장음표시 사용
81쪽
i III. Ita non absimili ratione ratiocinandum mihi videtur de Animali exhalatione, quae invisibilis, & pura, putaque aqua constans , a vestium superincumbentium lanearum den sitate repulsa, in patentia vivae cutis soram inula jugi ad fluxu relabitur: Corporis enim sani & diversus calor , R di ver fa constitutio, sudoris materiam diversam facit : moderatus calor humidiora expellit; ingens vero, salina, & al alina
corporis animati corpuscula everrit, quae si operimenta e Vaporationis animalis stimum sugent i a , ut sunt lauea Omnia, offendunt, hisce approximantur , & continuo corporis madore soluta, in vitalem laticem cum noxa iterum adiguntur . Quod si varias colorum , quibus laua imbui solet, mutationes sibi uniant , atque a socient , quae a corpore efflu unt transpirabilia, variae tunc fultum dissolutiones, mixturac que oriuntur, quae, adjuvante naturali humido , in animalis vascula receptae perniciem afferre poterunt. Quamobrem de sudore , atque transpirationis materia loquens, eam non alterius criminis, si crimen es, ream esse contendo, quam ut
sale quo pollet iisdem dotibus, ac urina gaudeat; c) atqui
una cum sudatione naturali miscentur, extraneos tum exo
ticos sales, sive quos prava corporis diathesis genuit, sive quos lanurum de more cutem operientium tinctura infudit, hosce ego alterationum omnium , quae ab hoc capite proflu unt di morbosarum aliquando parentes agnosco. Difflat ion is si quidem materia aquea ut plurimum, & limpida est, tum cutis flexibilitati, corporis mobilitati, humectationi nerVearum papillarum conservandae maxime necessaria , ac oppor iuna . Si quam vero transpirabile alterationem concipit aliquando , hanc utique ab extraneis corporibus , tum et herogeneis particulis, quae una cum illo commiscentur, assumpsit, iisque labefactatur . Illam alterationem quidem triplicem tam simus, prima quae in quantitate excedente consistit, qua cum
82쪽
tis vascula summe urgentur plena, & de qua in sequenti Capite agemus; altera, quae in diversia ex ipsis animalis liquidis , solidisque emanantium noxiorum aliquando, & venenatorum crasi reponitur: Tertia tandem, quae a dissio lutis ΓΠ-bus dependet , quibus pannos e cutis poros ad colores inducendos impleri oportuit. Quae binae considerationes in ptaesentia nostro eXamini subjiciuntur . IV. Profesto si attendas discrepantis texturae pannos , ii
qui di absorptu diversimode humescere posse , Gupra Cup. IV.
q. II. uum. 2. 3. q. S. si transpirationis animalis inexplicatam adhuc , integram , R intimam compositionem advertas, quae cute e Xeuns , aerem circumsum imbuit, & onerat, ut aliquando in altissimis terrae cuniculis , quasi fatalis, soli oribusque incumbens, nebulae coactae instar observata fuerit; etide Arbutnot; a) si corporis nostri superliciem meatibuS undique per viam quodcumque humidum avide haurientibus; si
aerem clausum ab pondere, Sc gravantis anaa Rus lanei mole coercitum, vaporis dein, corporisque innumeris exhalationibus foetum, minusque elasticum; si talem demum aerem, humidum factum , colorum tingentium , quibUS vestimenta nudato corpori obducta non semel colorantur , particulas
abradere , divellere , sibique in dissolubili nexu unire posse ,
ita observaveris, inde ut absterso colore panni emaculentur: Si enim haec omnia attento evolvas animo, sedulo , & diu mediteris, nonne nitidam Roris, de quo supra hac β. II. de
scriptionem habebis in illo , qui jugi perpetique e cute a spiratione , eaque insensibili , vel sentibili , e fluit humor Θ No
ne cinde liquido futurum cernes imbutus ut ille variis exoticis partibus , S ab Operimentis laneis detentus , imitatus inde de gener factus , inque vasa nostra vectus squilasma quandoque mala prodat. Quid enim clarius, quid luculentius dici concipique possit, quam Roris humana ex cute manantis, sive e X innatis abreptisque secum molle culis, live ex adscititiis, & ab indusiorum labe de tinctis noxis pravum ingenium & perniciosam indolem sese in machina nostra efferri; dum denuo in m
83쪽
tra vascula receptus calentia, humida , htalea, & sales acres
