장음표시 사용
141쪽
VII. corpus ad retenti expulsionem tutius dispones: Sic enim impendentes a repentina frigidi irruptione noxas fe
V. Xilina vel Ianea vestimenta, ne corpori, cui semel immediate adstricta sunt, eidem diutissime inlisreant, sedu- id cavendum est. Illud monitum non modo petendum est ab panniculorum contracta illuvie, ut cum diu corpus intra easdem induvias conclusum jacet; verum etiam a continua sudatione , cui obnoxii vivunt, qui amictus hosce tune ori per annos gestant. Inde enim fit, ut humores calore externo ad aucto, & numquam tuterrupto nimis agitentur, magis tunc excandescant, crassescant, citiusque in malignam transeant squalitatem; vel tenuior liquidorum pars avolet , cras sior relinquatur. Unde iidem in corpore produntur effectus, ac si actu calidiora corpori semper applicarentur , quorum
origo , copiosior perspirabilis emanatio , & humoris tenuioris inopia habentur. Aisur praeprimis, & Reuera inde assici solent. Illa contracta siccitate, hi minorem lotii copiam percolantes . Confer- supra Cap. IV. q. III. num. q. Quod is ut malo obvias, citam hisce hominibus pannorum laurorum derelictionem praescribas; eisicies, ut humores, qui prius Iouea caliditate exagitati, in minimos canaliculos trudebantur, subitaneo superveniente frigore ibidem sistantur; sicque ex illa momentanea repulso ne periculois humorum de- cubitus advoces. Quamquam enim ea cosideratio, proximius ad illos pertinere videatur, qui textam lanuginem, cor pori suo obvolvunt, vide bic k. X. 9 supra Cop. III. q. VIII. Valet quoque pro illis, quibus mos est tenuissimis lineis subuculis corpus immediate operientibus, ceteras Ve stes, ut Masfracas, Dipuetravique, & alia id genus indumenta , villosa pelle obsita superinduere. Sunt enim vestes hae nostrum institutum spectantes, supra Cap. I. q. VII. & eZ dem plane, quae diximus, effecta in corpore pariunt, ablatione scilicet causis refrigerantis . ob Pergant vero inde inenter
Confer. Gorter de infensib. transtrat, Cop. XIII. L
142쪽
II 8 nenter huiusnodi lanam induendi consuetudinem tenere , quibus continuo sudare praestat, quam febri ardere. Sola superflua ingestorum si ve cibi, sive potus copia sudati nis praesidio, & levamine eget. Quo in censu sunt Germani, qui multum tenuis subtilisque, A facile viam per minimos quo sque meatus aperientis vini bibunt, quo per cumtem siti doris specie percolato, nihil ab eo amplius periculi imminet. a) Quamobrem jugis alnictus lanei usus, si ullis , certe his conserre videtur, qui vino, & potui spirituoso quo
tidie indulgentes, passiones ex ebrietate orituras p cave re, vel iam ortas profligare volunt. VI. Verum enim vero effugiendum est ab hocce indumenti genere, neque imprudenti praecipitantia InasLetorum cutis lanea sese velanda est . Inde enim serendis aeris mu lationibus inepta redduntur corpora, quae unam numquam induerint. At cum ea sit humani corporis conditio, ut perpetuo varie assiciatur, variis assuescendum est, ne isdatur vicissitudinibus: alterius enim naturae vices gerit consiuetudo.
