장음표시 사용
321쪽
εδὰ itii sn maiori,tanto & illa maior fiet. Super hoc centro circulux pro iisi tito magnus deseribatur,ac latum producatur cta per ambo centra, ut phtiphi iiii huius eircuit secet. Ab his sectionibus auspisabitur & huius circuli pallii 4 tiem in 3 6o .partes. tandem a linea quae pur prius centrum transit, auspicabith numerare aliorum locorum distantias per Radium acceptas, de duistis pei siue, ii pi, notabit intersectionem uniuscuiusque lineae cum linea eiusdem loci prib, 4b. Tum demum hibebit secundum veram symmetIiam collocata ea loci. quidua habent concursantes lineas. Hinc licebit illi rurim abscedere in aliti ldehis iam in charta collocatum,atque omnia similiter cospicua loca per Radium diti hiri facto semper initio ab aliquo locoru in charta descriptorum. Et quemadm4
dum e2 secundo centro multorum inuenit locorum situs, per sese intersecuti lineas ita &es tertio faciet centro. Sicque procedet, quousque omnia totiu, di stribensi regionis loca bis in conspectum veniant, habeantque binas sese digeseantes lineas. Eri tque opus persectum ad rei Veritatem exqvilite responde . l. hie esse prolisior, eo quod hanc rationem docuerim in lib Alo. De loco a d siti. prionibus. Verum id temporis non venerat in mentem radii in tracte Deillitui visex, quamobrem &nunc esempla omittam: siolum quaedam quae Radium j ctantis iungens. si ibrtassis duo loca plurimum disuncta sint secundum diu te icaeli plagag, adeo ut una vice unoque oculo non possit quispiam per duas Dius uersarii pinnulas ambo conspicere tum quendam locum mediu visit signare opst tet, nempe arborem, aut palum, aut aliud simile, quam longissime distans ab . , lo: Quo inuento , utriusque loci ab hoc signo distantias circulares inquirat, qua si ambas iungat, totam habebit circuli parte, quae ab uno ad alterum tenditullo cum, cum omne totum suis partibus omnibus sit aequum. . Oportet quoque non ignorare variarum pinnularum usum. Si qHis enim per mediam pinnulam aeste ram extrematum duo loca speculatus fuerit, extante utrinq; cequaliter Transuefisaris,certum est simplices gradus esse accipiendos, quales in Radio adscribuntu . si vero per duas eatremas Transuersarii pinnulas visus processerit,tum duplandi sunt gra/us in Radio inuenti. Hoc autem demonstratum iam antea est nempe transuersarij accessum aut recessum varios parere angulos, atq; ad dimidiu Transuetiari j gradus inscriptos esse. Quare totum Transuersariu diaplices comprehendet angulog,cum sit subtensa circulo linea integra. Postremo dc illud sciendu est, quando duo loca siecun/um visionis angulu m parum distant,tum figendu Tunc ueharium loco suo stato, securaesum cunis elongationem antea docuimus gradus transuersario inscribere actum pro locorum elongatione ab inuicem, Transuet. tium pertransuetiam fistulam ducendu quoad distantia visa pinnulis respondeat duabus,mediae sellicet & extrem illi .vnde gradus in Transuersario desciipti initium simunt.Tunc enim ad minutum usque inter duas pinnulas cernes angelum visioni; siue positionis, si ita libet appellare . Atq; hoc modo quam exactissima arfacies descriptionem. Quod autem tantopere hoc in loco eYtollam modum hunc destribendi regiones,non debet a quoquam sic accipi,quasi re i i in; damne quos antea docui. Nam&illi suum habent locum, ac cepe adminiculo limi inuicem. Quando alae enim accidere potest, ut locus aliquis ob montes aut sylvis non siliab uno loco conlpici pos it, aut nullo interim , hic sane istantiis uti optima filρ-
iit. Et quando tota per hoc artificium regio descripta suetit, uim pu cheirimun
322쪽
si titiongitudines quoque&latitudines annotare,idq; maxime ex locis duobu, ,su imum in ea regione dist uatibus, similiter & meridianos adiungere, ac parila 4so, aliaque Cosinographica, quae cum alterius sint instituti, merito hie a nobis simittuntur.
De ijsdem dimensionibus per partes Radii aequales,
cum demota stratione breui prsdictorum. CAP. XV.
