장음표시 사용
251쪽
Cap. XIII. De natura Sub iantiae mergetica.dentur Omnibus rebus perceptionem quandam tribuisse, dc in hunc finem universalem quandam mundi animam excogitasse. Hoc enim praejudicio occaecati videntur, materialia nihil quicquam percipere posse. E contra, Caria panella plus quam vellem materialibus inanimatis , ipsam nempe sensa tionem, attribuit. Quamvis igitur perceptionem naturalem substantiis in genere assero , praecipuus tamen scopus est, hoc in rebus materialibus manifestare dc probare. Quod quo
facililis fiat, visum est istam disiceptationem de principiis rerum materialium, materia & forma, praemittere. Insuper
in primo cujusvis rei tentamine non protinus tam de strictis methodi legibus, quam de facillima Via qui res, alioquin valde obscura, magis perspicua reddatur, tenemur esse solicitia Clim ergo in hac Dissertatione frequenter occurrant nomina materiae, formae, animae sensitivae, &c. quae voces alioquin non mihi fatis terminatae videntur , coactus sum eas ne subinde filum discursus importuna sensum terminorum interpretandi necessitate interrumperent) in antecessum distinguere, describere,& ab ambiguitate liberare. Atque adeo reddidi instituti mei qualemcunque rationem. Quae si cui forte mmdsplacuerit, levi negotio sibi fati3 prospiciat, si nimirum, transiliendo integra septem interjecta Capita, hoc quinto immediate subjungat , quanquam fortasse iis quibus vacat fatiussit perlegisse omnia eo ordine quo digesta sunt. a. Natura substantialis, ut dixi, distinguitur in fundamen- κορημtalem, & energeticam : membra vero dividentia in substantia in genere neque realiter, neque eX parte rei, sed tanthmratione cum fundamento in re, differunt. Etenim substantia in genere, praeter compositionem eκ subsistentia fundamentali & modali, simpleκ est, hoc est, non componitur eripartibus sive realiter sive eκ natura rei distinctis. Hoc evidentissime innotescit ex naturis spirituum, ut Angelorum, quae, juXta communem Metaphylicorum sententiam, naturae sim: plices sunt, neque ullam compositionem praeter eam rationis admittunt. Similiter, materia prima simpleκ substantia est. Etenim perpetua est : si autem ejus natura esset composita, saltem eκ separatione partium componentium esset corruptibilis. Quin & si componeretur, conflaret eκ natura
252쪽
188 De natura Subiantia energeliea. Cap. XIII
componatur. Non enim componitur eX corpore dc spiritu, nedum ex substantia & accidente. Quare nihil superesi e κquo componathar, & consequeliter eii natura simpleX. Jam
vero, si ulla species subitantiae simpleκ sit, certissimum est ipsum genus e sse simpleX. Genus enim non in se pluS com-Plectitur quam in alterutra ejus specie continetur. Si igitur substantiae natura esset composita, non redie praedicaretur de ulla substantia cuius natura foret simplex : ut Logicis notum est. Clim ergo dentur naturae substantiarum simplices, sequitur naturam generis earum neque eX partibus realiter ne-D aequati que ex parte rei distinctis compositam esse. Insuper, ne cui sonceptui. offendiculo sit, nos hic & alibi distinguere naturam substantialam in fundamentalem, dc energeticam, sciat eaS parte Sesse tanthm inadaequatos conceptus ejusdem rei ratione sola cum fundamento in re distinctos. Possumus enim eandem rem diversimode considerare, ut vel in ordine ad esse proprium, vel in ordine ad operationes : hae tamen considerationes non ericiunt realem diversitatem in re sed eandem rem in adsequate 8c diversimode contemplantur, quo nimirum
iacitilis & magis distinete a nobis concipiatur. Ea enim est intellectus nostri infirmitas, ut non possumus res integras adsequate & distincte simul comprehendere. apropter distinctiones rerum non necessario sequuntur distinctiones nostrorum conceptuum, sed eκ ipsis rebus petendae sunt. Clim ergo in rebus perpetuis, ut in Angelis, natura energetica non minns perpetua sit quam fundamentalis, qubdeae naturae nullo modo separari possint , constat eas inter se non realiter differre.
ubi moris 3. Dices, etiamsi naturae aliquae non realiter componan- aliquid di- tur, in aliis tamen dari realem compositionem, & consequenci μη sim' ter substantiam, quae de iis praedicatur, non esse simplicem.
