장음표시 사용
201쪽
ita in pedum extremitate praecipuε notantur. Hoc autem eo hic consilio commemoro, propterea quod cum in meipso, tum maxime in aliis expertus sum applicatae lanx noXam non levem , dum ad avertendam frigoris vim pedes lana Obligarentur, & congelati artus pannis asperrimis calidisque ad ruborem usique perfricarentur. Non intelligunt enim quam dam nosse si ea lanae admotio; praecipue si ultimas Pedum phalanges gelu prehensos scalpendi desiderium, puneutrae sensius ingens divexare , R intensa rubedo assicere ceperit Tunc enim vero cavendum magnopere , ne caloris propter panno rum frictionem communicati ubertate atque servore pars puri rescat , R imminentem gangrenam ominetur. An ergo fri
gida hic praestarenti Ita sane. a) Quod si frigidorum in hac
re usus te terreat , vel temerarius tibi videatur, saltem meminisse juvat , subitam ex frigore in intemperatum calorem, qualem sibi concitant qui talia agere solent, mutationem semper dubii, incerti esse eventu S. XXIII. Atque haec de singularibus uvae singulis corporis locis admotae noxis comperta indicataque sitim ciant. Pauca delibare restat, quae ex nostris superioribus sponte fluunt: haec vero, tum loca tum tempora lania gerendae apta, momitumque rite utendi respiciunt . Qui ergo ob sanitatem consequendam, morbos pellendos, comparandumque optimum corporis habitum adhibere lauam , simileque operimentum cupiunt, id sibi datum putent, caveantque, ne a finitimo Rcircum ambiente aere, coelique tractu ulla labes emanet , quae fluidum illud in loculis porisque indumenti pressum insciens, mox corpora induta spongiae instar quidvis recipientia corrumpat. Similiter e vitent , necesse est , loca paludosa, stagna , specus, lacus ; eligantque coelum sudum atque serenum, ne aer ab illis e fluviis depravatus , δέ uberius intra Iana accubentis interstitia congestus irretitusque corporibus damnum afferat, eorumque meatus facile subeuns, tetramque auram sectim invehat, eoque corpuS segne animumque grave reddat obtundatque ; quod in sereno numquam animadvertitur; quin Cc potius
202쪽
potius illud vegetabilia juxta ac animalia vivido elatere con-srmet, spiritumque summopere erigat; Cumque, ut scripsit Arsoteles, c) sudor corpore nudo currenti prodiens utilior sit, quam qui sub veste se promat, quod ultimo modo sudantes decoloratiores sint, simulque cutis transipiratio unde gratus color emanare consuevit, b) a vestimentis inhibeatur; proclive est intelligere, exercitandorum corpora iis indumentis contegenda, quae & leviori textura laboraturos reficiant, & a ventis, siqui erunt, vel a frigore tueantur; aut etiam si aestus urgeat, servorem nullo paeis augere, sive so- vere queant, cujusmodi sunt linei a iniectus; vel, si consuetudo viget, lauri, sed levidentes, molliores, tenuioresque eligendi erunt , curandumque ut, peracta exercitatione, siu-dore si madeant, protinus exuantur, S sicci resumantur :si etenim ita humecti extimam cutem attingant, facile siti p- positi inhalantes tubuli vitiatum illum siudorem haurient , υμ de supra cap. IX. q. iv. sequent. sicque denuo externi meatus in farcientur. Ut tacea panni madidi ita mox frigefaeti illata corpori e6 obducto damna, ut horrores, foetores, & alias molestias; de quibus superiori loco cap. v I. v II. abunde disputatum est.
203쪽
Contagio, Lanuginosae Hestes, Me ce quePossit, sequirere .
Et crrima, & omnium periculosissima , Rab omnibus Populis, ignominia notata morbi species , quae ubicumque mortaleS prehendit .
