장음표시 사용
251쪽
& undique supinatis tenerrimis villis irruentem impediat, ut minus de praedicta a mosphaera calida secedere, abripi lue de corpore possit. 6. Si caloris vires ex majori ejusdem coacervatione, vel smili partium ignearum, & magis agitatarum quantitate de sumuntur; a) liquet compressum, collectumque intra lanea interstitia, minusque dissipatum ignis principium, adeoque
ultra aequilibrium solitum cum aere externo intra Ianae eiu sedem utriculos residens magis condensari, conculcari, concentrarique in lana, quam in linteo . Proindeque expansivum caloris motum magis persectum iri , atque a lanae partibus elasticis repercussum, donec novo caloris additamento, &parciori ad superficiem extremam aeri continuam ejusde Irta, ignis dissipatione calidissima evaserit lana eodem temporis momento , quo linteum calere censemuS, eaque ratione corporis cuti calorem ingentem communicandum sore laneo vestitu consequitur. Multiplici ergo de capite, sive ad imminutionem frigoris, sive ad tuendum vitalem corporis calorem , omnia ex una iis quae ex Duo fiunt praeponenda esse,
VII. Ex hujusmodi nostra propositione sui.) colliges, maxime interesse, qua quis veste nudam carnem in quibusdam morbis foveat, arcteque contineat; atque laneus interulas,& cuncta lancinos pallia in genere praestantiora es , ubi expansivus liquidorum frigidorum motus desideratur; quandoquidem frigidi in arctum redigere, calidi vero rarefacere est: utiliora etiam, ubi derivanda aliqua morbi retropulsi ad cutis aream materia est cum laXatas calore partes animalis, velut commodiori se 'a via, dum liquida irruunt, facilius occupent; hinc in doloribus culaneis, & adstarum muscularium partium, tumoribus aquo frigidis in materiae intus revulsae inetas , in debili remissoque e X ternorum artuum calore , in cutis horrore, rigore, asperitate, in e barae lapsi, in morbis frigidis ossium, nervorum, pudendorum, pectoris, capitis , in mensium a frjgore suppressione ; in congelatione
252쪽
illa membrorum corporis, quae calore tamen vincitur; in hisee omnibus, inquam, casibus, affectis, locis, Dua cum fructu adhiberi poterit. Utilis quoque habetur, ubi attractio ad cutis universale organum excretorium noxii cujusdam liquoris indicatur: ubi humorum quaslibet ab internis ad externa corporis loca, tuta, emcax, iucunda, & abbreviata derivatiocritica exoptatur, commendandae Guae sunt, si optatam curationem aveas . Praeter haec clim calor in omnibus morbis ,
ubi solidorum flacciditas, & fluidorum lenis fermentatio pro
euranda est, conveniat ; vestes Duer in similibus affectionibus culaneis utiles & necessariae merito putantur. Rursus , cum ipse calor vitae insitus plerumque non sum ciat producendis effectibus, qui in sanitate occurrunt, ut cui aemris ambientis frigus obsistat, effectumque ejus superet; tunc enim vero inter externa, quae impetum frigoris avertant , & applicatu externo calorem internum custodiant, aut quoquo modo adaugeant, nullum vestibus uneis, & denudatis lacertis obvolutis emcacius inveniri potest remedium.
