De lana rite in secunda, et adverse valetudine adhibenda ... Adiecta est ... dissertatio de usu, et abusu chocolatae in re medica, et morali

261쪽

sese appressis evadunt , ut interim solita fluidi eopia longi

imminuantur. Jam vero eat redeatque manus, & frictionis reciprocum motum absiolvat. Quid inde futurum conjicies ZIdem sane ac sii Liisa in insensibili motu ad serri superficiem successiva & alterna transmigratione duceretur: Totus nam ' que impetus, & momentum limae in metalli proximam faciem

insumitur, quam illo mechani simis deradit deliminatque, quia interiores ferri objecti partes aliquid patiantur. Sic facta alternatim per quodcumque agens f italauti pressione, villi parietes canalium componentes in sinis elementis nullo non momento succutiuntur, dimoventur , R denuo ad sese redeunt cum partium tenuissimarum avolatione, cum haerentis ad fricatam superficiem expulsione, & aliorum derivatione , quin interior canalis superficies friectionis impetum persentiat: Nisi ubi fri Hiouit major vis & ad majorem altitu dinoim, & in vasis ablius cub cute distributis increscens pressio impenditur: Tune enim vero parietes vasculorum qua internas partes resipiciunt, hujusmodi attritui subjacent, & molestis continuisque super se invicem distractiuneulis deteruntur; S cum appressi sint cum oppossitis , qui summam cutem spectant parietibus, si quid forte glutinosi inter hosce terminos adhaereat, impetu illo frictionis pergente, avellent,in minima discerpent, & a cotactu amotu ad fluore ita di siponent, ut quam primum exercitium hocce cessaverit, ab insequentis liquidi columna ad anteriora expeditius moveri queat. Haec sane in frictione fieri ad oculum ostendit, canalium plerumque succedens contusio, solutio , & effusio liquidi in stubjectas; partes. Quid autem contuso a frjctione, nisi quod per

adsticationis motum molles canalium parietes, repetitis veloci sis i me , & continuatis diutissime distractionibus, & contractionibus , tandem deterantur, frangantur, dilacerenturque Et quid haec post perfricationem orta Dilacerasio, nisi accumulatio vulnusiculorum cum attritu solidorum, Sc vasculorum, quae fricantur Z Et quid tandem hicce attritus, & p renne minutissimarum partium dispendium, quam motus ipse fricZiovis, ubi corpus superincumbens movetur, ca) dc con- a) Confer dorrhap. csbor. J27 sessu NI.

262쪽

tinua successione tenerrima vascula premit t

6. Dum haec 3) fiunt, consurgit aliud indivis bile, R eo

sentiale frictionis Modicis phenomenon . Compressis siquidem illustrioribus in cute perfricata vasis , R impedito undecumque fluidi comeatu, in ipsa seri vix potest, quin per tota periphqriam, perque integrum iter non fricatum adhuc cras sores liquidi purpurei mole culae intra vasia aliena, & sanguineis minora defectant, atque obstructionem errore loci producant. Premuntur enim ita sanguinis difficulter tempore frictionis devoluti cylindruali, ut , qua data porta, quod cumque cavum Oblatum subeant , cumque autem earumdem tam ad anteriora, quam canalium posteriora, tempore fricationis tardus supponatur excursus; idcirco ingredientur primo vascula sanguineis magnitudine proxima , mox alios dum eius minores lymphaticos , & non intermisso trusionis motu, alias & alias decrescentium vasculorum series, quas immea bilium mollecularum moles in farciet . Quae omnia patent e X rubore, calore, tumore, dolore illarum partium, quae vicinae sunt locis, quae actu fricantur. Primis enim momenti S frica tiovis, per totum & immunem proximum cuti defricatae a m bitum , partes ibidem contentae incipiunt rubescere , a particulis sanguineis per vim pressionis intra suos canales ad auctis; incalescere autem a solutis sanguinis partibus sulphureis,& in libertatem assertis; Iumere vero propter copiosiorem crassiorum molle cularum fluidi in aliena vascula trusi quantitatem; dolere tandem a disti adtione fibrillarum nervearum parietibus canaliculorum intertextorum . Sed haec omnia Veram natam esse phle monem arguunt. An non inde liquet ratio , quare tam frequens in Valetudinariis sequatur inflammatio , dum adaucto momento , & paul6 longiori tempore eorumdem cutis imprudenter fricaturi Praetcrea in Debilibus vascula nonnulla inde rupta esse non raro compertum est;

unde inflammatio frictionis soboles, vel pedisse qua , in illis

hominibus ec mosis post frictionem diutius manere solet. Duna Nautae in navibus , subito vento inflatis velis, Rudentum celerrima per Ipsorum manus trajectione immanem adi ritum eXperiuntur, tantus calor inde nascitur, adeoque in-