X terti j capitis demonstratione patet,Radium cum suo Tras s uersario nobis prebere per eXtremam & mediam pinnulam utrigonum rectangulum, cuius duo latera nota si int, unde δί tertium per penultima primi Euclid. iii notescit,& per sicien- tiam triangulorum omnes anguli noti erunt, ut docet vicesi- ma septima primi Ioannis Regio montani de triangulis. Velli ut septima Copernici. Canonem vero breuibus accipe. Cum
s speculatus suetis per mediam & extremam pinnulam duo lo ca,vel ut in siequentibus,duas stellas, si te Transuersa loquo loco, de pinnulis quoq; quantumuis ab iniscem elongatis, modo distantiae, ita resipondeant, vide pinnularum interstitium secundum partes aequales: sc similitet Transiuersari j elongationem ab initio siecunda easdem partes. Hos duos pamlum numeros singulos in seipsios ducito, deinde quadrata iungito: sium mae radice euadratam inquirito: hanc in regula proportionum prima tacito, siue diuisiorem: medi1m pinnularum intercapedinem : tertium sinum totum siue siemidiametri
partes quae in tabula sinu niunt.Ve ooo Q.Vel 1 Ooo oo. vel plures partes. Ae
uultiplicatis duobus posterioribus in inuice, productum per primu diuidito, pro it linuς rectus anguli visionis, qui in tabulis sinuum quaesitus,gradus ac minuta Iuli quositi dabit. Sic ergo positionum anguli stellarumq; ditantiae, luminariu iametri,ac cometarum magnitudines vitet, ad minutum capiuntur, ut statim in dem vero breuiori calculo licebit eX tabula Gnomonica Georgij Peurbacliij estistere quam ideo ad finem huius libri adiungi curauimus, ut omni quo posse- nus modo studio lis Matheseos prodessemus. Vsus vero eius hic eli Cum dimen-A; Betig ex doctrina p cedenti, duorum locorum angulum sirias,aut politionis, vel sut in sequentibus docetur) stellarum interstitium uminariumve diametro
ut diametri partes: tum partes aequas nota, secundu quas pinnulet distant in Trat uersiario, siue hae fuerint duae extremae pinnulae utiliaque a medio aequaliter dii tan es siue media & altera extremarum quantui acutas; dii sitae. Similiter nota partes aquas, quas in Radio Transiuersariu occupat. Tertius huius; operationis erit siem
multiplica per pinnulam interstitium: productu diuide per partes aequales inqui bus Transi tersarium steterat,prouenient partesquq in tabulet Gnomonicae non te& latere quaesitae, ostendent in area tabulae gradus cu minutiis, quibus duo prospecta loci siecundu circulum distant. Quaerendi autem sunt centenarii numeri iii
supremo ordine,minores vero in primo ordine delicendente*epli gratia. Arino
323쪽
ae per nubes me diocriter raras dimensus sum Solis eorpus, quod extra Lunam i extabat, minimeq- de eballumine.Erata epinnularum distantia 23 partium, quales in dimidio Transuersatio sunt so oo. Transuersarium vero conmiebat inlom stato,qui partiuerat roo. Multiplico igitur maximum tabulae numeru,nspe i 2 oo per 23.pinnularum interstitium, producuntur auter εοo. atq; hunc
numerum diuido per Transuetiarii locum, scilicet 4 2 oo,producuntque ει qiuin primo ordine descendenti quaesitae ostendunt i s fere minuta unius gradus. Aetantum ad vissim solis corpus extra defectum prominens occupauit. Quid vero deineeps hine eolligendum sit,in i Capite docebimus. Inpraesentiarum aute breuemrationem huius doctrinae addemus & tabulae structuram. Ostendimus capi te 3 .qua ratione Radius nobis exhibeat trigonum rectangulum, cuius duo litera tin tabulis sinuum,duo sinus,sua dimidiae subtensarum in circulo rectam. . de ex Ra3io semper nobis ostenditur proportio suus recti, ad finum restatutu, propositi. Nam pinnularum interstitium sinum rectum refert: Tiansuersariitare distantia ab initio Radii,snum residui arcus. Verum ex hac proportione nihil seceris per communes regulas,nis aliquis alius in tabulis numerus notus fuerit. Que admodum nos paulo ante docuimus, sinum totum in Radio colligere,atque illum conferre cum sinu toto tabularum qui semper notus est. Sed quibus prolixiothie est modus,illis alia opus est tabula,in qua ster sinuum notus si semper,ex quo te iliquus per proportionem ex Radio deprehensam colligatur. Posuit ergo pro vis Quadrati Geometrici Puerbachius sinum residui arcus perpetuo eundem ire O. scilicet partium: deinde huic sinus alios omnes te ctos ab unitate facto initio comparauit, ac secunde tiproportionem eorum ad inuicem is tabulis simu
