De lana rite in secunda, et adverse valetudine adhibenda ... Adiecta est ... dissertatio de usu, et abusu chocolatae in re medica, et morali

161쪽

I37 stragula , ceteraque eorporis Indumenta , quae vel pondere graviora , vel lanea mollitie justo calidiora suerint , nocerent prorsus. Nisi tamen sudor, ut inquit A ructus sa) exituriens efflorescentia ue cutis , exhantema a contra rium jusserint; Tunc enim culaneam emanationem, criticam supprimere minime tutum esset. XIX. Quorum dictorum hactenus , ne longior , quam par est , contexatur oratio , sequenti cautela caput prs sens clati dere visum est. Ea huc scilicet redit, ne amietii laneo ponderoso corpus nimis obruatur. Si enim simplex licet tunica, gravior tamen solito sanitati ossiciat , quanto nocentior corpori sutura est , si ex lanae valde crasso contextu fabrefacta fuerit Z etenim I. corpus assuetum tali vestitus generi , non fert tantam aeris frigiditatem sine damno , quare levissima de causa homo in morbum incidit Z Uerum hoc in usu laneae vestis plerumque accidere vidimus supra, ubi de experimentis ageretur. Cap. IV. q. III. num. S. item Cap. V. q. XIX. a. Cum partes tecta diu, & sub rudiori panno collocatae, moX denudat multo minus perspirent, quam si numqua

fuissent sols, sequitur, unam corpori circii datam illud magis, quam aliud vestimenti genus disponere , ut deinceps , Vel

tantillum exutum, retenti halitus noxas incurrat; quod congruere cum illis quae de dormiente , 3c Iunc pestito commen tali sumus , h)c q. XI v. num. 2. 3. atque aphorismo Sanctorii quadrat , ubi inquit: b) Iuo sis frigus minimὰ quidem,

quod noctu dormiendo patiemur , impedit perspirationem . 3.

Verum enim vero ne dum corpus , graviori mole circumstricta , pressaque lanea vestis morbis obnoxium reddit; verum

etiam perspirationi impedimento erit: Quidquid dixerit Gor terus, qui in eundem c) putat, partes magis tectas , magis CX Ialare , neque limites evacuationis hujusce , a cooperientibus vestibus inducis intelligere vult: Quandoquidem contectas ab immani stragulorum vestiumque pondere partes , in repulsa Sanctoriana , & halituosa humiditate necesse est hume-

162쪽

scere ita , ut cutis secretoria Iaxata , & collapsa evacuatione istam aegre moliantur. Vide stru cap. VII. q. VI possim

Deinde crescente stimulo calori sero, pro ratione densitatis συς, qua corpus velari supponitur , juxta enarrata a nobis supra; C p. IX. q. v. liquet sanguinem violentius, & De quentius inde in sanguifera cutis adigi, & eadem ratione assidantes perspirante que exilissimos vicinos duectus comprimere, cum minores , R exiliores sanguineis sint; vel per spirantia vascula, recepto sanguine errore, ut a junt, loci eX-

pandi , & phlegmone tentari; Porro ubi est phlegmone, non

perspiratur , neque maximus sanguinis ad cutem derivati servor, siti loris, multo minus spirituosi perspirabilis prolectione permittit ; unde utroque de nomine , pannos nimis graves qui adhibent, seu qu6d idem est, nimis calidos, adeo non auitam perspirationem culaneam, ut potius minutam habent. Novi Moniales, quae numquam, byeme prς sertim, paulo cras sus Durum tegumentum sibi induebant, quin pustulas miliares, phlegmouodeas in cute paterentur illico, Hie l. v I. XI v. xvi. q. majori crassitie donati contexti panni si cuti propitis assigantur in assuetum vestis genus constituunt; prae primissi exercitiis solitis incumbens, homo majori labori se dedat, vel dormitum iturus, palliis ejusdem constipatis materiae corpus suum imprudenter Oneraverit. Uerum consuetudo multu

hic Acit ad perspiratum promovendum , retardandumve . in I. v I. ,, Qui milites somnum capturi villosis operimentis se,, obvolvunt, corpusque gravant, si hanc habeant cohi u tudiu ,

se inquit non semel laudatus Portius, sc) & nihil incommodi extis hoc accipiant, non male sibi consistunt. ,, s. Sed esto loca corporis quo magiS conteguntur, eo copiosius exhalare, ut vult Gorterus Quid demum suturum conjestas ex hac pe- renni, & uberrima corporis transpiratione Z Nonne debilitatem virium repentinam, & naturae labantis ad expirandum sim potentiam Z Nonne per sipirationem Scumriaugm longe imminutum iri cernis , quam si aptae Naturς stippeterent fumo huic evaporando virest Conser supra hic j. xvii. 6. O

