장음표시 사용
241쪽
tibisth, transsem possit: Hic Astrologorum iudicἰis inseruit. Demum angulas siue h.
,b. eus. mon sphaericus pro umbra solis iacienda. Prosecto talia instrumenta non tam te se scribi quam demonstrati ad oculum possunt. In fronte libelli omnia sere depis. ximus. Additur istis alius quadrans secundum sphaerae gibbum in ratus, qui in terdum polis rodiaci, interὰum polis mundi applicandus erit pro vario rerum xti: Demum non inutile fuerit perpendiculum a sede globi demittere, sublestam ha bensstylum acutum.. CHi dum exactissime imminet perpendiculum, cen tiglobum recte sursum consistere.
CAP. II. QVantum utilitatis,quantum δelitiarum ac iucunditatis adserat Globus hanc in modum instructus,dissicile fuerit credere inesserto: Nam super alii quiuis instrumenta facilem usum eum amplum praebet Auronomis, Geographis, Historiographis, Legumperitis, Grammaticis, & Naucleris, desigcuiuis hominum geneti utilis,& praeter haec gratissimus sita forma existit. Vt M.tem alienis partis meo nonnihil parcam labori, masnam vis partem explicabit Iibellus quidam Ioannis Sehoneri de usu Globi astriferi. Quicquid enim ille suo globo adscribit,i3 totum,imo plus hie noster efficiet. Docet autem ille libellus qua arte per Globum inueniantur locus Solis in signifero, Eleuatio poli, Linea
meri3iana, Hosae diurnat aenoctumae, Quantitas dierum, Critis solis & occasius, Ascensiones rectae ae obliqua, Declinationes, Horae inaequales, Quam panem mundi sol vel quodvis syderum occupet, Quomodo cognoscantur nominauellarum visu e ecelo apprehensatum. Docet item duodecim coeli domicilia dila.
guere, deinde secundum ea significatorem dirigere , demum horologia aut in planahorletontis superscie, aut in muri a3 perpendiculum erecti planitie destabere,& phua alia quae venustius describi vix pollen nisi fortassis compendiosus.vem
quum noster Globus multo plura praestare poterit,& praeterea ille quetiam cm serit qua aut faciliori via inueniri, aut per nostrum Globum commodius qui, per alium haberi possint: visio fuit nobis non incongruum omnem huius insimanenti ultim quam poterimus breuissimis capitibus subnectere , Quod vidennes; illi ignorantiae neq; mihi arrogantiae ducendum volo Fit enim plemn , Ilnon omnia possimus omnes, faciliusq; sit retinuenta aliquid addere, quam lates. tem primitus adinvenire.
Qua ratione mundi cardines siue plagae inueniantur,& globus secundum easdem coIlocetur.
CAP. III. Docet hanc rem Ioannes Schonerus per mertat ei obseruotionem te gHorologii cuiusdam quem compasum dicunt adiumento: Verum quo uis tempore diei sole tamen radiante atq- compasso votis tuis potieri,
cognitis tantummodo latitudine regionis & loco Solis sub signifero. Sed&obus ad libellam constituendus est,in plano nullam in partem inclinato. In queavshm solemus perpendiculum ex alueo suspendere, cui in imo pede styli apex a spondeat.Facile enim sic videbitur,in quam partem procumbat globus, &s
242쪽
go elHgetur.His igitur concessis, meridianum mobilem eum Globo eidem ac In circumagito,donec polus tot gladibus si1pra horijontem emineat, quotlatimis tuae regionis continet , adiuncto ii stylo anguli sphaerici, aut quotamque illo secun3um angulos rectos super loco Solis in Globo signato,modo sedem globina cum globo, modo globum storium huc atq; illuc circumducito, donee hius e regione Soli locatus,nullam penitus umbram in globi superficie convexa proijssit.Tum enim omnes plagas mundi ex eisdem in horizonte descriptis, aut
per meridianum extetiorem cognostes. Pretetea omnem stum coeli, sydera ai-cendentia & sub horizontem tendentia,horam diei, duodecim domicilia,&mul ualia.Illud tamen studiose obseruasse oportuit, ut latusGlobi orientalesoli,dum siem ad meri/iem incedit, obiiciatur: occidentale vero eidem meridiem relin opseramquenti.ubi vero semel huiusmodi stum exactissime adinveneris, licebit secundu η- emin infima parte sedis globi indicem Magneticum fue Copassum diligere aes mare, vi deinde perpetuo die ac nocte artem hane locandi globum secundum teli aspectum respondentem,in promptu habeas. Haec Ioannes Schoner non habetinius libello, cum tamen mihi periclitanti primum Compassi situm inuenire, luti m secerit ea res negotii.
