장음표시 사용
231쪽
Olle serena suspencle ex manu annulum facie versatust plentrionem,& 3ifientis omnibus orbibus annuli, venemeridianum ipsus annuli ad stellam potirem, ita vi&Αpoli ipsius annus quam possunt rectissime ab oculo latalam potarem vergant. Deinde circumduc pedetentim orabem interiorem versus duas stellasanteriores Vris malo
iis,quaesecundum vulgi appellationem simi tot epoute mar Plaustri Iam veto considera, quotam horam hic othis interior indicet, ab horis inuentis sub3ue ut in cipite praecedenti)horas inuentas circa mensi; diem in circulo aequinoctiali,numero fida rarum hic Mileto a i jcias aut a limas c. horas: ita tibi vera prodibit hora noctis. Hae via facilius hora inuenitur, verum ilia praecedenti paulo certius.
Dei ortu Solis, o, quantitate diei.
l Osotata pinnula quae inter rimulam mouetur ass metem eiu M que diem,quo haec perdiscete animus est, vel secundum doctri nam tertii capitis,circumage interiorem orbem eouique, ὀosectatu; illud quod pinnulam eam deseri , sit in latere aequato scollocatum occidentali siue pomeridiano. Deinde supputatisti hisit inde ab eleuatione poli siue latitudine regionis nonagellitis partibus in meridiano circulo, aut stipputata eadem latit. ab utroq; polorum versias aquatorem,alliga flum ex oppositis per mesium annulum partibus. Deinde altero oculo compresse, circumage interiorem annulum , donec simul aspicias pinnulam in linea quam filum extentum per medium annulum describit, & per medios sulcos qui in horis sextis oppositis facti sim oculi acies transeat.Nam in tali situ linea media annuli interioris horam inclicabit oua sol oritur,quam si ex i 2.1ubdudieris, restabit hora occasus. Hanc autem duplica, emerget quantitas diei propositi. Hac res sine demonstratione ad oculum uix intelligi potest. At si annulus interior pinnulas habuerit mobiles, alia via ac faciliori lieebit idem preestare sine 14lo. Clauso ergo annulo & pinnulis ad medium aequatorem locatis,filoo, in polo ligato,& ex manu dependente, aspice per utramque pinnulam locum aliquem aut signum longe a te remotum,quod ha tigontis vice fungetur. Deinde postis pinnulis ex 3. capite ad signum & mensem, cosocetur pinnula superior in aestate, inferior in hyeme ad horas ante mes diem. Deinde pendente annulo per dium ex latitudine tua,circumage interiorem annulum donec oculus per utranque pinnulam visit transeat ad punctum sue signa antea loco horigontis notatum, videbis enim vi ante horam citus Solis. Reliqu
232쪽
De Horis inaequalib. sime de Horis Pianetarum .
Iem Astronomi duplicem assignant, Naturalem viginti&quatuor constantem horis, semper fiere aequalem: Artificialem duodenigcomplexum horis. At hic cum ab ortu solis ad eiusdem occasum istimatur, illudq; interstitium in omnibus regionibus ab orbe medio declinantibus diuersum sit & inaequale, necesse est horas huiusmogi, quae diem hunc in i a. aquas partes diuidunt,inaequales
esse ivg. Nam cum dies noctem excedit, necesse eit horas diei eadem ratione horas noctis fiserare. Inuenturus ergo quota sit hora diei inaequalis, primo quaere uantitatem diei per praemissam,inuentarn diuide in s r. partes aequales, nam ita tibiquantitas unius horae inaequalis producetur, qua comperta vide quot lint hora uales elapse ab ortu solis a3 tempus propositum, tempus illud Hiuide per quantitatem unius horae inaequalis, exibit demum hora inaequalis temporis praefiniti.Eodem modo pernoctem agitur, si abducta enim quantitate diei ex 2 6.horis, relinquitur quantitas noctis, quod tempus rursus partire in i et .aquas: habebis eo modo quantitatem unius horae in uualis. Vel habita hora inaequali diei, auseream ex duarum horarum equalium quantitate, & restabit quantitas horae inequo lis nocturnae. Demum diuide tempus elapsum ab occasu Solis per eam quantitate hora,exibit hora quaesita. In his autepartitionib. utile fuerit horas quatitatis diei siminu reducere: quod quomodo sat, etiam cuiuis notum est. His autem singuiali, libris sngulum attribuebant veteres dominatorem ex Planetis septem, atque hiscorta stat nomina dierum apud ethnicos initituta. Si enim a Luna inreperisia die Luris, & euiqueplanetarum unam ex 24. horis 3ederis, tum 2 3 . quae est
ima sequentis diei, aceidet Marti . Hinc fit ut dierum nomina sint inrerrupta noenim post Lunae diem sequitur Saturni sed Martis. Post hunc non Solis neq; ve petis, sed Mercurii dies, atq; ita deinceps. Facile igitur fuerit euiuis habita hora
inaquali, eius dominatorem reperire. Petima enim hora semper cedit Plane ta, a quo dies nomen habet. Deinde perores inem inceditur Planetarum a su perioribus ad inferiores: ab his rursus redeundo ad illos 3onec completae luat et .
