장음표시 사용
111쪽
ἄλλο θαλπνότερον ἐν ἀμερα φαεινόν ἄστρον ἐρήμας δι' αἰθερος μηδ' 'Oλυμπίας ἀγιῆνα φερτερον αυδάσομεν.
Nullum hic membrum alteri simile: omnia noVa, non eXUectata, libero verborum decursu luxuriantia. Talis con structionum varietas quo Iohgius ab omni regularum necessitate remota est, eo minus e conditione rerum, quae se mone exponuntur, Petita esse, ad eamque referri videbitur. Nam quo quaeque adstrictior regulis quibusdam oratio est, vel maiore aequabilitate constructionum composita, hoc accuratius, quasi desinitione quadam vel partitione facta, conditionem rerum exhaurire velle existimatur. Quare intelligentiae magis, quam oblectationi inferrit, pro samque orationem, non PoeSin decet. Praeterea vero quaedam constructiones Plane sunt ProΡriae Poeseos, quiatius in oratione Ρroga nullus locus conceditur, ut illa,
omninoque immis, quae Vocatur. Et apud Romanos, ut, desine mollium
tandem guerelarum. Aliae contra non inuemuntur, nisi in prosa oratione, vel uti talis: mens aequa in adverris rebus, non 8ecus moderata in secundis. Nam et aequabilis membrorum Comparatio , et omissio duorum verborum in altero membro, quae e primo repeti cogitatione debent, eam et diligentiae cuiusdam et brevitatis speciem prae se fert, quae ad rem clare describendam accommodatissima, ad animum autem
oblectandum ineptissima esti Horatius scilicet quis putasset p) ita loquutus fertur:
Aequam memento rebus in creduis Semiarct mciam, non secus in bonis
112쪽
ΡROSAE ET POETICAE ORATIONIS. Ioaab insolenti temperatam laetitia, moruuro Dem.
Non melior aut magis Ροesin decens constructio exsistet, si quis cum Bentleio e duobus codicibus non secus ac reposuerit. Quid ergo p Italie scripsisse elegantissitnum Poetam credemus, an Potius Videbitur, una non littera, sed
lineola deleta, emendationem experiri Θ Nam quanto ille pulcrius ita scripsisset:
Aequam momento rebvs in arduis S Diare menim: non secus in bonis
ab insolenti temperato lactitia, mreriture Delli. Perventum denique est ad ultimam dictionis partem,
quae est totius orationis ad animi sensum conformatio. Ea vero figuris continetur. Sed de his quum mihi Ueriendiun est, non mediocriter me dissicultate rei impeditum sentio. Tantum enim abest, ut hic locus, quantum is operae in eo consumpserint veteres magistri, satis Pe tractatus Videatur, ut ne illud quidem , quid omnino sit sigura, PIane habeamus expositum. Namque, ut aliorum sententias praeteream, si Quinctilianum, acutissimum Virum, sequuti, figuram diceremus consormationem quamdam orationis esse, remotam a communi et Primum se offerente ratione, descriptio quidem haec figurae, non etiam definitio foret. Quaenam enim existimari communis ratio deberet 8 aut quaenam minus communis p aut quid esset, quo cognoSceremus, utrum aliqua ratio Primum se offerret, an quaerenda esset studiosius p Iisdem fere dubiatationibus Iocum relinquit alia definitio, quam recentioribus quoque magistris placuisse vehementer miror. Hi, nec sine antiquorum auctoritate, figuram esse quamdam orationis vulgaris et simplicis cum virtute immutationem
dicunt. Qui quidem, etsi virtutem illam quodammodo e licant, illud tamen non docent, quae sit vulgaris illa et Simplex oratio, a qua ista virtus absit. Quae quum ita rasint, desertis aliorum sententiis, aliam figurarum desiuitionem quaerendam esse putamus. Atque quum universa
113쪽
sgurarum vis et virtus ad animi sensum reseratur, quumque non in verborum significatione, sed in quadam --nformatione totius orationis insit: si ram censemus eam esse dictionis rationem, quae praeter id, quod verborum significatu comprehensum est, aliquid aliud ipsa conso matione Orationis exprimati Hanc definitionem ita com- Paratam esse existimamus, ut simul et ea, quae in aliorum definitionibus vera sunt, contineat, et naturam fg rarum finemque plane ac perspicue declareti Verissimum scilicet est, quod iam Veteres observarunt, recedere figuras a communi ratione dicendi: at nimirum hoc non explicarunt, quaenam esset illa communis ratio. Est vero, quam illi communem rationem non Satis apte Vocant, haec,
