장음표시 사용
301쪽
Sed Syrum. m. quid eum Z CH. egone= si vivo,
adeo eaeo Mum dabo, Meo depexum, ut, dum vivat, meminerit semperi mei:
Qui sibi me pro deridiculo ac delectamento putas. Non, ita me di ament, auderet facere Mec viduae mulgeri, Quae in me fecit.
Hic in medio versu scena finitur, quemadmodum in eiu dem versus medio scena, quae sequitur, incipiti Parum spatii Menedemo ad res intus transigendas relictum esse fateor. At paullo plus ei concedemus. Nunc enim admodum nihil habet, qui postquam illud quid eum inte
rogavit, tamen antequam introiret, audire debuerit, quid si responderet Chremes. Cur vero istud quid eum interro Dip De Syrone isse hic sollicitus sit, ubi Ionge alia ei curae cordique suntΘ Tu vero tribue haec verba Chν meii, qui ipse se, quid Syro facturus sit, interrogat. Ita Μenedemus abierit, Postquam Chremes dixerat, ac iam, --- ut arce ait, pinet: satisque temporis habebit, quo rem omnem Clitiphoni paucis exponat: praesertim quum Chremes quinque reliquos versus meditabundus 8 Cum loquatur. Iam quaero, ubi hic tibicinis canini locus sit 8 Vtrumne statim ut Μenedemus abiit 8 At quis hoc ferat, Chremetem iram indignationemque suam dissere' donec tibicen spectatores, nihil hic minus quam tibiae eantum desiderantes, dicamne delectaverit, an enecuerit pAn vero in media Chremetis oratione Θ Μulto mehercule minus. An denique finita eap At in medio versup Quin ob id ipsum in medio versu finis et initium duarum scenarum conveniunt, ut interpellari a Clitiphone Chremesis sermonem aPPareat. Facessat ergo Iunc tibicen, cui si erat in media aliqua scena tibiis emendum, acco nodatior locus monstrari poterat III. I. post v. 98. Cum tibicine ex isto quidem Terenui loco simul, opinor, ilium quoque abire iussimus, qui ibi ad tibiam saltasse dicebatur. Sed onmino unde illud, ad cantum tibicinis saltatum fuisse a
quoquam, et quidem a Primario histrione Θ De hac salin-
302쪽
FABULIS SCENICIS DISSERTATIO. 29atione, inquit, accipienda sunt verba parum intellecta, quae in didascaliis fabularum Terentianarum reperiuntur: egit Ambisius. Nescio quo argumento hoc dicat, mirorque placere ei interpretationem, quae in omni verisimilitudine abhorreat, displicere illam, quae fieri. Vix Potest quin vera siti Nam ut tantisper concedamus, in usu fuisse aliquam inter actus mimicam saltationem, quis credat
eam dignam esse habitam, quae in didascaliis commemoraretur, quum ne ad ipsam quidem fabulam pertineret; illud autem non fuisse adnotatum, qui histriones Primas. Partes egissentΘ Et cur duo fere memorantur, qui egerint ρ ut in Andria, in Eunucho, in Heautontimorumen , in Phormione: egerunt L. Ambimius Turpio et L. Atilius Praenestinus. In Adelphis: egere L. Atilius o aenest nus, Minutius Hothymus. Μagis etiam rem decisat Hecyra Ad eius primum prologum v. I. ita scribit D natus: virtute acturum L. Amf.vii et L. Turpi is est scammmdata. Ex titulo, in quo est, egit L. Amibivius Turpis: pta uia: coniicias scribendum esse, virtute aes rum, et L. Amfilii Turpionis, nisi nomen actoris secundarum partium excidit. Idem ad initium secundi pro logi: nam totiens expulsa fabula quo modo honeste reυ
cari potuit in proscentum, nisi primo ipsa inmmdentici pro Wducia proferretur cleinde actor peritissimus. ipse
Amtivius peοbaret in metam et comoeuliam, cuiuου --ctoritas elucet eae verbis 8 Sed quid Donato auctore utor, quum ipse in eo prologo Ambivius v. 3I. de se tessmonium edat p Primo actu placeor quum interea rumor venit, natum iri gladiatores, populus comolat, multuantur, clamant, pugnant de loco: Ego interea moum non potui tutari lacum.