Num quid nudatis facie manibusque, aliquo subsequenti incommodo vivimus i Aeri summe frigido impune mulieres debiliores pectus collumque etiam rigente hyeme, ex pomnunt . Assuefacta igitur corpora, & quae lauet aestus incommoda experta sunt, prae illis, quae numquam unam sbi assi sumpserint, robustiora merito censentur , quod pravos inde sorte proficiscen res in corpus effectus facilius superare nata sint. Et sane ubi primum vestiarium hocce similesque panniculos interne admovisti, sensus quidam frigoris per uni Versana cutem obrepit; maxime si tenuiori, &Do densi lana, subucula constructa fuerit, quam longioribus magisque horridis villis compaginata . Vide surd Cap. V. q. V. VI. Inde cui an ei pori exhalantes non possunt non constringi ,& omnia oscula in minorem sectionem cogi, quam quidem naturalis est: uti experimentum illud notum est, frigore incaute suscepto, eosdem meatus omnino claudi, ut retentus vapor cutem in tubercula elevet. Quamobrem quamprimum
143쪽
II9 In expertis Duε injicitur , ratione stimuli, frigoris sensus accidit, dein pruritus, quem inquietudo sequi solet: quae quidem molesta acrisque sensatio si vividior fuerit, sphunculorum in corporis periphaeria degentium spasmum advocabit, &eorumdem a materia effluere solita, retenta, iubercula accerset: Inde extima illa vascula immeabili liquido in farcta , neque emollita, impervia fiunt, & omnium in corpore prae, stantisssmam excretionem interturbant. Ut omittam varia corpusculorum genera, quae ab Ianea superficie in vascula cu-tanea tacite demitti, quaeque ab dissimili fabrica coloris atomorumque diversorum corpori una inhaerentium origine derivari possunt. Utique postquam cessaverit in cute sensibili agendi illa acrimonia, solida & fluida validius moveri inceperint , tum tubuli hiare , R exoticis Ionae effluviis sugendis aptiores reddentur; quae vide supra Cop. IV. V. VI. passim,
Ubi ergo vel necessitate aliqua morbi, vel tuendae valetudinis gratia corpora pi primis imbecillia lanae gerendae assue facere volueris, attende sedulo, ne maturius crassiorem tenuioremve subuculam laneam induendam consulas: Dissicile enim mutationes serunt: id ipsium in Virginibus cernere est , quae Deo sempiternam virginitatem voventes, ad quaeque M nasteria confugiunt. Illis enim, quibus instituti est lanea interna convestio , atque delicatula pellis, & tenelli corporis habitus contegenda sunt rudiori aliquo panno, si temere R inconsiderate id generis amicula amiciantur, vagi per cutem oberrantes horrores ingruunt, accedit infuses, cutis ex asperatur, tumet, & aliquando, ut in Monialiuo praxi vidimus, erisipelate assici tur , ac exhantematum suppurationem minantium agmen molestum ubique erumpit.
VII. Lanei operimenti usurpatio circum specta sit in contagia suspicione, quia subesse possunt gravium morborum initia , quibus singulari consilio prospiciendum sit. Dum enim advoluta illa corpori se bucula, praecipue si mollior neque pMxa sit, allabenti quocumque modo tabo virulento, &con tagioso, quo madet, pervia fit, fricatione hinc contecti corporis iterata emollitur, ac corporis, si quod inest, venenum altius imbibit. Quae singula ceteris paribus frequentius am
144쪽
madverti in indusis radiori una debent , quam ex tene 'riori consectis; utpote , quo porosor lanc contextus fuerit, eo humoris aquei, spirituosve tractioni, retentionique mi- .nus apta censeatur : e contra vero cralsiores panni , & qui fullonum exercitio compacti sunt, quod liquidius est celerius fugant, diutiusque adservent, supra Cap. V. q. IX. num. I. a- S. q. In quacumque autem materia contagiosi, coinquinato de corpore emergente aliqua reperitur semiuii portio, quae & sensius sugere, R in auras abire consuevit. 'sis , Morbulorum, Variolarum, & quorumdam morborum contagiosorum virulentiam non moror , quoniam omnium
consensu solo afflatu inficiunt: P se offectus halitu hominem corrumpit. Virus morbi linum , variolo umque volatile est , aerique miscetur. Legitur tandem de phii co contagio casus Ancilis, quae per contagium haere suae, cui diu noctu que ministraverat, in ρMissis incidit. saJ Confirmatorum sisti eorum sputa ita sunt contagiosa, ut Medicus illa olfa