163쪽

mittamus tamen hare, eonsideremus tanti sper coercitam abundantiorem a densiori graviorique Dux accubitu, cujusicumque exhalationis materiem, prout in superioribus exposuimus Cap. VII. VIII. passim; videbimus certe aerem re die constitutum animalium humoribus multum prodessie, &medicamenti loco esse, cum multiplicis e contra vestitus gra

Ve onuS excretae e corporibus, nec ultra utilis materiae, atmosphera quadam condensata nos stipet, salubrisque aeris e Gficaciam sa) intercipiat . 7. Tandem sola incumbentis Lauri tegumenti moles solito densior, vasculis exhalantibus inlaalantibusque eatenus obesse videtur, quatenus compressi jS in de cuticulae squam mulis , perspirationis ducituum orificia clauduntur, atque retentum perspirabile squam mularum com 'missuras, per quas hiantes exonerantur perspirantes ductus ,

Occupat; Unde parcior, tardior, difficiliorque effluviorum b) culaneorum emigratio; sensimque crassis, pinguibusque supra cutis superficiem sordibus ab Guar ramentis emollitis detritisque , nec non a corporis proprii halitus, supra Cαρ-

II. q. VI. VII. v lII. Id in Cap . VII. passim, colle ctis con spurcabitur cutis, & meatus obturabuntur.

XX. Revera multa sunt , qtis sola gravitate physica cor

pori animato admota nocent, quae sua qualitate profutura

essent, quaeque in usi, Proicticorum requirunt sagacitatem . Ipsa aqua quid prς stanti iis ad duras , imo osseas partes emolliendas , quidve efficacius t Haec tamen , quamquam calen S smembrorum rigiditati medendae adhibeatur ab omnibus Gi nicii; gravitate quam in subjectas partes exercet, mala se in per censetur: idipsum nuperrime observatum est in cutis nova , & inaudita rigiditate, qui motibus anno IIS 3. M spoli primum apparuit. Dum enim rei novitate allecti Truo- dochii Excellentissimi Practici, & Candidatorum manus accurrunt ; dum increbrescente rarissimi spectaculi fama turmatim ad invisendam eo loci decumbentem undique confluunt , ut tota pene Civitas effundi videretur : Sapientiores ,

164쪽

& praeclari s simi Medici stupent , cutem , qua late pateret ,

adeo duram , renitentem , & constrictam in foemina illa evasisse, ut ad instar ligni rigidi induruisse videretur. Sed postquam deserbuit curiositatis aestus, de inveniendo remedio , quo cutis emollita suorum ductuum obstructorum osseula leniret , & suppressam omnino perspirationem restitueret , cogitare coepit Carolus Curtius , qui magnorum virorum more candide fatetur , quod jam in animo erat, adhibitum balneum non tantum sibi prospere successisse , quin potius asseeta cutis multo durior inde evaderet , & peetoris oppressiones, & convulsiones orirentur. a) Quamobrem factum est , ut egregius ille Medicus aliam curandi methodum institerit, cujus ope induratae cuti solita flexibilitas atque mollities accederet , absque ullo perceptae gravitatis damno . Ergo hominis corium durum , atque resistens balneo vaporoso per aliquot dies e X posuit, quo tempore serum 4ntus diluens sumebatur , aegrotanti in cubili calido mo- ranti lenes cutis frictiones ad alliciendum sanguinem instituerentur. b) Tunc enim vero, & non antea praeruptis

emis ariorum cutis obicibus, apertisque veluti cataractis, retenta quae prius fuit materies prorumpere, eructarique

grandioribus guttis sudor, donec obsequiosiori in dies reddita cute , pristina flexibilitas redierit omnino. Quippini ergo pari quoque modo vestis Iauea vel ipQ balneo praesertur, & sive stimulo, sive calore, sive repuliis, & coercito sudore, eadem quae vapor cute admissus prestat ξ Atque ratione contrariorum, damnum idem afferre poterit quoties densio-2ri crassiorique materia constans poderosius culaneis villis incubit, non absimile illi quod ab aquea Balnei mole derivatum

in praedi 'o morbo fuisse nocumentum vidimus XXI. Sane, quoniam opportunus hic incidit locus , paucula delibemus, quae ad libri, vel opusculi praecitati XX.)anaias m, θ' epicri Um spectant. Quare aberranti sorte parcendum est. Et quidem pauca in eo libello habentur , sed quae

