장음표시 사용
261쪽
Cap. XIV. De Potentiis se Facultatibu . I, 7
dicuntur componi e X potentia dc actu: ut motus, qui est inpotentia quatenus non attingit terminum quem quaerit, simulque eli in actu quatenuS illum terminum versus actu tendit. inae in potentia sunt ob praecisam ab intellectu exsisten- 3 abs μαψ
tiam, sunt entia universalia. Conceptus enim universalis
praecidit ab exsistentia actuali, & ens quoddam potentiale fit. Sed de hoc genere potentiae alibi dictum.
. Potentia quae terminatur ad operationem dupliciter Dupliciter considerari potest , vel abstracte, vel concrete. Potentia abstracte considerata nullum madaequatum conceptum siVe itis, abstra.
iationem sui subjecti sive fundamenti includit, ted sola sive die, Θ cdn-
nuda, & seorsim ab omni connotatione, intellectui contemplanda proponitur. De hac igitur quaeratur, cujusmodi entitas sit, an relatio, an qualitas, an utraque. Si relatio, quomodo differat a relationibus praedicamentalibus. Sin qualitas, qui dis crepet a qualitatibus absolutis. Quod ad entitatem potentiae abstracte consideratae attinet, non dubium est quin aliquid relationis in se quoquo modo involvat: imo aperte, idque dupliciter, resertur. E enim potentia alicujus, & ad aliquid. Priore modo refertur ad suum iundamentum : ut potentia est rei eam habentis potentia. Posteriore, ad suam Operationem: ut potentia est operandi potentia. Quia vero primo respicit suam operationem, & continuo se relative reflaetit ad suum fundamentum, cujus est , in hoc se ipsam rejicit, atque una siuam operationem. Quamvis igitur primo obtutu potentia respicitur tanquam terminus relatus , oc operatio tanquam terminus correlatus : simul ac
tamen eadem potentia re Metat se ad suum fundamentum, cujus est, in id totum suum jus transfert. Atque adeo fundamentum fit veram relatum, & operatio correlatum. ut actus videndi est potentiae visivae adius , sed haec potentia est oculi potentia. Visoque in ipsum oculum tranSfertur, estque oculi visio: unde Oculus realiter esi terminus relatus, & visio correlatus. Quare ut paternitas est ipsa relatio qua pater refertur ad filium , ita potentia visiva est quodammodo ipsa .
relatio qua Oculus refertur ad actum videndi. Fundamentum ergo cujus vis Potentiae mediante hac ceu ipsa relatione ad suum terminum refertur: nec injuria, chm fundamentum habens potentiam sit id quod re ipsa operatur. Potentia
262쪽
'. I98 De potentiis se Faeustatibus. Cap. XIV
enim non suo marte operationem producit, sed denominationem productionis fundamento debitam usurpat, quatenus nimirum fundamenti vicem in ista locutione subit. Quando ergo dicimus potentiam operari, intendimus id operari culus ea est. Potentia igitur abstracta dicit tantum relationem inter fundamentum & terminum, neque est proprium relatum quod ultimo intenditur, sed vicarium quoddam ejusdem. Fundamentum vero est genuinum & absolutum relatum quod operationi ceu termino revera respondet. An potentiae s. Pro κ imo loco dispiciendum est an potentia sit relatio prae, relatio it dicamentalis, necne. Versim non est, atqui transcendentalis :
ἡ ἴλ quippς PQx omni R Praedicamenta vagatur. Quare nos alibi
tertiam sedem inter inadaequatos conceptus rerum ei assignavimus. Sed quaenam est differentia inter potentiae relationem, & relationes praedicamentales 3 Respondeo, differre, quod hae pure respiciant terminum correlatum, sed illa circa eundem aliquid muneris una eXerceat. Recte Suarius e XCajetan . observat, praecipuam distinctionem inter relationes praedicamentales & transcendentales consistere in eo, quod illae pure respiciant suum terminum correlatum, absque ullo
alio ossicio circa idem e Xercito , hae, non pure, sed simul insinuando aliquod munus circa terminum correlatum a relato Obeundum. Suar. Disip. q7. f. ψ. n'. 9, IO, dcc. videtur qui
dem hoc munus ipsi potentiae ascribere , sed, uti arbitror, interpretandus est ut etiam in multis aliis ejus assertionibus hujus generis P de potentia concrete sumpta, nempe cum aliquali connotatione sui fundamenti. Potentia enim hoc modo sumpta includit rem quae non tanthm denominative 8c secunddin dici, sed realiter, istud munus circa suum correlatum praestat. Quare indagandum est illud potentiae munus. Est autem insinuatio quaedam causalitatis quam fundamentum
potentiae circa suum actum sive operationem exercet. Potentia enim videndi instauat suum subjectum posse actum videndi elicere. Insiper potentia naturalis dicit talem relationem quae a natura intenditur sive instituitur. Hinc miro arti-ticio construitur oculus, ut inde resultet potentia videndi. At vero relatio praedicamentalis, posito fundamento & termino, per se resultat. Haec quidem differentia mihi nullo modo improbanda videtur: utcunque tamen aliam subjungere lu-
263쪽
Cap. XIV. De Potentiis se Facuua1ilas, Ioa
bet, quae fortasse prioris quodammodo fundamentum est.
