장음표시 사용
281쪽
I ita naturae substantialis asseritur a priore z pri uis causis externis i ab Ffciente Exemplari, o Fi
Ommunitates & differentias Facultatum vitalium siu- periore Capite aperuimus, & vitam naturae ab ea animalium dedita opera dis criminavimus: superest jam vitae naturalis probationem pressias aggrediamur. Dico igitur omnes substantias proprie sic dictas, hoc est, per se sive suo marte subsistentes, esse natura quadam vitali, nempe tribus istis primis facultatibus, perceptivi,appetitiva & motiva, praedi tanti'. i Piritualibus da brum non est. Omnes enim Philosiophi qui de iis tractarunt vitam quandam spirit salem, quali communi consensu , iisdem ascripserunt. Si qua tamen Neotericorum qui sipiam de hac re dubitet, data
vita naturae materialis, omnis causa dubitandi facile evanuerit. Fieri enim nequit ut nobilior natura stubstantiis materia- Iibus quam sipiritualibus impertiatur. Omnes enim adnoscunt, naturam in animatam nobilitate & perfectione vivae cedere. Cc in ergo sipiritus nobiliores & perfectiores sint corporibus, certum est eos nobiliore natura, nedum ignobiliore, dotatos esse , & consequenter, data vitalitate corporum, a fortiore siequitur eandem spiritibuS communicari. 2. Cardo itaque controversiae in hoc vertitur, An stubstan- e les vitali natura sint imbutae. Eo enim praejudicio hominum mentes hactenus praepeditae videatur, matzriam rem stupidam, Jgnavam, mere passivam esse, ad inflarciendum mundum dunta Xat natam. Quare hoc nobis incumbit probandum, materiam esse non tanthm naturae vitalis capacem, sied & actu vivam, vitalibus nempe facultatibus, perceptiva, appetitiVa & moti Va, praeditam. Neque necesse est omnia argumenta omnes istas facultates aeque primo
3c directe inferant, sed fatis est si aliquam ex iis unam essica citer probent. Potira enim perceptiva, cui ustui esse potest, nisi limul concedatur appetiti Wa 8 Polita appetitiva, ea frustra est, nisi e cspondeat motiva, qu e prosequatur aut fugiati s bonum
282쪽
a18 Probatio Duae naturalis Cap. XVI.
bonum aut malum apprehensium. Denique, motiva inutilis& temeraria est, ubi non movetur ad finem eaepetibilem assi sequendum. Finis expetibilis nullus est qui non percipitur , ignoti nulla cupido. Ita ergo hae facultates inter se concateianantur, ut posita earum una, reliquae duae eadem opera asseruntur. Quare silve vitam naturae in genere, sive aliquam unam facultatem ejusdem in specie, vindicavero, inferendum
p jhaius is 3. Vcytim dupliciter, Vel a priore, vel a posteriore, proce-ρfiope. de re licet. Et si vero argumenta a priore minus cogentia sint, Auctorita- non tamen penitdS tacenda videntur,saltem ne in partem ad-πὸ versam invita trahantur. Plato non levis judicii Philosophus, mundi admirabilem fabricam, harmoniam, pulchritudinem, dignitatem contemplatus, non potuit animum inducere ut crederet eum constare eX sola stupida & cadaveros a materiae mole. Adjunxit itaque spiritum, quem muηdi animam vocavit. Peripatetici quoque, constantiam fixumque ordinem motuum corporum coelestium Observantes, iis suos motores diviniores, adiistentes quippe Intelligentias, praefecerunt. Similiter Averroes, dissicultatibus incidentibus circa nova rum formarum productionem victus, ad numen quoddam sublunare, quod formas in omni generatione idoneas suggerat, confugere coactus est. Omnes videntur implicite fateri, sua Philosophiae principia phaenomenis in natura occurrentibus non aliter sussicere, quam in substidium alias causas adiutrices , quibus naturae defectus suppleantur, advocando. Nonne satius foret naturae debitam perfectionem propriam,
vitam quippe, qua hisce muniis sit suffciens, largiri Sed authoritatem in hac causa non magnopere moramur , ad causas naturae deveniamUS.
