장음표시 사용
171쪽
Cap. VII. De Materia prima. IOI
sionibus e Xuat. E contra, ratio cur terminus quantitatis mobilis seu mutabilis sit, est, quod pluribus motibus contrariis eli ponatur. Ita motu eXpansivo, terminus motus est dimensio quam antea fuit major. I ii mota condensationis, terminus est quam antea fuit minor. In motu divisionis, terminus communis dissolvitur, di novi termini finientes egoriuntur. In motu unionis, sive in redintegratione continuationis, termini finientes divisi in terminum communem absorbentur. In motu positionis partium inter se, terminatio quantitatis secandum parte S perpetuo variatur, utcunque secunddin totum forsitan permaneat. In compressione, ut in impressione tigilli, non tant lim figura nova eXOritur, sed de nova dimentio corporis, in qua illa fundatur. In motu miX-turae, mutua subitio elementorum vitiat priores eorum dimensiones. In augmentatione ac diminutione, termini di mensionum manite ite variantur : in nutritione, per intus asse
sumptum alimentum similiter. In disiensione, flexura, dissitorsione, termini quoque violantur. In colli quatione, coagulatione, congelatione, induratione, in congregatione similari, in disgregatione holi ili, pluris sque aliis istiusmodi alterationibus, terminus dimensionum impugnatur. Denique, in Omni fere motu eXcepto motu sphaerae in suo loco, aut corpusculi, si fingas, in vacuo, ) vix evenire potest quin vel cor-Pus movens, vel circumstans, vel occurrens, aliqualem di mensionum alterationem perpetiatur. Mihi ergo inferendum est, materiae primae dimentiones esse interminatas :nempe determinatos dimensionum terminos non spectare ad istum in adaequatum materiae conceptum quo dicitur prima seu perpetua. Essient enim, si eo modo ad eum spectarent,
32. Adhuc errores nonnulli circa hanc rem cavendi sunt. Intermin Zabarella l. a. cap. 9. videtur asserere, quantitatem intermi- t m qisan' natam spectare ad materiam ; terminatam, ad formam. Ait enim formam, respectu quantitatis interminatae, extendi adeXtensionem materiae ; sed contra, respectu quantitatiS terminatae, hanc extendi ad extentionem illius. Quae explicatio e X parte clausulae posterioris caute intelligenda est, ne in apertum errorem incidamus. Etenim datur rarefactio &condensatio in multis corporibus tam post adventum formae,
172쪽
quam ante eundem ut cernere est in omnibus corporibus , calore ad frigus transeuntibus: imo 8c in omnibus plantis di
animalibus augmentatio a parvis rudimentis ad magnam molem, manente interim eadem forma, sensim Promovetur. horma itaque non absolute terminos, aut praesinitos limites, materiae praescribit ; sed hi a solo materiae motu dependent 8ceXoriuntur. QVanquam enim quantitas quantitati non si contraria, terminuS tamen quantitatis motibus f ubjacitur. Et hinc fortasse est quod Acistoteles ponit motum ad quantitatem. Terminus enim a quo materiae e Xtensio recedit oppo-Ditur ejusdem termino ad quem : ut trina dimensio parva, in eadem materiae proportione, eli terminus oppositus dimentioni magnae , & sive a majore ad minorem live a minore ad majorem terminum itur, contrariis respective motibus, hinc rarefactione, illinc condensatione, materia agitur. Impose sibile autem eii ut ulla quantitas terminata mutetur absque novo materiae motu . Quare stolus materiae motus est immediata seu proXima causa terminatae quantitatis. 33. Porro, quoad differentiam quantitatis interminatae a terminata, qui Zabarellam minlis attente auscultat, facile in errorem labitur. Ille enim,ut materiam primam negat exsistere ita & quantitatem interminatam, essentiam, non elisiastenti-ar' quantitatis denotare autumat. Caeterlim ut hoe recte intelligatur, advertendum est quantitatem interminatam respectu integrae dimensionis, cujusvis materiae esse conceptum in adaequatum. Quantitas enim quaelibet integre concepta est perpetuo sub aliqua. . terminatione : ti hoc respectu, quod asserit Zabarella, impossibile esse ullam qu antitatem seorsim ab omni terminatione actu eκ ii siere, verum est. Interim nihil prohibet quin ea concipiatur praecisa omni terminatione. Possumus enim considerare materiam ut actu
