De lana rite in secunda, et adverse valetudine adhibenda ... Adiecta est ... dissertatio de usu, et abusu chocolatae in re medica, et morali

281쪽

tur; licet enim humidii exInani t, fugatque,indeque podere crescant, cum ab rpto tame humido nequaqua cohaerere videntur. I. Exhauritur corporis humidum, quoties sine ulla corporum additione , sed interna agente vi , per sua colator atiberius derivatur extra corpus: Ea ratione succedens Phtisitas diarrbea; item diabetes largus, Ptiolismus &c. toties fluento animali ariditatem invexerunt: Ea ratione Purg cutis, Diureti cu, & simulantiu quaecunaque remedia, abundantiorem humorum effluxu concitando, toties liquidi nativi sontes aridos reddidere: ea ratione, nihil sperandum erit ab vestiu superficie corporibus incumbente, nisi quod insensibile per sipiratione adauge-do, corpus aliquado ea ratione exsiccet. p. csp. III. q. V LII.

6. Arefiunt liquida corporis, quoties plus solito fluidiora, & humidiora existunt. Quod quamvis primo asipectu paradoxou videatur, re tamen intimi perspecta, liquido patebit: Gogita enim vasculum quoddam lymphaticum ruptum, quod

alia sua extremitate ex lateribus arteriarum sanguinearum proficiscitur: Cogita in eo canaliculo motum talem vigere, quo internum liquidum per valvulas ulterius propellat versus truncum tubuli lymphatici, qua parte canaliculus apertus supponitur: Cogita dein liquidorum tenuitatem, & lubricitatem summam, qua crassiores etiam partes ab reliquarum

consortio divelli , inque aliena vascula errare facile possint ;Constabit, liquorem ita paratum, osculo hujusce tubuli oblatum, aetione vitali absorptum , ingressumque jugi lapsu ad anteriora effluere , & in cavum aliquid , vel partium utricu los per hiantem illac lymphaticum canalem effundi: Ea ratione Hydropicos molesta & perpetua litis torquet, quamvis

uberrima aquarum mole eorumdem sanguinem inundaveris, ea ratione, ut vides, nihil praestare in corpore poterunt, eX quacumque materia vel vellere contexti fuerint amictus.7. Corporis nostri liquida deficiunt, quoties fluxae liquidorum partes ita attenuantur, ut non per continuatos canales

incedant, ut modo dictum est; 6.) sed in adeo subtiliores molleculas dissiliunt, ut etiam per fibrarum ubique poros transiti dent , ac dissipentur: Ea ratione ingenti, eoque se-brili inu perrarescunt omnia fluida, dum tenuissimis vascu-

282쪽

lis assidu6 exhalantibus non modo effatur, verum etiam per minutissimas carnium intercapedines incitatum perpetim halat tenuissimum, quod omnia humectat & fovet, liquidum: Ea ratione febris ardens mobiliores partes absumit, & im manis Solis irradiantis calor adurit: Ea ratione demum non memoranda sunt vestimenta nostra, quae e uti accedentia, licet vaporem absorbeant, illum tamen diu coercent, donec venulis in cute bibulis, patulisque maxima parte injectus, intro subire , iterumque partes irrorare possit. 8. Ariditas liquidorum nostrorum occurrit etiam, quotiesculaneorum liquidorum effluviorum, absque instaurata liquidi in sanguinem accessione, perpetuum & notabile dispendium fit. Namque excretio, cui cutis area destinatur, omnium in corpore excretionum maxima censetur: Ea ratione

hic locum non habet, quae per vestes fit, exsicccatio. Posse sunt quidem vestes Scumrisva per piratione ita repleri, ut

quod a culaneis tubulis reflantibus decesserat, si non omne, at saltem quoad maximam partem venis ejusdem cutis absorbem tibus denuo committant, sicque funestos, & celeres exsiccationis effectus arceant: Ea ratione Balnea perspirationem culaneam promovendo, dum calida corpori immediate adstant, inter Topior exsiccsutis recenserentur, quod nemo dixerit umquam. Quippe certum est , aqueas guttulas balnei calentis ustu per porulos illos innumeros, quibus tota

pervia est cutis, in vase lymphatica soraminibus illis lateraliter dehiscentia sensim illabi, ac inde in sanguifera vasa delatas, universium cruorem, quasi rore copioso, diluere; ut alibi a nobis ostensum est. a)0. Inter L siccautia locum etiam habent quaecumque humidum superfluum partibus solidis inhaerens, vel in cavitatulis, vasculisque stagnans, aut contentum diripiunt, abjiciuntque. Ea ratione apud Veteres exsiccatio per arenam calidam & siccam peragebatur; b) quae quidem eon sitietudo

in Melus adhuc viget; quam plurimos enim reperire C st, qui ad curationem starat eos, Sc similium morborum aegrotantes,