Sensim grassata diu , quoscumque recessus Corripuit , Populumque imum ummumque
I plueribus occis , aequali prete peremit Mn Ilia ordinibus Sacris , claustri ue Psorum Non fera, Virginibus, Puero, Seuique pepercit Defecit propior Medicus , dum considet aegro Concidit , , praebens est lesia liba Sacerdos Alan ars uua lepus , quovis medicamine morbui Pascitur, mojor collectis siribus u It, Desiluit prolam infectam pia cura pareuium di Vix trepidante manu protens decempeda victum Porri it, , ebari refugit mala flamina vultui I a viri coniux metuit tetigisse cadad r2 ormruit genas , axtium ne dum oscula Agat ,
204쪽
ISossit trahis ingenti , mixtis ululatIbus unco Innocuos artus labentem ad WAmiuis unda cte. a)Pestis , inquam, quae nulli sive aetati sue sexui parcere solet, si causam proximam inquiras, nullam adhuc vero similiorem stiterunt Scriptores; si remotas inspectes , multae sunt, quas eiusdem dirissimae propagationi favere docuit infausta sieculorum experientia. Nam ut de aeris in eo morbo temperie edissis eram , lubet cum Clarissimo Spdenhamo suspicari, eam suscitandae Psi per se imparem: Alias enim non assequor, in quit , b) qui flat, ut in eodem caeli ,ructu, dum unum aliquod Oppidum Peste grati mΘ a igitur , aliud non lon Θῶ tum omnem commercii necessitudinem cum loco contagio cautὰ inhibendo , prors9s immune se praestiterit; hae tenus ille. Putridam dein aeris constitutionem , quamquam late illa longeque spatietur, & ex grave olentia aliisque indiciis magna esse deprehenditur; plerumque tamen sine Pestilentia C venire animadvertimus; ut recte notat Massarias, sc) qui
praeterea aliam non contemnendam rationem subjungens: Rursus , inquit, nulla putrida, nulla intemperata aeris consi- tutio potes in valde multas Regiones pia ari: at Psilentiatum late, ac immaniter interdum farpit, ut uni persum penὰ oris m occupet. Quamobrem , ut verbis Clarissimi Portii Osorem illustrem: Pestis devastantis non quidem causam , ut multi falso opinantur, coelitus demissam aeri, quo utimur esse commixtam, censendum est) Sc perdurare Pseum, donec pessima illa aeris constitutio cessaverit. Nam cum non liceat vita superstite aeris beneficio nos else destitutos, quis potuisse set, quaeso, se ab immani eo morbo praeservaret Quique potuisset umquam , vel imposterum esse posset hominum , aut
Principum prudentia, quae industria, quaeve diligentia vel ut avertatur, vel ut citius desinat, vel ne latius diffundatur Pesis malum ZII. Quamvis autem aer prima causa efficiens Pestis minimest I
205쪽
st , hii uste tamen fluidi pravam atque deleteriam labe
propagationi R extimctioni virus pestilentialis parem esse exi- stimamus: Tum qu6d sedes Pestis propria Regiones torridae sint , vel quaecumque Sole nimio fervent; quod terr motus,
cripta clue & cavernae dehiscente solo recens apertae, propter malignae & venenata: au tae eruptionem, Pestilent iis non raro
initia dederint; so) quod interdum in diversis, & a se quam
longissime remotis Regionum tractibus cruda lues nihilo secius grassetur; quod diuturnae aeris siccitates crebra atque nocturna fulgura, noctu sereno coelo micantia, a nitrosis sulphureisque aeris particulis in se invicem collitis producta certiores plerumque suerint Pesis prie nuncii; quod funera funeribus cumulata, incondita cadaverum in plateis, horumque putrescentium moles, & horrendus solior insignem in fluido aereo corpora circvalluente malignitate prodant; qu6d Austrinis, humidis, calidisque ventis diu spirantibus, vel noxiis paludum effluviis aeri referto Pestilentium omne genus non raro natales debere comperiatur. Sic Lisius, & Valeriola maximam Pestem Romae ab excessu Tiberis memorant: Sic Rons eius Pessem in Italia ab inundationibus horrendam invaluisse scribit: Pomarius Hyemem anno I 2I. humidam &tepidam suisse tradit; assistatem vero proxime sequutam es
se Polem infamem: Sic R alii similia scripserunt, ut ex Pe situm annalibus constat. h)III. Enim vero ab exhalationibus e terra ascendentibus , putridis ab aquis , a cadaveribus insepultis, ab Austro calo rem lethi serum perflante corpora laedi possunt. Ex horum halitu, & contactu aer circumfluus corrumpitur, multisque rebus quoddam amat venenum, quod iisdem occultari, servarique diu, experientia teste, saepius comprobatum habemus. Neque ulla Pesis ab aere umquam incepit: vitium enim ille ex se non contrahit, sed sortiis putridis aquarum vaporibus, aut pessimis cadaverum inhumatorum aggestorumque aspira,
s. m. a 33. 00 Confer Canippei an aer ab inundation. θί. qua sun. Paris anno σύ. num. U.