VIII. In hisce vii. S aliis consimilibus morbis, facile,& tutum in Ianeis munimentis prae sidium est, ut quae linteis vestimentis firmiora, & densiora existant, quaeque proinde adum caloris exhalantis effluvia ingrediuntur , earumdem lanarum elementa & fibras concutiunt, inque vibrationes majo res, & constantiores agunt; quae quamdiu perdurant, tam diu intus coercitum calorem e X agitant, & effectus in corpore practantissimos edunt. Verum aliam hic variegatae lanar con siderationem, & diversam colorum imbuentium causam , ad caloris genesim, S durationem advertendam patet Boorba piana oracula contemplanti. Scire enim reseri, ignem caloremque corporibus nigerrimis exceptum in iis haerere diu tius: Talia longe citius calere ab eodem: Imo & sortius quo que incalescere per ignem: Brevissime, omnia nigra corpo ra multo facilius ab eodem igne incendi, inflammari, ardere, quam alio colore praedita. Verum reliqua corpora, quae dis simili colorum varietate fucantur, semper eo tardius calore concipient, citi sisque refrigerabuntur, quo ad colorem albidio
253쪽
diorem aeeesserint. α Quamobrem in prax; accurate dijudi
candum est , quinam colores inducendi sint pannis Icuris, ut sciatur quis inde effectus suturus sit, quoad vi in calefaciendi corpora eorum , qui hisce vestibus utuntur: Dum enim per applicationem Pannorum leni, miti, & facile destinenti calore opus est, vestis gestanda candida niveaque, quae immmodici fervoris aestum Optime temperet: Dum ver6 per ca lorem compacta, & affatim aggesta liquidorum moles vegetius solvenda est, timeturque, ne levi de causia humores iterum cogantur, atro amictu corpus coercendum est , quod Mnimiam caloris potentiam incidentem combibat, eamque quisu diutissinae fovens, torpenti intus liquido per cut an ea oscilla dispensare valeat. IX. Quamvis, ut verum fatear, nonnulli casus in praxi Occurrere solent, in quibus nec a pannorum laurorum, liu trorumor densitate, neque ex colorum numero metiri possit Medicus , determinatam caloris externi essicaciam, quae me dendis calore morbis quibusdam apta esse videatur. Apposite in rem nostram inquit Pec linus: Et pero siunt ejus verba) iu determinanda coloris specie plurium quoque inter est , qua quis utatur, δ' uetute imprimis experi utis, guc fo 'N- tum cutis buωore pue s mittat. Vidimus enim , ubi omulum usus f Ura leuis ui e σt, tu Pecis a quadam materia, is eburix duplicatae, iam σωπ di ρο i α, jum empore icς ροὰibu u munimento justum illam coloris gradum re riun fuisse. Illa volucris arcticae lanugo insignes habet , is plaNepec tiares calefaciendi Pires nune Galubres , nunc in lubrci Uiut enim inter pluwaram necies nulliae reperiuntur caloriferpando Getendoque magis idoneae , quum hac ipse , tum N c
calor ille t 'oppidui uimium atque densus , offendere sol tDispno j cos, ct puratam jam ante respirationem magis c*osperare . Luanta etiam cum folicitudine coloris species spe queri, edi disin tui in morbis debeat , illa mutandi neees fluidocumento es: Iuando enim omnia , telex ustissima frostro
254쪽
Ddmota smit aliquando in certa pellis persitae reperios , quod peram specificumque , ilii morbo profuturum calorem foet eat . Nolupimur ubi remedia spiritu a , ct emplasica defuere tu certa Ferarum , volucrum pene resedisse medendi benefici : pos Pilorum tricae , perplexa super
ci I , texturarque genus caloris ingenium moderantur. a)Hactenus Pec tinus.
X. Propolitio secunda: In frictionis ne eotio lanea corpora linteis, alii ue praestautiora , ct efficaciora sunt. Demonstratur: Priusquam speciali orem hujus rei inquisitionem ratione , R experientia comprobemus, atque melio rem esse lanam in fricandis corporis partibus ostendamus; ere est de frictionis natura, eiusque effectibus , nostram, qua liscumque fuerit, sententiam deducere: maxime cum inter Recentiores Bellinus , & Gorterius hac de re multa protu lerint , quae rationi non congruunt sanae; nonnulla quae experientiae contraria reperiuntur; alia autem Ata, ut aiunt, pede pertransierint, quae necelsaria ad fricationis Medicae theoriam , & scitu maxime utilia viderentur. Itaque I. vulgatum hodie est: Per frictiones feri successivam , & repetitam saepius vasorum mollium compressionem, & relaxationem, ita
