장음표시 사용
791쪽
ta illud Euripidis. . Veritatis e simplex oram. J Fallere enim noli vult, sed ex suo animo Vir bonus candide omnia me . titur; idcirco oratio illius non fucata est, non ad gratiam composita; sed artis expers, ut cum re ipsa aiens negansque consentiat, & ficum, vi veteri verbo dici solet, ficum appellet. g. pacile enunciant qui ad pauca respicis At. Elicitur ex I. lib. de gen. & corr. cap. 2. . 3. & 6.J Vbi Aristoteles Platonem & alios antiquos carpit Philosophos, quod de generatione & corruptione , aliisque mutationum generibus, non nis superficie tenus definierint, & communi quadam persuasione ac supe . sciaria ratione ducti, leuiter multa de rerum natura non sine errore pronunciarint;prςter solum quem laudat, Democritum. Valet effatum in eos, qui ru- di aliqua cognitione inflati temere de re qualibet disierunt , re in varios errores misere impin
s . Fal um qui dicit libit dicit. Resertur a Michae- .le Ephesio, inio. Ethic. cap. 2. J Rationem addit ibidem, quia falsum est id quod non est, quod autem non est nihil est, unde recte dicitur illud,mendacium
unius non meretur responsum alterius. i O. Obsequium amicos, veritat odium parit. Terellatius in Andria J Hoc effatu quo verius este quotidiana experientia cognoscitur , eo magis fucata omnia, ac inania, virtutum manifestantur , non enim amicitia,
nisi vulgaris est & plebei quae solis obsequiis gignitur, & utilitate probatur ; neque virtute praeditus est is in cuius animo veritas odium generat ; squiadem veritas omnis bonitas est, quae bono v tuc,
displicere non potest. Quod si vir probus , ob rei
verae narrationem aliquando iure ostendatur, honob id veritatem praecia et, sed propter narrantis fetcreato, uni generi y
792쪽
imprudentiam, qua sublata, tametsi veritas incuiuspiam animo non amorem sed odium paritura videatur, eius tamen potior quam opinionis aut su- catae amicitiae ratio habenda est, iuxta primum nro nunciatum ; & iuxta illud: amicus Plato , magis amica yeritas. De quo suo loco.
DISTINCTIO VI II. De Fidelitate itiis oppositis,
promissum cadit in debitum. J Commune
ia istud axioma iuridicum , refertur a Leonar-eso Lessio, de iure & iustitia cap. i8. dub. 8. num. 2. Intellige omne promi flum de re licita, qualiscunque illa sit: erit autem de re licita, si nec hon stati aduersetur, nec legibus aut canonibus contra-ιxium iit, nec bono publico perniciosum. Alioqui nec obligat, neque seruandum est: iuxta illud: In malis promistis rescindesidem. De qtio vide Becanum lib. 1. Manual. cap. i . & 12. Porro secundum honestatem ex qualibet promissione , homo homini obligatur ; & est haec obligatio iuris naturalis, 'quae dicitur ii bitum morale : ut autem aliquis obligetur ex aliqua promissione; obligatione ciuili, siue ut contrahat debitum ex iustitia, quaedam alia requiruntur , ut doce D. Thomas a. a. q. 88. a. 3. ad
quem consule si placet. a. promisio sub conditione operis inducit obligationem iustitiae. J Istud commune dictum, Verum est, iuxta sensum Axiomatis praecedentis, in rebus lici- tis, & intelligitur de obligatione iustitiae aliqualis,& secundum honestatem, ii de de cogruoi non autem
793쪽
Deditier sis Ent una creatorumgene, ins semper iustitiae proprie dictae, & rigorosae, in qua
seruatur aequalitas rei ad rem. Vnde licet Deus,
exempli gratia, promiserit homini peccatori poenitentiam agenti remissionem peccatorum:non tamen
consequitur homo peccator remissionem peccAti mortalis , ex iustitia proprie dict ; neque illa pro ' missio Dei sub illa conditione operis agendi poeni- nitentiam, inducit proprie obligationem iustitiae; quia opera hominis peccatoris non habent proportionem ad promerendam de condigno gratiam diuinam, quam habent opera hominis iusti, vide
3. In nisi spromisiis fidem non expedit obsera re. J Est
Regula 6'. iuris in S en ', pro cuius explicatione norandum est:aliud esse mala promissa,aliud male promissa,illa sunt quae rectaerationi & legibus repugnat, ut si quis promittat se permansurum in haeresi, &c. Et in nis rescindenda est fides; quia promissio rei tu pis dc iure nulla est: non enim censenda est virtus fidelitatis, quae verbum & promissum implet iniustum, cum ipsa iustitia exigat, ne illud impleatur, ut ait S. August. de bono coniugali, c. . Qui proinde in tali casu vult esse fidelis homini, non erit fidelis