Haec, Ophior, iiihil dubitationis relinquunt, quid sit illud, , egit Ambivius. Sed progrediamur. De eadem ista mimica saltatione, quae inter actus exhibita fuerit, haec quoque didascaliarem verba, modos seca Flaccus, intelligenda
303쪽
29 DE CANTICO IN ROMANORUM putat Boeti erus, et ita quidem, ut Flaccum pythaulen
fuisse existimeti Huic quoque opinioni auctorem adhibet Donatum, cuius e libello de tragoedia et comoedia haec verba profert: divrebia histriones pronunciabant: ca tica vero temperabantur modis non a poeta, sed a P rito artis musicae factis. Quae sit haeres argumenti vis, non perspicio: nisi si ita ratiocineris, quoniam inter actus tibicen cecinerit, hos modos fecisse Flaccum. At non ante sic liceret concludere, quam ubi haec tria demo strata essent, Primo, tibicinem non aliter in comoedia, nisi inter actus, auditum esse: deinde hunc tibicinis cantum vocatum esse canticum; denique modos facere esse canere tibia. Haec omnia secus esse, insin apparebit.
Nunc illud quaeram, quo iure Flaccus pythaules habe tur.. Non infitior, periti tibiciniis mentionem fieri in diadascaliis potuisse. Tamen inulto veri similius videtur, non tibicinem, sed, quem Donatus dicit artis mulsicae Peritum, qui modos tibicini praescripserit, 4ntelligendum esse. Et sic hoo interpretati sunt etiam Salmasius ad Scripti. Hist. Aug. Ρ- 0. et du Bos in meditationibus de Ροesi et piactura vol. III. p. 180. aliique. Ac tusi haeo Vera inter-Pretatio esset, Prorsus inepte Donatus Poetae mentionem iniecisset, modos non a poeta, sed a perito artis musicae factos dicens. Pergit vero ille sic: neque enim omnia iisdem mossis in uno cantico agebantur, 8ed Saepe mutatis: in signi Dant, qui tres numeros in comoeulis ponunt qui tres e lineri mulatos modos cantici illius.
Qui huiuscemodi modos faciebant, nomen in principio
fabulae et scriptoris et aet is superponebant. μά--
modi adeo coemina mil tibias sebant, ut his αuditis multi eae populo ante discreent, quam fisulam acturi
senici essent, quam omnino spectatoribus ipsis antecedens titulus pronunciaretur . Haec non usque quaque 'in Tractarunt hunc locum G. A. B. Wolmus in libeIIo de
actibus et scenis p. 19. et A. G. Langius in Vindiciis tragoediae Romanae p. 44. qui vidit acribendum esse interpunctione mutata: Eliua, qui huiuscemodi modos faciebat, nomen 'etc.