praeter morem Clatos, stimulique vicem agentes, secum in aliquidorum ni assam ad sportans , eamdem commovere, succos turbare, febrem accendere, mox quoque, perniciosa interdum
simplomata invehere potest Z Inde enim prsternaturalis humorum dissolutio oriri poterit, quorum vincula discindi , vel alio modo affici poterunt: inde tot forte alics imperscrutabilium malorum soboles, quorum causa vulgo latet, facile qui dem indagari, edomarique posset, si Medicis probe elset perspecta. V. Ne vero hίec omnia gratis, aut dictatorie me pronun classe , quis credat, decet paulo altius hujusice Variae depravationis sudoris originem, & causas inquirere, Aecnon ali qua de colorum , quibus long utensiles inficiuntur , diversitate rimari, quae plurimorum morborum , ut vidimus q. IV. Origo elle possunt, ac incrementum. Atque primo, quemadmmodum pro Coeli, Soli, Sextis, locique, corporis & victus , S coctionis, differentia, sudoris materia differt in singulis subj ec is , ita qΜoque a diversis hisce subtilissinas tran ira'
tionis Sauctorioue sontibus discrimen repetendum censem mus. Eadena enim vascula & exhalant, & sudant in Animali , atque solus major fluidorum impetus , solaque tubulorum CXcernentium apertio faciunt, ut qui Vapor aqueus , & sensibus inaccessus esset, nunc in guttulas, undique stillan tes coeat, oculisque se sistat intuentium. Hinc ediscimur trans pirationem hance occultam, modo plenius uberiusque , modo
parcius strictusque effundi; modo fetidiorem, vel peculiaris Ddoris , ut in Nigritis exspirare; modo acrius Olere, ut in Femiuis, ubi ni si amore benignius excipiantur odor ille fit intolerabilis; Getinuis tamen hic deterior conditio est, ali quando enim non aridum tantum, aut fulphuratum sed ca- florei quid aut Galbani redolent; quid quod Virgines Pec u-NVs vj dit, quae quocumque pedem efferrent , allii Odorem secum haberent. u) Castarum quoque se Monialium, ubi somno e pergiscuntur, Dormitoria intolerabili nescio quo odore, propriae exhalationis Nares feriunt . Alia deinde natura est, L a fluido
84쪽
fluidorum effluviorum , quae de a illis exeunt; alia ex pedi bus emissorum, hieoque diversitas penes odorem , & saporem est. co) Uili tandem sunt homines, qui acidum sudore ni emitterent. b) Ut omittam, quae a morbis liquida polluentibus, & is atra universalem e vacuationem alterantibus provenire potest, Varietatem.
UI At sunt aliae quoque, & hactenus minus compertae Atmoobgre bumanae differentiae, quas curiosior Practicis, interdum experientia objecit . Gaudet peculiari nidore infantum almo Obera, & pene acido, quod adstantium naribus exceptum d judicari potest . se) Sua fiunt Adolescentibus, sua viris effluvia, quibus mutatum corporis habitum ex facili prodant Quae quidem non ex homogenea simplicique aqua conflata esse credideris, sed ex subtilissimis particulis, latentis idolis , vel quae non facile calculo iniri possint, & cuique Iu-d si duo propriae ac lingulares habentur. Exemplo sunt Cauerodori sequi Dominos in denso, consertoque hominum agmine ex pauci sima expirante materie distinguentes . Exemplo sunt Vervecum corpora, testiculis seminantibus praedita , molestum,& indelebilem sere odorem spargentia. Adeo est Transpirationum, quae almosiphgram corpora animalia alluentem constituunt, singularis quaedam, & specificae non tantum, sed di individualis discrepantia. VII. Crescit autem illud admirabile tacitae sudationis disierimen , discolorque transpirationis indoles fv d hic β. UI.,
prout a varia corporum su perficie admittitur, iisque in sinuatur . Rorida noctis exhalatio , cui non temere cuticularem excretionem supra comparavimus β. III. ubi diversς corpo rum fabrics occurrit, longe etiam diversa evadit. Interdum enim corpora Rorido vapori obnoxia magis , interdum mi nus saturantur, aliquando nullam eiusdem portionem imbi bunt. Vitra crystallosque prir ceteris eligere selet Ros, quibus abundantius adhaerescit, metallicos poros intactos re
linquit; vasa dein fictilia Munis Porcellanas vocano grandio
85쪽
6 Iribus guttulis distendit , quo tempore mercurium subjeetunt