Deo. Vnde Ambr. l. I. ossiciorum cap. So. & libr. 3. cap. IS. ait: Herodem imprudentem fuisse, in promittendo saltatrici, quidquid vellet; & multo pei rem in implendo promitto; quia nunquam potest elle legitima fidelitatis materi ι, quae simul est iniustitia. Male promissa sunt; cum quis per dolum, vel
metum ad rem alioqui licitam promittendam, vel etiam iuramento confirmandam, inducitur, & haec interdum seruari oportet ut si v. c. latroni pro vitae conseruatio rie serio quis promittat ,& iuramento confirmet se d/turum certam summam pecuniae. . Nιη
794쪽
. . Non es obligatorium contra bonos mores proi tim
tur de bonis moribus naturalibus, quibus homo denominatur bonus, & quoruna contrarium est pecca-etum : non autem intelligitur de bonis moribus ciui libus, quos tantum expedit esse in republica : ut illa bene sic ordinata politice. Ratio est, quia accesserium sequitur suum principale; sed non tenet conuentio turpis, siue pactiam contra bonos mores,cum ea quae contra bonos mores sunt impossibilia dieari. 1 tur de iure; ergo nec ipsum iuranactum obligat,quod est accellarium. Item . Iuramentum non es linculum iniqμitatis. J Est commune Theologorum,ac iuris doctorum axioma. quo significant, quandocunque id quod iur mento. alicui promittitur, sine promittentis. peccato seri nequit, iuramentum elle inualidum & irritum ', vel, ut lo iis uitur Iura ; non esse seruandum iuramentum, quoties vergit in dissendium salutis aeterna. Vergit autem si eius ob cruatio, te se peccatum sit mo rtale, vel veniale. Ita colligitur ex capite, Cum contingat de Iureiurando, dcc. a. de Pactis, in 6. Ratio huius &superioris axiomatis est, qui nemo obligari potest ad villitia pacatum, id liquidem inuoluit contraduectionem. Lessius de Iure & Iustitia, lib. 2. cap. 17.
6. Bona es non patitur, ut semel exactum iterum exigatur J Est regula Iuris in sexto, ubi intellis tur explicatur, de poenis &.debitis , ad quae est qui iam obligatus, v. c. Petrus & Paulus si obligati. sint alicui, a soluendam aliquam summam pecuniae,& Petrus debitum totum persoluat, non poterit iux-: ta hanc Regulam peti a Paulo pecunia soluta. Hoci scitum moraliter ad multa alia pulchre accommo-
795쪽
1 3 De diuersis Entium creatorum generibus'. . Frustrasibi fidem quis potniar ab eo seruari, tri
ipse non feruat. Est haec Regula 73. Iuris in sexto. JRatio est , quia aequalis utrimque ponitur obligatio. Sic v. g. non minus obstrictus est Dominus Vasallo, quam Vasallus Domino suo: nam scuti Vasallus d bet suo Domino fidelitate ; ita similiter D qminus ex fila parte debet esse fidelis Vastallo; dc sicut Vasallus priuatur fetido propter infidelitatem commisiam in Dominum,ita etiam Dominus priuatur superioritate, ob similem causam. Vnde non male inquiebatibi e : Tu mihi non es consul, nec ego tibi ciuis Ium 8. Sisdiοιὸ agendum es , Ut quae promittuntur, opere compleantur. Istud M. Gregorij dictum refertur cap. uualiter, te pactis.J Ratio est, quia id neceste est ad hoc, va totius Rei p. bonum consistere possit, omnesque recte suis ossiciis ac muneribus fungantur, dccorum obligationibus plene fatisfaciant, sumiores erga subditos, de hi erga illos , paresque erg .pares,
xnde merito Tullius , Fidelitatem misitia fundamentum, appellat. In eandem sententiam Seneca inquit :9. Diues sanctissimAm humani peti oris eis b.num. JAd Lucillum Epist. Sy. explicat ibidem dc probat;
nulla, inquiens, necessitate ad fallendum cogitur, nullo corrumpitur praemio, Vre, caede, occide, non prodet, sed quo magis secreta quaeret dolor, hoc ii
io. Fidem qui perdit, nihil mitra potes perdere. Seneca in Prouerbiis.J Turpissimum enim est,fidem fallere, vi qui semel iustae fidelitatis limites excessit, nihil amplius honesti possidere iudice ur', in quem
sensum recte pronuntiauit Demetrius ', mendaces etsi vera dicant,non tamen ficie dignos haberi: omnisquidem a ictoritate destituti stat , siue in agendo cum alijs, siue in dicendo. . a.