habentem aliquas dimensiones, aliquam longitudinem, latitudinem & profunditatem, non ilitaui confiderando certam ac determinatam longitudinem, latitudinem, aut profunditatem ejusdem P hoc est, considerare quantitatem actu inhae-xentem in materia eXii siente, limul Omittendo vel praecidendo considenationem terminationis ejusdem. Dicimus jam, pace dabarellae, quantitatem sic conceptam actu exsistere, sed in-
ad equa te seu in complete a nobis concipi. Actu eκsistit ; quia
173쪽
perpetuo inhaeret in materia prima actu eκsistente, elique ipsi coaeva. Sed pertinaciter negat Zabarella materiam primam eXsistere. Verum nihil aliud probat questa quod omnes fatentur, materiam primam nimirum non eκsisiere separatima forma. Atque hoc ipsum videtur mihi ipse Zabarella satis
insinuare, sit non aperte confiteri, cap. 5. his verbis, Ad prima ur, neganda sproposito major : ea namque vera es soli in dedsntia rei, ac de mentali abytractione, at non de e=si stentia actu, aede separatione reali. EX hac responsione Zabarellae colligo eum a communi sententia de e X sistentia materiae primae non tantopere recedere ac prima fronte putetur sed potilis modo loquendi, quis in re ipsa, ab aliis differre. EXti sientia enim, ut supra monui, dupleX eii, in completa, δc completa. Illam Zabarella passim nomine essentiae, hanc e X listentiae, agnoscere videtur. EX sitientiam enim, loco citato, reali separabilitate tanquam termino convertibili exponit, & essentiam mentali
abstractione ab eκ sistentia distinguit. Quae ergo conjumstina
exiii fiunt,seu, ut ipse loquitur, coexiistunt, quando praecise conmcipiuntur, essentias vocat,& rebus separatim eXsistentibus con tradistinguit. Concedendum est Zabarellae, eorum e X fistentiam quae apta nata sunt soldm concrete sive conjunctim cum aliis e X sistere, seu coeκ sistere, esse in completam dc partialem. Si ergh velit Zabarella hanc incompletam exsistentiam nomine essentiae e X primendam esse, non tam de re, quam de
modo loquendi, ab aliis dissentit. Verdita illum Zabarellae
loquendi modum non esse admittendum, plurimis conceptibus objecti vis facillime evincitur, 3c speciatim e X ipsi Objecti-VO materiae primae conceptu, ut statim dicetur. Fateor Zabarellam revocare materiam primam ad conceptum unive
salem , quo respectu neque sententiae nostrae conciliari, neque quidem ex parte sui satis eΣcusari, potest. Patet enim materiam primam esse genus omnium corporum : sed Philosophu6, alioquin satis argutus, hic minus acute ad Veytit, quamlibet nimirum objeetivam rationem triplicem admittere conceptum, objectivum, formalem, dc universalem , conceptumque Objectivum, etiam generis generat illi mi, non abstrahere ab exsilientia, sed esse rem realiter in natura e Assisientem , conceptum verb uniVersalem solummodo ab exsistentia ab L. trahere. Verhm Physicus considerat materiam quatenus
174쪽
est pars,non quatenus totum universale ; Ela consequenter non qua genus, sed qua conceptus objectivus realiter eAsistens. Haec vero ejus opinio, materiam esse genus in praedicamento corporum, communi prope Philosophorum consensi exploditur 1, supraque materiae eXsistentiam vindicavimus, nec opus est diutilis hic haec aqua haereat. Data jam exsistentia materi 22 pyimae, qua sumitur pro conceptu objectivo, necessariosequitur quantitatem in eadem perpetuo inhaerentem similiter eXsistere. 