qua aliquid ita exprimitur, ut id ipsum, neque aliud Praeterea significetur. Id autem vel simpliciter fieri potest, vel per tropum. Nam tropus quoque hunc finem habet, ut id, quod verbi significatione continetur, non aliud, in
cogitationem veniat. Quare, quum tropos quoque ista ratio complectatur, non satis commode communis dicitur, siquidem tropica dictio non est communi usu comPrehenSa. Hinc valde laborarunt artis rhetoricae doctores in consuluendo figurarum et troporum discrimine: quoniam, si siguras a communi ratione dicendi recedere contendebant, ea definitio non poterat non etiam ad tropos SΡectare. Na-
iura vero figurarum quae sit, et qui finis, Ρlanissimo nostra εlefinitio designat. Nam si praeter illud quod significatu Verborum continetur, aliquid exprimunt figurae, sponte Patet, id non Ροsse in ipsis rebus, de quibus
aliquis loquatur, cerni, sed ad animi seresum, quo earum rerum notitias percipiamus, spectare debere. Sed quoniam semel de figuris exponi coeptum est, age videamus an hic locus aliqua saltem ex Ρarte obscuritate illa, qua hactenus premebatur, liberari possit. Quamquam enim et antiqui et recentiores artis rhetoricae doctores satis cοΡiose de figuris disseruerunt, non est tamen mi rum , si, natura sigurarum non Plane perspecta, non Sunt
24 certa quadam via et ratione ingressi. Atque illi non solum in enumerandis figuris temere versati sunt, sed muli
114쪽
PROSAE ET POETICAE ORATIONIS. IMetiam posueriint fgparas, in quas minime quadrat figur rum appellatio. Planeque, si illorum Vestigia sequi vel- Iemus, nulla denique usquam non figurata oratio foreti Sed id quidem recte obseriarunt, duo esse figurarum genera, unum, quas Verborum figuras, alterum, quas sententiarum vocant. Quamquam quid inter utrasque interesset, non Plane aPeruerunt. Figurae Verborum, nostra quidem sententia, sunt quaedam Conformationes orationis, quibus ea, quae materia est enunciationum, certam ad animi sensum vim accipit; sigurae sententiarum, quibus forma enunciationum accommodate ad animi sensum mutatur.
Utrumque genus in quosdam locos videtur describi Ροsse, ita ut, quidquid usquam sit figurarum, modo Vere 1igurae sint, ad aliquem ex his locis reserri debeat. Atque in verborum figuris primo copia lectatur, qua
aliquid enunciamus. Ea taliis est, ut aut in iisdem Vocabulis, quibus ali ina res designatur, sese Contineat, aut Plura adiungat, aut Omnia, ex quibus Constat ea res, EX-plicet. Hae figurae sunt anadiplosis, Pleonasmus, Peri-Ρhrasis. Anadiplosis, τῶ δ' εγω ἀντίος εIsta, καὶ εἰ πυρι εοικεν, εἰ πυρὶ εοικε , μένος δ'
Et quaecumque exstant similes formae, sive statim repetito verbo, sive aliis litteriectis. Pleonasmus, ποσὶ βαίνειν,
ἐν oφθαλμοiς ίδέσθαι. Periphrasis, πατρος ἐμοῖο
Deinde aliae figurae ad veritatem rei pertinent. II rum Prima, quae λιτοτ ὶς Vocatnr, aliquid negat, sed ita, ut plus etiam astirmet, veluti quum non contemnendus dicitur, qui faciendus est plurimi. Secunda est ironia,
quae ita animat aliquid, ill ut potius neget. P. Clodii
mortem aeguo animo nemo ferre potest: et quae sequuntur. Tertia reΡugnantibus utitur, quae quum se invicem tollere Videantur, non Plane tamen inllunt. Haec vocatur oxymorum:
115쪽
Ad eamdem sormam etiam sareasmus Pertinet, qui coniunctione repugnantium quidem, sed Verorum tamen Prae
dicatorum continetur. Porro nexus quoque Verborum suas habet figuras.
