos citat Lessius. Prior sententia probabilis videtur, ob grauium Doctorum auctoritatem; Posterior longe probabilior; quia humana auctoritate innocentem occidere est intrinsece
764쪽
Pars quinta. ritulus NAVII. 1 7
malum, & sacris litteris repugnat, Exod. 23. Innocentem σ Iusum non Occides Dicendum ergo est Iudicem procedere secundum allegata & probata, ordinarie & regulariter quando ei non constat manifeste de contrario. Vide Lessium lib. 2. de
Iustitia de Iure, cap. 29. dubit. Io. . Arbiter aequum Metu intuetur : Iudex tigem
Σ. Rhet. J Arbiter is dicitur , quia litigantium partibus libera designatione eligitur, & ab ijs contro uersae terminandae potestatem accipit. Dicitur i, κquum potius intueri quam legem ; quia ossicium eius est, non ex rigore legum ; sed ex aequo de bono ; prout hic & nunc expedire visum fuerit, lites componere; sicut e contra Iudicis est, simpliciter secundum iura, siue leges procedere; Quam bene sibi consulerent multi, hodieque controuersiis so- tensibus implicati. si contentione seposita, prudentium Virorum arbitrio negotia decidenda commi iaterent λ Non enim sine causa Pius II. Pontifex Maximus : Litigatores AMes, Forum. cream, Iudicem,
Rete, patronos aucupes dicebat. Ita refert Platina in ipsius vita sub finem. F., Accusans melior vult esse eo qui accusezur. 2 Rhetor. J Vult quidam de praesumit ordinarie : non tamen sempet vere; licet id planε videatur honestati conueniens. Decet si quid eum, qui accusam
alterum vel condemnare velit, non esse similibus , aut maioribus etiam criminibus obnoxium : Nam Turpe est Doctori , cum eulpa redar. xuit ipsum. Huius etiam Christus nos commone ficit , in historia de muliere in adulterio depie hensa. Ioan. vers. 3. Vbi Pharis eorum eam accupantium vitia perstringit, iubetque ut is, qui inter illos sine peccato sit. primat in uiam iuidem
765쪽
μ8 De diuersis Entium σωtorumgenerissus.
c. proditio placet, displicet proditor. J Veritas huius pronunt ti,communi mortalium sententia comprobatuo quia licet proditiones, non raro bono suo enentur, & probent, & pretio etiam parent: proditoris tamen nomen execrantur . Quorum infami omni retro aetate apud omnes nationes, Omni liue seculorurn memoria nomen est, quoque Unaquaeque
generosior gens est, hoc proditoris nomen maiore in horrore habet, ita Carolos Scribamus in Medico Religioso, lib. s. cap. ι3.
DISTINCTIO VIII. De iudicio in 1 ιbus dubi .
D Vbia tu meliorem pariem futit explicanii
Sumitur ex D. August. lib. i. de se . Domini, in monte cap. 18. ubi ad illa verba : Nota erudicare, &c. Hoc laco, ait, nihil aliud nobis pracipi exi imo : nisi it ea f/cta qua dubium est, quo animo fiant in meliorem partem interpretemur. Et refertur Cap. r. de reg. Iuris in s. decretalium libro: potes autem haec interpretatio fieri 1 de rebus, χ' de Per-isionis. Dubia de rebus non sunt in meliorem partem interpretanda; sed suis aestimanda momentis ; dubia de personis ad bonam vel malam aestimationem pertinentia, stant in meliorem partem explicanda, & de his intelligitur pronuntiatum ; non de illis: Ratio utriusque est; quia in Iudicio Rerum, tantum id agitur, ut attingatur veritas, nec timetur no cuiquam iniuria inseratur: In iudicio autem personarum , ita quaeritur veritas; ut maxime cauendum sy;ne proximo iniuria irrogetur, & ille de pollessione bonae famae in re dubia detulbutur. Huic vcr. non obstat,
766쪽
Pars quinta. Titulus AN VI. μ'
quod quando intendimus alicui malo adhibere remedium, expediat subinde, ad meliorem intentionis nostrae successum, ut sipponatur id, quod est deterius , quia etiam hic fit reuera interpretatio in meliorem, siue utiliorem partem; quia remedium quod
est efficax contra maius malum, multo magis conueniens& essicax erit contra minus malum. Vide D. Thomam a. 2. q. 6o. ar. . Eodem sensu Verum
est istud. a. In dubio non est pr/fumendum delictum J Est
commune Doctorum proloquium, quod colligitur ex l. Merii. . E. pro socio. De eo fuse agit Couarruuias, cap.jjuria is, parte a. f. 2. n. I. Idem clare indicat Seneca, lib. 1. de Ira, cap. 1 . Vbi, Si inplicit te opus es, inquit, benigna rerum a simatione in hil nisi quod tu oculos incurrit, mavissumque erit credamus. Et magis Christiane S. Bernardus serta . o.