At js i q. Piimo, Ericiens causa naturae substantialis proprie dictae
eoie. solus Deus est. Substantia enim, ut supra declara Vimus, per solam creationem incipit, dc per solam an nihil ationem desinit : alioquin vero a nulla creatura suam entitatem mutuatur, sed per sie dc suis viribus subsistit. Credibile ergδ est,
Deum, naturae hujus fundatorem, noluisse tam illustrem entitatem materialibus substantiis indulsisse, nisi una iis consormem naturam Operativam decreverat. Nam profecto vel
humines qui multo minus circumspecte agunt o in suis operibus,
283쪽
Cap. XVI a causa esciente. 23 a
speribus, si quando organa aut machinas conficiunt, actiones& usus eorundem potissmdm respiciunt. Non igitur putandum est, voluisse sapientissimum Deum producere bubstantiam per se subsilitentem absque natura operativa, qua actiones sua entitate dignas, hoc est, vitales 3c ab intus provenientes, edat. Probabiliter quidem arguere licet, tam stupidam &insulsam creaturam substantialem, qualem fingerent materiam, non esse in natura possibilem. Omne enim ens honum est, non frustraneum, nec inutile , quin ipsa entitas&bonitas non realiter differunt. Fieri ergo nequit quin utilitas seu bonitas rei entitati ejusdem proportionetur. Non
illa loquor de bonitate morali, sed de metaphysica , qua
res perpetud conformatur suis operationibus. Non enim placuit summo Creatori quicquam improportionatum PrO- ducere. Omnia ergo justo ordine, mens & pondere construxit. Non igitur fundamentalem entitatem, cui non coaptavit naturam energeticam apte respondentem, fecit. At vero omnis substantia, etiam materialis, sussiciens fundamentum est alicujus naturae energeticae. Quorsum igitur munificentissimus Deus, qui omnia bona omnibus largitur, & nulli virtutem suae entitati proportionatam invidet, materialibus substantiis naturam energeticam suae radicati subsistentiae conformem denegaret λs. Si quis objiciat naturam vivam minime conformem esse Dari vi-entitati materiae , imo Vitam materialem repugnantiam in adjecto dicere : Sic enim Philolophi hanc rem Olim com ruuenat. putasse videntur, Materiam rem stupidam esse , vitae principium, si velimus, aliunde petendum esse : Hinc Platonem animam mundo materiali addixisse : Clim enim non potuisset vitam qualemcunque universo penitds denegare, nec materiam vitae propriae compotem putasset, coactus videtur animam quae universum informaret, & vita impertiret, eκ- cogitare : Respondendum est, vitam in tota sua latitudine non esse materiae inconformem, sed solummodo vitam spiritualem. Etenim certissimum est, eo quod dentur plantae 8c animalia, dari quoque vitam materialem, dc consequenter posse dari. Si ergo quoquo modo contigerit materiam in aliquibus non esse vivam, ratio non est, quia nequit esse vitae particeps, sed, quia noluit Deus vivam creare. Ratio autem
284쪽
Probatio Dilae naturatis Cap. XVI. vix reddi potest cur Deo potilis mundum ignavum 8c stupidum, quam activum vividum, creare placeret : praesertim clim, ut dictum, materia naturaliter non fit vitae ma- Plato can. terialis incapa X. Quod vero ad Platonis & Platonicorum dide ex- sententiam attinet, ea facile e X poni potest, & ad bonam fru-2 Miη gem p rduci, si modo auth rem de in adaequato entitatis materialis conceptu intelligi permiserint. Corpus enim in genere in duos in adaequatos conceptus, subsistentiam fundamentalem δc naturam energeticam, resolvitur : Platonis materia est subsilientia fundamentalis, anima est natura energetica. Neque haec e X positio plane frivola aut absurda