Θ/ φ' Respondeo primo, aliquid dici posse simpleκ dupliciter : velut abstractum & inadsequatum conceptum , vel ut conceptum completum, nempe ad imam speciem & individuum determinatum. Priore modo ens dicitur conceptus simplicissimus, quia maXime abstractus est, & quam minimum entitatis eXpresse continet. Posteriore, hic Angelus est substantia simpleκ, quia ejus natura, prout integra e Xsistit, ab omni compotitione immunis est. Non dico substantiam generalis simam
253쪽
Cap. XIII. De natura Sub iantra energetica. I 89simam esse hoc modo simplicem, sed priore. Respondeo secundo, abstractum conceptum dupliciter dici simplicem : vel quia dire die ab inferioribus simplicitatem ceu communem rationem abstrahit , ut spiritus ab Angelis Daernonibus & aniti a rationali simplicem istiusmodi rationem aufert: vel quia, et si non directe talem communem rationem ab inferioribus abstrahat, intellectus tamen conceptum utcunque a compositis desumptum o deprehendit esse in se simplicem. Substantia generalissima priore modo non dicitur simplex. Ejus enim conceptus primus, qui praedicatur de spiritu & corpore, abstrahit a simplici & composito, & est indifferens seu potentialis ad utrumque. At vero clim super hunc conceptum abstractum alio reflectamus, & qualis is sit cogitemus, facile reperimus non esse in se conceptum coinpositum, sed simplicem. Et hoc sensu assero substantiam generalissimam in suo conceptu non continere naturam compositam, sed simplicem et neque obstare quod praedicatur de corpore composito, quia quatenus lic enunciatur, ab ente timplici abstrahit, & ad compositum contrahitur. Quamvis igitur substantia in genere aspiritu simplici & corpore composito communem conceptum abstrahit , hic tamen reflexe consideratus deprehenditur esse in se simplex. Potest enim a re composita abstrahi conceptuS, qui, postquam abstrahitur, non sit compositus. Compositum enim ipsum saepe dividitur in partes simplices, quae unitae e fruficiunt compotitum. Conceptus quem substantia a spiritu de corpore abstrahit est: entitas per se subsistens natura energetica praedita : Quae descendit ad spiritum absque ullius partis mediatione ; verum ad corpus, mediante materia, quae Perse subsistit, & simplex est atque perpetua , nec non mediante forma materiali, quae neque est ens per se subsistens, neque perpetua, ut supra probavimuS. . Veruntamen haec non prohibent quin naturam substan- Μtialem in fundamentalem Sc energeticam distinguamus, MO- substantia-do una declaremus, membra dividentia differre tant lim ra- Iis fundatione, & ut in adaequati conceptus ejusdem rei. Caeterlim ne Τηζηωli ,
quenquam turbet, alias naturas energeticas esse realiter, alias tant in ratione a suis sundamentis distinctas, eas quoque sub dividam. Natura itaque sive principium energVtic Vm in g,ibueti a proximum S ultimum dividitur. Pro Ximum, in substantiis ditii sit. .
254쪽
De natura Sub antiae energetica. Cap. XIII.
