장음표시 사용
221쪽
sutura est. Contagem vero Pestilentialem per salivam, e terosque intermedios liquores sanguini assu sana, dissicillimam,
tardissimam, rarissimam ratione contraria, quia traductio veneni incerta inde, lenta, pauca est. Infans e Peste languentis matris papillis expresso nutritus lacte nihil omnino accepit incommodi. Quod semel atque iterum experientia comprobavit. σὶ Venenum viperae degluti tum vim Omnem amittit, Docet Redius: b quid quod in postrema Mas ιμPeste canes, suesque vili sunt Pestiferorum emplastra sanguinemque lambere, imo extirpatas bEgris inguinales glandulas tabidas seminio Pestis, si ullae certe hae corporis partes asse servando perquam aptae sunto avide devorare, quin ulla Pe se corriperentur; Cum econtra bilis Pestilenti perfusa halitu , & venis sanorum animalium injesta praesentissimum P sis se tum attulerit. 6- Minime constare, quam speciem dissolutionis in liquidorum nostrorum oceano illapsa inchoet adversa infestaque lues. Diversa quippe in hominibus deprehenditur putredo a Couistio inducta: Alia enim cernitur in di euteria, quae Sipsa aliquando contagiosa est; XI i.) alia in me vem rea; alia
in Scorbulo; alia in Ulceribus; alia in Sphacelo; alia in fe- ribus maliguis, in V rio is, & Morbillis; alia denique in
Pse observatur. Satis erit-Medico, sanguinem halitu pesti sero tactum non certo & ubique coagulari, qu6d plerumque in eo pessimo malo tenuiores observentur humores, quam in sanitate: Pupulae dein nigrae non tam coagulatione cruoris, quam ejusdem corruptelam patefacere M videntur. Quamvis eX allata partibus abnormi contractione, nescio quid singentis
etiam potentiae, sanguini ingeneretur; sed quod ab eadem coiner supra vii. di xi. putrefactionis scaturigine profici sci certum est. 7. Proinde ab advenientibus extus , ut cum MVTorto proferam, Pesis radiis humores omnes animalis vitium contrahere
222쪽
trahere nedum posse , sed re ipsa vitiari semper: cum liqueat, luem Pestilentialem concipi per res e X ternas; communicari per aerem ut vehiculum: XVII. mum. q. traduci in alios per contactum corporum mutuum; recipi per inspiratum
a cute aerem Pesti serum Xul II. uum. q. E converso Cam-dem fraenari per separationem sanorum; cohiberi per venti lationem ambientis fluidi; impediri per combustionem supelle ictilium; abigi tandem per fugam, juxta illud:
Haec tria tabis eam tollunt a perbia Pesem: Mox , Lon Θ , Tarde; cedo , recede redi . Nonne enim qimaam venena rc perire est, quae Ovitia usque adeo insigni pollent, ut , quamvis corpuS non attingant, e minus humoribus insidientur, atque tetram fundant luem Z
a) Nonne experientia constitit , in illa Pestilentia a Ma fm 'ia descrip ta, supra j. X. levi admodum brevique exigua vestis contactu homines ut miserrime , ita sacili i me in pessimum morbum incidisse Z b) Neque alia subest ratio, quare
indusia aceto imbuta ad Psis venenum avertendum adeo expertae virtutis a Diomerbroe io censeatur, qui unica vice
obljtus aceti , Pese correptus est, ut ipse narrat. c)8. Nihilominus tamen quod Rei nostrae praecipuum caput est) lanam , & quaecumque e X texto vellere , vel simili materia in usus hominum consecta cedunt huic virulentiae , quam maxime obnoxia es e, peculiari quadam affinitate, qua laus, tabum , & omnia Lanuginosa istiusmodi & facilius contrahant , & altius imbibant. Sane clarum est experientia, Pe sis illud toxicum, lanarum chartarumque superficiei asperae inspersum , in remotas terras deferri, & appropinquanti ut mosphaerae exitiale sermentum, nocentissimamque auram in jicere. Posse tamen ex mercibus P se vitiatis surgere mi asma aliquod fluidissimum, mobilissimum, & aethereas indolis, quod vicina corpora polluat, & rudiorum pannorum villos interpositum transferri aliorsum queat, gratus ille licet, viro sus tamen Odor, quem Miserorum corpora spirant, aedim
223쪽
bus, aediumque parietibus asius soJ signiscare videtur: cum