CAP. IIII. IN honetote descriptos esse vetos,signa Voriaci & meses cum si iis diebus dixi
mus: ex his igitur locus Solis petendus est, quodcunq; enim signum, & quicunq; gradus simi diei tuae in qualocum Solis quaeris e directo responderit, ista locusSolis eo die de eo mese. vertam in anno bissextili si post viges 1 in octahum diem Februarii locum Solis quaeras , simper unus dies adijciendus est Seipueripio: vi s quietas locum Solis detrigesimo Februarij,accipias gradum qui responflet primo cliei Martii scilicet vigesimum Piscium & ' o. mi. Et ita deinceps
Mengum ad finem usq; anni. Preterea pro exactiore calculo scire conuenit ag queatinum loca solis in horironte constituta sunt.Nam solum quatemis annis re vera m calculo congruent, primo a singulis quaternariis anno auferendus quadrans
piaus,secundo dimidiug,tertib tres quadrantes.1ὰ scalculatio seu constitutio prima fuit sim ad annum primum abissexto: quemadmo3um noster globus ad unum Domini millesimum quingsites m& detrigesimum constitutus est. ira ad annos i 3 3 3.37.41.4 . 9. 3.reliquos ,simili ordine sequentes calculus satis respon3ebit. Annis vero 34. 3 8. a. s. o. '4. desimilibus auserenis
squadrans unius partis. Annis vero 3 l. 3 p. 43.&reliquis, auferenda semissis. Annis bisextilibus vero auferendae tres quadrantes: seruata cautione a nobis mistri4icta. Quin etiam per successionem longam alia correctione opus siletit. Nam in centenis sere annis adiicienda sunt .fere minuta,& in aliis pro ratione. Atq;
hac pro instmmentorum viti qui calculo est inserior certitudine) sufficiunt. Ex . . ., ijs solaribus similiter inuenitur locu ς Solis, veriam non tam exacte hoc pacto. Guithu,. constituat ut globus in plano ut ei secundum perpendiculum insitatiquod facile per perpendiculum animaduertitur quod legi globi consuevimus adὀeie)deinderii meridiem Sol pertiserit,id quod eX indice Magnetico in hoc negocio suffe- te sedidiciste,locato globo se ndum eleuationem Poli & secundum plagas --
ii applicetur Gnomo spha: cus lineae eclipticae apud meridianum circulum, de FF eo usq;
243쪽
eo viri circumagatur globus sede immobili permanente, donec stylus gnomotis
omnivmbra careat,eo tamen obseruato quod gnomo inter voluendum ab ecliptica & a meridiano non rece3at, sed lineam eclipticam vel ascensu vel descens imitetur: praeterea ut ea medietas eclipticae Soli obue tatur quem Sol eo tempore
peragrat, scilicet vel a Capricorno ad Cancrum, vel hinc ad Capricornum. ubi cunque autem stylus gnomonis constiterit in ecpplica linea nullam proij citatvmbram, ibi est locus Solis eo Θie.