796쪽
Pars quinta. Titulus ΣAVIII. DISTINCTIO IX.
r. v T Itur Ioitia necessarios es in ciuitate. J Iumia V tur ex l. 7. Polit. cap. 8. & intelligitur poticsime de vigore actuum Iustitiae Vindicatiuae, ut sunt poenae & supplicia, quibus coercentur mali. verum etiam nihilominus est, de omnibus aliis iustitiae, distributivae de commutatiuae actionibus. Sine his enim Reip.salus de incolumitas conseruari nequit.
1. Vbi rigor, ibi etiam es Niger.J Quam verum sit istud prouerbium, ridere licet non modo in gymna-sjs de pal stris,ac cuiuscunque ordinis conuentibus, verum etiam in rebus publicis,& generis cuiusuis Dynastijs. Nam si Magistratu aut Principem nacta: sint languidum, & viiijs indulgentem, languere solent de illae,& turpitudini & dedecori seruire: sin autem Dynasta vigilans ssit,& serius in rebus gerendis. rigidusque legum obseruator, ac iustitiae vindex ij s. iura dicat. Vigilant de illae ut plurimum, ac vigent in ijs & negotia publica,& studia virtutuma vi perspicuum fit ex ijs, quae diximus supra de prudentia Gu
s. Bonis nocet qui parcit malit. J Ita habet symbolum D. Caeli, Imperatoris, ut videre est clasIe prima
Symbol'ri a Imperatoriorum,num. I. Ratio patet ex dictis. Etenim ut verissime Tullius inquit,l. 3. de natura Deorum: Nere domus ire M publicasarepuis, s in ι nec rectefactis prηmia exsanr mu/, nec f. plicia peccatis. Eodem sensu verum est dictum vetus: ram omnibus parcere cruselitas es, quam nώsti. Deus lenis Emisericors appallatur Ionae L 2. Exod α -
797쪽
o De ciuersis Entium creatorum generissus.& alibi. Ad eiusdem in contumaces, iram,hoc est pininiendi voluntat ira passini describunt Sacrae litterae. Numerorum i :i 8. Rom. 13. s. Et huius irae minisset constitutus est Magistratus. Rom. 3. Moyses ab eximia mansuetudine commendatur: at idem p v nas de sontibus exegit, etiam cap tales. .
inquit Gregorius,subiectosfrangimus, tum plus tui lovigorem Iustitiae tenemus, qui profecto vigor iustitiae non erit, si iusti moderaminis cancellos egredia
Medium igitur , ut in aliis virtutibus; ita hie quoque studiose tenendum cst. Tenebitur ab illo superiore, qui in toto guberna ionis cursu Deum x inlitabitur attingentem omnia sortiter, suauiterque disponentem uniuersa. V6. 'pronius es iniuria quam beneficia micem reddere. JPronuntiatum hoc ita verum ei ut probationis mi- . nimii indigeat. Ratio eiugium itur a pexuersa hominum, S corrupta natura,qua ad mali in procliuioressant quam ad bonum. . Nelius es sanare mitiosas partes, quηm exsecare, JDictum hoc si sensium lituralem spectes, medi mest : at si moralem non medicis modo, sed om ibus omnino accommodatur. Indicatur quoad senium a Cicerone l. a. ad Atticum Epist. I. Vbi de noxijs Reip. membris disputans, non minus probandam esse, ait medicinam, quae sanat vitiosas instes, quam quae exsecat. Pulchre in hanc sententiam digredit irMaximilianus Sati/His in Auiario verbo': phenix ubi de Immaculata Beatae Virginis conception dimi erit. Quod si vulnus immedicabile sit, ense recidendum est, ne pars si cera trahatur Dν lanco. habeni pedesin erreas
798쪽
hoc dictum, Deum lente quidem procedere, ad vindictam peccatorum: eam tamen metuendam esse, atque terribilem si ad Dei patientiam nulla emendatio consequatur. Exemplum huius luculentum habem v in Heli summo Sacerdote ac filiis eius , quibus ob grauis multorum annorum scelera, cum ingenti Israelitariatia clade subito interitu Atinetis palam sa- istum est tarde ad vindictam diuinam iram procedere, sed tardi fatem supplici, grauita e compensare. Vide, si placet,Salianum Annalium Ecclesiasticarui nTo 3.
