장음표시 사용
101쪽
net, quam in cuiusque rei notione insunt, generalium est Per Singularia Ρerceptio. Tendit enim animus ad summum quoddam at ille absolutissimum Pulcrituditiis exemplar, in idque intuens speciem quamdam deformare Conatur, quae id, quod nulla specie satis exprimi potest, uiui si e longili illo monstret, montemque Propiu, spectandi avidam fugiendo alliciat. Sensit hoc, de quo nunc disPutamus, Prosae orationis et Pocseos discrimen Aristoteles, qui in artis poeticae cap. t X. quum quaereret, Poeta luidati historico distarei, historicum singularia, Poetam generalia tractare docuit. Ita is loquitur: η ιιἐν γὰρ πο*σις lιαIIOν τα καθολου , ri δ' iστορία τα καθ' εκαστον λεγει. εστι δε καθόλου /ιεν, τ 0 ποίω τἀ πor αττα
καιον ' ου στοχάζεται ῆ ποι σις OνOlιατα ἐπιτιθε/ιενχὶ τά δε καθ' εκαστον, τί 'Aλκιβιάδ/ὶς επραξεν, ri τί ε πα- θεν. Quae hic τἀ καθ' εκαστον dicit, ea sunt, quae singularia vocamus. Est enim historiCi, ut Prosa oratione utentis, Osricium, decertare sic exponere, ut generalibus usus notitiis cognitionem comparet lectoribus. Poeta Vero, qui generalia curat, quae τἀ καθολου dicit Aristoteles, non id agit, ut rem cognoscant auditores, Sed ut COguOI2scenda re maiorem quamdam, naulto lue latius Patentem imaginem animo concipiant. Vt, si quis historicus ea narraret, de quibus in Iliade expositum est, A clui leni acciperemus Pelei et Thetidis 1ilium sub o, virum in Graeco exercitu sortissimum. Longe diversus Homeri Achilles est. Nihil curamus, utrum ille sit Achilles e Peleo et Thetide, an alius ex aliis natus; nihil utrum hos, qui tum ad
Troiam militabant, virtutes superaverit, an alios; nihil utrum Oa, quae fecisse cum Poetii refert, secerit, an alia: ged simulacrum eum Iiahemus atque effigiem viri nobilitate generis, animi et corΡoris virtutibus, saetorum magnitudine et claritate excellentioris, quam alii sunt. Ita uerodotus, cuius historia quasi viam ab opica narratiotio ad eam, quae Vere est historia, munivit. quum non solum cognitioilem rerum gestarum, sed etiam vim ad animi sensum SpectaVcrit, interdum ultra prosae orationis tur-
102쪽
προτερον ἐν σ/ιικρά. τῆν ἀνθρωπηι λὶν ων ἐπιστάμενος ευδαι/ιOνιην Ουδα ιῶ ἐν τωυτω μενουσαν, ἐπιμν σομαι ἀμφοτε έγων ὀμοιως. Sed redeo, unde digressus Sum. Singularia Per generalia intelligere est cognoSCere, generalia singularibus indicata persequi est cogitando ludere. Itaque prosae orationis PrοPria Cognitio est, Poeseos animi lusus. Nexus notionum, quae sunt in Prosa oratione, desinitur legibus iis, quae ad cognitionem rerum Pertinent, unde obiectivae a philosophis vocantur: iisque legibus constituitur veritas. Nexus idearum, quae sunt in Poesi, leges habet, quae ad animi sensum spectant, quas leges subiectivas dicunt philosophi: per has vero pulcritudo es-ficitur. Itaque quae in descriptionibus, in narrationibus, in demonstrationibus fessa sunt et veritati repugnantia, demonstrari argumentisque reselli Possunt: quae vero ad Pul-1acrituditiem minus Ροlita, Vel etiam inepta sint, indicare licet, si alii idem sentiant, probari autem, si quis dissentiat, non potest. Afferam exempli caussa epi gramma Mnasaicae, simile ei, quod SuPra commemo
Tuq ταδε μένω πολεμου δίχα, καλον ἄνακτος στέρνον νώH0 πολλάκι ρυσαμενα, καίπερ τηλεβολους λυς, καὶ χερμάδί αινἀμυρία, καἰ δολιχῶς δεξαμενα κάμακας. Ουδε ποτε Κλείτοιο λιπειν περιιιάκεα Πάχυνφαμιὸ κατὰ βλοσυρον φλοιπον 'Eνυαλίου. Νeminem puto lare, cui placeat καλὰν στερνον Viro bella-
103쪽