206쪽
1 8 a tionibus onustus Pestiferam vim, naturamque prorsus dele-teriam induit. Nisi velimus dicere, per aereis intelligi quoque tenuissimum quemdam vaporem , aut spiritum e corporibus male affectis emanantem: Tunc enim vero, ne Voces confundantur, communi vocabulo acceptus aer morbi induce ndi, vel fovendi sons esse poterit , ut nihil inde interesse videatur, spiritum ne, an crassium & vulgarem aerem dicamus , dum de lue ista agitur. IV. Neque firmo satis talo stare eorum sententiam crediderim, qui putredinem pestilentium sebrium, ipsiusque Potis quati essentiam proclamant. Verius dicam cum Clarissimo Gros' Ο , a) praecipuum morbi symptoma. Pese enim assectis prima mali labes ab aura venenata intus suscepta proficiscitur; sanguinis, ceterorumque liquidorum latices Pestis
Vitio non nisi secundario foedati videntur: Cum nempe CXsbrarum erethfiso vasorum extrema in visceribus aut glan dulis coarctata sanguinis fluxum morantur, aut prorsius sistunt,& humorum secretionibus obstant; vel etiam cum Venenatam iasmata in sanguinem aut ceteros humores irrepunt, eorunt que succos omnino, vel partim coegerint, qui crescCnte canalium angustia magis in dies aggesti concrescent , vitium facillime capient, putrescent, suppurabunt, & nonnunquam partes morti sere assicient. V. Huc pertinet examinanda Verminatio, quam vulgo pro potissima Pessis causa adducunt. Simploma enim est, non causa ; effectus humorum putredinis est , non autem origo: ut cum minutissima ovula sanguineis particulis involuta in
libertatem vindicantur, aut ab externo aere suggeruntur. Ve rum quamquam vermes in educto cruore conspicerentur, at
tamen in dubium adhuc veniret, an insecta illa consideranda essent tamquam malorum principium , an secus, quod probarbilius putaverimus cum Lancisio, b) tamquam effecta di si 'lutae fluidorum compagis. Pestilentes enim morbi oriuntur Vel Vigent a Principio communi, scilicet vel ab aere, vel cibis, Vel a) Qtu. csion. pracs . to m. I. mater. medic. num. II. b)lib. I. par. I. cap. X l X. q.