ut frictio non niti alterna quasi pressio, & relaxatio partium corporis esse videatur. Ita sentit I a pieten; hJ Ita Gor-terus in Sanctorium, c) quamvis in suo Compendio clarius rem, sed semper ad propositum argumentum paulo obscurius explicet. M Ea de causa statuendum est, non quamlibet almternatam constrictionem , R dilatationem vasorum cutis ideam frictionis includere . Dum enim super eminentes aliquas, per dorsum manus e Xcurrentes, venulas digitum V. g. , Vel alteram manum alternis vicibus calcas, iterumque remove S; certe alterna digiti manusve ad illa vascula applicatione eorumdem cavitas per vices comprimitur, coarctatur, & dein
255쪽
relaxatur, dilataturque, quin ullus frictionis conceptus offerri
menti videatur. Requiritur ergo, ut manus vel ipsa sola, vel panuorum adjumento , per certum spatium supra determinata cutis fricandae loca eat, redeatque vicissim, modo per idem planum semper decurrens ad e X tremum unum accedat , momento mox recedat, & alterna pressione in molles canaliculos gravit et, vel eosdem stimulet. Sed interdum nequaquam Occurrit itus ille , reditusque potentiae frictionem exercentis, ut cum frictionis iter ab eodem semper termino
inchoet, atque versus eumdem locum eadem directione contendat. Exinde patent duo: primo nempe, errare illos, qui ex Amontovi principiis sa) frictionum in corpore nostro emcaciam ex pondere , & velocitate vis, quae frictionem peragit, deducendam esse, opinantur. Si quidem parietes canaliculorum intus levigati sunt, nec ulla asperitas in illis corporis animati reperta umquam est, quae cum rigiditate corporum durorum& immotorum comparari mente valeat. Verum, cum in 'Desionis exercitio non adeo pressio perpendicularis, quam instrumenti fricantis pressio per singularem partium superficiem alternatim obambulans consideranda sit; rectius sentiet ille, qui frictiones in corpore animali, non in ratione ponderum solum , verum imprimis in ratione superscierum contempla tur. Secundo, errasse Bellinum, qui de frictione edifferens, b) eam motui unius manus supra alterius dorsium validius appressi, & mox ablatae comparavit ; indeque huiusce mollis, R ejus, qui in frictione adhibetur, aequalem effectum esse, voluit. Quippe si caro, cutisve tempore frictionis sedulo introspiciatur, nudis oculis patebit, loca, aut vasorum quae sti' cantur plagas pertinaciter albescere , quin ullo rubro colore suffundantur; ut contingit in illo motu, de quo B uinus. Verum quidem est, cessante frictione, candidos prius artus, ab expresso purpureo liquido nunc rubescere per sanguinem in ipsos confluentem. Uerum hujusmodi apparitio minime confundenda est cum signis frictionis, sed cum effectibus;
256쪽
jorem , vel minorem , aeque vero ac durat motus , diuturnam in partibus, quae actu fricantur, producat. a. Et prosedio sive per idem spatium, atque eadem to ca per vices fiat corporis fricantis excursio; sive ad eumdem locum frictionis momentum totum dirigatur, perinde me uti idem videri esse debet neque enim ulla vasculorum Huni patentium vera relaxatio concipi, dilucidarique inde poterit. Nam ponamus, alteram V. g. manum alteriuS dor sum fricare per eamdem directionis lineam, ita ut actio e X- cursus ab digitorum basi incipiens semper superfidiarias illac reptantes venulas cor versus, vel si minitatem cubiti comprimat: tunc enim vero habebitur primum fri Visiuis exemplum, ubi alternatim manus apprimit venas, & vicissim ab illis sese retrahit, quo frictionis motum ab eodem loco or diatur. Neque negari potest, desinente manus compressio ne, venenosos ductus, qui prius inaniti evanuerant, nunc vero assurgere, & tumere. Sed quo tempore relaxati cutis
canales , & a pressione liberi apparent, jam frictionis motus desiit; quamobrem rite distinguenda istiti modi relaxatio est, ut probe distingui debent effectus ab ipso frictionis motu, ut
causa a junt occasionali, oriundi. Rursius si siti per eadem manus convexitate gradientes canaliculos fricando, itu redituque perenni, & numquam interpolata actione eosdem urgeas,
atque nunc pressionem versuS cor, nunc recedendo autem