iori tributum, praesertim quum idem περιμάκεα παχυν habuisse dicatur. Tamen quis i eget, I ulcrum Pectus posse etiam tale intelligi, quale Vel maxime Virum valentem et robustum deceat Θ Nihilominus quis non persuasissimuin sibi habeat, illud καλο, non esse a manu Mnasiacae prosectum p Hic, nisi fallor, κα/ινον Serisserat. Ab iis quae hactenus disputata sunt, Postremo aleam deducimur cogitationum in Ρrosa oratione et poesidisserentiam, quae in Vi Ροsita est, quam utrumque genus ad animum habet. Apertum est enim, cognitionis finem
atque essectum Persuasionem eme, lusu autem oblectationem gigni. nile persuasio Propria est prosae orationis cuius artem qui Scientiam accommodate ad persuadendum dicenis esse censent, definiunt rectissime. Poeseos autem est oblectatio, atque ars Poetica continetur iacultate ap-
Ροsite ad sensum Ρulcritudinis dicendi. Haec quidem etsi
satis per se clara sunt atque PerSPleua, Daucis tamen exponendum videtur de Persuasione. Persuasum esse est credere convenire aliquam rem cum ΠοStra eius rei perceptione. Est autem haec triplex convenientia, Pro tribus illis viribus, quibus universa animi natura continetur: hitelligendi facultatem dico, et sensum, et voluntatem. Ac res ad intelligendi facultatem ita referuntur, ut appareat, quales Per Se Sint; ad Sensum ita, ut intelligatur, quo effectu ad iucunditatem sint; ad voluntatem denique
ita, ut mutua efficientiae ratio inter res externas atque animum intercedens Perspiciatur. Itaque omnis orationis,
1 quae ad Persuadendum spectat, triplex officium, triplex forina est. Etenim aut in simplici rerum externarum expositione versatur, ut historicorum, philosophorum, eorum, qui aries ac disciplinas tradunt: aut in animi assectionibus et motibus excitandis expromitur, ut in Iaudationibus, omnique illo genere dicendi, quod ἐπιδεικτικον Graeci vocant: aut ad agendum denique et negotia hominum, studiis et cupiditatibus vel commovendis vel flectendis, refertur, ut in iudiciali orationum genere, omninoque in admonitionibus atque adhortationibus. Ac
facile intelligitur, primum genus ex his, quod ad Solam
104쪽
PROSAE ET POETICAE ORAΤIONIS. Da
rei, qualis Per Se est, cognitionem Spectat, maxime omitiuin simplex ae Planum esse. Secundum genus, quia vim declarare debet, quam aliqua res ad animi sensum habeat, concitatione quadam indiget. Pellendus onim et Commovendus est animus, ut rem non tanatiuam 'ab se alienam consideret, sed aliquod momentitIn habere ad iucunditatem intelligat. Id igitur sic efficiendum est oratori, ut sive apertius sive tectius ea in mentem auditoribus revo-.eet, quae simul et cum re, de qua dicit, coniuncta esse, et ab auditoribus eo studio, quod pro caussa Sua Commovere vult, accipi rideat. In qua re illud enicacissimum est adiumetitum, quod homines, uti alios animo affectos vident, ita ipsi iisdem motibus tangi perturbarique solent. In illo denique orationis genere, quod tertio loco nume- Vimus , quum non solum sensu aliquo aniciendi sint animi, sed studia etiam excitanda, cupiditatesque incendendae, etiam maior Vis, motusque vehementior requiritur, quam in secundo genere. Neque enim satis est oratori, demonstrando emicere, ut eligere, quid faciant, auditores Ρossint, sed deducere debet mentes eorum, unde velit, et, quo Velit, comPeliere, atque omnino ita constrietas tenere, ut contraria consilia ne Ροsse quidem sequi videantur. Itaque in hoc quidem genere maxima Vis oratoris virtusque elu Scit. De diction E. Sed posteaquam de cognationibus explicavimus, ad sermonem adgrediemur, cuius quas fecimus duas Ρartes, dictionem atque elocutionem, ex iis Ρrimo de dictione ex-35Ρonemus. Ae dictionem eum Vocamus vocabulorum uSum, quem notitiae et cogitationes, quae vocabulis indicantur, exigunt. Hunc pro fine Ρrosae orationis et Ροeseos quattuor modis considerare oportebit. Etenim et ipsa Voca bula, quae utriusque generis Pruria sunt, spectari convenit et qualitates vocabularum, id est significationes, et nexum, qui Positus est in constructione, et eam denique