283쪽

vel laborantes partes intra calidissimam , & Sole merjdiano

ferventissimam arenam sepeliunt, non sine, ut interdum vidimus , felici curationis exitu: Ea ratione, quando plurimor& fluxiliori humore vulnera madent, tunc terrei bibuli pulvisculi in pollinem impalpabilem triti, ad absorptionem , &exsiccationem eliguntur. Ea ratione liquida in vulnerum c arvo est isse emungi contingit, dum spongiolae vel lintea carpetia sicca , humorum absorptioni idonea in praxi Chirurgica

usurpantur: Ea tandem ratione operantur vestes corpori quocumque modo intime adstantes ex quocumque contextu bibulo fastae fuerint: Neque enim exsiccant trahendo liquidum, illudque intra se detinendo; neque effusis , si 'isque humo diribus tument, ut lintea carpta , atque in tui undas conficta , quae uni neris v. g. Orificio i m mi ssa, a mole sueti humoris adeo iurgent, ut nisi eo loci sirmentur, brevi vulneris cavo ex

pellerentur. Quamvis enim lana , & go Apiuis huic usui inservire possint, indeque Foro reddere corpora, illud tamen potius a figura, & loci angustia , quam ab eorumdem fabrica repetendum videtur, certe spongite ipsa sua figura. ab intruso liquido insigniter dilatantur , quod non faciunt quae cumque lanosiores, linteaeve superficies . IO. Mulia quoque eliciendo, & constinendo humidum ex-ficcant, sed quatenus inde liquescant , ut Iules, vel quate

nus duriora multo evadant, quam ante resorptionem fuerint. Quod eo calionii genus ad indagandam Luarum virtutem minime sum cere videtur, quae ab attracto corporis exhalan te humido , nec diffluunt, quamvis emolliantur; neque ri gidiores sunt, quamvis tumeant, alia ergo mechanica eX- cogitanda est, qua corporis siccitas a lana corpori immediate obvoluta dependens concipi, delinearique valeat.1 I. Quamobrem ut calere tum corpus dicitur, ubi, ceteris

paribus , calidior atmosphaera illud semper cingens, semper quoque prasens est; frigere autem, quando eadem a frigidiori aere perpetim detrahitur: zide supra hῖc Propos. l. q. v I. uum. 3. Ita inarescere cutis dicetur, indeque liquidum perspirabile jugiter evanescere, quando calidus ii ccusque aer nos continuo adflat; aufert en jm hanc nostram humidam a m

284쪽

dbirgis, In qua velut in balneo corpus immergitur ; eui vaporois atmosphaerae succedit dein altera, sed & hanc brevi

averrit ita aer, ut corpus brevi ad ariditatem adigatur. Ide enim est sive nudam Sc humidam earnem, sive operimentis protectam aera siccum permeet; nam dum sani sumus semper ad aliquam digitorum distantiam a corporis ambitu , oim obcrum udam circumsusam habemus, quia ipsa vestimeta, quae induimus, ut eodem corporis calore calent, sic eodem exhalante liquido humescunt. II. Inde colliges, exsiccationem corporis percutis tubulos, non tam in vestium absorptione quam in re Erpti dissipatione in ambiens aera reponendam esse. Non susticit enim Mures humidum bibisse; verum debent adesse conditiones ab rptun discutientes. Aliter enim suturum est, ut exhalatis liquid si, quamvis a panno tractum, neque digestum, utinoobgram illam humidam si i) adaugeat, & cuinin subjectam non tam

exterius madefaciat, qus in tacito inde in halantes venulaseutaneas obvias ploratu remeans , humidum largiatur , & δε- siccatiouem avertat: Ea ratione sumenta, Semicupia, & balnea, ad humestandum potius , quam siccandum faciunt; qui vis insensibilem perspirationem promoveant, eamque sibi admisceant: ea ratione exundans intra corporis cavitates continuus vapor, liquidorum molem nec hilum demit, quorum semper eadem in sanis manet quantitas, quia eadem propor tione , qua stillat a poris ab λrbentibus, recipitur: Ea ratione mador cutis ab admixto aere disparet citius, quam aer potuis

set eum exsiccare : Ea demum ratione non exiccabunt vestes, cluri exhalatum culaneum vaporem morari adeo possunt, ut

maxima sitii parte per venulas hic insipirantes innumeras, iterum sanguinem subeat, sicque silc cantem evaporationem , cubumefaciente inhalatione compenset, imo hisce habitibus aer humidus incumbere potest, ut tam qua corpus, quam qui aerem respiciunt, panni humido onerentur, illudque intra animalis corpus ultr6 ingerant. I S. Si ergo exsiccatio corporis animalis, quae ab vestium usu provenit , sicciori aeris circumdantis temperiei respondet, cujus ope velut universalis ambiens spongia , de pluense cutis