versus digitorum basi una capitula concites: In simili quidem casu partes illae, quae immediate ab siti perincumbente manu , digito ve successiive tanguntur, magis prementur iis, quas manus, vel digitus reliquisse supponitur; verum posteriores numquam flaccescere conspicies, ut spatium non dicam ana plius , sed ne quidem strictius, satisque pressum adventuro liquido concedant. Quia nimirum per imminutam illam successive compressionem sanguis in ea vascula irrumpere cernitur, sed totus ille vasorum trafius alterno itui & reditui objectus albescit, & finita imo friectione diutius alborem retinet . Cogita interim, digitum, vel manum fricantem ab digitorum basibus versus corpuis moveri, oculosque ad tale
257쪽
experimentum converte; videbis sane, postquam manus ad earpum peracto cursu substiterit , vasa inter manum , & disitorum bases sita, complanata, distracta; cutem vero super-
obductam candidam, quae tamen manus contactum confirmationemque effugere universa: earn lem dein manum indidem
retrogrado motu ad digitos, eodem perseverante frictionis motu , si agas , liquido cernes vascula extima carpo propiOra, quaeque jam fricans manus deseruit , quamvis minus cal- .cata, nihilo tamen secius contra fia,& albo velut circulo superinstructa , R eadem , quae in altero casu , similia. Ut plane constet, vascul Crum partis, quae eunti redeuntique gradariam actionem experitur, numquam sufficientem dari rela-lxationem, qualis a Summis illis Viris perhibetur, X. num. I.)quaeque tanta sit, ut impedita prius liquida, nunc vero liberius moveantur in spatia liberiora, & affluxui magis expo-biita: Nam pergente frictione, ubicumque illorum locorum tam pressio , quam contractio va rum perseverat . i3. Demonstrata continua illa Cynalium pressione , in qua praescribendae frictionis Medicae ratio tota consistit, X. num. 2.)certum eruitur quod inquit Gorterus: Repetitus frictiones versus eumdem locum promopere eo persiis direPDonem ,
impetum liquoris. uJ Sed non adeo comperta sunt , quae in eodem paragrapho praemisit; nimirum quodue frictione; si,
an itu , reditu in vasis paseulis carentibus, totum im se iant , quantum promovent fluxum ; in passi vero valetulis, ins rectis saxum promovent, secundum si um Pu uiui um . obi . num. S.) Ut enim exemplo jam memorat O , & cap- . to jam , facileque a quovis capiendo in venis quae sunt va- .sa valvulosa per dorsum manus transeuntibus , periculo X.
uum. 2.) utar; quo tempore manus ambulatoria pressi ione . t Ver SuS carpum easdem perfricat venas , majorem liquidi copiam versus loca ampliora quidem deducit, sed . versus loca svalvulis intersepta, & valvularum laciniis impedita determinat : Inde copiosior liquidi moles, cum non possit aequa Velocitate ferri antrorsum, qua parte a manu urgetur , tan-
258쪽
tum abest, ut integra sua vi in anteriorem liquidi columnam impingat, eamdem promovendo, ut potius ad latera venarum reflexa , harum dilatationem immaniter augeat . Dum autem contrario due tu revertens manus venulas juxta
aliam directionem , R ad earumdem principia premit, quo niam in eo casu liquidi cylindrulum contra posituram valvu larum trudit, ejusdem motum non adjuvat , imo impedit ,& magis quam in priori cassi: Quandoquidem arctatum ita a manus superstantis pondere liquidum neque contra suum cursum retrocedere per vasa angustiora squalia sunt venarum principia valens , tanto sortius laterales canalium vias quaesturum est quibus effugium paret; seu, quod idem est, in ulmto majori nisu vasculorum continentium parietes dilataturum est: Hinc ocularis inspectio est, pergente motu frictionis,
quae in conversa v. g. illius extremitatis parte fit, venarum,& cutanea propinqua loca versus digitorum capitula magis, quam in aversa ad carpum parte tumere inflarique. Si in super sumamus canaliculorum valvulis carentium seriem, sane illi cylindricam , vel conicam divergentem , vel convergen tem figuram adepti sunt. Si olivdricam, & ubique aequalem diametrum obtineant, certum est, accedente frictionis presisone, postice accedens liquidum propter vas subsidens presisumque non modo non promoveri, imo in motu cohiberi; sed anteriorem liquidi undam a manu v. g. perfricante cir cum veniam , atque in eandem sibi aequalem canalis sectionem uberius amuentem e 6 aegrius transituram esse, qu6 remanente eadem diametro affatim, & majori cum impetu propulsa suerit, perinde ac si eadem cavitas semper decrescere, S suxui liquoris reluctari supponeretur. Si Conicam di- pergenteis diametrum admitta S, eoque versus per frictionis mechanicam liquidum adigi statueris; certum quoque est, illud inde non aequali ac antea facilitate fluxurum: Hoc enim ipso quod canalis in latiorem aperturam dehiscit, accidit,