LAtitudinem regionis eandem esse cum eleuationepoti diximus,quamite
inuenies. Obserua donec Sol meridiem attigerit, idq; indicis Magnetici adminiculo,aut ex umbrete breuitate edoctus. Deinde Sole lucente id hum in plano constitue quam rectissime, & eo usque cum sece circumiacas quo merissianus circulus soli obijciatur, hoc est,ut nullam umbram in latus proiiciat, seὰ si ibserquibus actis, locum Solis lineae merissimae, & gnomonem sphatici loco Solis applica. Demum sede globi permanente, globum cum meridiano agnomone sphaerico sursum deorsumue circumagas,donec gnomo sphaericus nullam umbram in latus proiiciate Tunc enim si graὰus numeraueris, cui sunt in thorigontem & polum arcticum globi, habebis eleuationem poli regionis propo-N.A.. stae.Noctu vero si idem per stellas fixas libet inuenire,ita agito. Accipe per quadrantem,alitaue instrumentum altitudinem alicuius stella cognitae maxima,hoc est dum ea circa meriὰiem consituta fuerit. Quam ut accepisti, e vi eadem heula in globo descripta eandem altitudinem supra horigontem habeat, quameam, coelo habere eomperisti, extollenda scilicet globum cum meridiano,vel deprime. do, donee tot sint grians meriὰiani inter stellam ipsam ass Meridianum colloca tam,& inter horirantem,quanta fuit altitudo illius caelestis inuenta, & quot aessus gradus numeraueris inter horigontem M polum a parte septentrionis, tanqest latitudo regionis in qua hac experiris. Quod si aliqua suerit stellarum octaui Orbis,quae nunquam nobis occidunt,poterit similiter per minimam eius altitia nem opus istud p erfici, atque per maximam. A3dam iam aliquid duo citralis ameridianae exactam obseruatione ni,aut horarum cognitione, quouis msmento noctis eleuationem poli licet addiscere. Hoc tentaturus accipio duarum vel irim stellarum altitudinem per quadrantem, eodem quatenus fieri potest momento, earum inquam stellarum octaui orbis , quarum una ruersus ortum, altera veri sociassim si aest, & quarum situs in globo eonstituti sunt. Acceptis igitur es titudinibus, curo ut eaedem stella in globo simul habeant siram quaeque ditiai. nem, per eleuationem globi cum meridiano susque deque, & per applicitis. lnem quartae altitudinis ad ipsas sellas, " fuerint gradus in meridiano inter polum & Lotirontem, tanta est latitudo regionis. Hoc tamen sciuisse opontii lpio austrinis regionibus globum Vertendum esse, ut polus antarcticus suprahet laontem constituatur.
244쪽
De nouo modo inuestigandi latitudinem regionis absque Meridiani vel loci
LXcogitauimus alium modum pulcher imum, quo uno ὀie vel paueis ho
ris licebit latitudinem loci cuiuscunq; addiscere, etiamsi neq; locus Soli neq; Hora, neq- Meriἡiani stus cognitus fuerit. Statuatur ita i sph paso liti in aperto loco sitia, ut a loco suo non facile moueatur,neq; situs ratio habeatur vlla,n , latitudinis legionis. Sole igitur luce te, plicetur gnomo spl-uugglobo,ita ut nullam proiiciat umbra, noteturq; locus in sphaera superficie. Deinci post notatu dignum temporis interuallum, nempe post horam vel duas plus minus,eodem mo3o alius punctus notetur. Ac tertio idem sat post horam, duas dele alias elapsas. Neq; refert on horarum spacia sint aequalia, aut exquisita: sed fiathri tempora cuiuscunque quantitatis,modo distent notatu dignadifferentia: quaquanto maior fuerit,tanto exqui filior erit ratio. punctis igitur tribuq se dili- sester assignatis, sphaera prorsus fixa manenter accipiatur circinus cuius pedes
introrsum incuruat sint nonnihil, distendaturq; ad quadratis spharae amplitudinem, quo per bina qua litiet pucta describatur circulus maior sphaerae. Singuli mox arcus in aqualia dividantur. Dei e ex singulis medietatibns describantur circuli maiores,posito circino in circulo per illaruncta quorum singula medietates pro
ponuntur transeunte. Concursus istorum circulorum duos polos mundi indica- pias lati bit: quorum qui iupra hortiontem eYtabit,nobis Arcticiis est. Quod si ista puncta Aio. in uno circulo magno collocata Aeprehendantur, talis circulus necessario erit K- llator: & duo circuli concurrentes polum indicabunt. Si veto non in circulo maiore collocentur,sed tribus arcubus connectantur circulinum maiorum,iunctoriantea diximus polo alter circini pes in polo statuatur propiori, reliquus ad unum pustiorum contrahati deseribaturq; circulus ex polo, qui per tria illa punctati libit. Hic est parallelus a sole Θescriptus motu raptus. Hic quantus supra p, aselis, horirentem extat, clividatur in duas partes aequales. Deinde per polum mundi soli , .iruentum,& punctum medium arrus diurni,hoc est illius paralleli supra hori=ontini extantis,describatur circulus maior, distenso circino ad quadrantis amplitu- Enem ut antea. Sic habebis Meri8iaram circulum,qui quoq; per punctum verti- Meridia. eis transibit.lam igitur quantus sit arcus huius Meridiani a polo ad horigontem, nus. latissimum efirmetiri per gradus in sphaera circulo maiore notatos: atq; haec est latitudo regi ig. Rursus ex polo describe circulum maiorem, qui erit A quator. Αου uator. viae mox vide, Solis quoque declinationem, cum scilicet inter AEquatorem Deel nati parallelum a soliscircumductione destriptum, quem per tria puncta descripsi HSolis,mus. nul quoque plagas mundi inuenisti hoc est Metidiem, Orientem, Occi- Antem,& Septentrionem.Itaque habes modum pulcherrimum, quo tria simul Vςxidis ignoti deprehenduntur Latitudo regionis, de Solis declinatio, eri qua locus eius ob iuiti , roiiaco colligitu 3t Meridiei inuentio.Tantum illud observetur, ut hori on
245쪽
De Iongitudine, latitudine declinatione,ascensione iecta& obliqua syderum.