ciens factus inde si phti cus ex P Mucbio. bJ De illis,& similibus contagiis subtilioribus dubium non est. Superest tamen qusstio, utrum morborum culaneorum pestilentia, ut L prin, P orae, Sccbiei, Hydrophobiae dic. aliquid crassi iis sit, fixitiique, quam ut possit solo spiritu inquinare; ego vero neutiquam vereor hoc asserere , & si Gorterus postremorum morborum virulentam materiam fixam debere esse, asseveranter dicat. DJ Neque illud volo malignam adeo esse praedictorum Mifructum naturam, ut e longinquo, & quasi subitaneo impetu homines adoriatur. Sed illud probabilius mihi videtur: omnium Petrebiarum, ulcerum , ac scabio 'rum affectionum, limo ipsius celtica luis virus activum subtile maxime esse; atque si attactu, vel intima corporum communicatione indigere videatur, ut in sanorum corpora transeat, illud ejusdem mirabili, acri, & multiplicativae indoli non ossicit, ut potius colligi inde debeat venenum hocce
145쪽
in aliqua materia solidiori recondi, quam primum calore, fricatione , vel alio contactu, velut e suis latibulis excitandum. Et quidem ne longius in hanc rem excurram, nonne vulgari observatione constat, vel maxime firma, & constitutione cor, poris optima praeditos, Vix umquam in eodem lecto , ubi Scubi us una decumbit, aut nuper decubuit , impune dormire; nec ita tantum , quin & Scabio rum sudaria, aliis in eodem lavacro lotis, ejusdem sqpe affectus contagium impertiret a Nonne immediata animarum, halituumque in Basatione communione , dicto citius concipitur seva Luci venerea b) No- ne salia taris in Epidemicis pete biis prolectus diu sudor odoris Dacidi, & summo cum languore conjunctus demonstrat Pet obicrum materiam difflabilem eise Z o Nonne post animalium Venenatorum morsus bonus semper habitus eli sudor, qui receptas in sanguinem virosas partes eliminat Z d) Ex quibus omnibus colligitur, Veneni cujuscumque actuosa principia magis, vel minus insensibilia esse; nonnulla stbereo p ne, & medio tantum aere; aliqua aquea, & volatilia simul, ac ope Sanctorioni transpirabilis sudorisve e corpore scaturientia; nonnulla licet subtilitate polleant, in aliqua tenaci materia ita incarcerari, ut tamen data occasione in nervum erumpant, & medio icore, furfuribus, aliisque id genus e ci te stillantibus, vel deciduis , sanorum corporibus communicabilia. Qiue omnia diversi virus corpuscula in trueli vestim tir retineri, foveri, majorem energiam acquirere, indeque sane valentium intra corpora per traducem insinuari posse, noest quod multis prosequamur . Et profecto .
VIII: Bis vidisse memini, infinitam pedicutorum inguinali una pullitiem, post indutam subuculam lan zm, id generis
ovillis pregnantem , quaeque ab homine animalculis hi sce v xato detracta fuerat. bi ergo semina, Vel Insectorum ovula, duriora scilicet, & omni tinctili materia longe tenaciora, hic V. vici. adeo inter lanx stamina ilissa servari possint,
146쪽
ut profecto extus adm0ta, a poris secta, homoribus nutrita, calore loci lenita, tandem excludant suae speciei animalcula ;quid futurum est, sit taura velamenta corpori intimo contactu approximentur, quae intra sua spatiola, exitialia seminia , & summe virulenta tegant, vel sudoris aliarumque ch tanearum ejestionum morbidarum reliquias latentes recondant, vel ichorosi, pustularum quarumcumque tabo diffluant tAnne dubitas , integram antea cutem multifariam inde is dit An non illico homo inficitur , qui ab eo tunc vitio non abest, nisi villosa substanti , subtili, bibula, permeabili, & sermento morboso turgidat Itδ sane; praeprimis si animadverta mus, inter pilosum tegmen, nudo, & sano subjecto superstratum , ipsamque carnem subditam solamque, prςsertim iis, qui vitam sedentariam Jgentes, squaliori insuper, & pedori
assueverunt, aerCm coerceri minime eventilatum purgatumque, qui novo aeris si stini volatilis, quem cutis continuo amandat, accessu magis, magisque corrumpitur : si consideremus ab ejusdem amiculae tuussae superficie ingentem efluvio rum copiam comprimi, quae sudoris transipirationisque vehiculo foras excluderentur, quaeque proinde constipata simo θρ-ram alioquin invisibilem , visibilem reddunt, ut in cuniculis subterraneis videre est o) Porro quae persipirant videntur esese particulae ad summam Athclivi volatilis oleosi naturam evectae, quae in vivo quidem corpore nasci possunt, & venen interdum sunt naturae r si contemplemur tandem corruptelas, & recrementa pullularum ex toto corpore salientia, & h morem acrem salsum contagiosum in lanea interstitia evomentium , qui non facile evaporabilis pertinaciter Isuris filis irretitur, quam primum data occasione abripiendus : Si inaquam haec omnia attente rimemur, insed tam lauam contagio, corpori que superindutam , huic eamdem labem affusuram esse