si si ora it hora ab ortu istoccasu Solis,
Vibusdam regionibus mos est, ab ottu solis insequentem ortum horas siupputare nonnullis ab occasu: viminq; facili negotio habe 9 Ibitur. Si igitur libet indagare quota sit hora ab Omi Solis, quaere II per praecedens Cap. quota hora Sol oriatur pro nostra conieludi Esne.secundo vide quota sit etiam horapro more nostro, quae si te di intemeridiem, subdue ex illis horas ortu, solis: sia postmeridiem fuerit, debras occasus solis, emergent hora elapseab ortu Solis. vita sol oriatur ad no
sanciasuetudinem ho reto indicat horam s. o. & quadrantem, sub
233쪽
duc hinc horas si .restant ue .cum quiarante, horae ab ortu solis elapse. Hi ne leti muς apud persum, Quinta cum nea tangitur umbra. Simili ratione splicet ho ras ab occasu tranactas arte inuectigaret Plinium quaere horam occasus secundamvsiim nobis familiarem,deinde pro eodem vii quota sit hora, quae s rursus suefit ante me tiam noctem, aufer hinc horam occasus si post mediam noctem,adde iaram ortus Solis votis potieris. Vt demus, Solem nostro more occidere hora 7.st iam hora, i O .cum semisse ante mediam noctem,auser 7. ex et o. restant 3. cum semisse horae,qua; ab occasti Sol confecit. At si horam primam post noctem media index significauerit,adde horas ortus,quae sunt h. fient itaque horae 7. Quibusia etiam mos est et .horas numerare,iis ab occasiti initium secerint,suerit tempta pomeridianum, horas ab Indice notatas adiiciant cum horis ortus, quibus deinceps i r .coniungant sin abortu coeperint, ij ad horas post mediam noctem elap. sis adij ciant& i a. horas,& horas occasus Solis, ita tandem colligetur vetum ab ortu elapsiam tempus. Qui vero i et .tantum numerant, ij quicquid ultra ι 2. ex. creuerit, abiiciant.
Plagas mundi quomodo inuenias.
V ouis tempore cum annuli ossicio horam laueiugas, siue id interdiu accidat, siue noctu, annulum ex manu dependente etiam ad Solem aut stillam directnm,intrepidum seruato lafixum. Orbis enim eviremus statim Austium & Septentrio. nem indicat Septentrionem quidem aὰ eam partem ad quaanto declinat polus annuli Austrum ad oppositam: Ofiente, Occidentem, & reliqua; deinceps, quiuis, nis plane r is fuerit, facile his duabus liabitis inueniet. Oriens enim&Occidens, quorum praecipua etiam cura e per horam sextam secundi orbis de. notantur. Venti autem septentrionales,sti dissimi stimi, &nonnunquam sicci, nonnunquam humidi, homini b. quiὰem sitis conuenient, ianguinei g& tunsvibus,quum eorum coniemant naturam di verum frigus si homini insta natu aetiam augent. Orientales sicci sunt,interdum calidi,interdum frigidi. Australes calidi sivit, mati ima ex parte humidi, intesim sicci, corrumpentes aerem, sul nos, ac insilubres. Occidentales humidi feresimi, partim frigidi, partim calidi, lde quibus apud Vicit uuium elegantiss.
I titu3o solis dicitur non ut vulgus iudicat quantum scilicitatu . iacentro distat) sed quot gradibus supra Finitorem eleuetur Sol, vel stella versiis nostrum verticem.ldq; ita iacile inuenitur. Coz-plicatum an ulum sis quouis suspende,ita ut filum in gradibusne. h naginta qui inscripti sunt annulo interiori sursiim & deoisiimpas latim moueri possit. Hoc eo vi q. faciendum, donec umbra Solis ab una pinnula
234쪽
inela pervissim neeesse est sacere, quum stellae umbras non prohesunt. si quisi sit iacimo die Martis, aut decimatertia Septembris altitudinem Solis in me-
fige obseruatam e nonagenis gradibus subduxerit,inueniet latitudinem regiosis. At quoniam hane seperius ad omnem non silum diem, verum etiam horam inuenire docuerimus,lmpr sentiarum hane viam consillio praetermittimus. Mobiles autem pinnulla ante omniapromoueantur adaequatorem medium, ia quod sequentibus perpetuum est.
ltitudinum dimensioper UmbraS.Cap. XIII.