perpetuis, non differt nisi ratione a natura fundamentali ; at in substantiis mutabilibus omnino differt realiter. Ultimum vero principium energeticum nunquam differt realiter a suo fundamento. Propositiones assertas sigillatim probo. 1. Principium proximum in perpetuis non disteri a suo fundamento, quia ab eo separari nequit. Frustra enim ponis differentiam, sive realem, sive eκ parte rei, inter ea quae nullo modo separari possunt. Quo enim indicio de tali distinctione judices 'Quod vero in perpetuis hoc principium separabile non est,eκ eo constat, quod fit incorruptibile. Si enim a sitio fundamento separaretur, esset corruptibile , contra quam ab initio supposuimus. I. Principium proximum energeticum in mutabilibus differt realiter a suo fundamento. Probatur e X formis materialibus, quae solae sunt principia tum proxima, tum corruptibilia. Proxima quidem dicuntur e principiis msubstantialibus. Multa enim accidentia alioquin inter formas 3c earum operationes frequenter interveniunt. Interim formae dicuntur essentialia principia proriima, quia inter operationes & materiam ut plurimum intercedunt. Materia
enim informata, mediante forma, id agit quod absque ea minime potest. Quare forma Operationi propior est materia : cumque illa fundetur in hac per modum inhaerentiae' corrumpi, hac permanente, possit , sequitur illam esse ab hac realiter separabilem & distinctam. 3. Ultimum principium energeticum sola ratione a suo fundamento discrepat. Hoc superiore paragrapho probatur, quod in spiritibus naturae simplices sint, & in corporibus natura materiae primae quae ultimum principium est) simpleA quoque sit. Ultimum ergo principium energeticum est simpleκ, &distinguitur tanthm in inadaequatos conceptus sola ratione. distineios. Clim ergo in omnibus substantiis detur communis quaedam natura simpleκ & perpetua, quae ab intellectu abstrahi queat , aequum est qui de hac natura in genere dicturus sit, missis inferioribus, de ea in communi ut de re simplici tradi ei.
s. Quanquam vero natura fundamentalis concipitur ut basis & sustentaculum energeticae , nomen tamen naturae
utrique conceptui commune est imo potilis illi gratia hujus, quam huic gratia illius, adscribitur. Natura enim non tameXprimit
255쪽
Cap. XIII. De natisra Sub antiae energetica. I9
exprimit quid res in se sit, quam quo modo se habeat ad operationes suas. De notat enim indolem, morem Sc genium rei
naturatae. Est ergo quasi qualitas essentialis, sive substantialiter qualificat, in quantum modificat subsistentiam fundamentalem, id est, disponit & coaptat ad suas operationes. Atque
hinc operationes ab intus ProvenienteS appellantur naturales,& secunddin naturam : quaeque ab interno hoc principio disse sentiunt, eive vim inferunt, vocantur violentae, & praeter naturam. Subsistentia enim fundamentalis eo nomine respicit sui & naturae siu ae sustentationem, non immediate Operationes. Quare substantiis opus est alio principio saltem ratione distincto, eoque energetico, a quo operationes magis immediate profluant. Recte itaque eatenus Suarius Disp. 3 . 1. 7. n'. 9. ἀffirmat principium operationum esse e sentiam peressentiam intelligit naturam θ rei det per seipsam, vel per fa-
eultates quae ad ipsam consequuntur. Aristoteles quoque testatur naturam esse principium motus ct quietis, & consequenter omnium plane operationum. Hippocrates etiam videtur idem confirmare, ubi asserit naturas esse morborum cura
6. Attamen nondum videntur ultimam & radicalem hu- Nuturam jus naturae perfectionem aut denominationem assecuti. Esse esie vivam. enim principium operativum ViX fatis efficaciter eminenti m ti dignitatem naturae substantialis declarat. Elii enim substantiis vim actumque operandi recte attribuit , non tamen satis exprimit modum quo natura eaS OperationeS atintingit atque edit. Multi quidem fatentur substantias esse ultima principia operandi , chai vero ad modum deventum sit, aliter longe loquuntur : quicquid movetur, perpetuo moveri , quicquid movetur, ab alio moveri , eandem proportionem motus in universo semper manere, tantdm respectu particularium corporum variari omndmque motum esse pulsionem quandam. Adeo nulli bi motum pure ab intus proveni entem agnoscunt: nedum operationes naturales esse latentis cujusdam vitae fructus & indicia aut cogitant, aut credἀnt. Quare eminentiore adhuc titulo haec natura energetica cO-
honestanda est , tali nimirum quo eam esse vitale quoddam operandi principium, vel esse vitam quandam substantialem, innotescat. Vocare ergo eam possumus -ν ριο insis , vel,
256쪽