Anno Mundi '. Dis TINCTIO X. Db AEquitate. r. m Quitat est q i m Iostitia. s. Eth. cap. io .l
AI iasEquitas virtus est, qua inclinat ad agen dum, contra versa legis, eo quod bonum commune vel ratio virtutis id postulet. Haec dicitur esse quaedam iustitia, quae satisfacit menti Legislatoris es quumelior iustitialegali, si haec accipiatur pro ea, quae solum satisfacit legi scriptae: melius enim est sequi mentem Legis atoris , secundum altiorem finem, quam sequi verba secundum finem inferiorem: si autem iustitia legalis accipiatur generatim pro virtut quae fatisfacit verbis legis, vel menti Lugi satoris Rc aequitasest pars Iustitiae legalis , ut recte docet
S. Thomas Σ.2. q. 32 O. a. a. ad 2. Eodem modo2. Aequuvi es quo Uam iussom. 1 . Eth. c. io. J Dicitur aequum esse quoddam ius, siue iustum, quia est: conforme menti L gisatoris,quae est legis anima,vel poxiu altior quaedam lex quam ipsis verbis contineatur. Vnde etiam
799쪽
3. AEgnum est melius' muis legitimum. Ibidem: Quia nimirum altiorem finem respicit, ut paulo ante dixi: legitimum enim ius verbis te Iis ci proximo te sis fine continetur : aequum vero continetur sola mente Legistatoris, & ex altiori motivo operatur. de etiam dicitur:
Nam ius legitimum praetermittitur, ut aequitatis ratio seruetur; Exempli causa: Lex esto nemo moenia eranscendat , incidit casus, ubi nisi moenia transcenderis, hostis urbe potietiir: Item lex instituit, ut d posita reddantur, contingit autem, ut qui gladium
deposuit, repetat eum dum est in furia; in his igitur di similibus praeceptis, siue affirmativis, siue negati uis, aequitas iubet sacere contra ver legis; hue quod idem est, iubet corrigere ius legitimum, praestare id quod utilius est, ac virtuti conformius. Vide Lorinum in Psalmum rig. v. i. in fine.
sumitur ex eodem libro f. Ethic cap. io. & traditur ab Augustino Hunnaeo in a. a. qu st. ii O. art. I.
Quoniam leges statutae sunt ad directionem actuum humanorum, qui infinitis modis in indiuiduo variati possunt, fieri non potuit, aliquam legis Regulam in nitui, quae in nullo casu deficeret, igitur siue aequitas , communem iustitiae aequabilitatem tuetur, stupplendo, ex recta ratione, quod verbis scriptar in legum deest, ut constat ex dictis.
6. In legem committit, qui merba lecis amplexus, eontra Legislatoris nititur moluntatem. J Traditura D. Thomat. 1. quaest. Iro. arti c. i. a 3 primum : Msimitur ex Codice lib. . T itul. 17. de legibus &constitutionibus Principum. Quia enim Legislatores , attenEentes ad id, quod in pluribus accidit,
800쪽
Para quinta. Titulus NA VIII. 383
Ieges posuerunt uniuersiiles; ut docet Aristoteles lib..i. Rhet. cap. i. paulo ante medium : & quia Regulae uni aerialiter positae multas patiuntur exceptiones.; dubium non est, quin pluribus in casibus, sequi verba legis contra aequalitatem iustitiae sit, && contra bonum commune, quod lex intendit . ut patet in exemplis paulo ante ali Mis . . Summum tui , summ/ ini. m. J Celebrem hanc Iutis antiqui sententiam refert Franciscus patricius de Regno lib. 2. cap. II. Vbi de aequitate agiti&necessarium esse ut illa in iudiciis dominetuc ostendit. Alioqui si extremo Iure, iuxta scriptas leges agatur, iniuriae de iniustitiae malum incurritur. Itaque per summum ius iniqua & rigo rosa nimis eontra mentem Legislatoris iuris administratio in telligitur. Alias enim, a,i tui βηm qu rit, non scit alteri iniuriam. Si nimirum absque violentia vel do lo ordinaria via iuris procedat: ut docet Paulus tib 36. ad edictum, & 'resertur Regula i S. Iuris antiqui. 3. In omnibus quidem: maximὸ tamen tu is re aquii j Jectanda est. J Est haec Regula 'o. Iuris antiqui, cuius ratio perspicua fic ex dictis; qui1 nimirum
aequitas ex natura sua est correctiva iuris legitimi,
q-d vi elicet vel lege scriptum est ; vel ex lege scripta subtili, & stricta' intereretatione deducitur ; & quia summum ius summa est. iniuria,ut cxplicatum est.