immune, siccumque animadvertitur , ut nuperioribus observationibus constitit a) Sic dum per occulta cutis foramina , plorans animalis humor vestium inductarum nudo corpori stragula, liberamque eiusdem exhalationem impedientia reseperit, per sinuosa tunc, tortuosaque villorum voluminuta repens, peculiarem villorum simplicem, & innatam, vel ab immixtis extraneis corpusculis adventitiam dispositionem contrahit . Sic in universum plus attrahunt vestes e partibus animalium compositae, quam quae e vegetabilibus conficiuntur: b) Sic Ianea usitata tegumenta, pro majori superficie,& pondere, diversa quantitate , oblatum fluidum sugunt,
trahuntque: Sic obsbletae, & usu tritae Guar in pannosis hominibus amplioribus poris instructae, in aera vicinum copiosius exhalant, quam recentes, & villosis undique staminibus tumentes. Vide supra Cap. V. per totum. Quae autem ex Uno texuntur corporis Tegmina, cohibendo sudori, retinendaeque transpirationi non ade6 opportuna videntur, ac sunt Ia- nec, quibus adspersus humor magis affigitur, & sumimis pro minentium fetarum apicibus adlis rens , pendulus cernitur , non secus ac Pluvia quibusdam foliis ita insidet, quin eamdem ullo pacto foliorum poros penetrare dici posit. Aliter evenit in lino vel telis ex eodem consectis, quibus ut pluri mum liquor insperius ita imbibitur , ut prorsus evanescat , vel saltem dissicile manuum motu decutiatur. Hinc factum
esse reor, quod in Sacris paginis c) jusserit Moises. D G-eerdotibus Vittas lineas in capitibus eoruis, ct feminalia linea tu lumbis eorum, is non accingantur in sudore ,, . Adstriste nimis, inquit , Dubamet ut re misseria sint expediti; & ne, quod nos hic subjungere possumus, si loneis vestimentis uterentur, concitato in liquidis orgasino, & effluente inde copiosori sudore, qui ab occursu indutae Guar non
86쪽
dispergitur, balneo veluti suae transpirationis immersi jacerent , minusque inde qui Sacru attente peragerent, pares
VIII. Non solum autem , quod crassius est in materia e corpore animali continenter expulsa, coercitum laueis pannis insidere potest, ut vidimus; VII.; non ilum indumento laneo adhibito, prae ceteris vestium generibus, majori quantitam te colligitur , velamen inter, & cutem, humoris excreti ecule Vapor; non modo pravae qualitates, quibus degener transpirationis liquor effetius est, oppositae amiculae cooperientis superficiei communicantur: verum etiam vitia illa individualia abscondita illa cujusque transpirationis principi q. IV. U. VI. occultissimum , & sere spirituale ejusdem evam porationis , in singulis genium, nescio quo Mortalium fato,
lanea celerius quacumque alia veste absorbentur ita retinenturque , ut diutissime inlis reant . Suffocatio, animalium,& candelae accensis extinetio, eX vaporum sulphureorum compia dependens, in terrae profundis hiatibus tulisset me prae caventur, si Artifices trans Hunuta uti ac lacinias aere is respiraverint . Hinc cubicula peripetasmatibus ex Ianu factis instrata salubriora censentur, insalubri vagante constitutione; quod animalia effluvia, u) eaque noxia, dum in aere squoquo obvolitant, ab reliqua fluidi mole veluti secernant, atque retineant. Pestilens virus, Iaueis Pexis in carceratum ,
R ad alias Regiones adve sitim pluries suisse , non est quod multis probem. Ipsum Celtice luis fomitem . in lana nidulari posse opinati sunt quam plurimi aut hores , dum ad prἴ- servationem ab in otione cum muliere foeda commendant Gossipium novum molle , fidibus concussum , & glandi Penis Optime lotae applicatum, detergentibusque Obvolutum. Quin Ioannes Beneiactus siti adet, ut post coitum pudibunda, panno lineo abstergantur. bo Quanto inde ergo utilior, Nesmacior Penis abstersio successura erit , si Iauea lacinia , ad
87쪽
ad instar Condi, mollior adhibeatur Z Haec enim sortius, quam linum, virulentam materiam imbibit, vel diutius, halitum aphrodisiacum moraretur. Vide ccput supra IV. q. ΙΙ. num. 6. IX. Neque huic nostrίe opinioni quidquam refragari Sacr. feripturae aut horitatem crediderim, dum in Levitico, de modo tractandi leprosi,s fit mentio. a) Praecipitur enim eo capite bi mesem Dueam deponere, sive lineam, quae lepram habuerit in flamine, atque subtegmine, aut certe pellis dic.