Supra eam tetigimus, ubi notavimus potentiam duas relationes implicare, relationem vero praedicamentalem si1mplicem tantum. Potentia enim non tant lim relative tribuitur sub
jecto, sed ti operationi , imo ea mediante subjectum ejus refertur quoque suae operationi. Ut potentia est sui subjectipotentia,& subjectum est suae potentiae subjectum : ita poten-ria est operandi potentia, & operatio est potentiae operatio :demum operatio est subjecti potentis operatio. Interim relatio praedicamentalis simplex & pura est : ut paternitas a
Patre, ceu fundamento, respicit filium, ceu terminum. Fortasse omnes aliae disterentiae in hoc uno fundantur. Nam potentia propterea connotat munus subjecti aut causalitatem ejusdem, quod non tanthm antrorsum prospiciat ad operationem, sed δc simul retrorsum se reflectat ad tuum subjectum tanquam ad rem a natura comparatam & dispositam ad eam operationem ; δc similiter eo denotat naturae institutum,quod haec res ad suas operationes coaptet. Sunt etiam sorte aliae
differentiae, quas tamen hic prosequi vi A operae pretium fuerit, clim sint alterius fori. 6. Quod ad qualitatem potentiae abstractae attinet, dubi- Anpotentiatari fortitan potest an ullam involvat: & si ullam, an ea fit i y relativa, an absoluta. Exiii imo potentiam etiam abstraetesumptam necessario insinuare aliqualem modificationem sive qualificationem sui fundamenti 2 nimirum declarare quomodo id se habet ad operationem , hoc est, manifestare naturam sive indolem sui fundamenti respectu alicujus actionis,
passionis, cessationis, motus, vel quietis : quod est qualificare. Qualitas enim est, quicquid ita assicit subjectum, ut inde innotescat ejus conditio, sive mos, in ordine ad operationes. Est ergo duplex qualitas : alia absoluta, sive accidentaliter constitutiva , alia relativa, sive relative naturae declarativa. Prior, forma absoluta est posterior, forma relativa. Duobus enim modis qualitas sivum subjectum assicit: vel ut in strumentale principium concurrens ad productionem, aut faltem ad modificationem, alicujus operationis, & est forma, iut dixi, absoluta, & suum subjectum absoluth qualificatum . denominat: vel ut referens suum subjectum ad suas operationes, ejusque coaptationem ad easdem manifestans, nec
264쪽
De Potentiis es Fucult ut ibus. Cap. XIV.
