De lana rite in secunda, et adverse valetudine adhibenda ... Adiecta est ... dissertatio de usu, et abusu chocolatae in re medica, et morali

351쪽

ctione, & relaxatione , eat, redeatque per easdem angu stias canaliculorum haerens antea & lentescens humor inde velociori facta circulatione per vasculorum tractum, lentum

illud vis ossem ulterius pelletur ; inde spidi obstruentes globuli, qui prius tenaci viscedine inter se coligrentes non patiebantur se ullatenus dividi, adtenuabuntur adeo, ut per

possint; inde tandem futurum est, ut separata a concreta massa fluidior pars nunc in tenuatas tutasque molleculas sese iterum recipiat, iisdemque sese immisceat ad fluorem haerentis: Ex alia parte frictiones ad partem ubi fiunt, majorem liquidi copiam avocare nullus dubito. Ex hisce ergo causis conjunctis resolvetur brevi obstructio , tum ratione secessionis mollecularum , & acquisiitae fluiditatis, tum praemprimis ratione ingeminati impetus a tergo cruoris ,' qui in rersidentes particulas vividius impetit, rapitque una, qua possit. XXXI V. Audiamus interea experientiam. Quantum enim valeant Frisinones in reserandis obstructionibus, docent ob servationes Medicae. Pa Osirim glandulam induratam , plin ximis, illis lue essicacissimis remediis Dustra tentatam , re sorlutam vidi, inquit Gerardus Uan piet en , su) dum bis de sdie vapori aquae tepidae cum aceto exposita prius parte punmnis Ianeis . perfricarettar per horam . Idem in Strumosis: colli glandulis observatum est saepius . Dum morbi somes recondi-xus altε ossium cavis adhaeret , R tenacissima concrementa, Sc medullae laetio nos par it, pulcherrimi usus est pannis ex lanea , inculta, decocto Gua iaci calido saturatis, partem affectam fovere, simulque sic determinare vaporem. accensi spirritus vini, ut hanc partem primo alluat:., b) Imo ausim dicere, frictionis laneae essicaciam nullam futuram, nisi pe radia frictione exuis , & nudae parti obvolvatur e G jbiques c admota diutius adstet. Observavi enim, hisce in casibus, post finitam fricationem , aeque tumida ac priusi mansisse io' ca glandulosa, quamvis linteis medicatis undique refocillata

352쪽

cingerentur. Ubi autem , excepto a iumentibus partibus rorido, & benefico vapore, instituebantur frictiones cum pan niculis laneis, ita ut una cooperiens a contactu parti ut L

morbosarum nequaquam removeretur, tumorum molem sen

sibiliter subsedisse comperiebam. Nec mirum: Quippe ea ra tione non modo ullum periculum erit , ut frigidus aer cor poris loca calida perluat; verum etiam, quod omnium effica cissimum es , sudationes leves perenni unae incumbentis so- tu eliciantur, simulque resoluta materies morbosa difflari queat. Quin tutior succelsura est inde tum arum curatio, quam

si eamdem spiritus vini accensione aggrediaris; qua aliquan do tanta copia sudor exprimitur, ut quandoque robustissimi etiam homines in animi deliquium incidant , si diutius vapori illi exponantur. Docent observata Medica. a) Tandem licet per friectionis motum sanguinis humorumque cor culatio in districtis corporis membris augeatur, atque liqui

di vitalis impetu, & copia in illis partibus adauctis dissipetur obstructionis impedimentum: nihilominus tamen cum fri ctiones venas deplendo , & arterias in venas vacuando Chi ciant, ut eodem dato tempore major laticum copia mamiori celeritatis momento per partes fluat; accidit in eodem intervallo violenta liquidi haerentis impulsio cum praeter naturali vasorum majorum dilatatione , & minorum compres sione. Ut sileam pergente frictionis motu per stimulum sta minis lanei partibus inductum, vasa intertexta in celeriores

contractioneS cieri, tunc materiam in farcientem magiS compingi, S tantum non cum canaliculorum parietibus imperviis Occalescere. E contra , dum laneam telam ad partes aegras diutius accumbere sinas, coercitus Sanctorianus halitus per bibula denuo cutanea vascula jam emollita de pluit , R inter attritas fluidi morbosi particulas mixtus, eum illis movebi tur atque miscebitur ; unde subsequente fricationis impetu, vim liquidi in obstructa irruentis accellerante, massula con creta una cum resorpto humido faciliori apprilsu repulsuque vasculorum angustissimas radices tranatura est, atque subsidentia Partium succedet selicissima. XXXIV.