Copulantur enim' Verba aut sic, ut singula Per se constent, quae figura dicitur synathroesmus: στεναγμος, ατ i, θάνατος, αισχυνζ: Ἀκτορα δ' ἐκ βελεων υπαγεν Ζευς, εκ τε κονδὶ
δοιμου iaut ut aliud ex alio pendeat, quae epiZeuxis est, viderat hanc, visamque cupit, potiturque cupita: eoque pertinet etiam climax; aut ita denique ut coniunctione simul et distinctione singulorum totum quiddam efficiatur, quae figura partitio est: hoc. ct ratio doctis, et necessitas barbaris, et mos geritibus, et feris natura ipsa praes ipsit. 'Postremo consideranda est ratio, quae rebus eum animi cogitatione sensuque intercedit. Ea ratio contine' tur notatione Ρersonarum. Nulla enim res est, quin Prodiversitate modi, quo cogitatur, Primae, Secundae, tertiae Personae esse Ροssit. Ac quoniam nihil omnino, nisi Personae notatione Praeditum, cogitamus, si quae sunt in hoc genere figurae , eas Permutatione Personarum Ce seri necesse est. Aliter enim omnis Ρersonariun notatio figura foret. Iudicanda vero est harum ratio figurarum ex eo Personarum discrimine, quod in quaque oratione fundamenti loco constitutum est. 1d huiusmodi est, ut Prima sit oratoris persona; secunda eius, quem alloquitur; tertia rei, de qua loquitur. Itaque tribus modis personae Permutari inter se possunt. Namque aut Secunda Persona Pro prima Vel tertia Ponitur, quum orator se ipsum vel rem, de qua Sermo est, alloquitur, quod genus dicitur apostrophe: aut tertia Persona Primae vel secundae locum 26 tenet, quum orator vel de se Vel de eo quicum Ιoquitur, tamquam de re quae argumentum sit orationis, exPonit,
116쪽
PROSAE ET POETICAE ORATIO I I S. 10T quod per risum vel in indignatione fieri solet: aut per primam Personam secunda Vel tertia indicatur, quum orator aut eum, quicum loquitur, aut rem, de qua explicat, loquentem introducit, quod genus nomen habet prosos Poetae. Duo huius Praeclara exempla in prima Catilinaria sunt cap. MI. et XI.
Sequuntur figurae sententiarum, quas Vocant. Harum naturam supra diximus in eo positam esse, quod formam enunciationum accommodate ad animi sensum mutant. Nam quum nulla cogitari possit enunciatio, quinquasdam habeat formas ex iis, quas logicas philosophi vocant, figurae, quae sunt in hoc genere, istarum Permutatione formarum CenSentur.
Ac primo enunciationes omnes, quod ad materiam earum attinet, Vel singulares sunt. Vel Particulares, Vel generales. Harum formae ita inter se permutantur, ut Vel particularis singularem, vel singularis Particularem, Vel generalis singularem Pariter ac particularem designet. Itaque prima in his ea figura est, quae con Paratio Vocatur. Haee enim quum Plurium rerum similitudinem et communitatem contineat, uni tamen rei cognoscendae inseruit: λυκος γαρ ωστ' εὐιuόφρων. ασαντος ἐκ ματρος ἐστι θυμός. Secunda forma, quae singularis est Particularem enu ciationem notans, exemplum dicitur. Nimirum exemplum, Si figura est, angustiore quodam significatu acci- Pitur: quippe e multis rebus, quarum conditionem indi-Care Volumus, una tantum nominatim affertur, nulla reliquarum mentione facta:
ξυν πολίταις ἀνδράσιν, δίκαιος , ἐχθροξενοις τε καὶ θεων ἀμνήμοσιν, ταυτου κυρήσας ἐνδίκως ἀγρευματος, πληγεὶς θεου μάστιγι παγκοίν' 'δάμη.