illo enim fermenti Pestilentialis idea in aerem, ex aere de in in adsita, & disposta jam corpora repit, & contagii noXam infundit. Cujus rei ulterior ratio inde repetenda videtur, quod porosa cum sint corpora, quae Iuvata sunt , venenum facilius absorbeant, quemadmodum rarum habenteS pti oHem, seminio Pestis praeceteris obnoxii esse videntur; l b quod te lauissimum cum sit , R transpirabile pestilentiale venenum, uno as,8c similis fabricae res eligere videatur, in quibus, prS sertim si una succida sit, tenaci quas involucro ad brae scitusque adeo , ut nullis contrariis ventis , aut mutata aeris temperatura destrui, obrui ve possit, sed quietum inter vilmios silens , taceat virulentiam suam , donec arrepta occasio ne , magna obvios quosque clade assiciat; quod madidis in aceto Paunis veneni illius portentosium robur hebescat, XVIII. num. 7.) utpote naturae causticae , & Aeoliuae ; quod tandem CX empla non desint venenati halitus , qui singulari imperscrutabili cognatione corporibus quibusdam praeceteris conseratur. Sic fermentum pario sum optime traducitur per Inoculationem , si guttulae aliquot puris gossipio , linamento , lunape exceptae sanguini affundantur: sic leprosum virus vestis lunea avidissime exsugit, & sanis partibus communicat quae proinde comburenda ad morbi sanationem merito jubetur. l Quidni ergo Pestis semes poterit quoque per traducem ex pannis Ianeis, ubi sedem habet, pari ratione optime Valenti corpori immittit Quidni pestilentia Contagii soboles per contagem quoque vitalium succorum fluento noxam similem inferre Ρraecipue cum videmus corpora quacumque substantia solidiore & densore constantia , adeoque omnem aerem respuentia, nullam fe contagiosam asse 'tionem con-- trahere . Non ergo mirum, si laneos loculos, ubi melius recondatur , pestilens aura prae reliquis corporibus assectet, sibique a)Relation. de isc. ibid. p. m. 3.ή. b Sauctor. Aphor. cxxxv c Confer Ictines dictionuire tom. V. p. m. q7ῖ.
224쪽
bus strigmenta sanis foeta spiritibus in usus Medicos asservabant, ut plurimi venirent: a) quanto truculentius suturum est virus , quod fumanti e cute morbida assurgens, in Ianeos molles villos ad contactum positos haereat oportet, inibique sileat, dum in obvios incolumes simili hosce virulentia veluti suis e latibulis excitatum, & calore exculsum in vigoratumque , assciat . 9. Causas communes non naturales, imprimis aerem, non sibi innato insitoque pridem veneno, sed accepto & adventitio vitiari; tum quod a finibus cujusda in civitatis v. g. prΟ- bibita lana , aliisque utensilibus, nulla tabe, nulla ve Pese corripiantur homines; tum quod priusqua in pra bic si iii )occultatum in supelle stilibus Contagium Urbium vestibula penetret, nemo Pesie affici seleat; alliciatur tamen eo ipso sane temporis articulo , ubi in eodem loco , non autem alibi; incendium de foris adveniens exardere incipit; tum quod eumdem aerem animalia hauriant, quin Pestilentiam concipiant; tum quod aer flante vento mutatus in Urbibus jam insectis secum duceret omne inquinamentum, Pesemque deleret , quae tamen in illis locis perdurat donec extinguatur
utensilium ceterarumque rerum commeatus, per quas aer Ob errans corrumpitur. Sic ergo cum Sauctorio tenendum est:
Res Pesie insectas , ait, b) in sicere . . . . norique insici halitu
supellectilium. Quis enim ignorat, ut mod6 ostensium est, CorolL 8. q. xv I ii. sevissimam hanee homines depopulantem luem ad remotissimas non raro Plagas de vestiam fuisse, miseri cujuspiam non solum ejusmodi tabo putrestentis arpulsu, sed brutorum etiam, vestium, utensilium, chartarum,& similium commercio, in quibus venefica aura concludere turi Nonne, ut brutorum pestem prodam, bubulcus ille, qui morbosis armento postquam Operam dedisset si iam , prie sepe
aliud ingressus, ubi optime valentes boves stabulabantur, cJ
225쪽
omnes eos Peste , quae vestibus ipsius adhaeserant, corrupit PQ er supra hic g. x. suod si quis aliorum testimoniis usii'bere nolit sidem , inquit Massarias, faJ adbibeat experien-