207쪽
vel potibus, vel simulque ab omnibus ad perniciem vitiatis ,
qtuae deinde per varia itinera interspersa Insectorum primordia in corpus animatum, hujusque dispositione evolvenda in- trudere valent. Certe in illa Boum pestilenti constitutione , de qua idem Lauci uti a) Insecta morbi causa non fuerunt, sed putrefactionis effecta . Ita profecto probabilissimum ducimus , pestilentes morbos, qui peculiaribus unius Provinciae locis propter universalem ibi causam, atque inquinatum, &certa tactum labe aera epide mice grassari solent; non Uermibus, qui intra fanguinem nidos sibi parent , sed noxiis halitibus, & in organicis effluviis occassionem Omnem ortumque debere. Et si autem Animalculorum semina in aere fluctuantia cuti perviae applicata, poris recepta , humoribus nutrita, calefacta tandem foecundentur, & sui generis partus enitantur; hujusmodi tamen minuta animalcula causam Pestis non
esse praecipuam, sed praeviam liquidorum dispositionem, &illis traditum de foris venenum in eorumdem Insectorum pabulum cedere, vel inde ulterius patere potest, quod in Bo- sillo Pese, quae in Delphinatu debaccharetur anno I 7 S. nullum insectum in cadaveribus repertum fuisse stripserit Sau-soges; υ ) non rar6 tamen perminatio ipsam Pesem concomitatur, ut ex illo exe 'plo ab eodem Mon spelliensii Proses.sore allato constat; c) ubi Pese suspectis, dum ad prophi-
laxim emeticum propinabatur, innumeros vermes per vomitu ejicerent.
VI. Pestis autem re productio, mira multiplicatio, & ejusdem virus corporibus adhaelio diutina Verminationis pothesi
non patrocinatur . Equidem licet vermium proles continua regeneratione repullulet, si eodem tempore pabulum desiciat, emori eosdem necessum est; non ergo sola animalia de novo producuntur, sed ipsam et inanimata esculenta semel iterumque adesse oportet, quibus regenerati semper Vermes vesci alique possint. In animata deinde corpuscula licet vita careant, & uncinatis vermiculorum machin talis Orbentur, spon
208쪽
I 8 giosis tamen in corporibus firmam , vel per annos sbi figere
poterunt sedem. Exemplum praebent odorum atomi pannis in rentes diu . Ceterum, ne ultra, ac supra quam aequumst in hi sce moram faciam , meminisse juvat, vermes ubique in corpore humano reperiri, quam primum putredinis sese stiterint indicia; ut non immerito Iob Sapientissimus & Patient i sisi mus carnem suam undique verminosam esse dixerit. a) Sic in variolarum pustulis inventi sunt vermes : sic
abscessibus passim proflant: b) sic scabios vermiculi adsiunt.
sic celtici vermes Patronos habent quam plurimos c) Sic si iriplex putredo vermiculorum generationi confert: Co Me cap. repra v . per totum c. Sic in memorata v.) Pestientia, Ob ingentem animalium liquidorum scctorem ipse narium mucus vermibus scatebat . d) Quid plura Z vermiculorum aculei vivos nos torquent, mortuosque consumunt agmina, Ut adeo perminationem in malo Psi nitali satis familiarem non pr imaevam esse morbi originem, sed simploma merito suspicari posse se) videamur.
VII. Causis Posis conjunctis accensendam declaramus miram illam, quam ad coagulum habent vitiata liquida corporis humani, promptitudinem . EX spissitudine quidem cruoris, & summa qua pollet admissi jam lethalis fermenti ac re dine oriuntur obvia Pestiferorum Phenomena , R inflamma tione S gano renode Sc Bubones, & Parotides, & m ac ita diversae, & omnia quae Pese laborantes mala exercent. VC rum facile potest: intelligi quantum a recto veritatis tramite devient ii utcumque per illustres Medici, inter quos recensetur Γ Abba die st) qui nimio simplicitatis amore ducti, per
impeditam solummodo aut diversimode perturbatam sanguinis circulationem cunctorum in iij sce aegritudinibus apparentium phenomenorum ethiologiam exp*dire nituntur; Tam quam characteres varii, motusque diversi, vel discrepans in
209쪽