gitur enim βὶα Θ victui praejectus ab fghs 3 pro priue alu :Pari jure ab αρ pro principio deducamns mα sit vita
prineipium. Similiter ob entitatem substantialem appellare
substantialem, vel vitae substantiam. Haec enim nomina non tant lim naturam Operativam denotant, sed δc vitalem modum attingendi & producendi suum opus declarant: nempe subitantias opus aggrediendum percipere, perceptum appetere, petitum obire. Quae vivae quaedam operationes sunt,6c naturam vitalem sapiunt. Hoc sensu natura siumpta suis apud authores passim decantatis en comiis optime respondet: Naturam omnia prudenter, & quidem Optime, administraret, nihil facere frustra non esse superfluam, nec deficere in necessariis, esse providam matrem, δc mala naturaliter imminentia praecavere atque antevertere. Haec & similia apud authores subinde occurrunt , qui licet vera diXerint, de qua tamen quali ve natura ea verba intelligenda sint, vel non fatis advertisse, vel non potuisse e X plicare , videntur. Hel- montii Archaeus huc referendus videtur. Neque enim alio sensu aut commode eXplicari aut defendi potest. De hac itaque vita deinceps acturus sum. Hoc igitur mihi probandum incumbit, naturam substantialem esse vivam, hoc est, percipere, appetere, & movere. Qui enirn naturae largitur tres istas facultates, perceptivam, appetitivam δc motivam, & interim ei vitam denegat, rem quam volumuS agnoscit. sed nomen invidet. Nihil enim aliud per hanc vitam substantialem sive Biusiam intendimus, quam naturam hanc, quatenus ea de se tres istas facultates, perceptivam, appetitivam & motivam, fundit. Si ergo probaverim naturam substantialem esse proprium siubjectum sive materialem causam istarum facultatum, luculenter constiterit eam esse vitae principium, se a vitam substantialem, nempe esse τ' is &
Tres vitae 7. Superest ergo probemus tres istas facultates a natura facultates iubstantiali immediate dimanare. Immediate dico, respectusqpyi JΤ aliarum potentiarum aut accidentium, quorum nulla inter ροῖς ῖς saeuitates 8c naturam substantiae intercedunt. Voco igitur eas primas facultates, n0n quod omnes aeque primae
257쪽
Cap. XIII. De mettura evergetica. I93 sint, sola enim perceptiva est simpliciter prima, sed primas
voco, quod universaliores & ordine naturae priores sint aliis omnibus potentiis & facultatibus. Quo stupposito, eas essentialiter spectare ad naturam substantiae in genere sic demonstro. Nulla facultas generalior aut antiquior esse potest iis quae naturaliter & immed a te a natura sive essentia substantiae in genere resultant. Substantia enim in genere generalissimum, & ordine naturae primum, potentiarum atque facultatum subjectum est. Accidentia enim, quibus aliquando, & non praeter causam, facultates tribuuntur, iis multis nominibus posteriora sunt. Etenim absque substantiae aqua sustentantur interitu perire possunt: hae autem facultates a natura cujus sunt nullo naturali modo sequestrari queunt. sunt enim perpetuae, & naturae substantiali coaevae. De spiritibus res aperta est, de quibus, an nimirum sine perceptione subsistere nequeant, nemo haetenus dubitavit. De materialibus infra probabitur. Potentia materisse primae Ordine naturae junior est Zc inferior potentiis substantiae in genere :multo mi talis formarum potentiae cum his de antiquitate aut generalitate certare queunt. Hae ergo facultates sunt silmpliciter primae & generalissimae. 8. Vita ergo substantialis quodammodo dividitur in has vitres primas facultates. Saltem enim sint in adaequati con- si lintresceptus ipsius vitae: an verb ab ea 6c inter sie realiter differant, primas fa- dubitari potest. Verdm hoc fallem affirmare licet, faculta- ζηltW ei tem perceptivam naturae substantiali nihil absolutum addere. Vel enim foret substantia, vel accidens. Non addit substantiam, quia natura substantiae in genere simpleκ est : alias non praedicaretur de Angelis, aut de materia Prima, quae sim, plices sunt. Quin & substantia addita simul esset tum perceptiva, tum per se stubsistens. Quaero igitur, Cur non pari jure sola natura substantialis absque tali additione queat simul percipere & subsistere λ aut quae ratio reddi potest, cur additionali substantiae ista privilegia simul percipiendi & subsistendi
indulgeantur, cum fundamentali negentur ρ Nulla sane reddi potest. Non ergo multiplicanda sint entia nulla cogente necessitate ; & potentia perceptiva cum subsistentia aeque probabiliter coeκ sistere potest in stubstantia simplici ac in ad-ytronali. Insuper, facultas perceptiva naturae substantiali C c non
258쪽
r De natura Substantia energetica, Cap. XIII.