263쪽

gens dolor, ut uno momento in gangrenosas vesiculas attollatur epidermis. su) Patet ergo, bina essentialiter includi in frictionis persecta id ea; scilicet eo re onem vasculorum, quae in illo exercitio fricantur numquam intermissam; atque proximorum canaliculorum, qui extra spha: ram, ut ita dicam, strigilis positi sunt obstrues ouem Inflammatoriam: unde necessario aliquando sequitur febrii , quae & ipsa inflammationis individuus comes habetur. 7. Non omittendum tamen est, peracta frictione, & vin dicatis a compressione canalibus in superincumbentem cutem, R in eosdem etiam ductus undecumque rubrum sanguinem depluere. Quod sane argumento evidentissimo est, in frictione, dum celebratur, retardata esse liquida, ne per eadem vascula pergant. Ille autem assi taxus humorum in canales a frictione nunc exemptos tanto uberior, & celerior est futurus , quanto ceteris paribus retracta, repulsaque ex frictionis loco liquida parcius, & tardius in vasculu non sua perruperint . Quando vero per vim frictionis adauctam consertiores liquidi purpurei partes minorum ordinum vasculorum oscula ingressae sunt, ibique diutius Ob continuatam frictionem morantur tunc enim vero pars, post frictiouem, candida ut prius per longum tempus manet, & periculosa frictio est. Augetur porro frictionis discrimen , quoties molestus, & sensim increscens dolor partes fricatas, vel hisce adstas diutius vexaverint. In primis enim ab sique apparente si umore indicare potest nerveorum flaminum per attritum distensionem nimiam; in posterioribus autem locis, quae proxime locis fricatis adjacent, ostendit minimorum vasculorum obstructionem dolorificam sensum effugientem, vel compres sonem a vicinis dilatatis. Et prosecto Ionem Istillationem tepore frictionis sequi solet pruritus, a pruritu molesta sensatio , quae, vigente frictione, in dolorem transsire comperitur.

Illud autem designat frictionis momento, si per gradus ascendat, oppleri primo arteriosa, serosa , flava, vascula sanguinis e lateribus proxime ortu uda: de in vascii l a lymphraica

264쪽

arteriosa ingurgitari quoque , & propriam sbi inflammationem producere. Quibus alia in serioris classis vascula accedunt , quae ob tenaciores intra se receptas aberrantis fluidi partes obstruentur, & peculiarem inflammationem concitabunt, & similiter de ceteris discurrendum est, donec eadem mechanica ad exilissimos canales, & nervorum aemuloS pro h pagetur pHogosis. Ipse autem color mutuatus nostram Opi latonem confirmat: Nam primo, pars fricatae cuti circumsit rosaceo colore suffunditur, dein eri elate assicitur; mOX Vero rubore profundius inficitur, quousque e rubro in lividum .

atrumve degeneravit.

8. Dicta hactenus de praecipua frictionum in corpore nostro agendi ratione, quatenus a nobis expolita est, Cels sententia egregie illustrantur , quem ex subsequenti verborum Or dine in ea fuisse sententia abunde clarescet, ut frictionem. de corpore demere tantum opinaretur, videlicet per frictionis exercitium id nos assequi, ut districtae cutis minima tam solida, quam fluida velut limentur, deterantur, detritaque pereant. Cessum ideo audiamus, qui postquam Hapocratis dimictum allegavit, Distionem nempe, si vehemens sit, durari corpus, si lenis, molliri; si multa, minui; si modica, in 'ipleri; pergit idem Latinus II ocrates: Sequitur ergo di in quit , ut tum utendum sit , esim aut adpriveudum corpulsit, quo eus es; aut emoluendum quod induruit; aut dimgerendum quod in eo copia nocet; aut alendum id, quo

truue, 9 infirmum es: uos tamen species si quis curiosuidsimet, quod jam ad Medicum non pretinet, focile intelli

fringitur aliquid ex dempto, quod interpositum, ut id laxa retur , effecerat; is mouitur eo detracto, quod duriti ruta , creabat impletur non ipsa frictione, sed eo cibo , quis ea ad cutem urique digestione quadam relaxatam scuctrat, Hactenus Celsus. a Sed tempus jam est, ut e nunciata de frictione, ejusque a

natura, & commodis, vestimentis laneis, panniculisve accom'.