3 . Dices, interminatam quantitatem non separatim eX-itistere a terminata. Fateor utramque conjunctim seu concrete exsistere , sed datur sufficiens fundamentum in natura cur intellectus interminatam seorsim consideret. Quanquam enim cum aliqua terminata sit conjuncta, potest tamen, Praecisa terminatione, sola concipi. Nam primo, Illa pars vel inadaequatus conceptus totius quantitatis qua materiae dimensiones terminantur mutabilis est, & indies variatur; altera autem, quae dimensiones absque terminatione contemplatur, est perpetua, & materiae primae coaeva. ut ergo intellectus id quod perpetuum est a corruptibili sejungat,dimensiones nudas praecisa terminatione considerat. Porro, Nudae dimen-11ones absque terminatione spectant ad in adaequatum conceptum materiae primae , terminatio vero ad conceptum ma reriae secundae, aut formatae. Quare separatam considerationem merentur, ut quae ad diversia siubjecta, prout haec in adaequa te concipiuntur, sipectant. Tertio, Chm omnis terminatio quae cuivis quantitati contingat ab eadem realiter &actu separetur ; a fortiore sequitur, dari sum ciens fundamentum cur intellectus separatim speculetur. Ultimo, Si quis turrim aut aliud corpus a longinquo conspiciat, videt esse corpus, oc habere trinam dimensionem ; sed determinatam longitudinem, latitudinem ac profunditatem plane ignOrat. Si ergo sensius quantitatem interminatam, ignota adhuc terminatione Clardcm, dignoscat , quanto facilius acies
intellectus illam ab hac discriminet & distincte contempletur λ Y33. Dices, Si eadem quantitas realiter in natura eaesistens integre concepta sit terminata, sed inadaequate, interminata, tota componitur eκ partibus contradictoriis , quippe eXactu
175쪽
ali quantitate simul interminata δc terminata , adeoque eadem quantitas sibimet ipli contradi Xerit. Respondeo, novum non esse neque inauditum, entitatem compositam continere partes quarum una includit negationem alterius :ut homo est partim materialis, partim immaterialis, necnon partim mortali S, Partim immortalis. Quantitas similiter integre concepta partim interminata, partim terminatae sit : interminata, qua Perpetua , terminata, qua caduca. Eadem ergo quantitas , sed non secundhm easdem objectivas rationes, est interminata Sc terminata. Ea enim quantitatis integrae pars seu ratio quae dicitur interminata non est simul terminata ; nec ea quae dicitur terminata est simul interminata. Quare materia secunddm unam sui partem seu rationem vocatur interminata fecunddm aliam , terminata. Quemadmodum enim substantia completa componitur e X natura substantiali 3c subsistentia modali , ita quantitas tota componitur e X natura quantitatis perpetua, dc modo seu termino, eandem complente, mutabili. Dantur enim accidentium modi quibus terminantur & complentur, non miniis quam substantiarum: & ut natura substantialis differt modaliter a su a subsistentia terminante , ita quoque quantitatis modus complens discrepat modaliter, hoc est, ercparte rei, a natura ejusdem. Quare ut natura substantiae& supposita litas veram efficiunt compositionem , ita natura quantitatis ec terminatio ejusdem compositionem perpetrant,ia minime mirandum ii uni parti componenti negetur quod alteri asseritur. Porru, ut natura stubstantiae deponere potestimam suppositalitatem, & novaem sibi acquirere, absque sui-
ipsius mutatione, ut supra ostendimus , ita natura quantitatis se suo eguat termino, novisimque induat, absque sui corruptione. Ultimo, ut natura substantiae absque termino suppositalitatis supponitur e X sistere, dc nihilo minlis est interminata , ita natura quantitatis, etiamsi merito subjecti supponatur es e aflualis & exsistere absque terminatione, absque
ea tamen interm mala stuperest. Quod vero terminatio a natura quantitatis modaliter seu ex parte rei di fieri, e X eo innotescit, quod naturam , futuram alioquin incompletam ,
compleat, quodque, manente natura incompleta, corrumpi queat, non contra. Quare terminatio quantitatis est modus
176쪽
tem materia esse interminatas.