165쪽

Ι 1 egregia , 8c notatu maxime digna censeas alia sunt , quae de natura corporis reticularis longe diversia,& a cute siubjeetae,& ab epide m de, copiose, & nitide evicit Curtius contra A binum , & Boerbavium . s) Quae de nigredine, mororum edisserit: b) quae de mercurio vivo, ore sumpto, & nihilo secius, quam si esset illitus, operationes suas mire exercete , observationibus praeticis persuasus Author addidit ad calcem . c) At vero haeret in salebra dum in illa extrema cumt1ς rigiditate doloris sensum, quem in subcutaneis punicta nervulis aegra percipiebat, explicandum aggreditur. Quid enim Z In eoupu va adeo cutis sipassica stri hira; in omnium ejusdem excretoriorum contractione violenta, eo usque ut nec Miliares, neque uerbucex glandulac MorgagNi, neque balantes transpirantesque ductus tantillum homoris subtilissinii unctuosi , humidive dimitterent, quod cutis humiditatem, obsequium , mollitiemque tueretur, in tanta inquam cutis ariditate, & cuiuscumque humidi penuria, quam pro causis

morbi immediata ponit Curtius e) Quidni etiam cui an ei

nervuli comprimerentur, & compresset e X arescerent prorsuS,

omni spirituosissimo latice orbati, ut sensationi dolorificae excitandς impares serenit In causa est inquit Curtius, )eorumdem imperceptibilis exilitas , ab compressionis molestia servans. Sed quid, obsecro, ductulis exhalantibus subtilius in corpora, tenuiusque excogitari invenirique potest Z Adeo ut in spatio unius arenae granuli pori ISOOOO. prostent. Quid spirituosius anima halituue, vel ex eo quod expiret sponte vitae de humani corporis quacumque parte ὶ Adeo ut qui fumantis ex pulmonibus agitatis halitus in mas in visiuisensibilem cogere tentarunt, omni spe exciderint i Quos autem cunictos invisibiles duectulos obsieratos , obseptos, &obrigescentes in eo morbo negare non potuit Curtius. Quid si ipsos expirantes canaliculos, nervulos esse dicamus, quibus

166쪽

am morbi corruere, dum vascula quae obstructa, R indurata creduntur, ipsissimi sunt nervi, vel nervi qui patentes adhuc censentur, ipsissima sunt vascula liquidum emolliens extilla tia, unde juxta pothesim Curtii, vel sensus perire in infirma cute debuerat, vel pergere halituosus humor e X ipsa cute efferri, eamque humediare; Quod neutrum tamen in illa inquisitione admittitur. Accedit, cutem in eo casu , qua vis ad summum duritiei gradum rigentem, non omni Vit isui illa privatam. Non circulationis ; aliter numquam revivi sceret eiusdem flexibilitas, quae tota canaliculorum mobilita ti debetur: non vita fusus, quandoquidem ille vigebat Restat ergo, ut servato aliquali humorum culaneorum ituredituque, aliqualem etiam mollitiei, & flexibilitatis unambram retineret; seu quod idem est tantillum perspirationis

Sanctorianae , quo humesceret corpus, soras extruderet. Non ergo omnimoda fuit omnium tubulorum vitalium, quae inimbi sunt obturatio, atque constrictio. Demum papillae nerveae, iacuis organum, ex nervorum ramusculis in spiras con Volu tis, atque tricas implicitis inextricabiles, cum sint comparginatae, facilius a causa constringente comprimerentur , bc subtilissimo elabente humido destitutae promptius e Sareice rent, quam exiguissimae perspirantes fistulae , quae recta ab ultimis arteriolarum extremis proveniunt, absque ulla omni

no b) fabricae glandulosae ambage interposita aut remora

te a

XXII. Tutius nonne erit in descripto morbo XX.) liquidorum cras in eversam merito culpare, quam solidorum cute contexentium insuperabilem contrae turam arguere i Probabile enim videtur, & efflatum, miliari de glandularum gene re laticem , & egressum adipo sum pinguemque flebocrii aci nis humorem, & evaporatum extremis arteriarum, perspirationis halitum adeo difficili aliqua mechanica intra Vascula sua bs rere , & coire potuisse, ut corneam consistentiam adipisceretur. Quod ne pluribus, quam par est verbis prosequa