353쪽

XXXV. Satis autem patere arbitror, Ionge praestantiorem

esse Iuuarum in laisce noxis utilitatem quamplurimis in Arte remediis, quae licet penetrantissima sint , intus tamen a se sumpta , difficulter xd partes , ubi malum ha ret, derivari poΩ

sunt : dum strumosis colli glandulis laboranti sol venti ssima ,

per Os ingeruntur remedia , nisi partibus affectis fomenta ad εmoveantur, via multum prosunt. Possunt equidem in limilibus casibus, Rupedeuria praescribi, quae copiam morbosi laticis per opposita loca extrudendo detrahant, Verum, quae cumque suerint illa, lympham, vel alium peccantem humo' rem universi, de corpore siubducunt quidem, sed non dire-Me loca affecta levant. Ouoties enim non, tentata morbi re vulsione, sun estissinros inde effectus stubsequutos doluerunt Prastici l Aquosius frigidusque Augiuae tumor, o rogogit, mroticirique tractatus infaustam ad pulmonum Vaicula me ἄ- si sin toties exhibuit. Senum corpora cachetica Obruei S semroia colluvies, Purgantibus lacessita, toties lethali suo de- cubitu pulmones oppressit. Nimirum requiritur hic , ut subita collectio lymphae in vasculis partium stagnantis evacuetur e X ipsa partium substantia; vel ubi aquoli, S incocti suc ei moles redundat , in eorpore siccis Sudoris cis utamur, qu εnempe calore majori excitato, & aucta humorum VCloci rate Operentur. Inter han autem externa topica praestat ad instar Dmnium pannos Icu os assJumere, quibus calide corpori apPli-ςδtis, vix jucundius, & magis salutiferum Sudorificum nosici tur, dum & grate innatum calorem intendunt, & iimul corporiS corticem mirabiliter laxant, eumque maxime perspirabilem reddunt. De qua re consulatur illa, quae in nostris Propositionibus notavimus. Cop. xiii. Proposit. Pri/G, G cunda. Demum in his de Obstructionuin casibus concreti stipa- iique humoris dilutionem, resolutionemque aggredi per Deris uiis , & Attrahentia interna, quar motum humorum ubique in corpore majorem cient, quid aliud effeta qu)m urgere loca in farina maiori circulantis liquidi acie, 80xςqurum emissaria culanea reclusa sint, proindeque validaim instammationem excitare Z Quanto melius futurum est, si aperjantur coarctati eXcretoriorum fines, humores diluantur t-zy teuu-

354쪽

tenuentur, vasaque sic disponantur, ut facillim h eoneret succos transmittere possint, dum simul lenis frictionis usii ad blandam Gophoresim praeparantur loca. Et profecto Isvς accubitu laxatis, & sotis blando calore vasis, quae in cute sunt, difflatur cum sudoribus noxium, quod in illis locis hs-ret, & memorati res blutionis effectus efficacius obtinentur. XXXVI. Aggredimur iam eos 'Horis morbos, quibus su Dderi lauetiuina Topica cum fructu possint. Atque quidem primum locum obtinent dolores laterum externi Versutiles, qui cum ab acri retento, & partes membranosas vellicante ortum ducant, flatuum instar, per musculosa & extima Thoracis spatia vagantur, quique evanescunt tandem, evacuato, R exhalato praeprimis , tacita Sanctoriana via, morboso i lo sonat te. Similes siunt hisce , dolores, que is a parte Ve

xata Pleuritiis spurix nomen inditum est. Nisi quod posteriores non adeo tenuem, sed aliquanto crassiorem humorem,

R in ultimis vasculis irretitum, pro causa agnoscant. Quod sane siepissime in praxi comprobatum videmus: Dum morbuSille adultos corripere solet, exercitiis hyemali tempore, vel laboribus aere frigidiore peractis exhaustos , aut fallaci potus gelidi, aestuante corpore, lenitate incaute delusos; vel aere frigidiori nudatum pectus utcumque exponentes, Enim vero sufflaminata tunc perspi ratione ob admissJum frigus ita humorum massa, & crassities praeter modum increscunt, ut

adaucta fluentis liquidi resistentia, canales arteriosi , praesertim capillares, amplientur, & dilatentur. Prout autem debiliora magis fuerint non ulla vascula prae aliis, accidit, ut ab eadeinflammationis causa modo internae membranae pectus succin gentis canales, modo externae thorocis claustra obvolventis

tubuli laborent. Quamvis, ut . fatear, aptissima illa inflammatoriae hujusce obstructionis occasio omnium maxime in interioribus thoracis locis accidat; quia reliqua corporis loca vestibus contra frigus munire possumus; aeris vero intra prae cordia accessum impedire non possumus. Quidquid tamen hi hac de re, illud certum erit, dolores laterum externos

suppressie vaporose transpirationi ut plurimum deberi. Ipsa enim tumoris absentia in locis thoracius externis, & dolore