non addit accidentia ab luta. Non enim addit materialia , quia substantia in genere abstrahit a materiali: neque immaterialia 1, quia etiam abstrahit ab immaterialibus. Quin &nulla accidentia absoluta quicquam ad facultatem hanc in
genere eliciendam contribuunt. Intimior enim est essentia substantiae quovis alio accidente. Dices, id eam requiri ad ejus productionem. Respondeo, ad facultatis e Xercitium requiri id eam non ad ipsam primam di manationem. Verhm ip sam entitatem substantiae, quatenus intime suae facultati praesentem, esse sufficientem ideam sive objectivam rationem qua seipsam suasque causas & effectus noscat et caeterhm aliorum objectorum ideas,ab e X tra,actione lassione, motu,&c. eXcitatas, seu impressas, acquirere. Hae vero nihil ad resultationem ipsius facultatis faciunt; dc consequenter stat sententia, faculta tem perceptivam naturae substantiali nihil absolutum addere. Nihilominus actum percipiendi aliquid reale & absolutum naturae substantiali addere existimo , aliquid nimirum per m dum qualitatis absolutae: facultatem autem naturae addere tanthin relationem ad operationes, & a natura differre ut inadaequatum conceptum ratione tanthm cum fundamento in re distinetum. Quod ad appetitivam & motivam attinet illa praesupponit naturam esse perceptiva prilis imbutam , haec, appetitiva. Veruntamen hae quoque facultates videntur alioquin, nempe subjective, naturae ipsi immediatae. Etenim appetitiva a perceptiva, & motiva ab appetitiva dependet quidem attamen non subjective, sed tantum objective &effectivε. Perceptiva enim non appetit, nec appetitiva movet : sed natura substantialis, quia percipit, appetit; &quia. appetit, movet. Actus autem percipiendi ordine naturae eum appetendi, 8c hic eum movendi, perpetuo praecedit. Verdmquia multa alia huc spectantia in dubium vocari possunt, visum est Caput proli imum de Facultatibus in genere,priusquam ulterilis progredior, interponere.
259쪽
ψCap. XIV. De Potentiis se Facultatibus.
De Potentiis O Facultatibus in genere. r. a sonnullis p iam nomen Potentiae ac Faeuhasis displi- jhλ cet, quod a multis proponantur tanquam res sive tentia rqualitates absolutae. Verum utcunque aliqui perperam de iis ης omloquantur aut scribant, non sint propterea e Scientiis penitus eliminandae. De multis enim rebus absque iis neque recte concipere possumus, neque quae concipimus aliis communicare. Fateor Potentiam proprie sic dictam non cadere in
Deum . etenim potentia Divina non realiter, aut eli natura
rei, differt ab essentia Dei : δc interim vix possumus de Deo digne loqui absque mentione potentiae ejusdem. Creaturis Vero potiore iure potentiae voκ propria significatione tribuitur. Quod enim hodie est, non necesse est ut fit cras ; sed potest esse, vel non esse. Est ergo in potentia ad crastinam exsistentiam vel tum quum maκimh esse in actu videtur. Merito itaque dicitur quasi componi eκ actu dc potentia. Illa Vero quae futura sunt multo magis in potentia esse audiunt :Nondum enim manumittuntur e potestate suarum causarum.