inc, q/tic ut suam magno ctim no pro malo non confiirmares, quamplurimos commercio eorum , qui Peste laborant , ope- numero facito contaminari. An Pesilentias nostror m tem
forum ab antiquioribus diuersas esse credimus Z muti gravi mos , di solerti mos homines ta supirii di bardor fuisse exi simemus, ut rem illi non anima perterint , demo rontibus , pel feri unicuique patentem, σ manis ii sinam i Li quidem tam abes ab omni tum seritate , tum verisimilitudiue , quam uod maximὰ . Hacten us ille. IO. Minime mirum esse, de fallitate Contagii opinionem plures habui de Sectatores, atque de timore, & terrore ingenti, velut Pestis causa primaria, in Scholis sententiam viguisse, quam in Oratione solemni in Mon spellienti olim habita Illustrisis imus Chiron au si non primus tenuit, b) at saltem primus omnium evulgavit, & Omnibus dicendi priestigiis, lenociniisque tueri studuit. Non mirum , inquam, videri in illis prie sertim Urbibus pestilentiali jam incendio flagrantibus , in quibus Spectrorum ad instar, Medici rostro praegrandi , vitreis oculis , inepto pileo , vesteque ta lari deformes, dum nimirum sibi prospiciunt, pluribus exitio sunt , ipsisque bona valetudine fruentibus te non modo formidinem , sed & mortem ipsam consciscere solent . Neque mirum praeterea in talibus hominibus, in quibus singulari quadam corporis idios cra a pavor ad eundem gramdum assurgeret, ad quem Pestilentialem malignitatem eve hi posse, eredibile est. Notum enim est, terrorem non modo esse morborum causam, M verum etiam fmplomata Pe sis cum effectibus terroris moerorisque , qui immediate &primario nervos impetunt, convenire; atque inde tenuem, &stupendae exilitatis vaporem Pestilentialem in nervos incitatum omnia moestitiae mala inducere. Ff II.
226쪽
I I. At vero certis adeo, firmisque argumentis ContagIum hodierno tempore . fultum esse, ut conspiciendum se cuilibet vel reluctanti ultro in rat, ipsaque migratio transesulioque apertissime, & invictissime tam oculorum , quan
mentis acie conspiciatur. Amplectatur quicumque velit opinionem contrariam, q. xv Ii I. uum. lo. sibique de suavi ho co, invento , seu potius. gratissimo mentis errore congratule tur, modo sequentes nobis rationes evolvat . Qui fit nempe, ut Hypomndriaci diutissime a morbis immunes perstent, quos diutissime timuerunt, si terrori tantum insit virium, ut morbos, qui visi de sormidantur, creare valeat Z Qua ratione contumax Lues in constantiis mos Senecα Sectatores, Sapientissimosque Viros altissima mentis tanquillitate fruentes grassetur nihilo secius, omnemque firmi paratique animi vim,& isti t iat omne robur eludati Cur in Bovillo genere, a quo omnis prudens eautio, omneque conservandae vitae studium abest, neque adesse tantus pavor possit, infanda videmiari tantam stragem edidit, quae postea cuncta propemodum Armenta delevit Z Confer Me q. xv I II. Coroll. 9. Unde nam remotae adhuc ab: hominibus Pestis, neque imaginatione adumbrati mali, in omnium tamen primo correpto homine sagelli timor, & infaustum omen exortum est i Aliam ergo comminisci causam Pestis oportet, vel naturalia phenomena, sed
intricatissima nostro ingenio metiri, atque eruere, quod negant tamen esse Sapientis. II. Quod cum certa & indubitata experientia innotescat, praefatum coutggium de Isset, lanuginosa quacumque supellectili in Sanos transmitti; pervincatque notissima rei veritas , Pentris nulla ratione , quam per traducem, disseminari, propagarique, inde clarum esse, communicationem istam trifariam contingstre posse, & debere: I. Iu disicus: interventu scilicet aeris, in quem morbida corpuscula vibrentur, etsi nullis sensibus obvia . Sic magnes Odorem nullum praebet, copiosa tamen emitrit effluvia, quibus serrum attrahitur : Sic Amuletorum , in eo de quo loquimur morbo, vii tutes fida experientia constiterunt, non alia quam halituum emanantium praestantia explicandae: Sic conclusius stragulis ,
227쪽
vestimentis, aliisque rebus , vel locis, aer pestilens apertis