cum exinde non aliud inferre liceat, quamquod istiusmodi vestes siti scipiendo contagio pares habeantur. Imo audemus asserere, laurum lepro rum anni 7um priori loco commemorari , quod sistendo mi asmati e cute leprosa conscendenti aptius esse videatur. Quae autem sequuntur in eodem capite Lepitiori lanea tegumenta, virus intromissioni, & asservationi opportuna demonstrant: habe, t inquit Moises so) se Iimenta dissuta, quo pirus exhalans di reti possit , nec zesierin vivet ) caput nudum, quo e fugiens inde calidus infestinque vapor edauescere tu curas possit.) Os veste contectam, cum ad alios propius accedere oportebat, ne Infectus hali tu suo pestifero sanis noceret , quod innuit noxiam , & de teteriam evaporationem ab adversa , & contegente veste , retundi obsepique posse, ut e X piratus, & per tegminis con textum praeterlabens, aera defecetur. M Quod si ex Ger foripturae Testimoniis phisicas veritates deducere pudeat, vel pigeat; adeamus quaesi, locupletissimum Rei Medicae Scriptorem, S in praxi versatissimum omnium Fridericum Hosi
mannum, qui aperte testatur e ownes pusulo i , is pruriginosi subcutauros, inter quos lepram nominat, affectus , contagio maxime serpere, ρο iusicere; ideoque facile per eo cubitum, per lectos , per ludusia , foedo pin ui sudore imbuta , maximὰ pero omnium per scilles animalium , θ' vestimen- tu ex lana contextu propagar . Lana enim, pergit ni apti simum es medium , quod raritatem laxam atque soro m ,: imp
88쪽
impuras isos exhalantes particulas potes ab rbere , ct Hu-
this retinere, ne mox in auras d pergantur. Os guocumque elism freti sute emi , Iluteamiuibus , chirothecis, vestibus diu iubgrent , ita quoque tu morbi; coutagiosis , ut peste, variolis, morbillis, potechiis Rc. e via putrida, fermenti vicem obtinens, rebus sis porosis, presertim ex lana confectis, altist; Λ e ius uuando , per Iougum temporis intervallum fleste oluscuut, Ariar quam tu fectiouis ρ truticis ex V ut . X. Hucusque tuta forent omnia, si graves, & exitiosis
quaecumque transipirationis particulae ex Corporis calentis perimetro prodeuntes, vestium, quibus afflantur substantiae, quasi per adactos clavos, aeternum occluderentur. Verum quaproportione ex infinita, & occulta cuticularium poror uir
sobole , in superinjectum piluuum, continuis rivulis C-greisae impingunt; eadem, & quoque ab iisdem Lanteriis vestibus copiosiores , & sensibiliores redditae transpiratiouit partes, in stratae & subiecis cutis calentis cribrum, numquam intermittenti scaturigine, depluunt. Et quidem huic resior-ptioni favet corii sensus perspicax, absorptioni exercendae per- aptus: favet corporis reticularis Ma Albiani sipongiosa textura, quae vapori facilem viam facit, & imbibitum dissicile de seri t: favet patulum, & calido humido madescens , osculum innumerabilium ipsius cutis meatuum, qui, veluti toti dem hiantia & e serientia ora , sugendum aliquid avide prae stolantur. Inde quamvis major halituu animatorum pars , ad Ianae, vel indusii contegentis hiatus illi dat, & implicetur longe quidem eorumdem major portio retrocedens, & veluti fluitans cutis vascula subit , & in liquidis illac labentibus erroris sui notas designat. Qua ratione si cura panni portio veneno gallico recipiendo aliquando profuit, eamdem
tamen telam ex eadem materia contextam non raro tradu
cendo, in sanos contagio idoneam esse censemus; tantum in
besse , ut pro evitanda contage a Nonnullis glandi Coli imponatur. vide supra IX. Contarii enim qualitas, ut obiterm ursis, non est sensibilis; neque juvat aliquando observari in coitu impuro , telam saniosam , pallidam , citri nam , nigr m
89쪽