angulum respondentem inuenit, eodem sere modo quo nos paulo ante docuimus, & se tabula coastructa est,quod unciparuo exemplo declarage numerit inutile. Libet scire quantum angulum faciant duo hi situs. 234. sinus rectus, & i 1 e o laci versus semper idem. Fingo mihi trigonum A,3, c. cuius duo latera notasunt A.B2 3 4 partium, L. letoo partium. Ex penuItima ergo primi Eucli4it A, C. erit partium i 2 a rip. paulhamplius. At si haec linea A, C. in tabulis sinuum respondet satitoto vnὰe per proportionu regula dicam laueis trianguli A,B, C.maximum latus,emciunt 13 latus minimum A,B.quantum sinus totus in tabulis snuu,qui sit verbi gratia toeoo o. Colligo hinc tyi o sere, qui est situs redis anguli A, C,B.quem proinse ex tabulis colligo grad. et minui 3 secundorum me. hunc numerum in area tabulae scripsi Peurbachius .Et similem operationeat instituit de omnibus statibus ad 1 1 oo usque, ab unitate progressus. Hincvero merit dissicie vi una tabulae colligere. Quandoquidem enim in tabula sempei 3 5 Ilatus statuitur a reo partium ut dixi, in Radio autem 3uo latera AbB. Sese rastini: simique trigoni latera ratione vidiab alia , ut in terci I capite ost Ad pr
324쪽
s diligitur B, C, hoc est,transuersarii locus in Radio,ad A,B, pinnulatum distania sic B, C,tabularum,hoc est. roo. ad sinum rectum qu tum. Quo inuent ,α laostendet angulum eidem correspondentem, ut indicauimus. Quoὰ sumen in Radio A,B, pinnularum distantia maior esset, quam B, C, hoc est,trans itis Estantiain Radio : tum multiplicabis. etoo .per B, C, transuersarii diis Latiam:productumq; dinides per A, B, pinnulatum interstitium, & sic anguialis B. A, C, inuenies:quem aufer ex. s o. sc angulus quaestus innotescet. maies auteὀiuessitatis causa est,quod tabula peurbachii perpetuo maius latus duot teisto adiacentium statuat. iroo. partium, non autem simpliciter B, C, vel russueharij stum in Radio, id quod antea diximus doctrinae clarioris gratia. lueetiam, quod ranius comodast operatio, clam prope oculum transuersarium Iustui ob uisum nonnihil vacillantem, cum limis rem intuemur oculis. Iam itio quant aliquis,unde constet hanc regionum descriptionem firmam es e, aeti illissetet Sane ne hie sina prolixior ac ne nodu quod dici solet in scirpo qu
ineviὁea una est omnium horum demonstratio ac sundamentum,quarta sexti Achὀis, cum paucis aliis eo pertinentibus. Cu enim in hae desciiptione tHaloca uacunque adsumpta fuerint, quorum duo quavis ex tertio conspici possunt, trutinabimur tribus lineis constitui trigonum rectilineum. Deinde cum ex unotiam,Euo aspitimus reliqua secundum modum dictum: innotescet nobis anguialtimus trianguli. smiliter ex secundo loco secundus angulus notus erit, ut iamia tento capite demonstratum est,& iam confirmatum hoc loco. De tertio nullatis ὀebet habere allicitudo,quoniam. 3 a. primi Euclid. probe nobis eum do-αίposthac chm in tabula ad quantauis distantiam collocatis duobus locis proiicitur linea recta, quibus dux alia lineat secundum quantitates angulorum in
testas incumbentes adiungantur, illa necessario in unum punctum concurrent, tesse it. .ptimi Eu. eritque trigonum in tabula descriptum, quod aequos om- piso angulos obtinebit cum trigono,quod exhibent tria loca. Cum enim om-pe trigonum habeat tres angulos duobuς rectis aquales,si hin ut omnium tris adium omnes anguli sint aequales, Vnde per commune axioma, istam duo a
tuli unius trigoni sunt aequales duobus alterius trigoni angulis,sequitur tertium azPlum quoque tertio aequalem, & totum trigonum toti trigono aequiangu laci. Quare per quartam sexti latera rationem seruant. Concludimus ergo trigo-llum in tabula secundum hoc artificium descriptum, seruare talem rationem di-itati m &laterum & angulorum, qualem reuera tria loca proposita in terrae supersi te ad inuicem habent. Itaque re cte collocata sunt huius odi puncta. Et usi, est de tribus facta demonstratio, talis quoque reliquorum omnium est. qualibet enim tria puncta smul eonstituunt trigonum, quod hactenus rectilitem appellani, ancuam sciam superficiem terrae curuam esse, atque i Eeotti- Idnapotius spherica nominanda fore. Verum tanto interuallo quantum visus inittra consequi potest, nulla est inter rectilineos & sphaerico g triingulos dissereniarii sensu pereeptibilis. Ideo intrepide licet secundum proeseriptum modum resonem aescribere,descriptamque tanqua verissimam,ac demonstratam habere.