117쪽
2 Tertia forma est, quae gnome dicitur Ea sic usurpatur, ut, quum nominentur generalia, intelligi singularia debeant. Vt apud Aeschulum Robori Vulcanum adhortanti, ut vincula Prometheo iniiciat, ita respondet Vulcanus: τὰ συγγενες τοι δεινον, ξ θ' ομιλία.Sequuntur figurae ad qualitatem enunciationum, quam logici vocant, Pertinentes. Hae tales sunt, ut aut non dicendo dicamus aliquid, aut dicendo faciamus, ut ad formam totius orationis aliquid pro non dicto sit, aut ita denique aliquid dicamus, ut, quum id deinde veluti pro indicto habuerimus, aliud eius loco inferri possit. Prima ex his sigura est ea, qua non dicendo aliquid dicimus. Ea est ellipsis:
mam totius orationis Pro indicio sit. Ea vero parenthesis est. Haec enim si omittitur, ni id deesse videbitur orationi, quia ad constructionem Plane non pertiuet Parenthesis. Tertia denique figura est, qua altiluid pro indicto habendum significamus, addita quasi per parenthesin aliare, quae priorem istam tollat. I ivit ' immo otitim in
senatum venit. Clariora etiam huiusmodi exempla sunt, ut, bona, immo optima. Cau a. Est porro aliud genus figurarum, quo ratio. Coniunctionis rerum inter sese Per formarum Orationis Permutationem indicatur. In his prima figura est, quae rem ex nulla conditione pendentem per conditionem aliquam signi
ficat: si quiu est in me ingenii, aut si qua exercitatio
dicendi. Secunda figura est, qua res ex aliqua conditione suspensa Sine conditionis significatione enunciatur:
118쪽
PROSAE ET POETICAE ORATIONIS. Ita Tertia sigura antithesis est, cuius haec est ratio, ut aliora posito aliud opponatur: eae hac enim parte pud- Pugnat, illinc petularitia; hinc pudicitia; illinc stuprum; hinc es, illinc fraudatio; hinc pietas, illinc scelus; hinc constantia, illinc furor; hinc honestas, illine turpitudo ; hinc continentia, illinc tibi : et quae sequuntur,
aliter paullo conformata. Postremum genus earum est figurarum, quae ad modum spectant quo enunciationes ad animi sensum reseruntur. In his figuris primum locum tenet interrogatio. Sed non omnis interrogatio sigura est, verum ea tantum, qua res, quae Vel est certa, Vel Sumitur esse, per interrogationem denotatur. Interrogatio enim dubitationis est significatio. Quis te eae hac tanta frequentia, et tot tuis ami- Cis ac necessariis salutaviι 'Negat quis' negor ait' ala.
Νeque enim interrogatio pro conditione ponitur, sed videtur tantum ita poni, quia etiam sic dici potest: si quis ne gat, nego. At Proprie Per interrogationem non hoc, sed illud indicabatur: surno aliquem nega re: tum ipse nego. Secunda figura est exclamatio, qua aliquid, quod
incertum est, quia non nisi sensu cuiusque aestimari potest, ut certum atque indubitatum enunciamus: O te rra, O moreS.