304쪽
FABULIS SCENICIS DISSERTATIO. 295
aut plana aut mendo vacua sunt. Quod dicit, tres numeros, qui mutatos modos cantici contineant, in comoediis Poni solitos esse, Vix aliter potest intelligi, quam ut iis cantici versibus, in quibus mutabantur modi, adscriptos Ρutemus numeros I. II. III. Simile quiddam commemorat in praefatione ad Eunuchum his verbis: saepe tremem muttitis per sconum modis cantica mutaυA: quod signi altitulus scenae, haberis gubiectas personis litteras M. M. C. Itaque ei scenae, in qua canticum esset mutatis mo- . dis, litterae Μ. Μ. C. quae mutari modos cantici indic rent, .Praemittebantur, quod etiam Salmasio placet ad ScriptL II. A. p. 495. ipsi autem cantico, si recte coniicio, suis Iocis addebantur numeri I. II. III. ut, ubi fieret ista mutatio, intelligeretur. Quod inde dicit, qui huiuscemodi modos fecerint, nomen in principio fabulae et
scriptoris et actoris superposuisse, nemo non sentiet, Scria
Ptorem non satis apte de poeta intelligi posse. Hoc enim ad fabulam totam, non ad modos pertinebat: neque qui modos faciebat, curare opus habebat, cuius Poetae ea fabula esset, sed illud erat indicandum, quis modos fecisset , et quis actor canticum, cui facti erant modi, saltaret. Quare scriptor dici videtur ille artis musicae μι- ritus, qui modos fecerit: nec, si recte sentio, aliud quidquam continetur Donati verbis, quam in principio fabulae adscriptuin fuisse id ipsum, quod in titulis ordine inve so legimus: egorunt L. Ambivius Turpio, L. Atilius Praenestinus: modos fecit Flaccus. Neque repugnant reliqui loci, in quibus Flacci mentionem facit Donatus: Sin Ρraelatione ad Eunuchum: item modulante Hiaceo Claudio tibiis cleaetra et sinistria, ob iocularia, multa permista gralitate. Et in praefatione ad He ram: mωα- latus est eam Flaccus Claudius tibiis pctribus. Et in Pra satione ad Phormionem: modos faciendo Flacco cireudii f. tibiis Serranis. Nam modos fecit et modulistis, est significat ἐμεῖοποί σεν, ut recte iudicavit Salmasius ad Scripti. H. A. p. 70. Cicero de Or. III. 26. I 02. neque id actores
Prius vid uni, quctim ipsi poetae, quam denique illi etiam, qui fecerunt modos, a quibus utrisque sum ιιλ
305쪽
in aliquid, deinde a vetar, Eaet ramur, infatur, να-riatur, diuinguitur. Sed redeo ad Donati Iocum, de
quo disputabam. Ac reliqua verba ut nunc leguntur, tam sunt .inepta, ut dubitari non Ρossit, quin eorrupta sint. Nam quis credat ante ipsum sabulae initium unquam ea men aliquod ex ea fabula ad tibiam cantatum esse Θ Potius hoc equidem Donatum dicere arbitror, usitatum fuisse, ut ante quam histriones in scenam prodirent, immo ante quam fabulae titulus pronunciaretur, tibicen tibia modos caneret eos, qui deinde canticis essent adhibendi. Quare sic scribendum putor huiusmodi adeo em mina assis tibiis febrent, ut his auditis mulli eae populo ante discerent,
quam fabulam acturi scenici essent, quam omniso νε-ctatoribus ipsis ianteceums titulus pronunciaretur. De ista situli pronunciatione, in qua nunc fabulae, nunc POetae nomen primum locum tenebat, idem Donatus in praefatione ad Andriam: pronuncialiaque est Andria Terenti, ob incognitum adhuc nomem Foetae, et minoris apud populum auctoritatis ale meriti. Et in praelatione ad Eunuchum: haec edita tertium est, et pronunciata I renti Eunuchus, quippe iam aduuia commondisione poetae, ac meritis ingemi notioribus populo. Et in prae satione ad Adelphos: Θanc uicunt eae Terentianis secundo Ioco actam, etiam tum rudi nomine poetae. Itaque sic
ponunciatam, Adelphoe Terenti, non Terenti AueDphoe, quod adhuc magis de fabulae nomine Pocta,
quiam de poetae nomine fabula commendabsuur. . Apertum iam esse arbitror, nec Flaccum Pa thaulensuisse, et tibicinem cecinisse, ante quam ullus in Scena actor aPParuisset. Nunh videamus, quid canticum sit. Diomedes libro III. p. 489. mmbra comoediarum tritas Mur diverbium, canticum, chorus. Et statim: diverbia sunt partes comoediarum, in gutibus cliversorum pem Bonae Nereantur. Tum paullo Ροst: in eanticis autem una tiarium debet esse persona, aut, si duae fuerim, ita deb&nt esse, ut 'eae occulto una audiat, Noe coli
quatur, Bea secum, si opus fueriι, Deaeba facisu. Et
306쪽
sed duobus tantum m binis constarit, disrebio et cantico. Et p. 488. Latine fabulae appeliantur, sive fini- Itie. In Latinis enim fabulis plura sunt canticα, quae
Ccmuntur. Vel haec satis docent, cantica, quae sere idem erant, quod apud Graecos ἀπο σκηνῆς Vocabatur, Partes ipsarum fuisse fabularum, non saltationem ad tibiam, quae
inter actus spectatorum Oblectandorum caussa exhiberetur.