105쪽
totius orationis consorinationem, quae animi varias assectiones Prodit. Ac primum quod ad ipsa vocabula attinet, neminem fuit, alia prosae orationis, alia Poeseos Propria esse Vocabula. Ilorum ea, quae ad Poesin Ρertinent, ob hane
ipsam caumam, quod in communi sermone non sunt usita in , admonent lectorem vel auditorem, non solum rem de qua sermo eSt, Sed alia etiam, quae cum ea re coniuncta
sint atque cognata, cogitari debere. Est autem duplex horum ratio Vocabulorum. Alia enim tota Sunt Poeticae orationis: quo Verbo non modo annuum spatium,
sed quidquid in tali temporis tractu Ρraeterea cogitari potest, indicatur, Veluti longa duratio, indefessus dierum
decursus, mensura immensae aeternitatis. Ad idem genus infinita etiam compositorum multitudo pertinet. Alia formam tantummodo aliam in poesi, quam in Prosa oratione , accipiunt, quae forma nunc aliquid ad vim significationis confert, nune significationem quidem non mutat, sed tamen, quoniam ad solam poesin adhibetur, animum ad ea, quae in omni oratione ad pulcritudinis sensum apta sint, iubet advertere. Η Ρriori genere formae sunt au-tiquiores et rariores, quibus vel Vetustas vel insolentia graritatem aliquam ac dignitatem addit. Olli respondet reae Albat langat. Et apud Graecos poetas dialecti mutatio, ut Ἀθάνα in
tragicorum trimetris, atque omnino Doricae linguae in tragoedia et comoedia usus. Est enim ipso sono grandior haec comuni. Ad alterum genus Ρertinent illae s armae, quae Ροeticis flexionibus continentur, ut δεξιτερος, ἐλάσασκε ' , quorum infinita multitudo in epico Graecorum
sermone invenitur. 3 Hoc verbum ita tantum commemorari potnit, si communia
quae vocatur Graecorum dialectus spectaretur. Neque enim natura sua istae vcrborum in ασκον et εσκον torminationes a Prosa oratione abhorrent, sed sormae sunt frequentativae Ionibus usitatae.
106쪽
PROSAE ET POETICAE ORATIONI S. s
Secundo loco de significatione verborum dicendum Issest. Huius duae sunt formae, una simplex, altera tran lata, quam Vocant troPicam. Vtraque et in Prosa oratione et in Ρoesi usurpatur, sed simplicem tamen illam, quia ad cognitionem rerum accommodatissima est, Praecipue ad prosam orationem Pertinere, tropicam autem in
poesi quasi domicilium habere suum in promptu est. AC de illa quidem forma, quam simplicem dicimus, nihil est quod hic disputetur. Quae ubi in Ροesi usurpatur, Verba
non Suadie quadam ri, seci ob sententiam quae in iis inest Poetica sunt. Tropos Vero diligentius considerare οΡerae pretium est. Ac tropos ita dicimus, ut quemcumque in telligamus Verborum usum, qui a simplici et naturali significatione recedit. Nam qui tropos eo a figuris differre putant, quod tropi singulorum verborum, figurae eoniunctorum sint, non Plane Verum videntur Consequuti. Etenim nullum est verbum, quod utrum tropicam an non tropicam significationem habeat, aliter Ρossis quam Com' Paratione coniunctorum vocabulorum intelligere. Sunt autem troporum genera quattuor.
Primum genus ad numeri significationem spectat, eiusque tres lamnae sunt: pluralis numerus singularem significanS, αυτοξυλον γ' εκπωμα, φλαυρουργου τινος
τεχνῆματ' ἀνδρος:singularis pluralem indicans, Phrygιum ut nemus citato cuide pede tetigit: pluralis singularem, simulque singularis 'ΡIuralem deno
εσχατον πορον ἀμφὶ ωτιν ἔχουσι λίμναν. Secundum genus troporum gradus notationem habet. Huius quoque tres formae sunt; prima, imminuto signia ficationis pondere maiorem gradum indicans, quod est in deminuitiis iis, quae vocantur υποκοριστικά; Secunda forma minorem gradum aucta significatione notans: maarimus Atlas; HERM. OP. I.