6S fieri, quae prius eidem parti obvolveretur; quia id ipsium inpuro congressit, eodem adhibito loricae praesidio , contingere animadvertimus , quaecumque demum fuerit liquidorum , vel naturalis , vel morbos a constitutio . XI. Non secus ergo ac variae formae indolisque, & ex ter rae facie adscendentes vapores , pro diversio caloris gradu , di versis anni temporibus corpora, quibus sese dant , diversimode assicere possunt , prout multis , iisque dissimilibus , γquosis, salinis , oleosis , compossitis, aer impregnatus fuerit , ita ut aliquando vestibus ille adhaerens, easdem peculiari mam cula de turpet. σ) Ita quod interdum videamus, habitus Iu
uros ab exeunte animali transpiratione in varios colores trans ire, atque macularum diversa genera contrahere; merito illud
concludendum nobis videtur, difflato jugi e corpore vapo re , atque lanatae vesti superstanti, & quoquomodo colorata , vel viru inserue, occurrente, peregrina, & salina pigmen torum corpora dilui, inque vaporem solvi, aptum qui denuoculaneos ductulos ingrediatur, qui sylvestres tincturas intra corpus nostrum vehendo, per certos quosdam gradus incommoda valetudinis, vitaeque pericula hominibus intentet. Quamobrem fateri necessarium est, vapores, a fracescenti bus siti dore vestibus laneis, dum actu induuntur, assurgentes snoxis, & plerumque malignis nubeculis corpori transiitum concedenti similem labem adfricaturas esse: sed singulos VH pores expiratos sub una eademque specie comprehendi non pose; ac propterea Medicos illos a vero quam longissime abire , qui unam semper, certamque in omnibus ejusmodi es- fluviis particularum naturam aut quaerunt cum spe invenien di , aut se jam invenis. existimant. Plura enim sunt, quae ex vestitu laneo sive communia, si ve propria manant in corpus effecta , de quibus consulantur ea, quae in superioribus locis ostendi, Cop. II. q. I. II. III. IV. &c. Quamvis autem omne effluviorum laneorum genus ad triplex caput in praemsenti Capite redegimus: si III. Verum diligentius inquirentibus nobis in variam naturam Ianeorum halituum coloremo
90쪽
peculiarem imbibentium, eosdem ad duplex Caput revocare lubuit: aliae enim sunt effluentiae, quae sundendi solvendique; alis, quae coagulandi, densendique liquida humana facultate
pollent. Haec namque omnia corpuscula colorem, quo medicantur lanae foventia, atque in rarefacto cutem calidam , inter & immediate contingens indumentum, aere magis minusque exaltata, necnon intra vitae hosipitia iter carpentia, vitiatam in fluidis diathesim inducere queunt , unde diversa aliquando morborum soboles enascitur. Porro universam sieriem singulorum simplomatum , quae ex talium aspirationum in corpus animalis actione proficiscuntur, evolvere, atque explicare in eo Capite supersedemus, quod nobis in iubsequenti, tamquam opportuniori loco institutum sit, eruere. XII. Ut autem ejusmodi laedendi ratio Oxi. a Tyronibus sacile intelligatur, utque in re admodum dubia aliquid
ratum compertumque habeatur, observanda simi nonnulla circa methodum Psunor laneos co orsus, ex ipsa Tinctorum arte desumpta, atque nonnulla scitu sorte non injucundata brevi subnectenda sunt. Inde enim sedulo cavebit Medicus, ne aliquo Dua sueata colore labem corpori inurat, neve at mos colorantes cum noxa sensim, & tacite in corpus transfundat ; & praeterea plura alia ad praxim sponte deducet, quae, nisi praeeunte hujusmodi face, vix clarescere possunt. XIII. Itaque notandum est, tincturam lanarum eo mag sduraturam, quo decoctum colorans, cui immerguntur, calidius fuerit, atque diducti pori lauri ad mi stas coloris ni a gu-Ias diutius retinuerint, Solis & pluviae injuriis resistentes. Salia in vehiculo dissoluta in arte Tinctoria adhibentur, quo interstitia corporis tingendi laxius pateant, & colorata corpuscula cunei ad instar textum pannorum penetrare intimius queant. Sic in praeparationibus, quas Artifices ad flavos, rubrosque colores inducendos praemittunt; tartarum crudum ,& alumen dissoluta usurpare consueverunt. Post aliquod inde tempus extrahitur lana , & leviter expresso humore, sacco illa humido servatur, quo adligrens ejussiem staminibus Di, aperire, & dilatare effugia pergat. Postea ut colorem potentius contrahant lanae, balneo coloribus pigmentisque solutis