265쪽

modemus , quibus in praxi distingui, perfricarique solet chlatis , qu6 inde propositionis n0stra: veritas luculentius pateat; atque unico quidem velut aspectu intueri cunctis dabitur , quantum in frictionis actione Dura alia quacumque materia, vel communi cannabina tela praestent, si quidem utra vis materia certam cutis partem perfricueris: Tunc enim si Iouea lacinia, pra primis dura & asperiori, membra stringuntur, calor , rubor, tumor, dolor, & omnia inflammationis num. 6. simplomata consequuntur , sed molestiora , citiora, diuturniora; quod sis ad hoc opus lintea textura eligatur extima

cutis calebit equidem, sed mitius; rubebit, sed dilutius, tumebit, sed modice; dolebit, sed remissius. Neque vero ratio ullo modo desideratur, maXime sit ad ea, quae in pri ma nostra Propositione demonstrata sunt, hic fur. Propos.

primu , β. VI. uum. J. q. c. attendamus. Ibi enim evictum est , prosectum a lanis calorem diuturniorem esse , simulque fervidiorem , quam qui ab tegmine linteo corpori conciliatur; inde si vi ora profluunt & longiora simplomata, quatenus calorem spectat; inde impensius aestuante tiquido, tubulisque lateralibus calore laxatis, facilior in minora vasse la incursus liquidorum, major ad stases promptitudo, citior partis in tumorem elevatio; inde solutis ob calorem globulis purpureis, Sc dissiculter exotica vascula pertranseuntibus, vividior emicat purpura; inde coacervatis sensim molleculis, pergente earumdem irruptione, densior, & profundior idem color; inde tandem servore concitato, stimulo adaucto , &tumore increscente, magis acerba doloris sensatio futura est . Experiri enim quisque poterit, sensium doloris, dum luna strigilis munere fungitur, & postquam a friectione cessistum est, acutiorem esse, atque ardentis, urentisque ignis speciem prie se serre, quae in frictione , quae lacinia lintea V. g. instituitur, non occurrunt. Verum non solum ex dissimili calore in utroque frictionis genere producto, neque e X diversa pulsionis vi, quae in actu frictionis exseritur; neque ex

dissimili, & inaequali spatio perfricato difformes illi effectus

per lauea lintea ve segmenta fricantia contingunt. Possunt enim illa omnia eadem ratione utrobique apparerς, sive pan- Ll nicu-

266쪽

s aniculum Ioneum, sive linteum usurpes; versim etiam effectuum frictionem excipientium discrepantia, quod praecipuum hic est, tota pendere videtur eX majori stimulandi potentia, qua lanarum superficies linteis semper asperiores pollent, ut plane irritatis eodem tempore corporis animalis fibris, atque ab horridis Ducrum die Hir perterebratis, major contra citio oriatur , insignior coarctatio vasculorum , quae potentiae strigillanti subjiciuntur, immanior aestus; liquidi intus coerciti turgescentia, inque laterales canaliculos descensus violentus,& omnes frictiouis pravi effectus. Hinc est , quod lini fabrica, & inde contexta omnia , levia cum sint, & respectu L naruo magis polita, villis, & setis productis, acutisque careant, illos bonos effectus creare minime possunt, neque ulla ratione attritum, qualis a frictione proficiscitur producere. Constat enim, partium labefactationem adtritumque, eo efficaciorem futurum, quo ceteris paribus obterenda corpora asperiora suerint; vel quo perfricanti potentiae, obices instantanei eminentiarum, angulorum, & similium magis obstiterint. Cavet ab atritu Rotas, illita inunctaque oleo earumdeaxis. Ingens e contra corporum concussio, atque fractura

interdum ignivoma producitur, sicubi corpora arida omni pingui oleoso destituta ad sese mutuo ingenti fragore eliduntur. Non ergo mirum, conser supra expertineui. Nostra. cap. v. q. VJ- VM . a. 3. q., si prs ter calorem, textile lauru compactum fricandas corporis animati partes, alia stimulandi, & irritandi dote, operibus linteis praepolleat; ut pro inde in vulgatissima Praxi, ab omnibus Clinicis in frictionis

negotio eligatur.