modus ejusdem, & modaliter a natura .quantitatis discrepat. 35. Hinc spectabile argumentum contra Nominales de- sumi potest, quantitatem materiae primae interminatam non esse substantiam, sed accidens. Quod enim de se in completum est, & completum fit addito solo accidentali termino complente, non est substantia. Substantia enim in completa non fit completa solo accidentali complemento addito. Alioquin ipsa entitas substantialis quatenus Laeta fit completa componeretur e X substantia dc accidente, quod minime texendum. Attamen certum est, i crminum quantitatis, quos lo ea, alia S in completa, in ratione quantitatis completur, esse accidens & consequenter interminata pars quantitatis accidentalis quoque fuerit. Nam interminata quantitas est quali materia totius quantitatis completae, 6c terminus eii quasi forma 8c actus ejusdem & consequenter sunt ejusdein rationis, vel utraque pars substantialis est, vel utraque accidentalis. Jam vero,ut diκi,terminus quantitatis evidenter accidentalis est. Manente enim subjecto substantiali integro, hic terminus adesse vel abesse, hoc es mutari, potest: ut cera digitis varie compressa, subinde dimensionum terminos, longitudinem, latitudinem & profunditatem immutat; substantia interim speciem intemeratam sibi servat. Inferendum itaque est, praeter substantialem molem dari in materia prima quantitatem interminatam, accidentalem, perpetuam& materiae coaevam.
37. Porrd, ut materia prima respectu eXtensionis, ita &respectu continuitatis, interminata est. Etenim, praeter eX- tensionem, aliqua continuitas materiae Perpetuo convenit. Siquidem ut esse eXtensium aliquas partes e X tra alias ponit , ita esse continuum ponit e Xtensi unitatem, quae est continuitas quaedam. UnitaS enim quantitatis continuae seu eX- tensionis materialis ipsa continuitas est. Cluti ergo materia prima nunquam discerpitur in puncta mathematica, necesse est aliquid continuitatis sibi perpetuo reservet. Quod autem non sic discerpitur,constat, quia est divisibilis in partes semper divisibiles , punctum vero mathematicum est indivisibile. Quare aliqua continuitas materiam Primam perpetuo comitatur. Dices, hanc continuitatem non differre ab eκtensione.
177쪽
Cap. VIII. De Materia ecunda. II 3
Sed contra est, quia illa permanere potest, hac mutata , ut in condensatione dc rarefactione : de versa vice, haec fatua essequit, soluta illa , ut pomi divisi partes, limul sumptae, aequales quoad magnitudinem e Atensionis pomo integro sunt sed continuitas manifeste perditur. Quare continuitas 3c e X- tensio distinctae affectiones materiae sunt. Verlim ut eκtensio datur interminata, ita & datur continuitas conformiS. Quemadmodum enim e X tensio ideo interminata dicitur, quod ejus termini innumeris variationibus obnoxii sint: ita continuitas, quod in omni puncto assignabili dividi queat, non est terminata: scilicet, terminata continuitas & simul perpetua, quod supponat partes e Xtra partes, plane impossibilis est. Ἀapropter clim continuitas, quae ad materiam primam pertinet, sit perpetua, interminata est, seu a terminatione eam non conliderando praecidit. Nulla enim terminata continuitas est perpetua, clim materia in omni puncto suae extensionis sit divisibilis. Quantitas igitur materiae primae dupliciter interminata est , nempe qua eXtensia, δc qua continua. Illa actuali eκtensione,haec actuali divisione, terminatur. De posteriore erit fortasse ulterior occasio disserendi infra. Atque haec de primo inadaequato materiae conceptu, sive de Materia
r. T T Actenus prosecuti sumus primum in adaequatum ma- Eas esse is XI teriae conceptum : stupersunt duo alii similiter in adae- o RotR quati,nempe Materiae secundae, & formatae. Non putandum p 'est materiam primam, secundam, & formatam, tres dicere substantias, sed unam 8c eandem diversimode consideratam,
nimirum tres status ejusdem materiae: statum nudum sive informem, statum praeparationis ad formam, statum informatum .Fateor materiam primam non eo sensu vocari informem,
quod seorsim ab omni forara ostendi queat di, sed quod detur objectiva ratio in rerum natura realiter exsistens, in qua fatisi sundat ux
178쪽
Irq De Materia secunda. Cap. VIII.
