장음표시 사용
71쪽
ritur. In quo casu , eodem integumento Ianeo carne ve
lata, conditiones memorata: adaugentur , hic g. XIV. & aer ad absorbendum e lana, quidquid halituosium eidem inhς- serit, aptior futurus est. I. Emissione dimationis in se sibilis trans fila meta indutae lunae, R ejusdem dispendium per vastum aera, ad augenda fore cem teris paribus , prout corpus tenuiori rariorique veste vestitum suerit. Elati enim e corpore jugi ploratu vapores, cum per ampliores, ut supponuntur, Dux meatus transeant, nulli parti villorum adhaerent ; sed ut sunt volatiles , & quietis nescii, nec ab inanibus spatiis coerciti, simul atque effluunt, nulla mora in diffusum aera sparguntur. Imminuendam pari passu istam in conspicuam sudationem, Jc absorptionem e X parte aeris, quo pannus laurus magis fuerit crassus. Quo enim momento materia per sipira tionis per villos aditum in aera quςrit , eodem, varie commplicata fibrillarum Ianearum stamina impingit, egressum lapsumque morantia; inde dissicilius avolat, & deperditur, sed per laterales sinus, 3c fabricae cuniculos pergens, pannum, Confer. 82c q. XI. magis humectat. q. Aerem calidiorem, ex saturatis exhalante materia ve stimentis, eo magis auferre, quo illa materia volatilior fuerit, R ipsi aeri miscibilis, minus vero absorbere , quo permspirabile, ad fixiorem indolem vergerit. Per spirationis enim animalis aliqua pars levior avolat, ponderosa vero adhaeret, inquit Sanctorius; sa) levior item perspirationis materies s lo afflatu coinquinat, ut in MorbiII 1s , Variolosis, PestilentialIbus, Eudemicis morbis videre est; gravior autem, &crassior, immediato attactu sanos inficit , ut in Lue deurrra, Scabie cte. hinc sanus Ianei densiores , dum omne perspira tionis crassius, Sc majorem partem tenuioris retinent, Corol. III. ad propagandam corporis insectionem in Sanos aptiores
s. Non ideo tamen censendum esse, pannos Duro: οrius laxiusque contextos, omnem quam in se receperunt se
72쪽
minii inquinantis materiem; in circumsitum aera evomere. Etiamsi enim virulentum naiasma , corpore emissum per vilis lorum Ioneorum intercapedines libere , volatile cum sit, permeet, videndum an aer, cum illo cognationis analogi ἴ-que foenus habeat. Compertum enim est, porosia corpora non omnia indifferenter attrahere. Aurum durissimum attrahit
hydrargirum; Lapis Magnes, ferrum: sed spongia rarissima, nee ferrum, neque hydrargirum allicit trahitque. Quare fieri potest, ut aeris spongiosium corpus halitibus imbibendis pestiferis, quamvis summe volatilibus , ineptum sit, quo tempore longe crassiores molleculas, ex Regno triplici eductas , intra loculos suos coercet. 6. Inseres tandem quid sentiendum sit de iis, qui Phtiscorum Peste, & similibus morbis correptorum vestimenta sola praemissa ventilatione purgari, mundarique posse cessent, ut absque sanitatis detrimento a Sanis dein impune gestari posse arbitrentur. Errant enim toto Coelo, neque Conci vium suorum tutelae student ex animo: tum quod ob indefinitam materiae divisibilitatem , etiam si continui mi a simatum ab insecto integumento prodeant rivuli, non avolant tamen ut in totum eosdem absimi pose credamus. Exemplo sunt odores, qui illsso plerumque odoriferi pondere diutissime ex eodem exhalant in aera; Tum quod ex distis, hic Corollar. S. non Omnes, & cujuscumque generis atomos promiscue allicitaer; quare effluviis v. g. pestilentialibus parcere potest, quin eadem combibat, inque Sanorum corpora derivet; EXem plo sunt Merces insectae, virus pestilentiale diu foventes, non obstante suffitione, quae in hisice casibus fieri solet. Sed haec prolixius infra edisserentur. CV. XI.
XVI. Postquam primi periculi a nobis tentati aethiologiam dedimus, ad explicationem simplomatu, quae primos gestς Mugdies comitabantur, accedamus; quae si attentiori animo perscrutentur, suppressam ex indumento hoc, corporis salubrem per spirationem ostendent universa. Inde ex cohibito illo salutari effluxu augetur ultra modum in vasis fluidorum moles.