Confirmant hoc etiam haec Donati, in praefatione ad Andriam: disrebiis et canticis lepide distincta est: ad Eunuchum: diverbia multa saepe Iaronunciata, et cantica saepe mutatis modis exhibita sunt: ad Hecyram: camtica et diverbia summo in hac favore suscepta gunt: ad
Phormionem: totaque diverbiis facetissimis et gestum
desiderantibus scenicum, et suavissimis ornata cretaticis fuit. Haec omnia apertum est sic dici, ut Partes fabularum , et quidem quae non solo gestu, sed etiam oratione
et cantu constiterint, intelligi debeant. Addam his Quintilianum XI. 3. 16T. pleniore tamen haec eanati fluunt, vos, Albani tumuli atque luci: nam cantiri
quiddam haberit, sensimque rempina sunt: Saxa atque so Iitudines voci respondent. Hoc quoque loco' iam usus est dii Bos in meditationibus de poesi et pictura vol. III. Ρ. I T. Alios duos Quintiliani locos, I. S. 2. et Io, 23. quorum alterum idem du Bos commemoravit, praetereo, quod in Isis incertum est, an de scenicis canticis sermo sit. Rectius huc trahi posset canticum a Macrobio Sat. II. T. commemoratum, cuius Clausula fuit, τον μεγαν 'Aγαμέμνονα, quod tamen, etsi ex tragoedia Sumptum, non in tragoedia ab Hyla, histrione inimico, agebatur. Sed apertius Cicero ad div. IX. 22. itaque non modo in comoediis res ipsa narratur: ut ille in Demivrgo, modo Ureis nosti eanι - , meministi Roscium ita me destituit nuclum. Suetonius Ner. e. 39. ει Datus, Atellianarum histrio, in cantico quodam, υγμαινε , πάτερ, υγίαινε, μῆτερ, Aa demonstraveris, vibibentem, ncitanι quo faceret, eaeiιum C. Claudii Agrigminaeque significans; et in novissima clausula, Orcus vobis aucit pedes, ου usum. gγια notaret.
307쪽
10 Idem Galb. c. 13. siquidem Atellanis novissimum canti-Cum exorais, venit io simus a villa, curicti simul spectatores consentiente Doce religuram partem retia rura, ac, saepius Nemu repetito, egerunt. Hoc quidem in loco canticum est chori seu catervae. Nam quum a cantu ductum sit hoc nomen, per se non indicat, utrum unius an Plurium cantus intelligatur. Itaque Vitruvius, cuius locum supra attuli, e choro canticum dixit, carmena choro cantatum significans. Sic etiam Phaedrus fab.