167쪽

mur , ob oculos sequentia ponere iuvat. Ipse vapor cuia neus tacite in sanitate, manans in stubitaneo frigore, hqrentiae capax est, ut aliquando crassescat penitus; c) Hurnor narium pellucidissimus , limpidissimus in tostbor interdum concrescit & humor sebaceus glandularum subcutanearum vi morbi in spissitudinem cogitur plerumque varia tubera esst,rmans : b) muccosius tandem corporis reticularis Maistibistulliquor in concretionem pro nisisimus est, teste humore ex periosi eo exudante, eoque mucilaginoso, qui callum in fracturis egregie coactus promovet. c) Nonne de in , ut ossa emoli

scere pollunt, vitio alluentis liquidi, ut in Rachitide M &in tuo est licet; e) sic carnes molles, & ductilis natura cutis,

stri 'ius constipata, obdurescere summe possunt i Exempla prostant frequentissima , ut supervacaneum sit eadem re se re. Atque quidem indicat pram arrati mali historia , vitisetum fuisse fluidum, finitimam cutem, ex multiplici sonticulorum emittentium sobole humectaturum scaturiens: Quippe non subito, & in universam cutem debaccata est rigiditas,

sed a iugulo incipiens, sese ad alias partes extendebat. )Non dispari ratione, qua Nigredinis propagationem, ac in vicina loca progressu, ipsemet Author in Ethiope nato explicat: incipit enim, inquit, color ater ab extremitate preputii in universam cutim diffundi: neque absimili modo , quo Os cutio in cranio oriri, progredjque consuevit, ut ab uno puncto , velut centro, ad confines in periphqria partes irradiet. In hisce enim omnibus phenomenis, liquidi condensati, non solidi vero constricti culpa esse videtur; cujus postremi

ea proprietas inesse videtur, ut tacto convulso puncto, constricto, vel quomodolibet in una sua extremitate affecto co-tinuo, & nulla interjecta mora, in altero extremo eamdem affectionem concipiat. Non ergo mirum, si in raro hujusino

m. IX. g) Ibid. p. m. XXIII. in vota.

168쪽

di morbo , de quo loquimur , liquidum colli culaneum ,

meum ut ita dicam, fastum esse aliquo vitio auguremur, illudque per continuitatem columnularum fluidi , longe lateque, ut factum est irrepsisse . Sed hae merae conjectu sint, neque hisce adhaerere lectorem jubeo: sua cuique sententia

m an Cat.

XXIII. Verba , quae excidere in numeris praecedentibus XXI. XXII.) de morbi raritate, susipicionem non levem mihi afferunt de incognita , & incomperta hactenus ut creditur ibi illius morbi vi. Persuasum enim ipsit est, nihil sub sole, ut a junt, novum esse; vix quidquam dici , quod non dictum prius; quae modo sunt suisse pridem , ac futura postmo

dum esse . Et profecto, multa, ne dicam omnia, in Antiquo rum Medicorum libris observata prostant, quorum pleraque a Recentioribus neglecta pia termittuntur , vel si legantur, S animadvertantur, pro novis , Imperitis obtrudi solent, quod negant esse ingenui Medici, & Probi Viri. Dum enim cernunt Occupata majoribus magnam partem ingenii spatia, rarumque jam superesse , qua usquequaque glorientur in Ven tioni locum, & uberrimam inauditorum morborum segetem in vetustissiniis artis Medicar codicibus extare; Philoutia, vel scribendi cacoethe incitati, pro inventis , pro invitis ven ditant , typisque excudendos curant, quos candida , in antiquorum libris fide exaratos legerant morbos , suppresso In Ventoris nomine. Sed ne longius ab instituto noltro abripi

ar: Nonne Elephantibus cutis durissima , & callosa cerni rurῖ a) Nonne cutis asperitas, & ossea quasi consistentia, ita lepra affectis comunis est, ut illius morbi non uni vocum, sed equi vocum signum esse videatur, scilicet bo ut ceteris etiam cutis affectibus communis sese aliquando videndam ex hibeat ξ Sed quid ego vel a recondita vetustate morbos nomtos observatosque mendicem, ad oppugnandam futilem de novitate liujus Neapolitani morbi credulitatem. Vivit adhuc Melitae, & eadem cutis rigiditate assesta vivit, habitioris