CAP. v II. 151ε udo Ongitudo stellarum , est 3istantia earum in Yodi1eo a principio Afieti,
hoc est arcuq seu portio eclipticae inter duos semicirculos magnos com . A. I prehensus, quorum alter per principium Arietis, alter per figam ipsam, Iatitudo. Vterq; per polos rodiaci ducitur. Latitudo velo distantia ab ecliptica vehus polo, etodiaei. Vnde duplex distinguitur, Septent ionalis &Austrina.Si igitur sydusali.
quod in parte septentrionali litum siserit, remoue a meridiano quartam altitu dinis cum instrumento cui adhetret, hoc autem instrumentum applica polo zodia. ci septentrionali,ibiq. fixum una manu tene, altera manu volue quartam altitu.
dinis ad stellam cuius longitudinem quatis & latitudinem . Aut commodiussae. rit alium quadratem ex uere conficere, qui stylo paruo in potis zodiaci sigi possit,& circumquaque duci ad quasvis stellas & caeli partes. Graduq igitur ecliptica, quem extremum quadrantis desinit, indicat longitu3inem stellae Latitudine: vero supputabis ab eci ptica usq; ad stella locum in quarta altitudinis sue qua. pliti, illi drante. Similis est ratio in Austrinis. Atq hac industria depingimus loca planetari loca. in globo, habita longitudine & latitudine ex tabulis, voluendo deinde scilicet quartam altitudinis ad gradum longitudinis in eclipticx , latitu linem vero in quarta altitudinum sue alio quadrante quaerendo: ibi enim est locus planeta, qui
aut cera aut carbone notan3us est ut possit facile deleti, nam hare loci indies mi. ἡ 1i, grant. Declinatio Solis vel stellia cuiuslibet est distantia eius ab AEquatore vel ιtio. polos mundi. Atq; hac itidem duplex est: septentrionali; & Meridionalis, sta. dum du s polos mundi. Inuenitur ex globa admouendo stellam, vel locum soli; ad circulum meridianum, numerandoq; gradus meridiani inter AEquatorem stlocum Solis vel stellia interceptosmam hi declinationem definiunt, quae an septe. Asiens, itionalis an meridionalis sit facile est videre Nunc de Meens ibus Ascenso n. λς M. cta alicuiu, syderis quae & gradus medii aeli diciUur, est gradus quatofis, ἡ cum tali tydere emergit supra bourontem in sphaera rem,suequi cum eo peta. nit ad meridianum circulum. Huius inuentio facilis admodum est nulliusq; st. gotii. Nam permoto loco Solis quocunque vel sydetis alterius ad circulum me. ridianum,eonfestim idem meridianus inter gradus aequato is ascensionem telua ah hi, vel gradum medii caeli indicabit. Ascenta vero obliqua, ut nomen ipsum sollat, lobliqua. est gradus AEquatoris qui cum sydere quocunque exoritur supra Finitore in v ra obliqua, vel stapra hoErontem obliquum. Atq- haec non multo maiori negotio addiscitur quam illa: Constituo enim globum secundum eleuationem poli, a locum Solis vel stellis ia Finitorem versus ortum, quicunq; rem gradus I qua D a tisis tinis simi exurgi pro ascensione obliqua habendus est. Descenso autem obi qua non in ortu sed in occasu inuestigatur. Hae interdum multum interse dissit,
sed descenso recta semper eadem est cum ascens ne recta. Quanto iam temptu 3ignotum aliquod integrum signum,uel quaecunq; arcuset iaci per oriatur aut penitus oc
φM. 4, ci dat, ita videndum est. Applicandum est prius principium eius signi ad Finit i&fimul index horarius ad i r. Postea finis eiusdem signi ad hori ontem pedio, luendus, & index indicabit quanto spatio temporis tale signum omnino ero titur. Atq- haec de ascensionibu3 obliquis , pro rectis cum meridiano quod time: nas