Tunc chorus ignotum more docto canticu m sonuit, cuius hace fuit sententia: Laetare incolumis Roma, salvo princiPe. Sic etiam V. 3I. Inde cantores de caterva apud Ciceronem Pro P. Sextio c. 55. qui Graecis χορευταί. Sed quum in tragoediis et comoediis apud Romanos unus in tum caneret, isque solus secum aliquid, non cum vitis, Ioquens, factum est, ut canticum saepissime de μονωδίφdiceretur, quo Vocabulo usus est Donatus, canticum Significans, ad Terentii Hec. V. 3, IS. Dperae pretium saceret, qui cantica in Terentii Plautique fabulis a Suerbiis distingueret, quod in Plauto plerumque facilius est, quam
in Terentio. Satis demonstrasse mihi' videor, cantica et Partes ipsarum fuisse sabulariim, neque oratione et vocis cantu caruisse. etainen nondum otium nobis facit Boettigeri
disputatio. Nam hic, quum illud Plauti, de quo supra dictum est, commemoraSSet, is Tibicen vos interea hic delectaverit, Iuno, inquit, etiam intestigi posse puto, quia in scena actitaverit Roscius ille, summus aetate Cicer Onis urtifex, et gestuum mira varietate et verutate laudati Mmus, gusia Aesopus, quid alii tragoedi et comoedi tunc temporis nobilissimi. Ivit noscius, ut ex oratione Ciceronis pro eo novimus, gregem histrionum, qudbus ipse monstraret gestus et artom histrioniam. Quotiescumque
308쪽
FABULIS SCENICIS DISSERTATIO. res
igitur Operam suam aedilibus aliisque Iu rum scenic Hrum eclitoribus locaret, ipse, quoia summum in interius habebatur, egit cantica ad tibicinem, diverbiis sive dialogis gregi πιο relictis. Ipsa posui viri celebe
rimi verba, quo ne dubium esset lectoribus, Roscium Aesopumque ei visos esse nihil praeter cantica egisse, et II haec quoque expressi e tantum gestu, nori pronunciameaut cecinisse. Non vereor, ne cui hoc credibile rideatur, Praesertim recordanti, quae Plutarchus de Cicerone invita eius scribit p. 1582. ed. Steph. λέγεται δὲ και αὐ- τος Ουειν ηττρν νοσήσας του Ayμοσθένους προς τη, υποκρισιν, τουτο μἐν Pωσκίω τοῖ κωμφω, τουτο δ' προςεχειν ἐπιμελως. At, inquis, habebat fortasse vir doctissimus, quae Pro sua illa Opinione afferret. Videamus. Vtrumne haec Ciceronis pro Arctua S. I . quis nostrum tam animo agresti ac duo fuit, ut Roscii morte nupo non commoveretur' quia
quum e et Seneae mortuus, tamen propter excest temiartem ac venustatem Nidebatur omnino mori non debuisse. Ergo ille corporis motu tantum timorem sibi conciliarat a nobis. omnibus: nos iam Orum incredibiles
motus celeritatemque ingenio um negligemus ' Sane ita hic loquitur Cicero, ac si omniis Roscii ars in solo corporis motu posita fuisset. Verum quis non intelligat, in histrione, praesertim Si cum Poeta comParetur, gestum magis, quam quidquam aliud, laudari debuisse Θ An hoc asseret eiusdem Ciceronis in III. de orat. 26. 102. numquam agithuno veraum I ciu8 eo gestu, quo poteει, Nam sapiens virtuti honorem praemium,
haud praedam, petit, sed abiicit prorares, ut in W--ο'Eι quia video, ferro septus possidet
incidat, adspiciat, admiretur, stupescat. Quid ille
309쪽
quam ι ter, quam remi e , quam non actu e. Instat
ο paber, o patria, o Priami domu 9,