tamen ad eas producendas concurrens aut ad modificationem earundem , c& est forma 1ive qualitas relativa. Est enim qualitas,quia aptitudinem subjecti ad operationem prodit, atque adeo indolem ejus activam notam facit. Est autem tant dira relativa, quia hoc ipsum praestat referendo suum subjeetiuia ad suam operationem, hoc est, idem relative qualificando. 7. Dices, potentias esse quidem relationes, sed non relationes tantum. Suarius enim, l. a. de Anima, cap. 2. n'. 7. hoc dubium sic dirimit, Potentias nee omnino absolutas e se, nec om vino respectivas , se 1impliciter absolutas, ordinatas tamen ad aliud ut ad finem. Porro, relationes nihil agunt aut patiuntur at facultates evidenter agunt & patiuntur: ut intellectus intelligit, voluntas vult, &c. Item, relationeS non variantur gradibus , at facultates aliae aliis potentiores sunt. Insuper, relationes duos terminos actuales postulant, relatum, dc correlatum , potentia vero ad suam eκ sistentiam non requirit correlatum actuale, sed simulac actuatur, non est potentia, sed actus. Ad haec, relationes nullam alterationem
realem suis subjectis inferunt, sive adsint, sive absint. Multae aliae hoc genus Objectiones contra hanc sententiam adduci queant, & omnium insuper Philosophorum propemodum authoritas, qui potentias, saltem accidentales, ad secundam speciem qualitatis cum Aristotele reducunt. 8. Ego vero eκistimo sententiam a me propositam parum differre ab opinione Veterum. Illi enim videntur loqui de potentia concrete sumpta, quo sensu illis assentior. Ipse vero de abstracta locutus, dixi esse relationem, & esse qualitatem relativam: relationem, inquam, sed non pure respicientem suum terminum, atqui munus aliquod circa eundem obeundum insinuantem: etiam esse qualitatem, eo quod munus insinuet , sed non absolutam : verbo, esse vel relationem qualificantem, vel qualitatem relativam. Ubi Clariss. Suarius dicit esse simpliciter absolutam, ordinari tamen ad aliud , prae ter abstractam potentiam includit in adaequatum conceptum fundamenti absolutum, in quo potentia fundatur : & hoc mo-. doli intelligatur,mihi non contradicit. Quod vero is sic intelligi queat,patet, quia agnoscit potentias substantiales, & aliquoties vocat qualitates activas potentias; ut calorem esse
potentiam. Porro, eadem distinctione facillime satis fit Objectionibus
265쪽
Cap. XIV. De Potentiis es Facultatibus.
jectionibus factis : Potentias concrete sumptas agere, non abstractas : similiter, Potentias gradibus variari, non ratione purae relationis, sed propter gradu alem variationem fundamentorum quam con notant: ut potentia calefaciendi gradibus variatur secunddin gradum caloris cujus potentia est. Insiper relationes quae pure respiciunt sium correlatum requirunt ut idem actu si sed relatum cujus fundamentum in sua virtute correlatum causaliter continet, non necesse est ut habeat terminum actualem, sed potentialis suffieit. Siquidem fundamenti potentia refertur ad actum, quem ipsum fundamentum in se tanquam in causa continet & constequenter non rcfertur ad id quod simpliciter non est, chm habeat aliquid entitatis in causis. Denique, relata pure resipiacientia suum terminum, hoc sublato, desinunt esse, absque vel minima mutatione fundamenti : at relata resultantia a fundamento in sua potestate continente correlatum aliter se habent, quia correlatum e fundamenti potestate eximi nequit, nisi ipsum fundamentum prilis immutetur. Si enim per impossibile supponamus fundamentum potentiae activae, quod non virtualiter continet in se actionem potentiae respondentem, aut passivae, quod nequeat admittere actuationem ejusdem, profecto non esset amplids fundamentum talis potentiae. Activa enim insinuat fundamentum ejus posse actu
agere, & passiva posse pati : sed simul posse agere & non posse, vel pati & non pati, aperte implicat icontradictionem. Atque haec dicta sint de potentia abstractive sumpta.
s. Potentia concrete accepta suum fundamentum una cum Idem coη- relatione ejusdem ad suam operationem concrete complecti- yrmatκr.
tur. Definitur a Clariis. Suario, Disp. 43. f. 3. Ia'. a. esse prine tum proximum alicujus operationis, ad quam natura suai, stitutum ct ordinatum est. In qua inquit o deseriptione Aub intelligatur genus qualitatis, &c. Verlim Omnis potentia concreta non est directe in specie secunda qualitatis, quanquam forsan ad eam aliquo modo reducatur. Omnia enim praedicarimenta, ipsis substantia, quantitas, actio, passio, &c. in quantum ad operationem Ordinantur, eamque Ordinationem eX-
primunt, naturam qualitatis aliquo modo induunt & participant. Ostendunt enim qualiter se res habet ad operationem , hoc est, naturam sive indolem qualitatem rei pro-
266쪽
De Potentiis se Facultatibus. Cap. XIV.