IX. Cum inquam prie dicta vi ii. certa sint, facile liquot,
mi asimatum quorumcumque defluvia, ubicumque corporis sani loco cuivis externo impingentur, imprimis humoreia
147쪽
Ι2Stantum eo loci consitum vitiare , eum quo affinitatem habent. Si enim penetrantissimo veneno turgeant implicita contagi , illud per coecos etiam cutis meatus ingressum , viam ad uirque ipsum sanguinem facile reperit, quem idcirco coinquinet: Quandoquidem per lingula corporis puncta continuuS ie Caeri facilisque patet ingressus, atque egressus. su) Ita pesti'
ientiale virus vel e longinquo quasi Mortalium corpora a flare solet , ut postea sussius patebit. Si vero fermenti com ponentia in sudoris, exhalantisque humore innidulentur , cognatione quadam cum sudore sanorum , & ipso ad alia linam putrefactivamque indolem prono conjungantur quocum a Pa' tulis cutis illius osculis admissa, inque humorum molem tendentia , ea qua diximus ratione , in capite superiori ,
Confer. Cup. VI. q. II. III. iv. item cap. VII. pG im Vitalium succorum crassim conspurcant. Accedit etiam ex eodem
Keilio: c) Qua in aere, sub vaporis specie natant aquae par
ticulae , easdem a cute nostra attractas cum sanguine coniundi , & corporis pondus adaugere . Quod si demum panni lanei , multiplicis cutis affectus materia sicca , fluente , furfur Vcco , pusi lina miliari exedente , altius subvecta intra sitos villos graves fuerint, tunc enim vero muccosus , & sebaceus, cutis illibatae humor vario malorum generi patebit. Dum C-nim cCnnubio . veneni pustulo si in lana relidis inquinatur, majorem inde acrimoniam contrahet , qua summam cutem Vel licaturus est , unde pruritus frequens , & impetuo oboritur; vel erosis inde fabrillis cuticulam cum cute . alligantibus , laxatam epidermidom in vesiculas miliares sero salio plenas inflaturuS est , quae . in ulcuscula leviora dehiscet , hinc scabios generabuntur affectus; vel crescente malo , &depascente altius cutem ulcerum cohorte , ex siccata undique cuticula siquammae furfuraces, & multigena deflviorum ramenta excident , Vei stil- gnatione tantum intra canales suos humor ille degenerans , supremam cutem in tubercula elaturus est. Sudorem namque ,& invisibilem exhalationem , in hac contagii enarrata specie , de industria iccirco omisimus , quod cum humores illi tenu-T a iores
148쪽
iores sint, subtiliores ,& nimis aquei, virus inde descriptum; vel memoratos virulentiae loculos nidosque, crassos viscidosque nec imbibere, neque asservare queant. X. De Hisce q. VII. VIII. IX. jam multa, & sorte plura, ouam a nobis poscere instituti ratio Videretur. Jam vero ulterius progredientes, Opportune hic COS monemus, quotquot laneti tegumentis sese induere solent, ut quam maxime possint a somno, & quiete sub dio , & nocturno tempore sibi caveant. Persuasum est nobis, homini lanato, R dormienti magis esse noxium per noctem aerem, quam si eadem ve se indutus evigilaret. Hujus autem phenomeni rationeS censendae sunt partim a dormientis corpore, quod somni tempore ad labem concipiendam Acilius evadat; partim etiam ab aere ex erno, qui per noctem, tum intensitate frigoris, tum effluviorum gravitate, & Virulentia, magis pestiferus emergat; partim demum ex ipsa indumenti natura, quod utpote lanea mollitie constans, aeria lue, & immixtis vaporibus, prosun-d iis , copiosiusque saturatur , quam ubi ex lino factum fuerit. Illud enim cum praevia, & diutina Cannabis in aquis maceratione consurgat; e contra lana ex aridiS, omnique udo orbatis villis ab vestissimo pecude desumatur: Colligitur, quaecumque lanea texta sicciora prae aliis magis attrahere recens admotum humidum, vel oblatis aqueis succis magis imprς- gnari, quod nempe laxiora interstitia, poros ubique obVios, eosque crebriores, & parte fluidiori ablata magis vacuos posisideant , hinc aquosis molleculis facilior erit ingressus, quae propria gravitate, atque aeris concurrente pressione , in mollem cedentemque pannorum fabricam majori copia penetrabunt, R incuneatς consistent. Nisi Miles, inquit Portius a) sub noctem vestimenta deposuerit in loco, qui sit abis imbre, a nebulis, vel a rore tutus, aliquando mane ex- perrectus inveniet illa humore gravia, atque iisdem hacis ratione uvidis indutus facile, vel ipsa eadem die, in quest , ,, id accidet, vel sequenti haud leviter aegrotabit, , , Haec sus- sciant, quatenus iacultatem spectat, quam habent vellera ab plicatum imilab'ndi humidum .