in quo tanta commovEri actio non posset , si e et consumpta superiore motu et exhausta. At licebit monere, agere actorem dici etiam ea, quae cum motu gestuque aliquo pronunciat. Diomedes Ρ. 488 nam et agi fabula , non referri ab actoribus dicitur. An denique hoc proseret ex I. de or. 60. 254. solet idem Roscius dicere , se, quo plus sibi aetatis accederet , eo tardiores 12 tibicinis modos et cantus remissiores csse facturum. Cum quo loco alius congruit de legg. I. 4. II. quemadmodum noscius , familiaris tuus, in senectute numeros in cantu Ieniseras sic fortasse pro cecinorat scribendum ipsasque tardiores fecerat tibias. Haec vero Per se sola non multum Probatum essent, quum neque aperte indicetur, cecinisse alium, quam ipsum histrionem, neque, si ita factum est, non egisse eum diverbia appareat. Sed accedit fortasse aliquid ponderis ex his locis. T. Livius VII. 2. Livius post aliquot annos , qui ab Saturis ausus est primus argumento fabulam sorore, ' fidem scilicet , id quod omnes tum mant , suorum carminum actου dicitur , quum Saepius revocatus vocem obtudisset , venia petita puerum au canendum ante tibicimem quum statuisset , canticum egisse aliquanto magis vigenti motu, quia nihil vocis usus impediebat: inde ad manum cantari histrionibus coeptum , diverbiaque tantum ipsorum voci relicta. Valerius Maximus II. 4, 3. de eodem Livio : isque sui operis actor, quum 8amiua a primω' revo- ealuvi vocem obtudisset, admibus pueri et tibicinis con centu , gesticulationisi tacitus peregu. Lucianus de saltatione c. 30. T. H. P. 286. πάλαι μἐν γὰρ αυτοὶ και Muretus sorat. 19. Vol. II. p. 385.) in Cicerono legerat
inciderat. quod non probaverim. Multo mitius ceciderat, quod multi libri habent, ut id sit a cadere dictum, ferri Potest. Melius conveniret inciderat.
310쪽
FABvLIS SCENICIS DISSERTATIO. MIῆδον καὶ ωρχουντο ' επειδὴ κινουμένων το ασθματην ωκν ἐπεταραττεν, ἄμεινον ελξεν ἄλλους αυτοις υπαδειν. Gellius XX. 3. Sicinnium genus veteris sa tutionis fuit. Saltabundi autem camebant, quae nunc stantes canunt. Isidorus Orig. XVIII. 44. orchestra amtem pulpitus erat scenae, ubi saltator agere posset, aviduo inιο se disputine. Ibi enim poetae comoedi et tragoedi ad ceriamen innscctndebant, iisque camentibus alii gestus edebant. Alium locum Eusebii in chronico p. 155. Pylades Ciliae panto mimus, quum veteres ipsi caneUenit et saltarent, primus Romae chreum et fstulam sibi praecis e fecit, accurate tractavit Sata ius ad Scripit. H. A. Ρ. 491-504. ostenditque alio spectare, quam ad hunc morem, de quo Lirius et Valerius Maximus 1Oquuntur. Ex his vero luce clarius apparet, histriones diverbia
Pronunci Me, Cantica autem egisse tantum, cauente alio.
Et, si hic mos, ut ex Livii verbis ridetur colligi posse,
semper observatus est, hoc certe extra dubitationem erit Positum, Roscium Assopumque cantica taeentes egisse, sive saltasse. Saltare enim tragoediam dicitur, qui gestus agit; eantare, qui Versus canit. Unde saltare Proprium est histrionis, cantare cantoris. Distincte de utra que re loquitur Suetonius in Caligula c. 54. idem caruitur, atque saltator. Et statime canonili ac satiandi voluptate ita est ebatur, vi ne publicis quidem spectaculis
temperaret ,' quo minus ει tragoedo pronuncianti conci neret, et gestum histrionis, quasi laudans vel corrigens, patrem efflumet. Idem in Nerone c. 46. obser- Natum etiam Deris, ' novissimam fabulam cantiasse eum
publice, Oedipodem' eaesulem, inque in hoc desiisse
θανεῖν μ' ἄνωγε συγγαμος, , πατηρ
Sed haec iam accuratissime exposuit Salmasius ad Scripti. II. A. P. 352. et 503. Alia. vero hic oritur quaestio, semperae cantica ab aliis cantata fuerint, quam a quibus gestu eXPrimerentur, an interdum etiam histriones ipsi simul et saltaverint et cantaverint fabulam. Hoc postremum