De stillarum distanti js in coelo,& luminarium diametris vilis. CAP. XVI.
325쪽
O dem prorsus modo quo locorum distantiae circulares snten, accipiuntur, intercapedines quoque stellarum incceio depre- henduntur. Applicatur enim Radius ad locum sub oculo iami antea annotatum, adducitur Transuersarium aut elongatur in Radio , Eonec per mediam extremamque pinnulam exacte stelli conbiciantur du quo facto,locus Trasistriari in R is, partes circuli osteiadet,quibus illae duae stellae distan verum hic Transuetistium itaconstitutum esse oportet,vtvuinque aquis partibus a Radio extet,quando longiores distantiae capiendae sunt. Quod si qu6que per duas extremas pinnulas oporteat speculationem fieri,ob longam stellarii distantiam:tum quoq; gradus inuenti in Radio duplandi sunt,ut in cap.praecede-ti. 14. Praeterea s parum distent stellae,tum fixo Transuersario ad locum suum itum, dimensio fiat per Transuersarii gradus,ut in eodem. 14. capite docuimus. Quis vero sit usus huius distantiae inuentae, postea explicabimus. In praesentiarum vero de diametro Lunae aut Solis visa,dicendum nobis est. De qua scribit prois
metus libro quinto H: uno κρὰ τά εως, nonnullos conatos fuisse eam capere utquπΠωμ,hoc ess,per aquaticas dimensiones,quas per clepsydras certum hium priori libro in somniu Scipionis Cap. 1 o. escribitur. Nam omnia hac pla. res habent errorum occasiones. Praefert ergo Ptolemaeus Dioptram Hippareaicam,quam ex regula. . cubitoru consciebat eum duobus specillig. Verum huius in locu Radius noster quam optime succedet, utpote quo liceat minimas quoq; magnitu3ines dimetiri,quemadmodum deficientisLunae uncias, sue digitos, lamagnas nihilo minus.Ergo accepturus Lunae aut Solis diametrum visam, firmet Trasiaetiarium loco suo stato: ac pinnulam extremam eouin ad mediam adducat per Trasuersarium, quo per latera duarum pinnulam fines magnitudinis viti pareant. sic enim clarissime ad minutum quaesita reperietur magnitudo visi, inter duas pinnulas in Trasilersario notata. De Sole autem Deminem latere puto id fieri debere primum eo oriente vel occidente,aut intercedente nubecula trans parente, quae luminis splendorem no nihil hebetet. Hac igitur obseruatione si se quenter usi suissent,ij qui homocentros n5bis in coelo orbes finxerunt,nunquam pro certissima experientia nobis somnia obtrusissent, ac doctrinam de eclipsum exactissimo calculo confudissent. Constit enim Solem circi solstitiunt aestiuum perpetuo minorem apparere secundum visum, quam alio quovis aevii tempore. Circa hybemum vero ibistitium maiorem. Virum vero in eccentro feratur Sol an in epicyclo,non est huius Ioes disserere. Consat saltem motum eius ad centrum mundi inaequalem apparere, eiusq; magnitudinem visam inaequalem propterε- stantiae variationem.Idquod ad eclipsum obseruationem necessarium est cognoscere. sic nos anno. r ' 44. sexto Kalend. Nouemb. paulo ante occasum Solis, diameimm ipsius dimensi sumus. Inuenimusq; triginta trium fere minutorum: ac eodem momento Lunae diametrum visam accepimus. 3 i. fere minutore. Atq; has diametros indobitata experientia constat secundum certas periodos variari. Solis siquidem quantitas minorapparet circa solstitium aestiuum, quo tempore