Sed inde potissimi im afficiuntur vasa sanguinea , quod moles sanguinis culanei, quae prius ob iacturam portionis per hia
73쪽
tus culaneos plurimum imminuta per venas ad cor revehebatur, nunc ferme tota, quae per arterias ad cutem appulit, ad cor reducitur. Inde dissiculter transeunte cruore ob sui orgasmunx, cuianeorum canaliculorum distensio, & a molesto calore , ingrata nervulorum intertextorum vellicatio oritur , pruritum is ardorem sistens. Retenta dein acri illa evacuationis Sanctorians materia, tota turbatur machina, cum per diveris corporis alveos ingressa, & diversis laticibus immixta, eosdem in ab normes motus cieat. Ex lege postea unionis irregulari faeta, ut in cute sic in reliquis locis sanguinis circulatione, hujus ita abruptae, intercisis, & inaequalis infortumnia magis in cerebro, partibusque vicinis manifestantur; unde inordinatus spirituum motus, R exleges eorumdem in or gana sensuum undulationes. Sed prieprimis ad Renum vascula , & vesicam, noxae impetus fluidorum decurrentium mani festie sunt ex eo, quod ibi supposita acris perspirabilis retenti intima cum sanguine ejusque sero unione, advocato dein impensori partium illarum calore per totum asperioris duriorisque solito operimenti, vix fieri possit, quin urina, spon te acris , acrior inde effecta, loca, per quae transitura erat, ad D urium usque stimularet. Porro vesiculae seminales adstae fervorem , & calorem vicinum immoderatum conceperunt , unde expanso semine, & turgentibus ejusdem conceptaculis , prae nimio aestu, ille spirituum ad sensorium commune refluXus factus est: , qui Veneris illecebram in limili casu reluctanti, & Christianae etiam menti obtrudere consue Vit. De reliquo, sive arteriarum temporalium pulsationem inso litam, sive natam inde cologam spectes , ubique videbis &tumentes citatosque sanguinis illac praetereuntis fiuctus , Stateralium lymphaticorum mucum excernentium ab tumefamctis pleniori sanguine Narium vasis tumultuariam compressio nem ; indeque Naturam corporis tutelae invigilantem ita admiraberis , ut quod salubri in tali casu perspiratione , ex emissariis culaneis dilatatis, expansis, & multifariam vellicatis effluere desiit , benigna urinae largius fluentis compensatio ne supplere tentaverit. Non enim exacte, & satis urina fluxit , ut sensationem grasitatis inde ortam in corpore su
74쪽
3ostulerit; vel si urinae copia quantitatem solitam transpirationis aequavit, gravitatis ille sensus ad spirituum in illa corporis turba imminutionem , & vigiliam vires dispergentem potius, quam ad aliam causam reserri & potest, & debet. XVII. Colliges inde, subuculas istius Dodi inter auxilia die-tetica recensendas merito e se, quae Calefacteut um Mopen-ttam, simulantium titulo, & virtute pollent. Nam quod postremam stimulandi essicaciam adtinet, quae villis laneis con- genita est, nihil addere interest, postquam ea res in superioribus nostris, Cap. II. q. v M., ct b c q. v I. per totum, luculenter comprobata fuerit. XVIII. Quo autem eventus, supra recensiti phenomen i , vide Experim. 3. ad k. III. in Cap. IO. , ratio reddatur, adnistandum volo, eum non tantum cutis propriae sordibus, quam contra, consuetudini esse tribuendum. Neque enim cute is
contaminata, in totum supprimi insensibilem corporis diffla tionem crediderim; cum & in secunda quoque valetudine astuentibus, vix persecte illa nitida, R detersa observetur. Porro cum ob insolitum vestimenti genus, tenera in ambitu vascula antea stringerentur, & pluribus contrae fa modis morbosas illas noxas in serrent, de quibus mox actum est; X v I. XVII. dein autem ob diutinum vestis luneae usum, tali tensioni, &motui assueverant , ut retento intus perspirabili exeundi libertatem concesserint; inde factum est, ut optima evaderet Sanctoriana per iratio , atque liquidorum facilis fluxus, canalium permeabilitas , liquorum in alienos canales aberrantium felices reditus, & per laxatam cutem faustus exitus , tutam, malorum ab fluidi stasibus. ortorum dissipationem prae
dicerent. Sed, & praeprimis laetitia inde subsequens , agi