Ninteriori annulo circa polorum Q. hine inde inscripsimus partes insequales, quae dimensionibus inseruienti Lucente igitur sole, si per umbras placet Himetiri altitudines rerum, complicatum annulum ex manu suspendito per filum, quod per partes scalae sic enim vocamus eas) sursum deorsiimve moueri possit,&latere annuli obiecto soli,eleua eum annulum eousq; quo umbra pinnulae superiori proiiciatur in pinnulam inferiorem, & simul nota diligenter inquam partem tum incidat filum quod annulum detinet. Si enim in i a. parte id fuerit, tum umbrae omnium rerum et ales suntluis rebus. Quare si cuipiam nota fuerit altera, sicile in notitiam alterius deueniet,quandoquidem aquales sunt. At si filum deprahensum fue tinter Iarici propiores pinnulae, quae umbrae rect dicuntur, tum semper es quxu
235쪽
ere a superat umbram suam,am, Hipsum ea ratione qua. let. excedunt partes in quibus fuerit filum. Si ergo in prirnassierit parte,vmbram duodecies accipito. In secunda sexies.In tertia quater.In quarta tor. In quinta bis,& insuper duas quintas partes umbrat. In sexta bis. In septima semel,& quinq; septimas umbra partes. In octaua semel & dimidiam In nona semel,&tertiam umbrae partem In decima semel & quintam umbra partem.In undecima tandem accipias umbram semel δι unam eius undecimam partem. Aut breuibus, si Arithmeticus suetis, multiplica umbrat longitudinem per i et . productum partire per parteς in quibus filum de . prehendisti, proὰibit semper altitudo ipsius rei. Verum s inter partes remotiores, quas umbra verssi partes vocamus squa sunt scilicet ultra polum) deprehensium metit filum, tum umbrat nemper maiores sunt sitis rebus, idq; rutilaneo exdi 1 qui est i et .ad partes notatas per illum. Hic ergo mitiplica umbrarum longitia. per partes asilo notatas. Hinc pro istima diuide per i et . prodibit altitudo stimetiendae. Vissilum notauerit 7. partes umbrae rectae, umbra autem fuerit De .pedum.duc et r. in at o .exeunt 2 3 2o.quae partire per z. fiunt 3 6 o. ea est altitu do rei cuius umbra as O. pedes obtinuit.
De altitudine per polum visum .
i Cilem modo,quo Θembra diximus, licet etiam solo visu proce η dere, Suspenso enim annulo per silum in parte duodecima stati, si v vin aut accesseris aut reces eris , donec fastigium rei metienda ad utramq; pinnaelam appareat um si distantiam tuam dimensis Erisfiteris a re metienda imul habebis altitudinem ipsius, oculo tvosinium, si quocunq; Ioco constitetis, placeat dimetiri altitudinem rei, suspect
236쪽
iso, liga filum 24 deq; per partes scalae, donee ia utranque pinnulam appareat rei cacumen: notaq; diligenter in quam partem scalie incidat filum'. Quaessierit umbrae recta svocamus autem umbram recta omnes partes a pinnula Vc ead i a .reliquas umbramvetiamin multiplicatum distantiam pes ι 2.procreatum deinde numerum diuide per partes a filo notatas , redit rei vera altioedo ab oculo sursum. Si tuerint partes umbra veris, econtra multiplica distantiam per Mnes notatas asto, prouenientem hinc diuide pes r. liabebis ruritis altitudine tumetiendaequaestam. Huie semper addenda erit altitudo oculi deorsum. Verbi sitia: Notauerit filum s .partes umbrae veris,stq; distantia εo. pe/um, eam indutiis, fune 48 o. quam sper tr. partitus fueris, exibit altitudo rei mentis tua supra tuum oculum O. indum.
De altitudinibus rerum inacce bilium .
Ccidit autem ut plurimum, ut distantia propter aliquod impedimentum ita prompte habeti non possit, quare alitet dimetiri cogimur. Atq; hic imprimis necessarium est reducere partes umbrae versis ad partes Vmbrae recta , quod ita fit : Multiplicam se ta. fiunt 344. quae diuide per quasvis partes umbrae vetiae, fient
eo modo tanquam partes umbrae recta. Iam vero ac
cepturus altitudinem sicinus rei, consiste in plano, de suspen annulo filumalligato susq; deque donec pinnulis respongeat vertex rei metienda , atque. partes a filo notatas scribito, tamque stationis fgnato. Deinde aut accedito aut retrocedito pro Ioci com-EE 2 moditatu
238쪽
madmodum autem in altitudinibus omnino onus est aliqua cognitione distanti ii aediuerso in uisantiarum dimetalionibus cognitio est tudinis nece alia est. Qua praecognita oportet enim ex eleuatiori loco distantias metiri)annulumitatu pendito ex manu ,- ut pinnula inferior termino distan tiae irpetior oculo tuo respondeat. Quo se . eleuationem oculius; sit prate inu visum uodecies imultiplicam, summam per partes a filo notatas dTuidito. Vltimus hie nume tu, distantiam rei ostendet. Qui exa forem distantiae dimetiend& rarionem ve I is libellum nostrum pricedentem de Regionum & Locorum deicripi. consta-lit. Ibi enim absque aliquo instrumento longissimas etiam distantias dimetiri
De profunditatis mensuratione. cap. X X.