107쪽
IT Tertia talis est, ut verbum limitatam duabus contrariis significationibus vim accipiat. Quod quidem non potest aliter fieri, nisi sic, ut altera significatio in alterius Iocum
succedat. Vt quod de Vettio monumentum Patris exarante dixit Caesar Augustus, hoc est vere momum tum patris colere. Nam colere ita dixit, ut, quum arationem vellet intelligi, honorem nominaret, quum autem honorem intelligeret, significaret arationem. Tertium genus troporum spectat ad nexum, qui est inter res ipsas, in quibus significandis versantur trοΡi. Atque huius quoque generis tres formas numeramus. Prima est, qua nota rei Pro re ipsa, Vel res ipsa pro nota rei ponitur. Ac nota quidem pro re ipsa, ut Sceptrum Pro
imperio, Pelides pro . Achille. Aeschnus de Persis et
Graecis: ποτερον τοξου ρυμα το νικων,
λογχης κεκρατηκεν. Secunda forma est, qua caussa pro effectu nominatur, ut uva Pro Vino, vel effectus Pro caussa, ut palma Pro vis ctoria. Tertia denique forma est, qua istum Pro Paris, Vel Pars pro toto ponitur, ut quum popuIus Pro rege eius, Vel dux pro exercitu, equi, ut apud Homerum, Pro Curru eum equis nominantur. Quartum denique genus troporum continet translationes a vi, quam res ad animum habent, . factas. Atque aPertum est, propriam huius generis esse similitudinem. Similia enim sunt, quae eamdem vim ad animi cogitationem vel sensum habent. Est autem hoc quoque genua trium formarum. Prima ad similitudinem eam spectat, quam cogitatione comprehendimus. Exemplum asseram
asilicatione, non correctione iiuligebat vulgata scr*tura.
108쪽
PROSAE ET POETICAE ORATIONIS. MSecunda forma rerum ipsarum nullam habet comparati nem, sed similitudinem indicat affectionum animi, quae ISe diversis rebus nasci solent. . χιονοτροφον se ιμα Κιθαιρων. Tertia denique forma similitudinem indicat affectionis antia mi propter opinionem aliquam necessariae. Eiusmodi sunt
illi tropi, qui in blanditiis et conviciis inveniuntur. Qui
Primus, quem amaret, mel suum Vel corculum, quem contemneret vel Odisset, stipitem vel belluam vocarit, similitudinem vel ab animi sensu, vel ab rerum istarum natura Ρetiit. Sed posteaquam ista Verba usu certam significationem adepta sunt, vis, quae est in huiusmodi com Paratione, non tam ex Similitudine, quam ex opinione
hominum indicatur, et minus, quid sit simile, quaeritur, quam quid existimetur simile qsse, Sed redeundum est ad illud, unde egressa est haec de tropis disputatio. Tropos Poeticae Orationis proprios
esse dicebamus. Est enim haec troporum natura, ut, quum aliud pro alio nominetur, animo quasi eamΡus aliquis aperiatur, in quem aliarum rerum Varietate allectus libere possit excurrere. Id ipsum Vero Ρο eos officium
esse supra ostendimus, ut cogitatione aliarum rerum, quam quae argumentum carminis constituunt, mentem oblectet.