litatem peram corporis, agilitatem ad sensum pro causa agnoscit. Levitas enim, sive membrorum ad sinum agilitas, non semper exigit evacuationem: cum ad stateram absque a imminuto pondere, numquam levius reddatur corpus. Sufficit ergo spirituum excitatio ad dexteritatem hanc producendam. In castu autem nostro adsuit in sensibilis egestionis, quae materiam ponderosam ablegat, restitutio; unde corpus ad Star-teram levius suit inventum. Verum ex conspiratione anxiu-
75쪽
FIeorporisque iunctionum factum est, ut Iessor; reddito corpore , & humorum massa multo liberius circulante , spiritus animales vividius propellerentur; quare recuperata , merentis quali languentisque animae vires, torpidos antea oppres Osque, retentae perspirationis pondere, spiritus instigarunt, incitam runtque, ita ut agilitatem ad sensum produxerint, & modem rato animum oblectamento gaudioque perfuderint. XIX. fidelis illa observatio memorata superiori loco III. adnum. q. Cop. IV. summam liquidorum tenacitatem , quam continuata villosi Tegminis usurpatio induxerat , ostendere videtur . Quandoquidem si vasculorum modica , eaque non interrupta tentio, ultima corporis secretiora calefaciendo, &siccando , superfluos absumit humores, fovetque spi rituum naturam , quietis & ocii impatientem, unde corporis lepitas mentisque alacritas petuntur: xv I ii.J ubi autem propter diuturnum, & pravum indumenti morem, insolitam patiun tur tensionem , & liquida nimis adtenuantur , facillime hinc per quoscumque ductus effluxura; fit ut plus solito humor corpore decedat, & boni quoque humores auferantur. Accedit, quod opportuna vestimenti Ianei gestatione, frigoris
accessus prohibetur, vapor ex cutis animalis manans, laneis staminibus supcr incumbentibus Θ2e q. v II. v III. IX. X. coeo Cetur, externa tubulorum excretoriorum superficies servatur
laxa, & oscula aperta. Verum si hujusmodi liquidi consumptio, eadem manente causa , perseveret, calidiori circumfluo aere, vel sicciori, continuo deperdetur humor ille Cap. IV. q. III. uum. I. & nimis cito, sic ut de siccentur pori bibuli, & expirantes, cutisque sat magis dura, & ab eodem impetu non aperiantur ut prius, tenuissima exhalan tia vaseula. Sed quid dicam ab eodem impetuῖ fallor; Fracta enim vi cordis, ob detractam liquidi copiam ejus cava subeuntis, accidit, ut viscidiores redditi succi tardius, dissiciliusque per canales trudantur; inde aegrius ad cutem perveniant , quamobrem liquido humectante destituta vascula , concepto calore immoderato, arescent. Pruritus fere nullus animadvertitur; non quod liquidum blandius evaserit, sed quod ad exilissimos cutis ductus stimulandos , ob sui lento qΚ a rem
76쪽
rem pertingere nequeat. Insuper liquidi tenuioris, blandique
jugi & copiosa exhalatione, atque ex instituto inter corporis evacuationes commercio, adaucta ut una, alteram imminui necesse sit, proveniunt, di evacuatiouis a piuα arcitas, diur7uς ardor, fudoris raritas, petitus dejectio. Porro, dejectis uberiori perspiratu viribus, & fatis ente cordis potentia motrice, pulsius debiles, & exiles emicuere, qui alternatam illam constantemque in cava cordis humorum con-Ruentiti, indeque effluentui actione, brevi sufflaminandam esse ad syncopis apparatu inducendu ostenderent. Impatieutiam aut is f i oris, omni fide superiorem , ex eo censemus, quod nimia ralaxatione emolliti villi cui an ei, & in perpetuo tamquam balneo vaporoso constituti , vel levissimae aurae frigi- diu scular incursum ea ratione serre recusent, qua omnis instantanea mutatio perniciem afferre Cunctis videtur. Quo enim canales animati molliores, & teneriores sunt, ut in Delicatulis , R umbratilem vitam degentibus evenit, eo difficilius aeris externi impressiones tolerare consitiescunt: inde momentum contractionis, & dilatationis ab alterno aeris incursu , qui modo frigidus , modo calidus est, notabiliorem, Asensibiliorem effectum, producturum est in tali mollitie, & ita dicam vasculorum ignavia. Sed quo animalis canales in eodem situ pertinacius quiescunt, eo majori labore ad aliam positionem contendunt, seseque restituunt: inde ergo frigoris , quamvis insensibilis, molesta nimis sensatio est his, quisauuis Muris , diutius quam par est, cutem siuam foverint ;quod scilicet diutissime humectata cutis, & exquisitissimo sensu donata, frigidi stimulantis coarctationem quasi a longe