285쪽

e eulis vestiumve villi; humidum ii. ist.) avidissime a plectitur: videndum, si lauri r prae linteis rebus siccior, &calidior atmosphucra incumbat, ut inde Duc in exsiceando corpore praestantia affulgeat. Verum idem aera quaslibet gestatas corpore vestes sustinere reperio. Maior proinde vel minor desiccandi vis ex majori vel min 'ri promptitudine, quam ad avolationem habet absorptus humor, & superficiei adhaerens, in vestibus desumenda est. Qua de re sequens experimentum coepi, quod sancte reseram, Hallerii vestigiis i sistens, qui utcumque experimenta siua in universium circa pannos commemoret, speciatim tamen , & distincte nullani de exsiccationis mensura mentionem injecit. Inquit enim a

Syccus cer, di pannus Acur bibula corpora sunt, is aquam attrabot . Id Hemo retVt experime vis pulcbra , fuc o hunc finem coepi , is quibus inibi coustri, hujusmodi pannorplurimos Librσr aquae retra breve tempus resorbere. Deinde id demonstrant Fullonum experim uis, nuvi ficorum. mispouni madidi is quiescente , sed sicco aere suspensi intra xpcucas horus Acautum. Si vero cer 'si humidus fuerit, madorem diutis et retinent. Nunc couldera, cutem vosirsm eum panno buis οὐ comporari humido, dum funes est: nam nummus politus , qui cuti admovetur , contiuuo mcdet. Γαγaer siccus de ea tute humiditatem resorbebit; dum vero pro-xtina cuti humiditur exbolat, sequitur proxirus, quo denust exsiccatur, di sic intra horam balueo sicco homo occidi test. Hadtenus ille; cujus verba ideo huc transferre non piguit, ut liquid6 constaret, tanti Viri consilio nos permotos suisse, ut sequens experimentum institueremus; sed, quod praecipuo interest, nostras qualescumque observationes ab Hallerii observatis plurimum differre liquet. Non quod sua Author enu cleatius protulerit , horum enim meminit, sed in genere)sed quod circa Pannorum absior ptionem universa versari videantur Hallerii observata: dum nostra eo Ipsi fine aggressii

sumus, ut facta comparatione inter Linteorum, Laurorumque Vestimentorum genera , videremus , utrum utri in descripta Siccationis methodo praecelleret. I .

286쪽

t . Sumpsi ergo binas smbrias unius palmi, quarum v

ex lintea , altera ver 6 cx lanea materia construisti erat; ambas ejusdem ponder s , & eodem temporis momento intra vas aqua plenum inaneterii, ita ut altera sua extremi tate elatum liquidum in duo excipula utrobique aequalia e Gfundere possent. Transacto horae spatio, vasculum linteo sub- politum habebat aquam ex limbo lintei pendente prodeun

aena, pondus aequantem dracmurum . cum semisse: alterum vero receptaculum laneam laciniam continens siccum prorsus erat , quo tempore quarta tantum pars segmenti lanei humectata erat. Deinde duas illas diveris texturae portiones duabus chartis duplicatis bibulis ejusdem ponderis eodem instanti superimposui, ut in chartarum suctionem investigarem: Inveni, intra octo horae minuta chartam bibulam A superstante panni unei portione aequalem humoris quantitatem adtraxisse , ac suae substa erat linteo: quamvis humentis lintei compages major , largius quoque in charta sibi subjecta occuparet spatium. Tandem postquam binas illas pannorum sectiones ex chartarum superficie se movi , easdem Soli exsiccandas exposui , reperi decrementum ponderis in lana majus, qu sin in linteo, ut intra tria horie minuta ab hum ure suffusa lana, tertia pars humidi, qua imbuta erat, constam pia suerit. Hic autem subsistamus aliquantulum , & quid lucis, quidque boni ex hac observatione erui, colligique queat, inspiciamus.