constat illum a saeum esse. Lunae vero minima apparet diametros, cum in superio i
326쪽
hu si Versatur, hoc est,cum tardis sinae suoiscedit motu . Nec ad Qt talem credam eccentricum Lunae, quale Ptolemaeus illi adsignat,
ea ip'talhliqui sere omnes, dempto Copernico. Qui tanquam alter Ptoles i iii, rationibus hanc Lunae Theoriam veterem impugnauit, no- '' es; dili eompenssio demonstrauit. Quanquam de Ioannes Regiomonia sa*ν liuie rei sabesse errorem aliquem,cap. a 2 .lib. quinti Epitomes, ni-μ μ inmittite tentani per admirationem sol iam lectorem admonens. Et
rito oportet,iantos artifices mani sestet experientiae contrarias the- . sequitur enim ex illa communi & veteri Lunae theoria, Lunam 8, istitat δυχοτομον, duplo ampliorem debere nobis exhibere diametrum' uam elim plena est,aut Soli subiecta. cuius tamen experientiam nunquam
Iuribuit cuiquam.Nos quoqua postquam Copernici diuinas lucubratio- igimu , si iugeam rem Radij adminiculo deprehendimus, & ante quoque' 'hichpernici opus prodiit, non semel huius rei inquistionem fecimus admi- hiii ducti. Sic Anno i l a. Decembris die decimo quinto siub nocte, diame
rim Lunae accepimus. 3 o. tantum minutorum. Quae si antiquae nostrae theoria dii falleret.fuisset. o .paulo minus minutorum,hoc est,duplo sere maior. Nam isti proximam terrae circuli partem tunc Luna fuisset vetiata, ab ipssi terrae cen- indutas. 3 9.partib.tantum,qualibus alio tempore. 6 3. partib. distat. Vnde &mior merito apparere secundum optice necessitatem. Hic autem lubet ridereia, inocentris moueri chm asserere studeant, licec perimenta, qua facile illo - 14α undamenta iubi ertunt, ridedo contemnunt.Ne tamen non vidisse ista putreatur, causam quoque aliquam assingunt, aeris scilicet qui rerum umulacra sobi; fundit, inaequalitatem. Atqui hanc phantanam fac te euertere volet Radii artificio, is Lunae primum ab inferis emergentis diametrum metiatur cum plenat insignis borealibus vel alio quovis tempore:ac deinde cum coeli culmen asceni: taurilum eadem nocte eandem diametrumaccipiat. Quam la nullo minuto a ioci differentem videat, credat indubie, densitatem aeris nihil mutare re vera allatum magnitudines. Quanquam enim phantasam nobis maioris quantita snhibeant luminaria eirea Finitore constituta,reuera tamen per instrumenta qua-; auis magna nulla pereipietur differentia. Crassiora eriim fiunt in aere denuoni pam simulachra,ideoque maiora videntur,& reuerano evadunt maiora, i cui-x perexperimitiam diseeie licebit quotidie.Nam & stellarum distantiae circa Fi- 'Rm lcnge maiores apparent,accep et tamen per Radiu non differunt ab ijsque hi sublimi apparent.