fundatur conceptus materiae ab omni forma praecisius. Qui quidem conceptus totum subitantiae materiae considerationem ad se rapit, & eo nomine prolixam supra tractationem promeruit. Caetertim quia pardua est quod materia secunda &formata ei addunt, prioris Capitis taediain hujus brevitate
compensandum est. Dirima a. Dari Materiam secundam non dubium est : cum quo-teriam se- tidiana experientia constet, res, quae mutantur, non sine prae-ς ήδη- viis alterationibus oc sensim ad eas mutationes disponi, nec unam rem quasi incantamento aut miraculosa metamorphosi
in aliam immediate transformari. Hinc eii in proverbio, Excuolibet ligno non sit Mereurius , nec quaelibet materia apte dissiponitur ad quodlibet opus. Aliae atque aliae plantae in diversis locis facilisis nascuntur, felicilis germinant, δc ad majorem proceritatem eXcrescunt, fructusque uberiores edunt ; ibi nimirum ubi iis suppeditantur alimenta copiosa suis naturis congrua & familiaria sive similia. Similia enim similibus nutriuntur & quo similiores res inter se sunt, eo facililis invicem transmutantur. Quae omnia fatis probant requiri materiae praeparationem seu debitum apparatum, priusquam nova, forma introduci queat , & consequenter, dari materiam se-iaaid adiit
3. Sed proximo loco inquirendum est, quid materia secunda primae addit. Non profecto novam aliquam substantiam,
aut novam naturam substantialem sed conditionem quandam ad mutationem praerequisitam, Quam propterea, si lubeat, vocare possumus causam, principium, seu vermem corruptionis & mutabilitatis. Materiam primam superiore Capite ejusque potentiam ab imputatione principii corruptionis vindicavimus : sed potentiam materiae secundae, quae
mutabilis est, & omni mutationi quasi praeficitur, ab hac labe
ciuere non possumus. Potentia enim quae tribuitur materiae primae communis seu indifferens est omnibus formis, δc consequenter eii quoque perpetua : potentia Vero seu aptitudo secundίe appropriatur formae certi generis aut speciei, quae multifariam est variabilis. Quare materia secunda in se continet Vermem, nempe principium coi ruptionis. Hoc enim principium, quasi vermis, praesentis formae radicem corrodit, eademque operi aditum formae subsecuturae sternit. Ejus quo-
179쪽
Cap. VIII. De Materia secundae. rar
que processus gradualis est, & sensiim repit, nec desistit donec
vetus forma e X pugnetur,& nova introducatur. Hinc materia
fecunda in tres gradus distinguitur, in remotam, propinquam, dc proximam. Materia remota continet prima rudimenta mutationis, quae videntur cum ipsa nova forma se in compositum clancullim intromittere ; sed adeo obscura suae praesentiae vestigia eκhibent, ut vi Xdum conspicuis notis discernantur. Materia mutationi propinqua manifestis indiciis interitum formae praesentis minitatur, & una conjectandi an Camde natura formae futurae praebet: sied & haec ulterilis adhuc gradibus variatur, in quantum magis vel minus a forma futura distat. Materia proκima totam vim vermis eAhaurit. Etenim prioris formae interitum, δc novae introductionem, immediate praecedit. Quicquid ergo materia secunda addit primae, id totum simul & actu complectitur , totum quippe Prae vium materiae processum ab una forma ad aliam. . ut vero paucis declaremus in qua re hic vermis seu prin- Prineipiumcipium mutationis consistat , eκistimo non consistere in re po- mlitationis.