in Cantica, sub finem: Etiamsi, ait, perperam qui
Stam deprehendas,ue sic iudicesproximum, magis a tem excusa; excuse intentionem, siopus non potes, puta ignorantiam', puta ubreptisuem,pμta caseum, &c. Si quςras Vtrum in huiusmodi dubio susticiat negative se habere', & suspendere iudicium; an vero necesse sit actu positivo iudicare esse innocentem,&c. Respondeo: per se loquendo sufficit se habere negatiue,iuxta illud monitum Senecae
3. In dubijs non facile desinias,sed fuissensum teneas sententiam. Lib. de Formali vita. J Ratio est, quia nemo tenetur ad assensum , aue ad modum a Gsentiendi, in quo se exponit notabili periculo errandi: talis enim assensus non st actus virtutis, ncq; ad iactum virtutis necellarius; sed est aliquid errori ob - ioxium,quo8 sapienti vitandum est, quantum commode heri p. itest; si tamen velimus sic & nunc statuere Uad nos, quo loco froximus habendus sit. Mna iij
767쪽
sue o De diuersiis Entium creatorum generibu/.
apud animum nostrum ; tenemur actu possitiuo dubium .in potiorem partem interpretari, iudicalido, illum loco viri probi habendum.
DISTINCTIO IX. ' i DE aris in iudicijs affecti .
Sic institiae,v. c. affectus inclinat Iudicem,ut velit sententiam iustam serre; & facit, ut id quod i stum est, intellectui Iudicis appareat bonum, & amplectendum, sic etiam affectus temperantiae iacit opera temperata videri pulchra & conuenientia homini :& sortitudo opera fortia, siue illa exterius cernantur , siue sola imaginatione comprehendantur. Ita Lessius de Iure & Iustitia, lib. 2. cap. 29. dub. I. numero II. Enimvero , quemadmodum affectus animi , phantasiae apprehensionem naturaliter sequuntur, & haec corporis dispositionem sue temperamentum , ut dicetur Titulo de Pasitonibus in genere ; ita Iudicium intellectus non quidem ne- cellario ; sed naturali inclinatione , affectus animi & passiones sequitur: praesertim si ipsae vehementes sint & a recta ratione non dirigantur, iuxta
a. excellens obfuscat iudicatoriam actionem. Refertur a Simplicio l. 3. de Anima sect. a. JHinc est quod homo biliosus, v. c. ad qhuidlibet sere indignetur , iuret, maledicat, clamet, Vociferetur, dic ; quia bilis rectum iudicium mentis pervestit; simili modo propestionaliter contingit in melancolicis,phlegmaticis,sanguineis. Vide D. Thomam .in . Polita lech. 7. Vbi docet, unumquemqi nimium
768쪽
Pars quinta. Titulim xx VII. 1
1Aci erga seipsum, & ex inordinato illo affectu , iudicium prudentiale ut plurimum peruerti. Verum itaque eit,& intelligi debet pronuntiatum, secudum vitae humanae communem usum , Quo etiam sensu intelligendum est istud: 3. Amor, odium, proprium tot modum saepe fa ciui Iudicem non cernere merum. J Sumitur exl. 3 Polli. cap. M. & clare proponitur lib. I. RECtoricorum c. I. ante medium. Quia scilicet his enicitur frequenter, ut iudicet prout affectus suadet, & non proiit iusti ita dichat. Quemadmodum enim ictericiso innia flaua apparent propter bilis flauedinem, qua illorum oculi perfunduntur, & quemadmodum iis, qui per
vitra tincta perspiciunt, res visae eodem colore tui-ctae videntur; siquidem lumen dum rorum formas per vitrum deseri, eius colore foedatur, de ad oculos profectum eorum humores, tunicasque inficit; ex quo tandem fit, ut eadem affectio rebus ipsis quae cernuntur aspersa ello videatur; I ta contingere solet mortaliu plerisque, qui inordinatis obnoxia alia chi-bus iudicia ferunt. oeare recte a Tullio dictum est:
. plura homines iudicant, amore G odio 5 qua permotione mentis, quam Meritatis pr cripto.