355쪽

affectis, quam evidentissime ostendit, minima vastula corripi , quae cum suo tranante liquido inflammantur equidem , & tument, & acerbissimos interim dolores inserunt, adsensus autem non augent partis affectae molem. Podagricus pes non tumescit, nec dolentissimo risumati ino detentae partes corporis humani supra libellam naturalem ullatenus assurgunt. Quoties ergo in ea, de qua loquimur, affectione intenditur dolor a manus compressione, febris interea remissio Obser-Vatur, pulsus mollior deprehenditur, & tussis vel parum, vel nullatenus aegrum torquet; praeterea praecesserit aura stimgidior calenti corpori imprudenter immissa; toties de in te

granda partium transpirabilium insensibili difflatione serio

eogitandum Medenti est. Sic enim futura est certa, tuta, dcenicax Pleuritidis sanatio. Huc fomenta, huc vapores, buceataplasmata, huc attrahentia, & emollientia faciunt Topi- ea. Quae nisi apto medio, quale Lanigera cuncta egregie suppeditant, excipiantur, frustra eris in instauranda dolentis thoracis perspiratione. Fovent enim tu uec omnia diu accumbentia naturalem partium calorem; unde patentioribus redditis excretoriis , molleculae antea colis rentes, nunc au

tem solutae, & divulsae, singulae in sua vasa recipiuntur, &iter pergentes per cutem, ii quid morbosi habent, compendiaria via amandant. Sed & plus boni istius generis th ra- suo pollicetur, dum emollientis alicujus remedii virtute apollens letus affectis locis admovetur. Quamobrem GCrs aetas a upieten ad hanc Pleuritidis speciem frequenter se uiua

sutile testatur sa) solutione saponis Veneti in aquae, & la ctis dulcis partibus aequalibus; huic solutioni pannos Ducoiimmergebat, illosque dolenti lateri applicabat impositi. id tu

ribus calidis, cavens, ne refrigescerent talia somenta - . a. Porro eidem Therrupeae xxxv. uum. i. insistendum es

se, nullum dubium est, dum acrior dolor profundissimos Pis rin canales divexat, & omnibus verae Pisuritidis notis stipatus incedit . Quid enim decantata & emcacissima bic misi sio sanguinis, eaque pro re nata repetita promittit niti qu0d

356쪽

retusa liquidorum ad obstructa loca appellentium acie, rem insori facta canaliculorum in farctorum diductione , liberius qua eundum est, liquor adeat, & ulterius progrediens resolutionem inflammationis natam jam signiseet. At vero, si quo tempore in Pleurae ramusculis immeabilis haeret liquor, eodem data opera ad partes externas derivetur quam laudabilis, qus in efficax morbi sutura est ab internis ad externas& musculosas pectoris membranas translatio. Et sane hance medendi regulam indicat Analome, qua communicationes

arteriarum internarum thoracla cuna externis compertae hodie sunt , ut non mirum nonnullas Pleuritides ab externis in inisternos, nonnullas vero contra, ab internis ad externos in

terrosiales musculos transferri videamus: uJ Innuit praeterea quorumdam selix praxis, incisis prius extimis pectoris partibus cucurbitas siccas admovendi, quibus humorum copia &impetus in illa claustri spatia, quae immediate subjacent, deducuntur, sicque a vicinis & internis partibus revelluntur: quibus cucurbitis simul etiam nervi per illa loca dispersi irritantur, & dolent sepe ut spasmodicas, & immanes internas

contractiones omnino interdum tollant. Tandem pri indicatam medendi rationem prie stantissimus Emollientium exter-Morum usus confirmat; quae sepe siepius tumorem in extrema, & remota thoracis superficie culanea advocando, humores ab internis vasculis, quae impetituri essent, quam selicis si me retrahunt. Notum enim est, mitiorem semper observari indolem dolorum internas partes oblidentium , quando partes vicinae externae mole augescunt, humorum proinde de-

cubitum salutarem testantes. Si paucissimis nostris Observatiunculis aliquam deberi fidem aequum est, candide assirmare possum, Pleuritidis longe pulchriorem curationem vidisse , dum calidis fomentis emollientibus nocte & die tegeretur affectum latus, atque mollissimis lanis sedulo recrearetur. Ea enim ratione emollitis vasculorum parietibus, distendens