sitiva, qua tali, sed vel in causa defectiva, vel saltem in accidentali , ut in impotentia quadam materiae se & formam suam defendendi, dc appetitu seipsum propagandi. Eo enim quod materia sui auctionem ambiat, & proximam sibi assim lare nitatur, necessarid praeviae alterationes eXsurgunt: chmvero ejus impotentia harum primis insultibus non fatis obstinate resistat, fit ut demum dometur, δc forma praesente spolietur. Naturaliter enim nihil in instante, sed sensim 6c per
praevias alterationes motusque, transmutatur. Forma enim motu imprimitur, ut infra latilis docebitur. Est ergo terminus motus, & ut motu inducitur, ita motu iterum eκpellitur. Et si enim materia ad certam formam, tanquam ad genuinam suam naturam,de praesenti determinatur , eidem tamen non adeo firmiter unitur, quin motu contrario eadem spoliari possit. Etenim materia etiam praesente forma mobilis est, & apta quae se sensim extraneis agentibus submittat: imo etiam ab intus nonnunquam iis motibus regitur qui in exitum lethalem naturaliter desinunt. Duo itaque genera Duic salia causarum genera mutabilitatis materiae assignari queunt notantur. unum eliternum, alterum internum. Illud irritum foret, nisi hoc illi suo modo auscultaret. Sed de utroque paucissima ina advertenda.
180쪽
De Materia secunda. Cap. VIII.
advertenda.Causae mutationis e X ternae non videntur primo intendere destruet lonem corporum in quae agunt, sed perfectionem. Id enim moliuntur, ut ea sibi assimilent, & suam perfectionem iis impertiant: eκ accidente vero formam praesentem, qua fruuntur, quaeque obstat quo miniis nova formatis implantetur, una e X pugnant. Agentia naturalia, corpora intra sphaeram activitatis sita sibi assimilare nituntur: cumque omnia haec eadem indole praedita sint, fit ut quod po, tentius est in imbellius praevaleat, & in naturam siuam transmutet. Verlim, ut diXi, hoc non eveniret, nisi inesset interna quaedam facilitas cedendi, ii ve debilitas ti impotentia resistendi,in materia mutata. Siquidem alia corpora facillhs,alia aegralis ab iisdem agentibus dissolvuntur : stramina, paleaede-vissimo negotio cremantur , non sic robora, multo minhs lapides 8c mineralia : aurum autem ipsum ignem, agentem alioquin vehementissimum nobis notum, illaesum sussin et , cedit tamen aquae Regisse & attritioni temporis. Eo vero quod corpora e X ternis agentibus non eκ aequo assiciantur, Pater, praeter e X ternum principium mutationis, dari quoque inter , Dum, nempe facilitatem cedendi, sive impotentiam. resistendi. Habemus ergo generalia mutabilitatis principia, e Aternum, & internum. s. Dantur alii magis particulares motus, qui in certis corporibus sipectabiles sunt : ut, primo, destinatus naturaecursis, plantis praesertam & animalibus, ab ortu praescriptu S. Optime elucescit in plantis annuis sive unius anni: tal Ium nimirum quarum vitae processus nullo infortunio aut accD dente adverso a principio ad finem sorte interpessitur. Se men in terram incidens radices agit , folia, caulem, ramos emittit flores explicat fruetus 3c nova semina gignit haec demum perficit, & e X arescit. Semina enim perficiendo, suum succum vitalem totum e X haurit: eum quippe in sumi t innutritionem seminum. Quid itaque e X brevi hoc vitae curriculo plautam lucratam esse cogitemus λ ex simplici semine in plurima consimilis virtutis vigoris se multiplicavit. Plantae longioris aevi, ut arbores, pluribus injuriis &calibus e X ponuntur , sed multo magis animalia: alioquin vero destinatum quoque habent naturae pro ccssum, perinde ac plantae annuae, di extremum tandem vitae terminum, niti citiu8 praeveniantur ι