149쪽
I23XI. Ex parte vero ambientis vespertinique aeris crescit ille litimidi linctus , & inhalatio, atque in vicinos cuticulares meatus lana humida solos receptio. Quod tam ex aeris adaucto pondere, quam ex multiplicatis humidis noctu exhalationibus d ducendum arbitramur. Cum enim Terraquei Orbis aerea Regio, occidente sole , coelesti igne ac luce mo-Vente destituatur; cum vapores omissi , quos solis calor diurnis horis divisi, in motum egit, altiusque evexit, accedente nocturna quiete condensentur, ac mutuo inter se coquntes,
in terram delabi tur, lentoque tractu per integram noctem distillent: eam ideo ob rem luculentum videtur, antelucanum aerem graviorem , frigidiorem , & irrumpentibus et n- fluentibus undequaque innoXiis, noxiisque effluviis saturatiorem esse diurno; proindeque corpori lanae, vel la Iam induto incubare consequens est , itaut facilliis, copiosius, efficaciusque per villosam compagem laneam in dormientium
eorpora sese altius introcludat, illisque vitium adspergat. Nutrices, & si pingui, & dupllci interdum tunica lanea convestitae , & quicumque ad aegrorum lectulos vigilare solent, plerumque hydrope tentantur , & quam plurimi pereunt. Imp dita scilicet perspirabilis materia , fo) aliorsum derivata, exilissima culanea vascula rumpit, & Θ ydropstm gignit. In cali dis Regionibus unica nocte, quae sub dio dormitur, nascitur
dirissimus morbus ex conpulsione , & paralis compositus: socum strenuus Annibal, licet non aestivo, sed verno dumtaxat tempore , paludes incoluisset, nocturno tamen humore , inquit, Livius palustrique Coelo gravante caput, & quia
se medendi tempuS, nec locuS erat, altero Oculo captus fuit . , , Hec attendenti ab aere nocturno frigido, & humente, ac perspirabili materiae exitum obsepiente, A ad ima us. que corporis leniter influente, tantum malorum agmen Infirmis instare comparebit, ut nihil magis corporum tutele, aut longaevitati obesse vid 'atur.
XII. Fieri autem omnia haec XI.) in dormiente, nec
150쪽
intecto corpore, nemini dubium est, cum vecte omni exutis, somnum capere periculorum adeo sit, ut in dormientibus abs que stragulis mas is impediatur culanea excretio , quam in ovigilantibus denudatis, sa) R qui in Europa ju*enes sona num ceperunt , sibi senibus diri fimos rheumatisinos, cho ibi pepererunt. Accedit etiam illud , quod supra monuimus q. IX ) corpora nostra vapores cujuscumque generis per aerem fluetuantes sive salubres , sive insalubres ad sese allicere , intro roris ad instar guttatim insundere , & per paten' tes in cute meatus indesinenti haustu abligurire , aut potius inc/usa esse , ut quodcumque humidum vasculis subcutanei S ac cedens per haec porosa, & bibula altius ad ulteriora corpori prorepat; Quod brevissima dictione complexus est Medicorum Coryphsus Imppocrates ubi inquit e) eorsus ab interiori- bui ad exteriora 6icissim ab exterioribus ad interioria pCr- spirabile esse. De hisce enim nultu occurrit dubium. Quod VCro Lectoru animum incitare, anxiuque tenere posset, illud est quod in prSlentia eXplicandum est. Contendere enun, & Opponere Opi nationibus nostris possunt dissicultate, quam habet externit aera , quamvis nocturnum & humidum , vestis corpori adjacentis densam compagem per Madendi , ut sese viventi corpori inge rat , es e summam: ad halc, si intima lintei exteriora corpori Scooperientis superficies peraetint , aeri externo subducia est , qui fieri poterit , ut ibi dimittat olidus aer inquinamenta , qujbus sordere creditur , eaque usque in vitales latices adsportet unaque abripiat Θ Quas ego adversariorum it midas voces sequenti rationum vi opprimere constitui. Dicunt ergo, Vestium lanearum opera adire intra corpuS aera adeo non posse , ut potius septum ibidem lanugine se condat. Sed quid illud , per earumdem vestium villos , anfraeuis , & sep ta e corpore exeuns , cum insensibili materia facile praetervolat, ut praeterfluere vidimus in nostris experimentis: δε- pro Cop IV. q. III. posim. Neque illud moremur, aerem tenuitate , ac fluxu aquam superare, adeoque isnom , qua aquae allabentis cursum adjuvat , neque vetare aeri S flu-