ut per frictionem pulsa liquida cylindrus, & ipsa minoris diametri in aliam , & anteriorem fluidi , cylindrum maioris baseos ex suppositione illi dat arietetque .: Cum vero cylindri ceteris paribus sint ut bases, magis resistet antecedens
259쪽
cylindri fluidi columna maior quam pone sequens; seu clarius e majorem haec ad fluendum resistentiam offendet. Si vero quod postremum erat frictionii ope liquidum conetur es fuere ex ampliori loco in angustiorem, seu quod idem est, canales animalis, ubi instituitur defricatio, couuw conperge rem re prs sentent; compertissimum simili in casu erit, liquidi molle culas nedum ullam ad circulandum promptitudinem nancisci , sed per illam frictionem sortius inter se ad has re-re , compingi , & immeabiles reddi. Quandoquidem cono cou-
ver ente difficultas ad motum non oritur ex eo, quod diminuta sectione , plures quam antea globuli fluidi tangant latera illius canalis, ut hucusque ab omnibus creditum est,
S ab ipso Holis io prolatum. o) Id enim impossibile videtur. Quo enim tempore fibra circularis in arctum coacta ducitur, circumserentiae ambitus minor, loca peripheriae aliquido transeunte facta pauciora evadunt; unde sphsrulίe liquidi: tranantis, & puncta canalis interna lambentes pauciores numero futurae sunt. Itaque strictiori roddita diametro,
ideo dissicilior fit particularum fluidi excursio , quod globuli
qui ponebantur in circulo maximo cavi coni liquidi nono nes adligre re pergant in eodem circulo , sed inde ad axis Ita reflectantur, ad contiguos validius premantur, cum hisce coalescant, molliter suffricentur , figuram mutent, & alia similia efficiant, ex quibus compactio liquidi summa posteriori columnae resistentia , R ingens particularum attritus oritura sunt. Cum autem in Frictio ve, de qua est: sermo, copiosior solit 6 moles succorum vitalium , angustiorem cout cou- pergentis locum invadat, paucissimae sane mollecuta later cula tangent ; major autem pars globulorum ob loci stricturam , & ad cedendum impotentiam, in se ipsam pressa redibit, magis constipabitur , R adveniente nova sanguinis unda in signorem a fictum patietur; unde summus adtritus,&pro hujus ratione increscens ad motum difficultas. Quae ergo ad naturam Frictionis indagandam , & effectus eruendos
commentus est: Gorterus, parum rationi congruere viden
260쪽
tur; quibuscumque demum; & cujuscumque generis, & figurae canalibus animatis applicari concipiatur actualis stimo'
Quoniam ergo probatum est, i supra a. 3.J partes quae fricantur, quomodocumque fricentur, dum successive premuntur, numquam a pressione immunes eXistere; non possumus, quin merito de veritate propositionis Belliniunx addubitare, qua per frictionem adaugendam esse velocitatem sanguinis tueri conatur, perinde ac a venae sectione eandem ingeminari compertum est. s) Credit namque eximius ille Vir, dum frictionis tempore a compressis partibus in alias succedentes instantaneus fit transitus, nonnullam comprimi ; alias autem a pressione levari; quod tamen falsum est. Cum etsi in simili motu per instantaneos gradus fiat partium renixus a manu v. g. loca, quae potentia dimisit, quaeque primo instanti perfricuit, aequata, R depressa cernuntur; proindeque in illa utcumque subsidentia minori velocitate sanguis devolvatur Oportet, ut potius ejusdem transcursius elanguescat, quam promoveatur. Non sc autem in Phlebotomia , ubi in columna sanguinis, qui aperta vena emittitur effugitque, nullus pone sequenti cruori obex occurrit: ut sileam, solutos
dilaniatosque per lanceolam vasculi parietes exilienti liquido ita obedire , ut nulliust affrictus, nulliusque coercentis potentiae molem opponant. 35. Quibus p non stratis, & repudiata Recentiorum Opimnione de alterna vasorum corporis in frictiove, remisisione,& contensione, indeque profecta sanguinis decurrentis celeritate: Opinamur ipsi, frictionis momento nihil aliud accidere, quam successivam parietum vasorum , quibus impri mitur itus reditusque potentiae prementis momentum, attritionem talem , ut continua fiat abrassio partium, sive illarum, quae frictionis efficaciae subjacent proximius, sive quae remotae sunt; cum hoc discrimine, quod actio abrasionis cre- stat pro vicinitate partium in loco frictionis. Namque loca dum fricantur, eorum vasa quasi exinanita , lateribusque ad