dunt. Non tamen propterea dicendum est, substantiam aut quantitatem esse proprie species qualitatis. Recte autem Suarius, Dis p. 43. de Potentia S actu, mentem suam interpretatur. Nos autem hic presses de potentia disputamus, nimirum, de potentia ut est secunda species qualitatis. Nam ei mde eae ieris acceptionibus satis si dictum in citatis Ibeis, haee solusuperest, ct est hujus loci propria. Disputatione Vero praece dente, L. 3. n'. IO. aperte dicit, realem potentiam seu physicam lati me patere. Nam in universum dici potest O solet de quacunque vi agendi, aut de capacitate recipiendi , quo modo non tan-
tym de accidentibus, sed etiam de substantiis dicitur. Nam in Deo potentia actiiva, 9 iri materia est receptiva, quae substantialessu ui : forma subjantialis, quatenus vim habet agendi, principium est transmutandi aliud , quae est definitio potentiae ab Aristotele data. Insuper magnitudo, numeruS partium, continuita S, ad facultatem organi fundandam aliquid contribuunt, orga-Dumque adeo quatilicant. Quare descriptio potentiae a Suario data, hoc respectu,latilis patet secunda specie qualitatis. Nam ut omittamus potentiam Di Vinam, quae, etsi principium pro-Aimum sit suae operationis, non tamen est natura sua ad eam ordinata ) quid dicemus de materia, quae secundhm Suarium est potentia receptiva,& de forma, quae est potentia transinutandi aliud λ Negari nequit quin ad has suas operationes a natura coaptentur, & propterea caclant sub descriptione data. Sed Suarius facile eκcusandus est, quia addit descriptioni suae genus qualitatis. Quare secundum Suarium duo sunt potentiarum genera, quorum alterum substantiale, alterum accidentale est , hoc ad secundam speciem qualitatis spectat.1 o. Quod ad potentias substantiales attinet, necesse est ut eae concrete hic sumantur, nimirum ut includunt tum relationem qualificantem, tum in adaequatum conceptum sub iantiarum quarum potentiae esse dicuntur. Substantia enim non dicitur potentia quatenus in se absolute consideratur, sed quatenus refertur ad suam operationem. Qua Propter natura cu- jusvis substantiae, siqua dicatur potentia, in adaequa te concipitur, videlicet quatenus Ordinatur ad certam Operationem : si forte plures edat operationes,in plures in adaequatos conceptus dirimenda est : qui quidem omnes reales sunt 8c substantiales, qu an quam neque realiter, neque e X natura rei, sed ratione tan
267쪽
Cap. XIV. De Potentiis es Facultatibus. 2οῖ
tum cum fundamento in re, inter sie discrepant. Quare eadem substantia, quae in re indivisibilis est, dividi potest in suas
potentias, hoc est, in sitios in adaequatos conceptuS, qui re-ipe stive ordinantur ad suas proprias operationeS: ut anima rationalis, qua intellectiva, est potentia intelligendi, sive intellectus , qua compos volitionis, est potentia volendi, sive voluntas; qua spiritualiter sui ipsius motiva, est potentia movendi. Quare eadem simplex anima in tres potentias sive madsequatos conceptus dividitur. Fieri autem nequit ut mens una dc simplex in tres subflantias dissiliat. Restat ergo ut hae sint tres in adaequati conceptus ejusdem mentis.11. Quod vero potentiae quae immediate dimanant a sub phim is, stantia nullum accidens absolutum, imo nihil absolutum, in finiis,itiis
se involvant praeter inadaequatum conceptum substantiae a qua les non op proveniunt, sic declaratur. In natura potentiae nihil iiugi rari me.