XI. Proclive est hinc elicere lanam , & contextos inde pa niculos, in illis morbis locum babere, quibus Frimo utilis sutura est. Quotiescumque ergo fricanda corporis pars est, indeque ab internis vasculorum parietibus, ubicumque adglutinatum aliquid dimovendum est, dummodo frictionis detergentis viribus patuerit, pannis lauris semper fricato. In morbis praeterea, quorum curatio frictionis attritum stimulant gexigit; laneas panniculas audacter adhibeto. Quotiescumque vitalis humorum in circulum abeuns iter languet atque lente

267쪽

scit; ubi lentor pituitosus exillas viseerum alveos opplet, atque nervos mole sua gravatos ad iunctiones naturaliter obeundas ineptos reddit , ad frictionum energiam eonfugito. Quotiescumque hi tibi occurrerint homines, qui enormi sanguinis sinceri profluvio ita exhausti sunt, ut facie cadave- rosa reserente, corpore collapso, & lurido pallore foeda to, pulsique vix amplius sensibili, mortis candidati ab omnibus habeantur, toties illis sola frictionum auxilia siuadeto,

datis interea parcius quae intus vacuata vasa replere, & sugientem vitam revocare posse int, nec omissis corporis exercitiis. Taediosius sorte evaderem Lectori, si corporis frictiones varias, quibus in scriptis Veterum magna ad instaurandam sanitatem vis tribuitur, meae considerationi subjicerem. Id enim prudentum , eruditorumque Medicorum nemo infi- elabitur, cepe morbos post diutinum egregiorum pharmacorum usium , quae recenti A vo scrupulosius Arti nostrae adjecta sunt, relictos in curabiles Antiquis commendata frictione, Recentioribus autem neglecta, expugnari sanarique consues se . In cuirui itaque Deliquio , obstructionibus Mezenterii,

Omeuti , Impatis , Lienti, Ηγdropc, demate, leugophis ructis, Paralysi, Perspiratisve probibita , Tisoribus frigidis pisci is , Inertia, Loxitate, di Humiditate Solidorum multis morbis Chronicis, acida cruditate Humorum, Arthi μtide peto, Morbis frigidis , HI sistis, Podagrα, aliorumque morborum , Propbilaxi , Par si , sorbulo 'igido, Ventris infor&u, Rccbitiis , S infinitis aliis corporis υ) affectioni bus, in frictione lauea praesidium esto. In universum ex Galeni sententia b) succi crudi redundantia laborantes fricare

prirstat, quam evacuare, aut lavare, aut exercitio addicere; cum Frictionis sit proprium attenuare, atque discutere; aliarum autem evacuationum , eliquare, & crudos, indigestosque humores citius quam par est c) distribuere. XII. Quin in Pannis Laudiis rudioribus, & asperioribus,

268쪽

consertissimisque setis resertis , ubi illis ad partes defricandas , defringendasque utimur, latere aliquid suspicor magni- faciendum remedium, quod eo tutius abscondisse videtur natura, quod nihil tale suspicantibus omnium oculis exposuerit. Illud aute per frictionis motu panditur, & ad paralyticos morbos sanandos Urticα jaculorum efficaciam, mea quidem sententia, aemulari videtur. Quandoquidem non secus ac In flagellatione per Urticarum fasciculos instituta, in pannorum rudi sis imo textu, dum partes animatae divelluntur, atque teruntur, quaedam corpuscula in subjectam cutem v lut sipicula totidem evibrantur, ingentem infixa dolorem paritura. Cons. p. cap. II. q. vi. v II. ct cap. x. Ad haec obtusa utrobique per longam partium attritionem sustigationemque, hebetataque hinc inde aculeorum acie, iners evadit remedium, atque ita, ut renovari debeat sive Iana , sive urtica, quo inde continuus , & numquam desinens pamtium dolor pruriens excitetur, & advocetur sanguis, & spiritus animalis ad partem sensiu motuque orbatam. At vero incumbendum est, ne frictiovis molesta sensatio nostris aegrotantibus perniciosa evadat; Neve, quod boni frictio praestat, a subseque te aliqua labe dematur. Sumatim dicam: Curandii est, ut frictio dextere prudenterque instituatur. Quandoquidem

supra q. X. num. S. 6. abunde constitit, vasculorum contusionem effractionemque inter vehementioris adfricationis effecta numerari. Elegans in hanc rem habetur locus apud N eoicum Valentinum. Avimadvertendum tameu, inquit, a ne in frictionibus adaucto imprudenter motu tenerrima pascu D rumpantur, ut accidit pust lx decem annorum circiter, guc chἰm parva vi cerum obser Zione laboraret, Rusticus

quidum sis frictionum usi eam fanaturum pollicitus es; se res imum fefellit: nam posi fri Tiouer , ruptis θυbsticis , Virgo statim istumuit, di Θdropica facta s. Hoc autem

in sortunium urbanioribus hodierni temporis Medicis Chirurgi sive neutiquam Pertimescendum est, ut qui delicatius Rusticis molliusque in adhibendis frictionibus, cutem leniter palpare edocti sunt. XIII. de Arte Gymnasi. cap. v I. pari. O. s. m. Ioa,