De Eclipsium magnitudine. CAP. XVII.
l Vcundissima ovoque est de lumina isi desectibus per ractatio, quae seu vero, homine, in siti admirationem pertranere poto quaeq soli Astino ii figem fisulat apud rudiore populum. V rum gd: fututi, deliquiij nihil docebimus. Et h IUS res Pe*λ
327쪽
xum traditis conserens, ex longiori elapse spacio multa emendauit,qua pnor mob angustiam temporis percipi no poterant. Adeo ut nunc non patu fallant tesculationes ex Alphonsnis tabulis,aut murinachii saetae cum in tempore deliquit,tu in magnitudine quoq. . Si placet igitur experiri cui magis fidendumst in eclipsi,
magnitudine,dimetire qua diligentissime Lunx aut Phoebi diametrum,aut ante deliquiu paulum aut phs , no enim mutatur ad sensi amin. 6.aut. 3 2.horig.Dein de ipsius Solis aut Lunae deliquii tempore saepius quoq; per Radiu luminaris te. stantem partem lucida dimetire, per tranmerium a medio sinu ad opposita pes phoam, no aute ab uno cornu ad alterum. Si igitur has inuetas magnitudines ad inuicem coratuleris,sacile tibi uncia fue Aigiti deficientis Lunae aut Solis appare. bunt cum non suarit intem deliquii. Subduc enim minuta partis clarae per Radium inuenta coem maxima fuerit eclipsis, & minima pars restans, ex totius 4ia. metri quantitate inuenta.Resduu multiplica per. 1 a. uncias totius diametri :&productu hinc numeru per eande diametrum parti. re,prodibut unciet descientis Solis aut Lune,quod
6o multiplicatum & per eande diametrum diuisiam,minuta unciarum ostendet. Exempli gratia. In Eetips Solis proxime elapsa, de qua Cap. 33. mentionem feci, Solis diametru Aeprehendi. 3 i.
minutoru. Magnitudo autem eius per mediums. num accepta cum maximu apparuit deliquiu, visi est per Radium. is . minutoru . Subducam igitur 1 9.ex. 3 1 . restitu. r. minuta, responὰentia parti Solis obscuratae. Dica ergo cum diameter Solis est 3 3 .partiu, tum pars descies est. i et .partiti, quantassis defit Mion. s erit eadem pars in tenebi is delitescens,si tantii. ir partium suerit eiusdem Solis diametros. Nihil tanim aliud sunt in eclipsa, unciae, puncta, sue digiti,
quam duodecimae partes ὀiametri Solis aut Lunae.) Duca ergo a. in. a 2. fient. me. a 44.hunc numerum diuidam per. 3 i. ac prodeunt.4. Vnciae litie triens totius: restant aure. 2 o . quae multiplicata per 5 o .essicioni. t et o o haec diuisa per easdem diametrum. 3 s. fere minuta, siue bessem, hoc est, tuos trientes unius uncia aciunt. Sic operaberis in reliquis omnibus. Inuenies enim quanta pars Solis alit Lunae fuerit obscurata .Ex his aute obseruationib. quid liceat discere,vix oratione poliam satis explicare. Corriguntur enim motus Lunae de solis,quos certos habe te ad commune quoq; vlium Reipub.spectare videtur. Cognoscuntur quoque erit Q Solis Luna . magnitudines ad terra, & distatiae hine in coetu cestissimis ξ monstrationibus innotescui. Sic Sole aequare terrae magnitudine centies sexagies&bis fere costat:Luna vero siperari a terra quadragies & ter, exiise e rationibus colligitur,& Sole Lunae globu cotinere septies millies fere comprobatu es . incincredi iliavidetur ij; qui Mathematicis demostrationibus no adsueuem eam vim ignorant.sed praeter praepositum isti. Si cui libet huius rei demonstratione vi 3ere,is legat quintu Clavd .Ptol.lib. aut alium quemcunque. Nobis hoc loξ
328쪽
De Solis deliqui j dimensione alia. CAP. XVIII.
Um Lunae corpus Aesium ae minime transparens sit, fit interim VI ut inseriori loco dei ata Luna rectissime interponat se inter obtutu nostru & Solem, adimatq.nobis tanti luminis aspectum.
-l Atque hanc obiectione eclipsim dicimus,sue deliquiu alia tas me ratione quam Lunae. Illa etenim vere lumine priuatur mu tudito,interposita terra inter solem & ipfim. sol autem no ita
a dieitur deficere,cum tantis obiectio si ipsius Lunae ante alpe dinossit. Huius aute deliquii dimenso nihil disseit ab illa qua iamiam didiimus.