potest praeter relationem ejusdem ad suam operationem,ejus -
que coaptationem naturalem ad eandem producendam. Jam vero ad relationem quod attinet,manifestum est,eam non esse quid absolutum. Quare ad coaptationem naturalem quaestio devolvitur, An ea forma absoluta sit, sive realiter, sive eκ natura rei,distincta a substantia a qua potentia profluit. Instemus
in anima rationali. Non dubitamus an ea coaptetur ad operationem intelligendi, sed an coaptatio ejus sit res absoluta planh diversia ab ipsa anima. Ausim dicere non esisse. Est enim anima rationalis natura substantiali praedita, quae proculdubio coaptatur ad intellcctionem, quaeque propto a sussiciens est
principium ejusdem. Etenim cuiusvis rei natura ad stas intimas & ma Aime proprias operationes a Creatore delimatur& ordinatur; δc consequenter ad easdem coaptatur. Clim ergo intellectio sit intima es maκime propria actio animae intellectivae, non dubium est quin ipsa ejus essentia ita a Deo comparetur, ut sit ad intelligendum apta, hoc est, ut coaptetur ad eam operationem. Si autem ipsa essentia lic coaptetur, non dubium est quin coaptatio sit essentialis, adeoque substantialis. Siquis putaverit coaptationem hanc esse accidens quoddam absolutum essentiae animae supervenienS, 2 quum est ut una assignet in qua entitate absoluta ista coaptatio consistat. Nam dicere animam coaptari, est soldm dicere quod coaptatur, non docere in qua re ista coaptatio consistat.
268쪽
2O De Potentiis G Pacultatibus. Cap. XI
Si autem coaptatio sit accidens, capaκ est quid ditativae expressionis qua qualis sit manifestetur. Sed nullo modo singere possumus absolutum aliquod accidens in quo coaptatio ad intelligendum consistat. Si enim dicas intellectum ipsum esse coaptationem hanc, sustineri nequit. Etenim eodem modo res hic peragitur quo in potentiis accidentalibus, in
quibus accidentia, quae potentiam fundunt, non opus habent accidente intermedio quo scopurn attingant: ut potentia videndi, quae non immediate fluit a substantia oculi, sed ab ejus organiratione & constitutionibus similaribus, praeter debitam organi Zationem & partium similarium justam qualificationem, non caret alia coaptatione absoluta ad ejus rationem complendam. Ut ergo coaptatio in potentiis accidentalibus nihil absolutum dicit, praeter qualitates in quibus potentia immediate fundatur : ita in substantialibus coaptatio fundamenti nihil absolutum sonat, praeter naturam sive essentiam fundamenti quam con notat. Sed in simpliciori exemplo potentiae accidentalis hanc rem denuo expendamus. Caloris potentia calefaciendi dicit relationem caloris ad eam actionem, & coaptationem ejusdem naturalem ad eandem perficiendam. Jam vero coaptatio caloris ad calefaciendum nihil absolutum ponit, in quo coaptatio ista consistat, praeter naturam caloris: & conseo uenter natura caloris est istud absolutum quod aptitudo sive coaptatio caloris ad calefaciendum denotat. Quod si in potentiis quas fundunt accidentia nihil intervenit absolutum inter fundamentum & terminum nisi accidentis natura, a fortiore in potentiis substantialibus nihil absolutum intercedit inter fundamentum & operatin-nem nisi natura fundamenti. Concipi enim nequit substantias imperfectilis suas facultates edere quam accidentia, aut mi illis intime iis uniri. Si ergo accidentia, ut monstravi,
immediata sint suis potentiis, non dubium est quin substantiae quoque sint similiter immediatae.