eodem mi asinate ingenium repetitis non confirmarentur periculis. Quis enim nescit, hasce inter atroces Pestilentesque particulas , quae solidis fluidisque aequh in sensit exitiosis , ac pernicioss sunt, quaeque gangrenos labem longe lateque spargere animadvertuntur, quasdam et se, quarum natura in tenuissima celerrimaque putredine dissol vente versatur; quasdam vero quae figendi coagulandique liquida gaudent virtute VIII. Hisce ergo & aliis argumentorum praeli diis muniti ,
censemus lanea, vel simili materia constructis vestimentis , mercibusque quamlibet lanuginem excipientibus Pestilens virus proprio tamquam domicilio in nidulari, propagari, & reconditum servari, vel in annos, posse . Contagiosam aeris cra sim , vel putrefactionem liquidorum, vel serminationem, fluidive vitalis lethalem concretionem, causam huiusce mali co-tinentem credat quisque velit, per me licet : Confer. hic β. I. ad vo . Dummodo non abnuerit seminium pesti serum Avelaminibus , operimentis, stragulis, Se si quae sint alia supelle stilia unda xili nave insecta, vel texta impingi, implicarique, ita ut occasio praecipua ampliandae Pesis non temere illa haberi posse videantur. Abditissimas, ut caeterarum I Crit, sic & P sis causas intro sipiciant, indeque corpori nostro applicent quicumque altiora sapientes occultissimas adorandi Conditoris leges penetrare gestiunt: Nos vero ingenue pO tius nostrae ignorationis consessione contenti, candide, ut lin ceros decet, fatemur, essentias, quIditates ut loquitur Si denhamm u) ac differentias constitutivas morborum precipue Popularium , altissimis tenebris ob velatas esse . Verum in ' eo laborandum est , & quantum potero , experientia multorum seculorum praescriptione tuta contendam; Psis causiam par- , tim in aere, partim in humoribus aegrotantis, partim in mercibus infestis quaerendam esse; at aerem sine mercium insecti O- ne nequaquam inquinari: per merces de in , dum Pesti traducitur, materiam contagii, quae est substantia activa , sorte salina, ex corporis animalis corruptela sola, in porosis mol-
210쪽
persuasum habemus; atque in eompactis c ompressisque laneis mercibus, quam diutis sime retineri, indeque merces eodem Pe sis fomite imbutas , & ad exteras Regiones delatas, si rem
Iaxentur, aerique libero exponantur, conceptum pestilentiale seminium e suis vinculis extricare, & sanis communicare hominibus .
IX. Hic autem non loquor de prima ignis Pestilentialis scintillula, ut neque de primo sermento, deque primo Pestis exortu: sed quodcumque fuerit dico, quod si commercia tollas integrorum, & Pese laborantium hominum , Pestis non secus extinguitur ac igmis non adjectis lignis; cujus quod superest, cinis habetur inutilis ad novum ignem suscitandum. Atque ut ignis & similia certam quamdam habent atruos θα-ram, qua sese in vicinia diffundunt, ita pariter circa corpora, quae Pe se tenentur, vel Pestilentia enecta suere, adest: aer, cujus auxilio in fanorum corpora immitti P sis possit, &s epenumero transit. Ita etiam in Pannis, aliisque similibus textilibus halitus quidam servantur, virus Pestilentiale qui valeant seminare. Quo dii inclemens ista corporum Atmo ob mra caveatur, pannorum , eorumque omnium, quae intra ean dem aliquo tempore immorata sunt, & eorum omnium, quae
aliquo modo Peste affectis suere consueta , usius probi beatur, vel saltem non nisi post longum tempus , & postquam puro aeri diu exposita, atque sic perpurgata admittantur: utique Pestis sa) non serpet , neque pervagabitur seren S. X. Quam facile lana , Gossipium, Pellet, & similia corpora venenatos vapores combibant, & diutius conservent, tri
stis s*pe docuit experientia. Imo si sun etiam Pestilentic cujusque historiam repetere, &considerare velimus, facile con stabit, ubique tamdiu, & tantum haec mala siqviise , quam diu , & quantum commercio, & contagio locus permissus est. , Sic Ceu uis Pestis principio mala non modo suere valde fremissa , verum etiam interdum & aliquamdiu prorsus extin- ,
ista, donec externarum mercium contaminatione, usque a 'deo Civitas vexari, & affligi coepit, ut postremo succumbe