246쪽
fronte diximus agito. Exactitas i3em tempus colligetur, s numerauerimus gradus uatoris petMeridianum notatos duobus illis punctis,principio, inqua,ti sine applicatis aut horironti aut Meri Alano. Vocantur enim tales partes aequatoris etiam tempora,quarum quindecim horam continente singulae vero,quaterna scrupula seu minuta. vel uni ut lector facilius capiat, ico fiere exemp lo to- Ietemptii tum caputes arabo. Statuo Caniculam, ius longitudinem de latitudinem cupio ex globo discere. Removeo ergo quartana altitudinis cum instrumento cui
connectitur a meridiano, & applico ad polum γοώiactanta sticum, qui astella est meridionalis. Deitasse volvo quartam altitudinis usque in locum stellae. Video e v longitudinem ipsus in ecliptica i l .gradus eanta cum dodrante sere, latitudinem ver, in quarta altitudinis i Α.graduum,& s o. minutorum Promoueo eandem stellam ad meridianum circulum,& ibi numem inter ipsam & AEquatorem si, gradus declinationis septentrionalis, de simul video meridianum secare aequae ditem incentesimo & octauo grassu cum A extante ser hoc est o. minuti se atq; tac est ascensio tecta ipsilis stellae. Si nunc eandem ad Finitorem diretiero vetius otium,eminet simul 1 o i .quas gradus Equatoris cum besse sere, & haec est asce-s6 obliqua ipsius in latitudine ue o .graduum. Si vero ad occasum Finitori applicvrro,video descentionem obliquam i 1 6 graduum. Similis via est de loco Solis quocunque,vel grauu eclipticae,vetiydere quouis alio. Item cupio scire in latitudine i .graduum quanto tempore Arietis lignum otiatur. Composito ad latitudinem propositam globo , prine pium Arietis ad horirontem in parte orientali colloco,Mul ad Meridianum applicari video et O. gradus aequatoris. Deinde finem Arietis eidem horigontiadiungo de rutium gradus stib Meridiano de prehendo 1 8 3. & trientem. Cum igitur ab initio ad finem transerint i 3 .gradus cum triente,int iligo signum Arietis oriri paulo minus horae spacio nempe 33.
minutis horae antum enim efficiunt i 3 .cum triente per ψ multiplicata. Idem 2 index hora ius indieat. sciendum tamen est quod fere omiseramὶ nonnullosissum graduum ascensionum sue aequinoctialis statuere in principio Caprico ni. Vetum quocunq; modo numeres,idem erit modus agendi: nisi quod hic 'o semper gradus addas ad ascensionem inuentam quod vero ultra 3 6 o. excesserit, penitus reiicias.
De quantitate diei ortu, & occasu Solia & stellarum.
CAP. VIII. planum constituatur Globus per metidianum circulum secticium eleuationem poli regionis tuae, de qua haec addiscere intendis. Deinde pro ortu aut occisu cuiuscunques eris habendo , adiunge locum solis in ecliptica ratum circulo meridiano,& simul indicem cycli horarii, qui circumpolos mouetur,ad duodecimam horam. Posthac volue globum cum indice donee 1ydus ipsum cuius ortum quaeris, a parte orientis lineat horirontis,aut superficiei suprema tirontis exactissime respondeat. Aut si tempus ortus Solisquetras cum loco So lis,eodem modo age.Tum enim index cycli horarii indicat inter horas , quotauta idem sydus oriatur. Si vero occasummaui . volue ipsum sydus dum hori orem contingat vulva occidena : Videbis ex eodem indica horam occasus: oecassis.