hi liquod medio claro die per Raflium hic parum emcere potes, non admittentibus oculis nostris tanti luminis splen3ore. Verum enimuero si nulla fuerint nu-bs quae placabiliores reddant radios solis,neq; prope Finitore Sol costiterit, ubi sejectabile praebet, extat alius modus multo omnium facillimus ac certissimus. fui' nos admonuit Eras Reinholdus in Commetariis in peurbachii Theoricas. latraparietes ergo Vspiam clausis omnibus fere senestris admittitur solis radiu, petargustu forame totudu,Excipiturq- radius hie in tabella plana. ubi certe quat sol defecerit,ad unguem licet videre absq; vlla inmittis molestia,ac tam perfecte itque si in coelo eo ram adesses. Si quis igitur carbone notaret in tabula Solis schema,eiusq, diameim mox aut ante deliquiu aut post in eade tabella aequaliteri ramine per quod Radius admittitur remota exciperet, & 8ucta deinde diametro diuidat ipsam circino in. i et . aequas partes, qua primu videbit uncias solisti etis. Verum hoe omnino scire necessariu est,coortomodo apparere defectuallia tabula per radios Solis, qua in coelo cotingit:hoc est i in coelo superior parai liquium patiatur, in radiis apparebit inferior deficere, ut ratio exigit optica. it nos exacte Anno. i . Lotianii eclipsim Solis obseruauim',inuenimugii; z:iicere paulo plus qcia dcA 'ate,hoc eth. i ci. uncias siue digitos ut nolui loquu- .Fu tisi medici deliquis nono Kalen .Februarias hora. 8 .minutis. 3 plus mira ea uia diem. Apparuit aureanferior Solis pars denigrat quanquam com
329쪽
munes tabulae superiorem Θάgnent. Per huiusmodi ergo obseruationes soli, Lunae,ac aliarum stellarum motus. & regionum longitudines corrigi possunt. Et quod de Luna diximus, absque arithmetico etiam calculo fieri potest. Cognita enim per Radium diametro Lunae, & quantitate deficientis,ut diximus, Acam lineam rectam in plana superficie.In ea primum circino ad arbitrium distento de
pingam tot puncta quot habet minuta Lunae diameter. Deinde numerabo partis deficientis quantitatem per eas em particulas.Iam si totam lineam in. ra. panes
diuisero, facile apparebunt unciae deficientis Lunt,ut in Capite. t .sch a sola ris deliquij declarat.
De longitudine & latitudine planetarum & Cometarum per Radium & Globum. CAP. XIX.
Ccuit Clau3ius Ptol. principio quinti libri magna com.
positionis,instrumentum astrolatim ut vocat eΣ armis lis seu orbibus compositu: per quod locastellarum secum dum longitudinem & latitudinem zodiaci investigantur. Extat quoque Torqueti compositio antiqua in eundemvsum inuenta. Quae sane insitumenta ut commodissima sunt & nobilissima, ita raro exquisita sunt. Aut enim ar. tifices ingenio aut diligentia 3elinquunt, aut interute, dum varias habent errandi occasiones. Oportet enim multa cum in sabricatum in usu obseruare, adeo ut dissicile fuerit omnia bene administrare. Qualia sunt, Eleuationis poli cognitio, Meridiani situs, Collocatio instrumenti ad Finitoris aequi distantiam , Equatoris zodiaciq; recta adinvicem& Finitorem inclinatio, aliaque quae recensere longum magis est quam utile. Adeo ut eadem loca sella. rum per idem instrumentum eundemque artificem diuersis tantum vicibus ob. seiuna dimidio nonnunquam gradu dissideant, vi videre est in Io.de monte Re. o obseruatis. Per Radium autem & facile & absq; magna erroris occasione illa
fiunt. Itaque ante omnia solis Lunaq- motus nobis proponamus emendatos pesesipsum ut Ptol. docuit, obseruationes. Deinde ex hiς firmamenti stellas fingamus bene in globo satis magno collocatas. sed & postea mosum cor igendi fixa. rum stellarum loca docebimus. Tum dimensibius alicuius Planeta aut cometes locum secundum longitudinem 5c latitudinem eclipticae viae,sic agat: Consyderet Hiligenter duas stellas fixas cum planeta tesgonum qualemcunq; facientes, quod set, si stellae cum planeta aut Comete per ordine in una recta linea secunduris non constiterint. Accipiat deinde per Radium distantiam Planetae ab utraq; fidibla. notetq; simul in quam partem coeli vergat planetae situs ab ipsis stellis His asa tatis accipiatur ex AEquatore aut Zodiaco in globo descriptis altera distantiatim inuentarum per circinum, & fixo altero crure circini in loco stellae aqua distasti accepta est, sat obscura circinatio in globi luperficie. Deinde per alteram distantiam ex alterius quoque stellae loco fiat secunda circinatio. Atq; hae circinationes
sese intersecabunt ta obus punctis, in quoru alieronecesse est locum esse Planeta.