illud immeabile liquidum facilius transit, simulque partibus

externis largius perspirantibus, ab internis feliciter avertitur

357쪽

S irrum produceret, vel funestam suppurationem alioquin produceret. Eam ob rem non infimus ex Vetustioribus Clinicis Theodorus Pri nouus Auctor est, loco dolenti apponantur, ptaeter alia remedia, succidae, aut sulphureae calefactae Dua: Verum Lectorem monet Triverus, fu) ne Lettur omnes dolentes cum Pleuriticis promiscuὰ con udui , citin omnes Pleuritici sint lotus quidem dolentes, sed non e converso; proindeque si ex Celli b) consilior jacere Pseu Dicor

conveniat mollibus stramentis, mitigeturque ex Aureliani

siententia sc) quodam blandimento fruminum, pars in dol

re con situta, non absiurdum videtur asserere, lateri affli sto, ex alia causa, quam quae veram Pleuritidem sistit, conducibiliora esse quaecumque calefactoria, asperiora, compactiora , operimenta sive ex laneis, sive plumis, sive gossipio conteX-ta, & loco vexato caute admota.

3. Diximus supra Cup. m. q. v . ex moneo; DUU-n eu falutarem esse iis , qui vino, & similibus spirituosis liquoribus nimis indulgent. Aliquorum strenuissimorum Potatorum notitiam habemus , qui detracto thorace laneo, cui assueti jam a longo tempore erant, illico in tussim inciderent. Corporis munitio juvat in tussi praecaveda, quae ab externo frigidiori aere pendet, ex Gorteri sententia: Q Navestimenta, arcendo frigus, detrahunt illam frequentissimam causam prohibitae perspirationis, ita ut permittatur tunc libere corpus transpirare, & ita hac evacuatione sese depurare ab humore acri, qui ad tracheam vectus tussim excit allat. Ergo si in tussientibus corpus non est denudandum, quanto potiori iure lanex vel similes villos e loricae commendari debeant iis, quibus acrioris humoris prie primis ob vitae institit, tum largior, quam in ceteris hominibus transipiratio fieri, exoptarique debeat. Non solum enim contegens laurus pau-nus immediate subjecta corpora, frigoris inclementiam summopere arcet , sed & simul prohibet, ne exotici humoris, &

358쪽

3ῖμα morbo is materiei ulla ad tracheam, ejusque glandulas in tostasii accedat . Itaque ii quid simile Biboculis acciderit, Iamnia usus curationem dabit. Postquam enim illi homines diutina meri potatione universalem villorum relaxationem con traxerunt , vix feri potest, quin si nudato thorace, & in aere frigido, absque consueto villoso operimento incesserint, summam tubulorum culaneorum , & repentinam constrictionem eZperiantur, & tussi corripiantur. Optimum tunc erit ad usitatum lanarum auxilium redire, quibus conciliata meatibus in superficie thorccis halantibus naturali mollitie, & revocata salubri perspiratione, commodissime curari isthaec nodia solet. Quo quidem loco non omittendum, quod insigne 2bmotisis commodum gestata Laua praestare poterit' ut quq sudorem insensibilem movendo, partem non exiguam crassa lymphae bronchialis, viscidique humoris vesiculas pulmonales obsidentis in externam thoracis aream accubitu, & tepore 'suo non solum digerat , coquatque, verum etiam subactam alliciat, alleictamque per occultum vaporem dispergat: Im primis si simul corpus moderate exerceatur, unde molli &leni motitatione concussi pulmones, & undulatione quadam intersitae cellulae idem iidem quasse lentum illum humorem , qui ad conlaetum lueret, a suis finibus excutiant: hinc est,

quod I eodorus Priscianus apud Mercurissem ca) scriptum Beliquerit: cursum cum vestibus Lauris peractum Astbrusticis

prodesse.

q. Non rarum, nec insistens est, anxium circa cordis scr biculum dolorem cum frigore in dorso, & horripilatione cutis, necnon in seriorum maxime partium inalgescentia, adeo- ut etiam calidum satis vehemens admotum ViX percipiatur, non rarum, inquam, est, dolorificam hance aifestionem in

Praxi deprehendi. Praeprimis autem istud vitium illos adoriri consuevit, qui lentam pituitam, S dissicile per Gotrica

vascula fluentem gerunt; vel quibus flatu osse congesta in locorum vicinia materies exitum sibi, qua data porta, quaerit.