Ι3. Insertur namque primo dispendium liquidi secti, proindeque imminutionem quantitatis ejus liquidi, quod in excipulo communi continebatur, eo esse celeriorem, quo spatium percursum a liquido deglutito suctoque Codem tempore smaius , & quo , eadem data superficie madente , intra brevius temporis intervallum sublatum liquidum ex altero bibuli corporis extremo de pluit in receptaculum. Cum Vero e 3-dem instanti, quo integrum lintei frustulum maduit, laneum quarta suae superficiei parte maderet, atque aequali utrinque superficie madefacta, linteum intra tempus quadruplo brevius lana humidum reciperet, nimirum intra horae, atque de-

287쪽

nnam hae rationes inter se aequales existant: Sequitur, absorbendi facultatem in fibris cannabinis, seu quod idem est, ce teritatem sectionis trans lintei fabricam , ejusdemque liquidi effluxum esse in ratione quadrata directa superficiei bibentis , vel in ratione quadrata unisema temporis ad suetione insumpti. Ergo absorptio facta per linteum absorptione percontextam lanam succedente sexdecuplo major futura est. Sit motus , quo linteum humidum in nostro periculo combibit V. si alter suctionis in Ianea superficie motus C. sit superficies lintei siti gentis z: S. & tempus ad talem su-ctionem requisitum m T. sit ex altera parte plana Ianae superficies bibula s; & tempus in ista suctione peraptum ti

U et S . at

inverse ut tempora: Erit ergo :: vel inverse

e. d. ν

I6. Insertur de in , velocitatem ab orptiouis in lintei villis non petendam esse ab incumbentis atmoώθαrae quae hic eadem supponitur gravitate; neque a majori vacuo in Liui staminibus, quam laueis fibrillis exsugente, cum ubique omnia aequaliter aere reserta credantur: verum a multiplici disserentia , quae fabricam linteorum, lanarumque interest, desumendam esse. Forte villi ad instar tubulorum contorti in linteo, canaliculi patentioris speciem p esse serunt, neque mollioris lanuginis setas, quae in laus ubicumque obviae absorpti O-nis impetum quadan tenus fraenant, in ori scio sita gente habent. Forte in itinere sugens tubulorum linteorum familia nequa quam aristatur, ad interceptionem cursius liquidi, ut in Ianis Fullonum opera presiis contingit . Forte spatiola, & in terstitia in linteo rclii 'a majora sunt, per quae proinde abinsorptus humor non modo copiosius transiudet, verum etiam

ibi copiosius congeratur: Quandoquidem in illo experimento

288쪽

43.) linteum extus, Intus, per latera , & in omnem se

sum aqueo humore inspergitur, penetraturque. Forte demum in illa laciniarum positione super oram receptaculi communi aqua pleni, situs lintei exactius aemulatur canalem aequitaterem , & laterum incurvorum, ita ut ascendat libere liquor usque ad incurvationis angulum, indeque deorsum libere descendat in gratiam aequilibrii. In una autem conteXta, cu ius superficies varia compressarum fibrarum complicatione 'sconsurgit, contrarium observatur; neque enim, rigida cum sit, prompte flectitur, neque laterum commodam ad haustum

liquidi obliquitatem habet; unde aegre a vasculo liquidum pe erit, petitum , absorptumque , ob majorem altitudinem, di se ficulter attollit; operose sublatum aegre dimittit, ob sum massbrarum pororumque angustiaS.I7. Inseres tandem, reforptionem , quae a chartis suppositis spide is. J aequaliter perficitur, e 6 velocius in lana successuram esse, quo celerior fuerit per fabricam linteam sit 'etio humidi . Nam si ex duabus quantitatibus inaequalibus .e qualia demas, inaequales ut prius remanent. Impensis ergo humidi , quod chartacea sectio aequalis abligurivit , eam rationem inter se habent , quam praecedens in linteo suetio ad praecedentem in una suctionem servaret. Quare si linteum planum quantitatem liquidi sexdecuplo majorem exhaurit , abripitque , Ianeum in chartarum superficiem ceteris paribus eamdem liquidi copiam deposuit. Erit itaque humidi absumptio per chartam lauae subditam eo copiosior , quo parcior fuerit absorpti humidi copia; item eo celerior, quo intra datum tempus ex minori madefacta aera humidum in charis subiectum frustulum distillat; At vero quoniam Obvia adurenti Soli lanea portione humidi absorpti impensa tertia sui parte major, quam in altera lacinia si militer tractata, observata fuit; idcirco crescet proportio, & aequabitur huic rationi UI seu quod idem est, siccus aer lanam madidam, linterim-λ que humens circumflans, humorem mea ratione utrimque depraedatur , aufertque qi ae est inter q8. & I. Quamobrem clare patet , exisiccationem liquidorum animalis , quae per