I titudinis & profunditatis eadem sere ratio est: nana ut ibi per rationem distantiae colligitur altitΣΘo,1ta etiam hic. Oportet enim ex alto despiciente distantiam pun hi quem aspicit per pinnulas annuli praescire, atque eam nulla alia ratione quam dictum est de altitudin υς, aut per i et .aut per partes notatas a filo multipiscare , & peralterutrum diuiderepto vaebneratione quam filum occupat.
240쪽
DE VLOBI PARTI BUS.Caput primum
RElih xi3 rhquii 3 huius artis principiis, ad praxim accingimur:
quam &s visis multi iij; inmmentis possemus docere, cum
tamen inter omnia nullum tam perfectu am generale sir, quod
tantum praestare possit,suantum corpus sphauicum ad similit clinem 'niuersi confectui omissis omnibus aliis hoc arripiemus, quod citra omnraserealia, omnem propemodum huius artis a indulgere possit. Principio itaque tale corpus sipharticum,quale summa dili- ,hii, nec minori artificio nuperconstruximus, omnes circulos sphame, sequiis e. . . Sisintea giximus habet, alios tamenn AEquatorem, Tropicos, Parallelos, &e. As, k;ν si superficie conne globi: super quibus quanto potuimusiludioRegiones, Regionea. insulis Montes,& Fluvios, adsicriptis passim nominibus, servatri horti exacti sit ad inuicem symmetria,produximus praeterea ut ampliori viui foret, stellas potuimus,nonquidem omnes,sed tantum potiores, in igni eiq; , qua scilicet Ashonomis& Coimographis inseruiunt. Porro iuxta primum Meridianorum, Latitudo qui per instulassertunatas ducitur, adsignauimus gradu latitudinu ad polos vini Iusta eosidem vero gradus in parete septentrionali,climata δοῦ paralhelos secundum has ab uxore distantias, qui eandem etiam rationem 3istantiae vetiti; Austra habere gebent intest j.In australi vero parte eiusdem merissiani adiectae simi mi liui1Italica tribuenda uni gradui longitudinis extra AEquatorem, secundum diuersam latitudinis rationem: edi quibus proportio parallelorum ad Equatorem colligi potest, Quanto enim parallelus remotiorab AEquatore suerit, tanto strictior euadit.per haec etiam ex itinerum interuallis longitudinis aut latitudinis altero istorum una cum angulo positionis cognito qualitas haberi potest, licet di sicili modo aevia.Sed talis globus parum utilitatis praestiterit, nisi accedant praeterea orbes et hei vel ex quavis alia materias a solidaue constructi,in quibus talis globus moueri possit. Hos autem extra corpus spharicum applicare oportebit. Primum itaq; necesse est, ut eu are, ferro,vel ligno conseruatur merilaianus, diui- Meridia.
fusti quaters o .griaus,quibus etiam possent ad nari climata oc paralleli, nisi hac in globi superfici, locissemug. Hula meridiano ametur globus axa quodami Mo,Vel duobus clauiculis tali arte, vis globum circumducas, etiam axis cum cI ς' bos' orapiatur.praeterea ad eundem meridianum cyclus quidem pro arbitrio ma---μμ 'gnu adaptabitur circum polum mussi arcticum, diuisus in viginti quatuor horas, gi turq obhoe clus horaritis. Inii percum axe & globo circumagetur indetahq riui per cycli horaiij spiria Apposieit hie ridi auus Horirontem ligneum, iudςη- F' secundum eleuationem poli circumduei possit. Continebit idem insita H- Τῆς Al. et *,quae lata erat duodecim plagas mundi, Mensum dies, cum Zod aes si- gradibus correspondentibus. Deest iam operi quadrans circuli ex lamma st udum globi gibbositatem formatu , hunc alia quanam altitudinis Vo- --, , i qui Rammento quodam Gemptili,quod puncti verticis vicem adimplobit, hiesiditium ita ' 'tur. Item cireulti positioni; qui semicirculus estasExus horizon- cs Euiti.' assiani duabus sectionibu, Gemptilis etiam, ut ab una medie ate in alia positorii,