lib. 1. de Oetatore J Ratio horum generalis est quia atactus tam voluntatis , quam appetitus seruiitivi mouere potest intellectum, & alias potentia 3 cognoscitiuas, ut sortius illas rationes apprehendant, quae inducat ad assentienduir illi rei, ad quam homo assicitur, & similiter idem assectus auertere potest intellectum, ne consideret rationes c Irarias, auccontra, Vt has rationes magis apprehendat,qua illas;& ita moueatur ad assensum vel dillensiam, prout mouetur secundum aOctum: hinc etiam ordinarie, qui Eabet habitum temperantiae, facilius & promptius indelligit , quae ad temserantiana pertinent,
769쪽
uest De Auer' Entium creatorum generius.
quam alius qui Caret isto habitu. Vide Lessium de Iure & Iustitia,lib. I. cap. i. dub. . Vbi hac de cata sa recte docet, prudentiam in suis functionibus pendere ordinarie, a virtutibus moralibus , & perxaro accidere, 'e aliquis de honesto, hic & nunc prudenter iudicet, si voluntas eius praue ad illud si affecta adeoque moraliter fieri non posse , ut quis crebro prudenter iudicet in particulari sine virtute morali. Hac etiam de causa: - 's. Nemo potest esse Iudex in ca a propria. Sumitur l. 3. Polit. cap. i a. J Axioma istud Iuridicunt verum est absolute, si altera pars sit inuita, potest tamen iudicare aliquis, in causa propria, si altera pars consentiat. Ratio autem cur in iure*hoc statutum sit, praecipua est ; quia ordinatie in causis propriis homines caecutiunt, ob amorem inordinatum, otio quilibet fertur in se ipsum ; Iuxta illud : Nemo tene in cam propria, de quo supra Titulo, de Ce filio G Uultatione
De birtutissitu Iussitiae annexis Dis TINCTIO PRIMA. De Religione Pietate.
gustinus cap. 3 o. Enchiridi j, quod de histribus virtutibus scripsit ad Laurentium urbis Romanae Psimicerium; & ex illo D. Thomas 2.2. q. St. rt. 3. Religio dc cultus dupliciter accipitur primogmzratim, pro omni virtutis offici quo ordinamur
770쪽
Pars qsinta. Titulus x VII. sue ue
nd Deum, quodque instar sacrifici j Deo est acceptum, sic potest intelligi illud Iacobii. Religio mun-
a CR immaculata apud Deum, . Patrem haec est, Visitare pupillos, oe viduas in tribulatione eorum, immaculatum se custodite ab hoc oculo. Passim etiam in Scripturis pro eodem accipiuntui, colere Deum, &seruire Deo: Seruitus, autem s Graeci λα et Motis Vel δουλῶ, vocant) est nomen generale ad omnia bona opera, quibus Deo obc limus & placemus , ut ex plurimis locis constat, Pial m. 2. H. 9 V. Lucae 2.
Matth. 6. & alibi hoc modo explicandum est dictum Augustini de cultu generatim sumpto, pro quolibet exercitio virtutis. Eodem sensu lib. io . de Ciuitate Dei c. 6. ait: 1. Sacrificium es omne opus bonum 39od geritur, itiu onfia sucietiste Deo inhaereatur. J Describit enim eo loci S. Doctor, Sicrificium laxe & vulgariter sumptun , quo etiam sensu Magnus Gregorius, Homitia i r. in Ezechielem: Nullum , ait, Omnipotenti Deo tale effle sacrificium qMale es elus animarum. am sacrificium proprie dictum non est quodlibet opus,re rationi consonum ; sed oblatio externa legitima auctoritate instituta, qua res aliqua immutatur perlegitimum ministrum, legitimo loco, &ritu, Deo vero facta, in protestationem summi ipsius in res omnes domini, & subiectionis nostrae. Eadem ratione, non quilibet cultus est actus Religionis,presse ac sumptae, proprie enim & lpe talis. 3. ὶ ο es mixtus, qua exhibet olium Deo ranquam prima rerum omnium principio. S. Thomas a. a. q. 8 i. art. 3. Vbi docet; Religionem exhibere cultum reuerentiam Deo, non ex quocunque motivo sed ex eo tantum; quia Deus est primum principium Creationis & Gubernationis rerum omnium,& hoc'