O genus infelix humanum, talia divis guum tribuit facta, atque iras adiuinit acerbas; quantos tum gemitus ipsi sibi, quantaque nobis
vulnera, guas lacrum peper e minoribus nostris. Vltima denique figura est ea, qua aliquid ita dicimus, ut id propter ipsam orationis consorinationem ab omnibus accipi probarique debeat. Haec vero figura usu continetur noti vel celebrati dicti, quod ad nostram caussam trans
ferimus eo Tite, si quid ego adium, curamve Ima ο, coquid erit praemi 'Ad hoc genus pertinent etiam Proverbia, sed ita Plerum-
119쪽
que, ut simul aliam figuram, quae gnomo est e-Ρlectantur. 2s Quae hactenus de figuris dicta sunt, nihil esse aliud volui, nisi brevem huius loci adumbrationem, ex qua perspici posset, ad quod genus quaeque ligura, quae quidem Vere figura esset, referri deberet. Facile enim intelligi potest, in tanto, qui ab rhetoricis inventus est, figurarum numero multas eSSe, quae ad unum idemque genus pertinent; multaes, quae e diVeriis generibus compositae sint; multas denique, quae ne sint quidem omnino figurae. Sed aperiendum est nunc de eo, quid sit, quo Prosa oratio et poesis in usu figurarum disserant. Ac figurarum haec universe Vis est, ut orationem alatriorem reddant. Quare quum fere nulla sit figura, quin pariter iupoesi atque in Prosa oratione usurpetur, alacritas illa viagorque quem dictioni addunt sigurae, Pro diverso Ροeseos et Ρrosae orationis fine diversam vim habebit. Nam in Ρrosa oratione id, quod Praeter Verboruin significationem figurae indicant, ad cognitionem, . in poesi ad an imi lectationem accommodatum erit. Itaque eadem figura si in Ροcticis cogitationibus, in poetica dictione est, animi sensum; si in sententia et oratione Prosa, cognitionem at critate dictionis adiuvabit atque augebit. Vtar exemplos astroesmi. Illa de Oedipo,
ὁσ' ἐστὶ πάντων ὀνόματ ουδεν εστ duo vel quae ipse dicit,
tu γάριοι, γψιοι ἐφυσαθ' καὶ φυτευσαντες πάλιν ἀνεῖτε ταυτο, σπέρμα, πατέρας, αδελφους, παιδας, αἷμ' ἐμφυλιον, νυμφας, γυναικας, μντέρας τε, χωΠοσα αἰσχιστ' ἐν ἀνθρωποισιν ἔργα γίγνεται; haec igitur figura est oratoria, non poetica, quia unice
ad id speciat, ut multarum rerum commemoratione malorum atrocitas magis intelligi comprehendique possit. Id
120쪽
PRO SAL ET POETICAE ORATIONI S. 111 enim ait Oedipus, ut rem explicet atque demonstret. Aliter illud:
αμ φονον, αν νεκυας, διά τ εντεα καὶ-αιμα.Νon est in hoc versu aliquod Persuadendi studium expres-go sum, sed animus Poetae, Pugnae eontemplatione abre-Ρtus, cumulat ea, quae SenSum maxime tangant, et ex quibus illa, quae reticet, coniectando PraeciPere mens queat. Clarius etiam diversitas Prosae orationis et PoeSeos, quae est in figuris, Perspici ex eo potest, quod figurae quaedam in Poesi, a qua Persuadendi studium abest, Miam atque in Prosa oratione constructionem admittunt. Vt Unathroesmus in Prosa oratione aequabilitatem structu rae exigit, quo clarius Paleat persuadendi cupiditas: cuiusmodi est illud modo commemoratum, στεναγμος, ατη, θάνατος, αἰσχυνζ. In poesi Vero non Solum haec forma, expers illa quidem Persuadendi conatu, usurpatur, ut in hoc,
βριθυ, μεγα, στιβαρον, sed etiam aliae liberiores et aperte ad animi Iusum atque oblectationem accommodatae: ἐκατογκυρηνον προς βίαν χειρόυμενον Τυφωνα δουρον. Haec mathroesmi larma neque cum ea figura, quam partitionem apΡellavimus Permutari potest, quia haec rei descriptionem Partibus factis exhaurit, ut in hoc:
εἰ δ' osν τις ἄκτὰ ἐλίου νιν ἱστορεῖ χλωρον, καὶ βλέποντα,
quod non est in hoc, ἐκατογκύρηνόν τε καὶ θουρον , ita ut, qui sic diceret, inepte diceret; neque una adiecta copula sic potest consormari, ἐκατογκάρηνον καὶ θουρον, quia haec forma non modo figura est nulla, sed etiam . soli cognitioni inser it, id quod hic abesse debet. Quod si etiam copula iteratur, contrario modo se res