Quod contra prosa oratio, quae unice ad cognitionem Comparata eSt, evitare magis tropos, ut qui animum alio avocent, debere videtur. Quare si haec quoque tropis utitur, alia horum, quam quos poesis habet, ratio sit neceSSe est. Ac sane, ut Prosa oratio a Poesi, ita etiam tro-Ρi Prosae orationis a Ρoeticis disserunt. Prosae orationis est cognitionem rerum afferre: itaque tropi, quibus utitur, tales sunt, ut res, a qua petita est translatio, ad cognitionem rei, ad quam adhibetur, reserri debeat. In poesi ero, quae animum libero cogitationum Iusu oblectare studet, haec est troporum vis, ut res, quae tropice Peraliam rem significatur, Per eam rem, unde ducta est translatio , ad animi sensum variis cogitationibus excitandum adhibeatur. Exemplo haec declarabimus. Lucere virtutem
109쪽
hominis aliculus et prosae orationis scriptor et poeta dicere Is potest, sed uterque suo quodam modo dicit. Nam in prosa oratione tropus unice cognitioni inseruit: quare si qua Praeclara res lucere dicitur, tantum ex hac lucis significatione ad rem istam transfertur, quantum ad eius cognitionem opus esti Est autem hoc id, in quo cernitur si- . militudo. Lumen conspicuum est, consΡicua est egregia res. Itaque lucere est conspicuum esse. In Ροesivero quia tropus ad animi Iusum refertur, non solum illud spectatur, quod lux cum illa re commune habet, sed ad ea quoque animum attendimus, quae Ρropria sunt lucis, fulgorem, magnificentiam, vigorem, iucunditatem, tum etiam ad opposita, tenebras, obscuritatem, Ianguorem. Ut alio utar, palmam aliquis ferre in prosa oratione sic dicitur, ut illud tantum respiciatur, quod is cum eo quivere palmam fert commune' habet. Id est autem vicisse.
Sed poeta quum loquituρ de iis, quos pa a nobilis
terrarum dominos evehit ad deos,
non victoriam, sed Vere Palmam, non Victorem quemcum
que, sed palma donatum dicit: quo fit, ut, quum vellet
tamen quemcumque Sacrorum ludorum victorem intelligi, animus Iectoris latius vagari cogitatione, eaque omnia
complecti Possit, quae illa palmae mentio quasi e longi quo demonstret. Ex Isis intelligitur, qui fiat, ut idem
tropus longe minorem in prosa oratione, quam in Poesi, rim habeat. Atque omnino troporum Prosae orationis non alia est virtus, quam ut significationem rei per tropum indicatae leviter augeant. Quare si maxime Proba tur, qui usu ita sunt triti, ut vis eorum neminem latere possit. Minus laudantur novi atque audaciores, quia in his animus magis ad tropum, quam ad id, quod Per tropum significatur, attendere solet. Quare id inprimis ante oculos habere in prosa oratione convenit, ut tropi, sicubi
iis utimur, cognitionem rei adiuvent. Quod qui negligunt, Prosae orationi Poesin admiscent, ut Longinus in his : μετρου δε πατηρ ρυομος καὶ θεός. Progredimur ad tertiam earum rerum, quibus Prosa
110쪽
PROSAE ET POETICAE ORATIONI S. 101 dictio a poetica differt. Est ea in item Verborum, quem
constructionem Vocamus, Posita. Ac quoniam in aliis linguis alia est constructionis ratio, non potest Prosae et is poeticae constructionis differentia ita explicari, ut singulae formae praeceptis illustrentur. Sed hoc tamen apertum est, Prosae orationis Constructionem copia vocabulorum,uSu, collocatione, membrorum denique comparatione talem esse debere, quae quam maxime ad claram idonea sit persectamque rerum intelligentiam. Poetica vero Constructio, quae, ut ipsa poesis, ad animi oblectationem accommodata esse debet, liberior est, Iuxuriosior, audacior, illamque diligentiam, quam rerum accurata cognitio exigit, etiam vitare et studiosius effugere solet, tum novitate orationis, tum quadam etiam perturbatione. Rem exemplis quibusdam illustrabo. In scoliorum collectionibus leguntur Isi versiculi: συνετων εστιν ἀνδρων,
, προνοῆσαι Oπως μη γενηται ἀνδρείων γενομενα ευPene incredibile est. tam invenustos fuisse tot eruditos viros , ut haec carminis loco numerarent, in quibus nec Verba, nec numeri, neque coinstructio quidquam habent, . quod vel minima cognatione poesin contingat. Constructionem quidem patet Plane ad prosae orationis morem consormatam esse, membris aequabili proportione, et quidem accuratissime, disiunctis atque inter sese oppositis. Similes versus olim legebantur in Aescha li Septem ad Thebas, v. 886. Ουκ ἐπὶ φιλία, ἀλλ' ἐπὶ φονω δικριελ τε, omissi nunc nostro monitu a Schilinio. Cum his comparet aliquis velim haec Pindari: αριστον μἐν υδωρ, δ ει