XX. Prieceptum inde proponitur asciscendae & conservandae consuetudinis, exemplo vestim ut rum Ioneorum; Si enim non temere, & certa siub cautela iisdem utamur, vix, ac ne vix quidem fieri potest, quin fructum insignem in morbis, quibus competunt, inde colligamus: si vero eadem cum virium, sanitatisque offensa geri , quamvis solita, δέ consueta sint, deprehendamus, subito de hiice mutandis cogitare debemus. Licet enim, ut dixi, ratione eoutractα consuetudiuis, oc lon-
77쪽
& longo usu , congrua , & amica nat urat facta ene videantur, cum tamen contra Naturam, continuata reddantur, tantum abest ut harum vestium consuetudo retineri, quin potius omnin6 amoveri debeat. XXI. Ad cunctas res non naturales, fuc , morborum ecu
.set, vi ctis str diu audiuvi, pertinet, quod numero
sequenti supra ibi L. nu . I. protulimus periculum : si enim magna fiat, subitaque ab una in aliam institutionem mutatio, vix fieri potest, quin corpus aliquem inde concipiat morbum: sensim ergo , & modice mutationes omnes in corpore nostro fieri optandum aut procurandum est. Qua usius methodo, ut prava illam eo uetudiuem procul arcerem, non afugfriosi a me commisi: ea enim deliberatio plurimum difficultatis laborisque habui uet, & morbos mihi peperissiet: sed 'paulatim, dc quasi per gradus detectis corporis partibus,
easdem aeris externi injuriis ita confirmari curabam, ut mo-Iderata, Sc tempestiva babiis dudum cou uetudinis permutatione, pristinum valetudinis statum recuperaverim. Memor legam divini Senis, qui omnem subitaneam immigrationem damnat . a) Nam praeterquamquod illa medendi norma tuta, & secura vulgo, & jure censetur, si in principiis morbi cujusvis idea non omnino pateat , per hasce innoxias mOras tandem elucescet, & quid opus est facto citra helitationem indicabit. Quae omnia in me ipsis expertus sunt; cinii
enim. ob tardigradam fluidorum motum, eonceptamque soc-
cordiam in fibris muscularibus rheumatici dolores vexare incepissent; cum ob ingentem humidi dissipationem, sitis permolesta inrgeret, & sebrilis velut calor, pravam illura, odiis Detudinem in aliam , S naturae magis consonam, vCrtendani essie ad inoperet; Cumque demum sestinationem Omnem, ut in omni alia agendi ratione , lic in medicina faciunda, improvidam , & caecam es e scirem: praemonstratam artem consulto amplexus sium, ut quae, retusa vi aeris occursantis, vel congruo ejusdem in delicatis simas cutis fibras impetu, mollius villos seriendo, contraxerit, & aeconomiam animalem i sensi
78쪽
sensibili, & eauta illa vestium mutatione, recreatam instauravit. XXII. Cur autem, postremo loco rusrrcvimus exper mentum sebuculae, ut & aliarum vestium Gurgrum tenuitas;
tempestatis anni calor, & liquidi calentisque vehiculi potus, per sipirationem, quam essiciunt indumenta istiusmodi , pro
moveant , non arduum est exponere. Nam I. certum
est, vestes Lanigerar tenui iis delicatiusque coligrentes , villos magis extantes, & a se longe dissitos habere; hinc sive quod cum molliores ad tactum sint, arctius subjecta circum ambiant λlida, quae idcirco melius perspirant; sive quod ad pungendum sensitiva cutis nervea vascula aptiores sint, unde asi fluxus humorum ad corporis habitum copiosior ; sive quod , cum amplioribus hiatibus dehiscant, ille 'tum in corpus humidum , velocius abliguriant: perinde inquam est; semper enim abundantior futura est in sensibilis materiae difflatio : a. Quamvis non me lateat, corpus in aere frigido veste protectum, plus perspirare , quam nudatum in aere calido; b nulli tamen dubium esse potest, quin ceteris paribus aestate plus expiret corpus, quam hieme, unde ratio anni temporis habenda est. Tandem 3. si aer calidus est, si eodem tempore lana vestitus homo incedit; sed materia per cutis si-phunculos eliminanda glutinosior est, quam ut in minimas, &halituosas molleculas secedere queat; tunc frustra salubrem transpirationem ab hujusce vestimenti genere sperabis. Prima enim conditio ad tutam pers Irationem est, ut humor probe elaboratus sit, quo huic excretioni aptus evadat. Illud autem aegregie praestant calida liquida interne sumpta, quae colis sioheim mollecularum fluidi tollant, aequabilitatem circulationi restituant, crassia diluant , & attenuent, & futurae per corporis habitum exhalationi, felici cum successu coaptent . Norunt Praetici.