hisce, corpuscula pestifera & contagiosa sanorum corporibus ingerit. Confor q. x. a. Per fomitem'. iacendo scilicet in iisdem linteis P se decumbentium , induendo easdem vestes :Sic Boves pascendo herbas corrumpunt: sic animalia odorando infectas faces, eandem labem concipiunt: Sic tactu me elum morbidarum homines, velut fulmine tacti, illico concidunt . S. Gutins immedicto; in quo liberrima, promptis sima, incoercibilis, & summe exitialis est veneni pestilentialis emissio atque traduectio. Sic praepostera ulcerum, bt bonumque. pestilentialium contrectatione Chirurgi, Peste la borantibus obstetricantes, luctuosa experientia sepissime cecidere : Sic immunes alias, is tu simodi maligna aura Conjuges imprudenti coitu Leva Lues jugulavit. XIX. Cout uti in Lauro corpore praesentiam, ejusdemque
eruptionem , & in Sanorum corpora transitum verissimis rationum praesidiis comprobatum dedimus; ejusdem propagationis modos pro virili perlustravimus, evicimus. Praeterea Pestiferi seminii naturam, qualitatem , agendique rationem, quantum nobis per phenomena licuit, post experientiam indagavimus, eruimus, dilucidavimus. Demum enucleavimus, quibus viis virus illud e letur, ceterisque affinibus rebus pro festum in sanguinem commeare possit. Restat modo detegere, quo pacto Pestis, ejusque fermentum fana diu aliquando latere intra Mercium, Durarumque sarcinarum infe etarum interstitia sine noxa possit. ' XX. Jam dudum experientia compertum exploratiumque
est, & tristissimis exemplis comprobatum, virus Pe silentione
corporibus coercitum clam interdum silere ad multos ausias, eaque ratione ad longe disis ita loca, Mercaturae ope; rransfer . ri . Praeterea ubi primunt sopita, Pestis credebatur, vel nulla.
adesse suspicaretur, I sex instar sponte repullulasse, A gigantes passu, incredibilique deleritate' propagata legii ur, viresque simplisse eundo: neque hac de' re pericula desideratitur. Sic variolo in seroeeutum in seram aetatem differtur ,
atque abditum, & texturae sorte corruptarii in rerum infixum,
diutissime absconditur, in tempore emersurum, & lethali
228쪽
2O suo robore innocua mortalium corpora invasurum: Sic virus drophobiram nedum per multos a morsu dies, verum etiam aliquando per plures annos sopitum manet in corpore, priuGquam vires exerat . Mira sane observatio fui obiter dicamqhac de re extat , quam mihi in familiari quada epistola gallice transmisit Uir humanissimus, mei amantissimus , Uni versii talis Mono Genris Medicinae Doctor, & Medicus Avenionensis , nomine Gaulier filius , quae latine versa sic se habet: Muo l7 3 . Vnse Ianuario o Lutetiae Pari orum - Cum Trioblinarches Principis Rhoto madensis diu petitam Paren'tibus Vir eluem tu uxorem duxi et, celebratis nuptiis, Spon-Gam in cubiculum ducit. At sis ingressus Ille puellam sub palpaturus , crim , luctuiά in rabiem se a , ct ex blandi liis in furorem obreptus , Sponsam deporat. Fremit , fri detque Misella, d, horrendo ejulatu aedes complet. Dum su tem accurruut trepidantes Serporum greaees , ct in thalamum ultro penetrant , mirum distu non Spons humanam erilem, sed spectrum informe uncinis petati luceratum, DI tum partim Poratum , partim cruento is mi eranda clade exesum confectu ue , non sue lacrγmis , supent . C in au Princeps obsonatorem illicὰ morti dari juberet , iuuc opportune mentem subiit illam jam pridem a cane rubido mor
Itaque virus jam a longo tempore occultatum , aestro vene Teo exaltatum, vimque suam exerens, luctuosi spectaculi causa suisse videtur. XXI. Fuerunt qui innoxiam nostri veneni asservationem in Ianea superficie negare ausi sunt, putaverintque , Psem
limitato plurium annorum decursu , ita tamen ut 2 S. Vel 3O. annos raro excedat, reverti, & denuo absque contagio vestium, aliorumque in animatorum corporum commercio grassari: Id quod motui telluris in vortice Solari quoad poros declinanti adscribunt . fa Sed futilissimam , & stultissimam
hance sententiam dies clarior abunde delevit. Verum non ,
possumus, quin indignabundi in illos invebamur, qui bilem
faJ Ap. Munget. Biblioth. criptor. l. X. lom. 2.p. m. 62.