Quandoquidem qui hi sce cordiasticis passionibus obnoxii sunt,

359쪽

ex ructuum ore prodeuntium frequentia dolorem nonnihil levari sentiunt; vel oborto viscidi cujusdam vomitu manifeste levantur; ad haec non nisi calore redeunte in partibus extremis, calidoque tandem sudore nato per totum corpus, dolor omnino intuitur, atque discutitur. Calor enim praeclarissimam

vim habet dolorem sedandi atque fugandi. γ) Cum ergo

in hisce casibus calor, & mador partium affectarum subacti, vel sese proripientis mali certissimum habeatur signum, atque implicita in tubulis ventriculi etbero ues materies eliminari per vias insensibiles gestiat, Dua scrobiculo cordis calide admota solatium spondet. Vidimus certe tale vitium in iis praesertim , qui ingruente cardialis, stomachaleni illam regionem extremo frigore tactam quererentur, quique sub spasemorum tortura pulsium contractum & nimis exiguum in ca pis haberent; pannis Igneis calidis, sulphuris accensi sumo impraegnatis, in usum extrinsecus tractis sublatum feliciterfuisse: Dum inde regio cardiaco sentim incalescere, atque madescere; pulsusque major & mollior micare inciperet , quae evanescentis morbi uni voca signa censentur. Sed opus est in hocce praecordiali, & gravi dolore, ut Isu zm benesicam laciniam nocte dieque loca affecta sustineant, donec dolor penitus dispareat, atque convulsio, exeuntibus flatibus, vel soluta calore , & dissipata praeternaturali pituita , omnino stoluta fuerit: Quin per aliquod tempus ad aegran partem detinendum remedium est, quo non solum blando suo tepore villos demulceat, nec non fibras rigidas laxanteac emolliente facultate remittat; verum etiam contractae partium a repetitis morbi incursibus debilitati succurrat. XXXVII. Si ullis in affectionibus magis elucet nostri Topici virtus, certe in iis, quae viscera abdominalia male habent, spectatissima censeri merit 6 debet . Quas quidem corporis humani noxas, lauac auscultantes in tria conserre capita perspicuitatis causa juvat: nimirum ad eos morbos, qui vel dolorifici, & colici sunt; vel obstructione in viscerum multigenam comitem habent, vel Garrhea habituali stipantur.

360쪽

Adversus enim hosce affectus, non semel compertum est, λ-

tam lavam contextam , in fasciat speciem, abdomini externo superinjestam pro suis e. Proinde pannum laurum tenuem, mollemque , eumque abdominis regioni extus Obvolutum , ibique diu affixum, in colica contumaci, cum ab Antiquioribus Medicis, tum praecipue a Galeno commendatum

videmus. ab Quidam mihi noti sunt, qui omnibus irritis. quae in eo morbo adhiberi si, lent, remediis , compertissima utilitatis ictuum sibi fu i illa deprς dicant , quam regioni abit

minali superincumbentem continuo gestant. Cum autem plures dentur colici doloris causis , quas tenera lauarum constructio, & tenuis ejusdem localis virtus nequaquam attingit. eas in sequentibus referam , quibus mederi iana circumspecte tamea usurpata , posse , R debere videatur. Et i. Quidem istiusmodi remedii genus indicatur , quoties dolores partes nervosas intestinorum obsidentes a sola atonia, motu & robore fistulae intestinatis labefactato ortum ducunt;

in senibus potissimum , & qui cibis frigidis inflantibus nimium vescuntur; item in corporibus a priegresso morbo exhaustis. In similibus quippe circumstantiis praemissa crudorum C-Vacuatione apponendae lanae sunt limpidae atque molles, tinctura aliqua, vel spiritu ossi vehiculo praetinc , atque ab domen circumdantes. Atque imprimis major curationis spes collocari in externo Ianarum usu debet, ubi haec omnii

ex ventris refrigeratione, vel externarum Vicinarumque par

tium Adiagne Na traxerint originem. Neque deficit ratio. Quippe cum frigoris ea siti natura atque conditio, ut nervo si generis morbos revocandi, & exacerbandi maxima vi polleat; si aliquando vitari non possit , vel improvide ab Obnoxiis huic morbo admittatur; prospici melius non poterit, quum ut senesta ejusdem etaeta amico naturae calore discutiantur. Quoties enim non in vulgatissima praxi animadvertimus , pedibus diligenter calefactis, Dolores Colicos, si non in totum abigi, dissiparique, at saltem ma X imopere remitti, atque sedari. Idem, imo efficacius molitur Ianea vesti Abdo-