79쪽
pro driversu Indole, contaminandis Laneis etessebus, coloratis conferant, exponere .
Eliquum nunc est, ut e plicemus , quo pacto cutis Animalis diverse Aspirationes, tam ex sudore idem iidem inde erumpente, quam ex perenni Sanctoria-ua transpiratione proficiscentes ad varia superinje , nudato corpori laus vitia inducenda possint. Quod sane Rei quam tractamus praecipuum, & insigne caput, ut pro virili enode mus, juvat sedulo sudorem multiplicem, oc transpirationem, sive penes motum , & quietem, sive penes varia compornentia diversam, excutere primum, quo dein clarius dicen da innotescant. Enim vero, cum perspirabile in lingulis suis partibus non eamdem indolem servet, sed ex variis humani corporis humoribus coagmentatum sit; liquet effluvia ex liquidorum mas a prodeuntia, non quidem promiscue in lingulis individuis, juxta diversa temperamenta, & dissimilia Regionum, victus &c. genera ejusdem omnino esse naturi; sed inter se longe diversam componentium naturam adepta , va rias , secundum dissimiles, quibus constant, vel inficiuntur liquidorum qualitates, atque difformes mixtionum gradus, aegritudines iis inurere posse arbitramur, qui corpora sua hisce tegumentis Obvolvere solent. Nam II.
80쪽
II. Ut ex omni Telluris puncto, tempore I Hvo Solis ardore , multigena corpuscula aquosa, spirituosa , salina, oleo-sa , atque exhalationes siccae cujuscumque generis in editiorem aeris, rarioremque rapta Regionem, futuri Roris incunabula praebent: ut dein remittente Solis irradiatione, &frigefacto vespertino , vel matutino aere, dispersa primum, mota , & inviti bilia corpuscula mox congredientia , adlis rentia inter se , visibilis sub forma Roris in Terram dilabuntur arefactam excod tamque, plantas irrigant, & animalia , aridumque , & jam rimis fissile solum reddito humore ad aquant: ut insuper flante aliquando Ventorum vi, ambitui telluris vicina rorifera illa atmosphqra alio transfertur,& sudum valdeque siccum aera relinquit; sspissime ver6, ut in locis aquo sis fossulisque videre est, sursum eve, mollecuis , R in terram deciduae albis, coactis, densis, humidis opacisque eam nubibus implent: ut dein pars potissima Roris aqua est, sed ceterarum inexplicabili multiplicitate rerum chaos est; neque de ejus natura propria aliquid boni potest ita dici, ut illud ubique verum e siet: ut Roris indoles mire quoque, & in qua libet singulari Mundi plaga variat, & pro inaequali particu larum , quas in aere reperit as ciatione, alia, atque alia habetur : ut inde in salubri aeris, Solique constitutione, productus Ros, moderato abstergendi, alvumque solvendi robore gaudet; ubi vero depravatus, & a blanda sui indole desciverit, per alimenta sese insinuat, & vitalia organa subeun do, potissimarum γίdemia um, afflictionum scilicet certo di strictu grassantium, perniciosa causa evadit: ut tandem dum multae exoticae mollecti , e Terraqueo Orbe elatae, & per
aerem undequaque avolantes, salibus aereis corrossi vis sociantur, & modo nobis imperceptibili, in liquorem postea decur runt, qui sub specie Roris depluens, & Plantis inhaerens, easdem maculis diversii coloris sugillat, & ab animalibus ingestus, eadem p ulis scabiosi ue aegritudinibus inquinat. Consulatur de hac re Boerisa pius, a) Arburnot, bo item