247쪽
atque hae de ortu & occasu vulgari dicta sint. Alitet vero de ortu Poeta loquae tur, ut Vergilius radiati ante occasum M via eoepere, sed istos Faepessata seges νaxti eos ut amnis. Eodem modo & philosephi & Me8ici tempores m distinctiones per ortus ' de, assignant. Vt ver per ortum Pleiadum Autumnum per ortum Arcturisinstiti ui. ortum cognicum uocat Ioede sacro bus . si igitur libet enunciare quo tem ore anni aliquod sydus oriatur cosmice, loca ipsum sydus aia horirontis iuperficiem in oriente,& simul cons3eni quotum gradum cuiusque signi gradum horizontis frupeisicies in ecliptica linea secet. Eundem vero gradum, eiusdemque signi gradum . quaere in hos otis inargine intefori,&facilevidebis,quo mense ac quoto disip. Eh, i mydus oriatur cosmice. Pro occasu autem habendo, volue i/em sydus ver eos releu, . ius occidens ad horizontem: quicunque tum gradus podiaci in oriente emergit,is est,quem dum Sol occupat,sydus dicitur occidere cosmice. Item de ortu &occalortes ero atronycho seu noctumo, qui & Poetis 3c Astronomis in usu est, haud multo 4i. nych. - uersa ratio est. Locandum enim tydus ad horigontem versus orientem, quicunque tum gradus rodiaci occidit, is indicat tempus, quo sydus dicitur oriri acronycho ortu. Si vero ipsum admoveas hori orati verius occidentem, gradus fgniferi,qui tum oritur,indicio est,quo tempore anni sydus dicatur occidere acron7.m,hi; i,clis. Pro quantitate diei habenda, volve Globum quoad gradus Soli, elu, diei 8 ei. cuius quantitatem quaeris, oriatur ex Orienter & simul colloca iudicem cycli ho rarii ad duodecimam horam mediae diei: quo facto circumduc Globum rediis occidens,dum idem graduq Solis occidat, si iam horas supputaueris, quas index cycli horarii a principio pertransierit,habebis quantitatem diei quaesitae. Quam si Quantitas 24. horis sabduxeris,relinquetur proculdubio quantitas noctis. Similis via est ηψα a i inueniendam moram alicuius stderis alterius supra nostrum hemisphatium, si stilicetipsum orienti applicueris, & indicem ad duodecima, deinde ad occideatem peruoluas,numeresque horas ab indice transactas: talem moram nonnullia cum ρiurnum vocant. Quomodo autem ttac eadem paulo exactius sed dis i. lius mDlto per ascensiones rectas persciantur, in praesentiarum ob breuitatiA H. ditim missum facio.
CΑΡ. IX. Λ Vroram uet etiam nonnullis crepusculum matutinum) appellamus lepus ante solis exostum, quo sol lucem si iam in nos uim hemilpha iuα incipit 3icti Gere. Creptis tum vero quo post occasum desinit nostrum aerem illustrare.Tunc inquam est principium aurorae finis crepusculi vespertini: Id si semper secundum Ptolem ei obseruationem , cum sol duoAviginti gradibus sub horistonte nostro mouetur. Igitur si huius cognoscendi desiderio te- Nearis, compone ante omnia Globum ad eleuationem poli, deinde locum solis eius δiei quo tempus crepusculi cupis inuenire, iunge meridiano circulo, & simul indicem horarium duodecimae hordi. Post haec volue gradnm oppostum loco So-Is Arabes Nadir vocant versus occasum cum qualia altitudinis, ita vi sub ii.
gradu ipsius quarta locetur, tu indice indicante videbis quota hora mane incipia: l
248쪽
utota. si limili modo volvas eundem gradu oppositum ad ortum sub i 8.oiadibus quarta altitudinis,indicabit in8ex horam, qua vesperidesnet ac pustulum. Globo se stante permoveas indicem rutius ad duoe cimam meridiεi,deinde ei r-cumducas Globum, quou': gradus solis contingat hoc Iontem in oeci u &oppositus in ortu tum per indicem tempus aut moram crepusculi cogit ice . Id iod exquisitius semper per AEquatoris gradus cognosces, si notaueris incideritesia Meridianum circulum, cum solis loclas in horigonte orientali collocatur detur sum cum in altitudine i 8 . partium constiterit.
De cognitione stellarum Globo inscriptarum.
CAP. X. HI C primum aut unam stillarum fixanum, aut horam cognitam habere oportet. Composito igitur Globo secundum latitudinem regionis, & ca-
eundum mundi plagas,si una stella cognitast,eius quaere altitudinem per usitantem,&1imul aduerte in qua parte coeli contritutast.Secundum haec vero Globum dispone ut scilicet stella cognita eandem plagam mundi & mu 1lem altitudinem occupet in Globo sub quarta altitudinum. Quibus ita manentibus elite in Globo quamcunque stellarum ignotam ei applica primum quartam altitudinis,& numera eius altitudinem in eadem quarta, deinde consydera diligentitis quasi mudi parte, scilicet an in oriente vel occidente, meridie vel septetrio ndiversus ergo talem plagam mundi oculos coniacias,&Quadrante arrepto, viAequanam uecta in ea parte munὰi tantam habeat altitudinem, quantam ex globo pete istimam ea esit stella eadem quam in globo vidisti Aut contratia lege, visa stellain coelo,potes eius nomen ex Globo postea discere. Si veto nulla stellarum fanum tibi cognita si oportet Miximus horam pra noscere, qua cognita, ad mese gradum Solis meridiano.&indicem ad duodecimam horanae post hare volve Globum quoad index horarius ad horam cognit peruenerit, globoque scho,operare ut iam diximus.