229쪽
animalium sanguini affusam Pestem primario communicare, volunt ostendere. o) Hisce enim difficillimum foret expli-sare permanens & stabile in illo liquore pestiferi tabi flentium; ut quod e sanguine derivatum , & in ipsum denuo
repens, & naturali jugique circulationis orbita quassatum agitatumque , susdeque motum, inversum loculamenta nulla habere, vel servare queat invia in accelsa, quibus veluti totidem pyxidibus partes sermenti Pestilentialis incarcerentur
retineanturque, ne exhalent in auras, aut ne aliarum mose
Iecularum vinculo sconfer supra AvΙΙ I. num: q. J tandet
XXII. Sed quid opus est figmentis, quorsem abditiorem
hujusce effectus originem inquirere catagimus, cum ex cer tissimis feralis istiusmodi natasmatis notis quinio dilucidari, solvique polse , videaturi Putamus equidem, diversias esse rationes , quare sopitum diu obdormiscat innocuum in Icus Virus ; diversas quoque causas, quarum auxilio ex insidiis tandem erumpat, magnam hominum stragem editurum . XXIII. Forsan ex parte virus, quod latere in supellecti libus supponitur, necessarium illud videtur , ut sit nimia quantitate collectum. Virus enim tanto fortius & efficacius aget ceteris paribus, quanto magis abundaverit. Hinc quo plum res sarcinulae, merciumque Ianearum fasciculi eadem insectione correpta fuerint; quo plura hominum corpora iisdem venenatis partibus amata, eo terribilior insurget caedes; nerque aliam excogitari posse rationem sentio , cur in Populosissimis civitatibus Psiil utic crudelissime debacchari soleat, corpora depascendo, dum de domo in aliam , ex iis in viscos , e X vicis compita, plateasque proserpens, rapidissimam struit perniciem: Major enim hominum infestorum , stragulorum , aliarumque rerum, quibus insedit virus, pars & numerus pro Potis pabulo, eoque in dies ampliato , merito habenda sunt. XXIV. Forte ex parte ejusdem veneni requiritur, ut si non si multum, at saltem nimis acre summe exitiale.
230쪽
Namque virus eo magis efficax , & actuosum se iurum est celeris paribus, quo tenuius, acrius, subtiliusque erit. Quod ipsum ex triplici sonte repetendum censemus. I. EX nativa temperie aeris: Sic in Regionibus serventissimo Soli ex pin itis contagiosa lues semel concepta nimio loci calore ita adtenuatur, ut salubritatem loci perpetuo infamet, fatque ex e demico morbus sere Endemicus: confer hic supra β. II. proindeque Mercium ope importatum malum hisce cognatione quadam adrigitur atque ita implicari consuevit , ut perdiu cum sua, quam primitus eontraxit , malitia in lanx , lanearumque rerum poris occultetur. 2. Efferatur reconditum virus ex diuturnitate elapsi temporis, ex quo utensilibus inhaeret; quemadmodum in illis mercibus videre est supellectili-.busque, ubi jamdudum exhalantes perniciosi & contagiosi halitus somno velut soporantur. Sic superius vidimus in illa officina, de qua Fauo pius, q. X.) diutissime laneas telas, cum clauis fuissent , eadem patefacta aerem in seci isse , &obvios quosque extemplo corrupisse : Sic Pestiferorum conditoria calce Obruta, & cementis obfirmata , caute custodiuntur in saecula, ac capitis poena prohibetur, ne umquam illa pandi reserarique valeant. 3. Invalescit virus ex mercibus agitatione qualibet indiusta; quo fit, ut obdormiscens, sparsaque inter pannorum Ianarumque spatiola villosa sermenti malitia excitetur, & collectis viribus truculentius Mortales insiliat. Sic in Gemia sales non pauci disjuncti, nullo nocum mento, conjuncti vero maximo sunt: Sic in P se Bosiua , contagium a bove Pannonico contractum non antea in vicinia Psem inter Armenta dilseminavit, quam ubi incommoda navigatione, pravoque bestiae halitu audius collectusque so- mes sum cientem veneni illuviem congesserit. a) bic cadaverum P se de natorum emanationes frigidae cum sitiat, nul love calore motae, non adeo periculo b) censentur. XXV. forti ex parte aeris non quaelibet constitutio dele