169쪽

treperamenti mulier, Daedemque simplomatibus, quae in Curtii aegrotante observata jam suisse didicimus: Nisi quod praedicta

contractura, & inflexibilitas non universu corporis habitu Occupet, sed a vola dexterie manus incipiens, per Uoneuro οἷ mu

sculi Biessitis lata fascia processit, extenditque se ad usque Acromum quo in loco sublistere visa est, subsistitque adhuc cu doloris, ubi acu laceratur, sensu. Cujus spectaculi novitate, meden tium Melitensium scribere nemo, ac posteritati tradere, aggrei'sus est, morbique rarissimi historiam grandi verborum ambitu jactare. Ita enim natura fasti coparatique sumus, ut quae aliquando in propatulo dicta, vel gesta , vel observata Vidimus, quam citissime in vulgus edi spargique curemus, quaeque aurdientes mirabamur, eadem legentes videamus. Quod praemprimis in illis Xenodochiis usu venit, quae ob urbium celembritatem , consertissimi Decumbentium agminibus stipantur,& Praesidum vere Christianorum charitate reguntur, si quid Medentibus, non dicam novi, sed minus frequentis , faecundae Praxeos fortuna objecerit, quod a prς sente tunc Guber

natorum corona animadversum sit , & secunda adstantium urmuratione exceptum ; tunc enim vero arrepta Occasione, rei novitatem causantur, speetaculum numquam visum, djgnum ut i pis prodeat, ad futuram Nepotum memoria clamitant: eo

fine ut quos Illustres Praecones feliciter sortita jam iit novitatis sigillo munita observatio, Patronos constanter habeat impo serum; & quae sive in aegris, sive in cadaveribus forte semel Occurrere Oblervanda , Populi admirationem mereantur. Non licautem in privata Praxi medica cotingit. Sancte enim asseverare

possem, Excellentissimorti Practicorum ipsi notorum fide , qua plura a privatis Medicis privatis in aedibus deprehendi, cedro sane digna; sed quae vel praeconcepta nonnullorum modestia, in ter Adversaria sepulta jaceat; vel insta timiditate, aegre pro se rantur in lucem; vel Mecenatu desectu in Medicoru umbraculis sepeliantur; vel rei domesticae angustia impressionem jam absoluta desiderent: Quaequae si in luce emitterentur, de hiice tam multis, tam variis praeclaris, & perutilibus inventis, aut boribus

merito cogratulatura esset aetas sera . Duru profecto Ingenuo

Tum, S privatorum Medicorum fatum. Sed de his hactenus.

170쪽

CAPUT X. DE SINGULARIBUS PARTIUM

Corporis Noxis ex Lanes Tegumenti Aba .llinis Icuri , vel consimili materia extructis habitibus , circumcincta nuda Animalium corpora multis culaneis a Dsectionibus , opportuna neri in praecedenti capite vidimus, S pro virili demonstravimus: nunc autem dicere incipiamus damna , quae speciatim eae par tes experiri in corpore vivente solent , quibus interdum temnae re, & inconsiderate Iana intimo contactu admovetur. Sunt enim ea multa, & pro partium corporis diversitate Varia, qusque penitiorem disquisitionem mereri videntur. Quamobrem, & nos e capite exorsi , quid huic, laneo pileo, vel tegmine imprudenter tecto, mali supervenire soleat, in limine hujusce capitis indigitabimus; singillatim dein ad ceteras in serioris corporis partes descendentes , istarum morbosas dispositiones enarraturi, quatenus ad argumentum no strum spectaverint. Itaque mirari subit, apud delicatissimos quosque, praeprimis inter Feminas, sensibiliori temperamento praeditas , usu receptum esse , quam primum sibi dolere caput sentiunt, mistrates Fluxionem vocant continuo, Musto tegmine, vel pileo similiter construeto noctis tempore partem involvere, Se praemisso ad faciem aromatico, vel alio suifumigio