nuomodo I a. urget SuariuS, potentias animae saltem eκ natura rei ab
disserηhi. ejus substantia differre, quia, inquit, habent differentes definitiones. Respondeo,in adaequatos conceptus habere diversias sormas intellectuales, quae in intellectu dicuntur vere distinctae,& conformiter fatis distinctas desicriptiones admittere. De scribimus enim hoc casu nostras rerum ideas quatenus repraesentant
269쪽
sentant reS in adaequate : Quia autem unus conceptus id rei e Xprimit quod alter tacet, & versa vice , fit ut definitiones in adaequatorum conceptuum valde diversae lint. Ut limilitudore di sti militudo in adaequati conceptus sunt ejusdem objecti: interim hi conceptus, si separatim spectentur, valde diversi apparent. Quod enim concipitur ut omnibus aliis simile, si seorsim describatur, multum discrepat ab illo quod concipitur ut omnibus aliis rebus dissimile , quanquam re S concepta realiter iit eadem. Quare etsi anima quoad sua in naturam ut forma Ordinetur ad corpuS, ut dicit Suarius , nihil tamen prohibet quin, quoad eandem naturam, ut operativa simul ordinetur ad stas operationes, atque adeo ad eaS co-
aptetur. Sed instat Clari T. Metaphysicus, potentias inter sedistingui eκ natura rei, & consequenter, haud minhs ab anima. Quae enim non conveniunt inter se, non conveniunt
in uno tertio. Resipondeo, addendam esse istam clausulam,see dhm idem. Dico, potentias istas, intellectum, voluntatem, & motivam facultatem spiritualem, quoad absolutam& radicalem entitatem, esse in adaequat OS animae conceptuS,& hoc respectu differre tantdm ratione cum fundamento in re. Dico insuper, potentiam eκ his quamlibet, praeter istam absolutam & radicalem entitatem animae, includere qualitatem relativam sibi propriam, & realiter distinctam ab omni alia ; & secunddin hanc re aliter inter se differre. Operationes enim & objecta ad quae per istam qualitatem referuntur realiter differunt, saltem si una respicias disserentem modum tendentiae ad eadem. Ipse enim Suarius, lib. I. de Anima cap. 2. fuse probat, potentias inter se distingui per actus Mobjecta. Dico tertio, voluntatem in suo absoluto conceptu includere dependentiam quandam ab operatione intellectus, quam supponit priusquam eXerceri potest, ) ut & motivam
spiritualem voluntate , atque eo respe et a fallem e X natura rei has potentias inter se distingui. Intellectus enim non eo modo dependet a voluntate quo voluntas ab intellectu, aut motiva a voluntate. Quod ad alias facultates animae, sensum, appetitum, motum animalem, &c, attinet, dicendum
est, eas non immediate profluere ab ipsa anima, sed mediantibus aliis constitutionibus, sive similaribus sive organicis , &consequenter, non esse ejusdem rationis.
270쪽
De Potenti s Faeultatibus. Cap. XIV.
I 3. Huc quoque referas habitus Artium atque Scientiarum acquisitos, qui objective pendent a phantasia. Studio enim de industria oblectorum repramentatio magis familiaris multoque clarior sit. Concedo igitur aliquid absolutum inter animam & ejus operationem e X parte Objecti, sed non ex parte facultatis, intervenire. Intellectus enim noster pro hoc sia tu recipit sua objecta a phantasia, quae multum alterari dc habitibus variis perfici atque ornari potest , atque ideo phantasimata modo perfectiora ac lucidiora, modo imperfectiora, intellectui ministrare. Quod ad habitus Divina gratia infusos attinet, ii non subjiciuntur legibus naturae: neque necesse
est ut lila de iis simus magnopere soli citi. Verisimile autem est, eos quoque objective infundi. Objecta enim efficacius
repraesentantur, δc vehementilis solito movent intellectum. Hinc nomine luminis δc Divinae illuminationis in Sacris frequenter veniunt. Quare videntur potilis in supernaturali repraesentatione objecti, quam in mutatione facultatis, consistere. Sed de hac re ad Theologos spectante nihil statuo. Quod ad actus attinet, cdm sint ideae objectorum unitae fa cultati sive animae, necesse est eatenus inter se differant ; quod nimirum diversa objecta, aut diversas rerum objectivas rationes, repraesentent. Objecta enim quae eXtra intellectum tan-thm ratione differunt diversos plane actus in intellectu conficiunt, quod per ideas sive formas intellectuales realiter distin-dias concipiantur.
1 . Adhuc superesst difficultas de praedicamento in quo
facultates a substantiis immediate oriundae collocari debent. Non dubium eii quin aliae potentiae, scilicet accidentales, ne- mine contradicente, ad secundam speciem qualitatis quoquo modo spectent: Verdui de substantialibus durum videtur, eas ad sortem accidentium deprimere. Respondeo, i. Omnes potentias a suis fundamentis abstractas esse qualitates relativas δc ad secundam speciem qualitatis proprie spectare. 2. Fundamenta potentiarum Omnia abstracte sumpta, sive
substantiae sint sive accidentia, non esse directe in secunda specie qualitatis, sed in suis respectivis praedicamentis: imo etiamsi qualitates sint, in aliis tamen praedicamenti spe iebus, non in secunda, disponuntur. 3. Potentia S concrete siumptas, etiamsi fundamentaliter substantiales sint, aut alterius praedicamen