330쪽
Et Cometae,de quo facta est inquisito. Verum uter illorum loco vero responiti facile vitiis diiudicabit.Iam vero facile fuerit longitudinem ac latitudinem tu mi metiri, demisso ex polo zodiaci quadrante circuli, qui sito fine longitu- Eram notabit, latitudinem vero locus Planetae in ipso quadrante designabit. quia si quoque duae stella fiYae in rectum cum planeta fuerint constitutie, iam fi lior erit operatio.opus est enim tantum una distantia ab altera illarum dein-Aapplicito quadrante circulati per duas stellas conspectas, numeretur in qua-itiate distantia illa inuenta a stella cui Planetam comparauimus: statim absque citcho locus Planetes manifestus erit. Sic quoque totum Cometes tractum de latere licebiti si praecipuum eius caput per moduassignatum in globo depinxerimus,& deinde comae extremum simili ratione. Aut per aliam viam solo capite cometes in globo collocato. Cape per Radium totam eius logitudinem pergraici, deinde quadratem circularem in Globo sic compone,ut una parte per Solis locum illius diei transeat, altera parte per Cometes locum tignatum. Extendetur enim coma secundum qua3rantis latus ab ipso capite ad tantam l5gitudine quantiminuenissi per Radium in aduersam a Sole partem. Quod si quadrans non sufficerit,semicirculo opus erit. Hoc enim iam inde ab anno . a 3 3 et . a nobis iugiter obseruatum est, quod cauda sue coma semper rectissima proficiatur in contrari- in solis partem. Quod etiam diligenter a Petro Apiano annotatum est, & pri-ndia lucem emissum. Quanqua etiam verisimile est vetustissimos quoida idem Eutile ac oblemasse. Scribit enim Aristoteles, Hippocrate Chium cum Aeschy-hsio opinatos fuisse comam Cometes aliud nihil esse praeter radiorum solis res actionem quanda,ac ob id eos reprehendit Aristoteles. Veriam enimuero quam
recte hoc agat, non admodum facile dixero. Certe plurimum errarunt,quod Coianetem ex stellis erraticis unam cum Pythagoreis senserint. De coma vero nonnale mihi dixisse vis sunt. Quia iam octo Cometas obsem auimus. & semper caudas eorum quam rectissime a Sole in contrariam partem extensas vidimus, armadmodu diligentissime ab Apiano annotatum est. An autem per refractio-tem an alia ratione huiusno3i comae in longum proiectio fiat, non est huius loci iiserere: satis nobis visum est pro huius loci tractatione modum ostendisse, quo cometarum loca inuestigentur facile quouis die, ae se quoque motus illorum xvij notentur. Mouentur enim praeter motu illum uniuersalem, qui ab ortu estis occasum, etiam iuis propriis motibus,sed extraneis: alij in consequentia signo zm alii in praecedentia, nonnulli in latitudinem. Vidimus unum anno. t 3 3. hiulio ab Hirci sydere secundum viae lacteae ductum,motum per Cassiopeiae sy- ius hoc est,smul iapraecedentia signora & longe in Boream. Haec de Cometis Emantivno exemplo breui praxim ostenda, descripto schemate in plano. Pri-
iii Kalend.Noueb.ho. . pomeridiana, anno. i 3 4. quo tempore hqc scripsi-m; visa est Martis stella haud longe supra duas stellas fulgentiores, quae sint in ciues constellationi g Capricorni. Distabat ab occidentaliori. 5 7. minutis ratum, ab orientali ori. 4 .gradu,&. 6. minutis . Acceptis ergo pes circinum dictantiis intratis ad gradus eclipticae, luco duas circinationes, alteram secundu emidiamertam. ς 7.minutorum ex stella priori in globi superficie,alteram maiorem ex stel- , posteriori. Concurrunt ergo istae duobus locis, altero supra stellas, altero infra.
at uti ad oculum apparuit Mus superior stellis, facile scietur, viro in loco po R R nenda