269쪽

XIII. Propos tio tertiat In Frinsone lanea , quae adjuncto

quocumque remedio peruitur , efficacior, tutior, jucundior=co Zantior medela oblivetur, qudm si idem remedium tute sene per os assumeretur; vel si exterius,smpliciter abrique affrictu in Licsrctur. Demon stratur: Interdum in usum adhibetur Luna humido' aliquo aromatico & odorato imbuta: Interdum aliqua essentia, tinctura oleis stillatitiis perfusa: Interdum incenso subtus aliquo thymiamate , vel simili gummi suffita. In hisce & similibus casibus non opus est ut demonstremus , interiorem horum remediorum usium topico e terno, & laneo causa ceGsurum esse; cum sola praxis ad illud evincendum sufficeret. Sed & idipsum claritatis gratia multiplici lubet argumento adstruere. Nempe: i. Quod remedia hujusce generis particulis calidissimis& summe inflammabilibus, quibus scatent, ventriculi tunicas, quas prim6 impetunt, pungant, irritent, lacessant, atque adeo inflamment. Inde est, quod viseerum internorum a de glutito ouoole, & spiritu otis tincturis fatalis plerumque sequatur phlogosis r e converso autem, ab usu eorumdem a xiliorum externo contrarium e pectandum est, ut quae nobilioribus & tenerioribus visceribus intactis vascula sanguinea penetrent, per cutem, quae densa, firma, & volatilium par tium impetui serendo comparata est . n. Quod res illae, quibus imbuta luna externo usui destinatur, in cutem agantur illo caloris momento, quod in ci te reperitur, & quod leve est, atque ab incumbentis aeris externi frigiditate semper temperatum: vide hic q. VI. Num. q. e contra vero, dum eadem pharmaca corpora interne subeunt, vitales succos petunt, eosdem invadunt toto eo velocitatis impetu , quem habent ab illo igne, qui in terraneis corporis major, atque intensor delitescit atque adeo periculum, quod est ex usu remediorum externo, minus est periculo, quod ab interno usu imminet.

3. Quod supra in praesenti Capite jam satis probatum supponi debeat; quaecumque scilicet pharmacorum, praecipuE calidiorum , principia intro sumuntur, eadem parcissima copia

270쪽

ifi sanguinem transfundi, & languidius sanguinem eorrigere,

atque virus altisit me, & in summa praecipue cute repositum debilius profligare: Quo circa non esse mirum, patet, si t picorum usus internis remediis non semel praeseratur, ceu certus , prassentaneuS , ceu essicax , & ex se plane innocuus: Quandoquidem augeri, imminui, sisti remedii externe appositi virtus potest; ad aucto imminuto ejusdem robore, vel eodem ad libitum suppresso: Quod non contingit in medicatione interna, ubi, quod factum est, insectum esse nequit.

Uerum enim vero parum tutum effcaxque applicatio Tο-picorum externa soret, nisi debita & apta materie eorumdem medicaminum subtiliores S odoratae atomi asservarentur, atque adjuvante debito impetu, in cutem suffcienti impulsionis momento, insinuarentur. Primum Lauec superficies prae linteis mire supplet, ut quae caloris magis particeps sit, plurimum liquidi absorbeat, & calorem remedio conciliatum diutius foveat. Similiter faciunt aliae materiae, ut Spongi α , Stupae, Mu, Bomox, & omnia lanuginosa corpora; hinc si regio corporis epithemate fovenda tenerior est , & epitb ms non calefactum indicatur, aut conservandi caloris no adeo urget necessitas, jubent Practici, ut u) linteamina in usum trahantur. Contrarium autem experimur, dum sistum,& sibi relictum remedium quacumque sub forma vaporem emittit, qui ad medicandam cutem pertingere debeat: Nam inde sive solus usurpetur, sive suffumigatio instituatur, perinde est, ac si potissima remediorum pars, quam vapor elevat, vel sumus dispergit, periret sine fructu, in auras di Gsiparetur, neque ullis partibus corporis nostri exciperetur. Imo corporum principiis odoratis, penetrantissimis, acuti Gsimis , subtilissimis intra contextum suum recipiendis, cohibendis , continendisque longe parem esse lintea laneum fabricam vidimus, ubi de Pese agebatur. Coinuis fus. CV. XI. Ipse Matronarum usius , eorumque qui odoribus maximoperε delectantur, neutiquam reticenda hic est consuetudo, ut qui

in Alabastris, & Pyxidiculis argenteis aureisque lanugine, gos si pium ca) pide Gaubium de Formia. de Pithem. s. m. a 28.