Similiter quae ab intellectu suspenduntur a sitia exsistentia ut fiant universalia, non actualiter, sed tantum potentialiter, se habent ad esse. Porro, potentiae magis adhuc proprie suas Operationes respiciunt. Multa enim, quae de praesenti non operantur, dicantur tamen posse operari: quae conditio agentium solo nomine potentiae eχprimitur. Neque enim nominatio lubjecti potentiae, neque operationum, ejus vicem supplet. Subjectum enim ut plurimum plures potentias in se continet. Ut oculus facultate videndi 8c tangendi pollet,& consequenter non fatis proprie unam solam facultatem denotat. Ad ventriculum spectant fames, sitis, retentrix, coctriκ, eli pultrix: quare nominatio ventriculi non fatis specificat ullam eκ iis . E contra, facultas infinitas prope actiones successive edere potest, ad quas omneS, una licet, e X te Π-ciitur. Nulla autem illarum actionum totam latitudinem facultatis aciaequat 8c consequenter nulla earundem loco
potentiae aut facultatis substitui potest. Insuper, si potentiae
260쪽
X96 De Potentiis es Futustatibus. Cap. XIV .
ex Artibus exigendae sint, quid fiet de vel bis illis, possum, queo, valeo, & similibus λ cui usui deinceps inserviant 8 Imo ipse
modus potentialis Grammaticorum quorsum evadat, si nihismperiit potentiae instituandum 8 Porro, an nomina quoque potentialia e Lexicis, ut risibilitas, amabilitas, &c. e X pungenda sint ρ Saltem participialibus in bilis, ut risbilis, intelligibilis, &c. ut & participialibus f in ut fugitivus,
hoc est, ad fugiendum aptus,) aliquem locum in usu loquendi iudulgeant. Ve1dm haec omnia potentiam implicant, & abs. que eadem nec commode e X plicari nec concipi queant. Qua re omnino enitendum est ut voces illae, polentia facultas, quantum fieri potest, ab ambiguitate liberentur, atque adeo suum usum in Scientiis retineant. Disiditur 2. Potentia itaque in latissma su a lignificatione dividatur in poten- in potentiam ad esse, dc potentiam ad operari. Potentia adtiam sit esse contra distinguitur actui, sive e Xsistenti asst Liali. Hinc
si , Ο ρή quae non sint actu, sed esse possunt, dicuntur esse in poten-v 'ρ' ' tia quaeque eκtra suas causas realiter in natura e X sistunt, dicuntur esse actu. Tripliciter aliquid dicitur in potentia :Iη pqtζηtia 1. respectu exsistentiae , a. respectu permanentiae , 3. re
'Vl φ spectu praecisionis intellectus. Entia in potentia primo moloe X tra suas causas nihil sunt,& extrinsece tant lim denominantur esse. Quare idem significat ens in potentia quod pollibile. Estque hoc vel possibile respectu Dei, vel respectu causarum secundarum. Possibile respectu Omnipotentiae Dei dicitur esse in potentia obedientiali: Scotus vocat potentiam objectivam, alii potentiam Logicam. Hoc modo dicitur in potentia quicquid in se non involvit repugnantiam, aut contradictionem, ut sit. Possibile respectu causarum secundarum clariuS aliquid entitatis sibi arrogat, quod re ipsa detur aliquid .in causis a quo producatur. a. fusura; . g. Ea quae in potentia sint respectu dunta Xat permanem tiae, realiter actuque de praesenti sunt , sed interim includunt potentiam essendi in quolibet momento futuIO. . Haec potentia in omnibus creaturis evidens est , quae, quamvis hodie sunt, cras tameia possunt esse, vel non esse. Esse enim nullius creaturae limpliciter necessarium est , nec est actus purus, sed quodammodo compositus e X actu & potentia. Sunt etiam entia Qυaedam quorum entitas consistit in fieri, quae peculiari jure dicuntur