Docet quota sit hora Diei vel Noctis.
CAP. XI. voniam vero variae nationes viae suas numerant horas, opera retium fuerit distinctionem aliquam praemittere. Duplice igitur simi horae ἀ- tata. Veteres enim diem artificialem in duodecim horas secabant, simili-liter noctem. Cumque subinde dies inaequales sint noctibus, horae quoque illis erant inaequales,diurnae nocturnig, & huius diei horae ad alterius diei horas coimparataeinaequales erant. Sumebantautem initium ab ortu solis. sie Persius loquutus est: Stertimus indomitum quoad despumare Falemum Sussiciat,quinta dum linta tangitur umbra.Et iii Euangelio Chrii ius hora sexta crucifixus est, hoc est in Mendie. Tales igitur horae & inaequales8c Planetarum vocantur, de quibus insequenti capite. Alterum genus horarum totum diem naturalem, hoc est inte-tumsolis reuolutionem a tm tu uniuersi factam in et q. partas aequales diuidi at-ν nunc palaim in usu sunt. Neq; tanun istis Oarae. eodem modo numerate Quidam
249쪽
Quidam enim ab ortu solis incipiunt,ut olim Babylonii,&nunc quidam inset inania.Alii ab occasu, quemadmodum Italiae magna pars, & olim Athenienses.
Nostrates fere omnes a me8ia nocte ad mediam noctem,sed hi bis duodecim au merant,cum alii 2 . numero distinguant. Astronomi recentiores a meridie in meridiem, veteres a media nocte. Sed omnium sete eadem ratio est inuenien/i.
Primum igitur si quota fit hora a meridie inuenire sit animus,lunge gradum solis globo ptimum secundum inclinationem poli disposito) ad circulum me idiarii. Si ab ortu libeat incipere, hoc est, si placeat scire quot sint hora transiictat ab orta
Solig, applica eundem gradum solis in linea ecliptica notum,horiroti ad partem orientalem: Si ab occasu, iunge eunὀem hori Onti Verstis occidentem. Quo. cunq; autem modo agas, semper indicem cycli horari j constitue ad duodecimam horam meridiei. Deinde interdiu applica gnomonem sphaericum loco solis insit. Disero,& circumduc globum cum sede, aut globum absque sede, quousque 'lus gnomonis nullam disiundat viastitam : Tunc enim index inter horas cycli hora. rii tibi satisfaciet. Sed interim non omittendum,quod ea pars globi Soli obiicien. da est,quam idem tempore proposito occupat,scilicet orientalis vel occidentalis, quod facile ex umbratiam dimensionibus colligitur: Nam si hae minuuntur, nomdum sol ia meridiem peruenit: Si contra, iam relicta meridie in occasum prola. Noctnreae bitur. Noctumae horae aliter inueniuntur, obseruato tamen eodem quod dixi. oia, mus,de indice dirigendo ad horam duodecimam: Quo obseruato,accipienda est noctu alicuius stellae suae cognitdi, & quae in globo descripta est, altitudo: vel peiquadrantem,vel aliud instrumentum. Et simul diligenter animaduertendum asstella eadem citra vel vitta meridiem consistat. His compertis , circumiacestes
est Globus sapplican3o semper quartam altitudinis loco stellae)donec stella eatim in Globo in simili parte orientali, vel occidentali constituta,tantam sub quartago
titudinis altitudinem occiapet,quantam habere per quadrantem experti semus, 11; ., νε, dcrursas index horarius quaesitam horam manifestabit. Hac paulo exactius doce. stadu, α - re statuimus,eo quod in longitudinis regionum inuentione opugst persectah, qua turis. rarum & minutorum cognitione: primum igitur si horas a meriHie cupio sere, volvo globum donec locus Solis ad meridianum perueniat: & simul video quo. tus gradus AEquatoris in mesidianum incidat: hunc numera scribo 'ocant aut Astronomi ascesonem rectam) deinde ago cu gnomone sphaerico pro horis diu nis, aut cum stellis fixis & quadrante,pro nocturnis eo pacto quo iam dixi,& inlius considero quotus gradus