289쪽

stibus, quibus amicimur, competere videtur, vide p. hic q. XV. num. II. I 2. sequent. citius, efficaciusque per Ianeas si perficies nudae cuti adstrictas, quam per lintea quaelibet ab-sblutum iri. Patet inde tota nostra Propositio. XVI. Quoties igitur opus est, ulcera ichore manantia ad cicatricem perducere, luxuriosam, & sungosam carnem com pescere, humorem tenuem, tam salinum, quam biliosum ,

desiccare, liquidum ieborosum, uerpiginosum, scabiosum abligurire, pruritum inde, R dolorem mitigare: toties ad prudentiorem, tutioremque absorptionem lintea prae laneis corporibus eligito. Praeprimis si ex lino parata, sicca, carptamque pulveribus absorbentibus inspersa fuerint; tunc enim citior effectus futurus est. confer op. q. X v. num. 9. Io. Ι - IS. Verum ubi insensibilem perspirationem laudata exsiccationis theri apos elicere animus est, neque actio frictionis, dolorisque stimulus, quem lana creat, timetur, confer p. hieq. XI. XI I. XI II. ut puta in tumorum culaneorum frigido runt

tractatione, in aedemate emoveo , laxitate villorum cutis, in humorum stagnatione, seu melius, eorumdem fluentium tarditate; in frigidis rheumaticis doloribus, in Angina aquos Broncho cela , Ηγdroceo , Ηγhocephalo , Hernia , partium, procedentia ab exuberante humido; in luxationibus ab emollitis ligamentis, acetabulorumque laxitate, & similibus, Ianam , inquam, S quamcumque lanosiorem , villosioremque materie usurpare memento. Sic enim ab sicco, ut supponitur, ambiente fluido aereo celerem absorpi' niti humidi, quod iri una haerere statuitur, medelam obtinebis. Qu6d si attraditonis, quae per lanam fit, energiam intendere volueris, eam que absorbentium, quae supra in digitavimus, XV. num. q. 9.actionem imitari, lanam comburito, vel in cineres redigii O, juxta Domini Iames processum: Sic enim habebis optimum absorbens, morbosium , & inquinatum humorem , , imo excellens frica roti cum in eX crescentiis sungosis intra cavum ulcerum luxuriantibus, vulneribus madidis, & difficile Oo sane

290쪽

sanescentibus, atque in humida ophtalmia, ut ibidem narrat.

At in genere admonendum, in vulnerum, ulcerumque euratione duximus easdem rationes, quae incomparabilem impulere Magatum ad eruendam ex rara eorumdem deligatione non mediocrem utilitatem, vigere multo majores ad suadendum in istarum noxarum chirurgia Iunia tegumenti sum; sic enim lanati membri calor magis roboratur, quo solo si quid extraneum ulcerosis cavo inhaeret, adglutinatio nem ideo, suppurationemque, unius Naturae operam morans,

felicius, promptiusque expellitur; ad haec dolorem a frequen ii partis sauciae ulcerataeque contactu oriundum data desuper laus enicacius in bibet. Quamvis ad rectam istiusimodi instituendam therra pejam illud meminisse juvat, eam pro aeris, corporis, & partis aegrae conditione variandam. Aliud enim tegmen eligendum aestuante, aliud frigente coelo; &quod lacertosam corporis animati partem foveret, nervo sana,& maxime sensibilem , imprimis si compactius suerit, & sus socans, laederet omnino. sin Consulantur quae de diverso eontexendae Igna modo , & inde pendentibus esse stibus superius recensuimus. cup. Iv. o' σLibi.

XVII. Propositio quinta. Inhaeret unx aliquid emolliens, quod tu liutris , di similibus texturis desideratur. Demonstratur: Loquimur hic de luna cruda, cum liuo, cau-niab fur insectis collata. In qua quidem pothesi obvium est,

priorem materiem posterioribus vi emolliente praepollere, cuicumque sequentia consideraverit. Nam si conditionem fabricae Animalium, naturam Bulbi, e quo Laus progerminat, genium humoris pinguis, quo lubricatur, inflammabilem ejus dem indolem, & alias proprietates contemplemur; inveniemus, ingentem oleos e substantiae vina Iauis in nidulari, qua linea omnia, & ex cannabe oriunda Textilia orbantur penitus . Quid enimi nonne oleum pingue una cum sanguine via per arterio is ductus, Venasque oberrat, & ubique in corpore animali cruori immixtum abunde reperitur Z Nonne adeps

) Caesar Magat. de rara puluerum dic. lib. I. cos. XXII.