Equatoris a metidiano secetur , & hunc smilitet scribo. Deinde si abduc primum numerum,scilicet ascensionem rectam a secundo, si possibile sit,quod vero relinquitur. reducendum est ad horas, & horarum mi nuta,hac lege. Partire primum hunc numerum per i s. numerus qui producitat horas indicabit,s deinde post partitionem aliquot restent graduum, eon1m ss-guli quaterna minuta horaria valent,dimidius vero gradus duo. Quod si non possis primum a secundo subducere,quoὰ fit ubi primus secundum excedit, addete. cundo 3 6o. gradus,& deinceps operare per subductionem & multiplicationem, ut docuimus. Si numerus horarum i et .excesserit,abiectis duodecim, reli hea tur horae a media nocte computatae. Quod si ab occasii Solis libeat numerare ho ras: colloca primum solis locum ad horizontem in pane occidentali, & nea numerum graduum AEquatoris quem Meridianus notat: deinde inuestiga i
sue coeli stum interdiu ea Sole nocte pet stellam fixam, ut diximus. Riusum
250쪽
indus sub Meridiano constitutos nota. Priorem ex posse fore Eabdue, mutnatis iopus suetito 3 6e .gradibus. sduum ad horas &scrupula reducatur. Ita pate-Gihorce ab occisit. Ab ortu similis ratio est.
CAP. XII. DIem Astronomi distinguunt in naturalem &artificiale Naturalem vo- .,
cant moram eam quae est ab ortu solis ad exortum sequentem, vel es re- uolutio AEquatoris una circum terram cum tanta portione rodiati,quanisum interim Sol motu proprio pertransit. Artificialis vero dies est, mora quae in- Artifici, tetapitur inter Solis exortum &occasum sequentem. Hos dies inuicem inaequa lis dies.les esse,luce clarius constat. Inde fit vi horae, quibus tales dies dimetiri consueuimus,inatqueses appellentur, ut praecedenti capite annotauimus. Reliquet vero
aquales vel aequinoctiales. Iam vi ad rem veniamus,si quantitatem Alei artificia ii, iquam sepra docuimus4nuenireo diuiserimus in i et .partes,habebimus quan titatem unius horae inaequalis. Quandoquidem Astronomi omnem diem artificialem&similiter noctem,diuidunt in t et .portiones: quarum cuilibet tribuuntio nium ius de septem planetis, sequentem vero horam sequenti adsignant planetae. Hinc diem nomina orta sutat: Nam primae horae ab ortu Solis die Lunti tribunt Lunam,sequenti Saturnum: 3c ita deinceps ad viginti quatuor horas:post quas prima hora cedit Marri,qui omnem dedit sequenti diei. Vt autem exactius horae distinguantur,reducat ut quantitas diei ad minuta, & productus numerus diuidatur per i et . numerus qui inde oritur erit quantitas unius horae inaequa-ILDeilasses omnes horas aequaleslibeat reducere ad inaequales, redueantur se pet hora aequales quae transierunt ab ortu solis ad minuta &totus numerus diuitatur per quantitatem ius horae inaequalis, videbimus facile quota sit hora inae qualis,& quotus planetarum ei praesit horae. Noctu similiter agendum est diuisa
quantitate noctis in i et .s deinde animaduertamus quotast horarum aqualium aboccasu reductum numerum horarum diuidamus per quantitatem horae inaequalis noctis .Haec cum patui sint momenti,leui, quod aiunt, brachio pertranseo.
A qua parte oriatur, vel occidat sol, vel quaslibet stellarum.
CAP. XIII. Solem non semper eodem oriri vel submergi loeo, neminem puto nescire:
Iiae fit ut triplex oriens,& similiter occidens distinguatur apud Gellium &reliquos autores. Oriens AEquinoctiale, sue exortum AEquinoctialem vocat o . locum in horizonte,a quo Sol emergit cum in AEquatore,hoc est principio Arietis vel Libraeossit: occasum AEquinoctiale ubi oecidit. Kstiuum vocant i Sol h. s. l. 3utirentem contingit, cum iam Cancrum ingrediens solstitium aestiuum effeti r aestimidi, G G Huebemum b1b ma.