videri debet , cum frequentissimus veteribus mos fuisset de in- adaequatis conceptibus tanquam de rc bus realiter distinctis Sc ab invicem separabilibus loqui. Imd in istis rerum meta- physicarum primordiis pauci erant qui processum intellectus nostri per in adaequatos conceptus intellexerunt : sed potilis quicquid proponebatur ut substantia distincte concipienda, pro realiter distincta acceperunt. Et revera saepe tam obvia occurrit occasio cur hoc modo homines decipiantur, ut mimis mirandum sit, si aliquoties etiam magni judicii viri huic scopulo impegerunt. In praesenti Dissertatione subsistentia fundamentalis in suo conceptu nihil eorum quae ad vitam aut operationes subitantiarum pertinet complectitur aut memorat : e contra, conceptuS naturae energeticae ne gry quidem eorum quae ad rationem subsistentiae spectant sapit 1, sed tota in eXplicatione vitae & trium primarum vitae facultatum insumitur. Quis jam primo saltem aspectu non putaverit horum conceptuum tractatus tam diversos quorum neuter quicquam utrisque commune continet agere de rebus plane diversis t Profecto subsistentia fundamentalis de se describitur ut res stupida, ignava, & ad alias entitates iustentandas nata : natura energetica, ut activa, & vitae Par ciceps rem plane spiritualem putes , praesertim postquam eam a subsistentia fundamentali tanquam a subjecto materiali abstra Xeris. Platonem vero huiusmodi abl. ractionem fe- me .ita clisse veritimile est, sic inde potuisse de hisce in adaequatis con- non impe- ceptibus ut de rebus realiter distinctis concipere & tractare. do ηο κ β 6. Dices adhuc, Deo optimo Maximo visum esse dona sua cicaturis divertimode distribuere ud major varietas δί
285쪽
Cap. XVI. a causa e ciente, ct exemplari.
discriminatio in earum ordinibus 8c perfectionis gradibus reluceret: Hinc aliis naturam in animatam, aliis vegetabilem, aliisse ii sitivam, aliis rationalem, indidisse. Respondeo hanc gra- dualem perfectionem & differentias graduum sive ordinum
creaturarum, sive posueri S Vitam naturalem, sive eam negaveris, nihilo minhs apparere posse. Nam vita plantarum sussicientem rationcm duit iactivam a vita naturae insinuat : quod nimirum plantae pulchra partium divaricatione rami ficentur dc organi Zentur, nec non quasi duplicata vita, altera insita, altera influente, donentur. Caeteros autem vitae ordines ii respexeris, sive vitam natural cm admiseris, sive rejeceris,
eodem res redit. Iam sit quilibet jude X, an fatius sit, &plus artis habeat, interiorem domum solo squalido accessu, aut ignobili vil1que corporum Occurrentium aspectu, velle e Xornare , an, comparato decenti viarum ti e X terioris areae apparatu, interiores recessus elegantiore subinde ornatu gradatim cohonestare. Hanc posteriorem profecto viam secunddin sententiam a me propositam Creatorem universi elegisse apparet. Primis enim ac generalissimis subli Antiarum
rudimentis congruam di proportionatam naturam energeticam , vitalem quippe , assignavit : δc nihilominus superstructos naturae gradus alia atque alia subinde eminentiore perscctione distinxit & decoravit. Sic enim inexhaustos suae munificentiae thesauros Optime demonstravit, chira incipiendo a tam nobili naturae bali, potuit tamen a gradu ad gradum, novam subinde atque altiorem dignitatem addendo ad fastigium tantae eminentiae opus suu in evehere. Sed haec de causa ericiente. . Secundo, Deus non solum causa essiciens est suarum cre- A euhsaaturarum , ver dira etiam EX emplaris : imo fortasse omnis exemplari causa est cicias, eo quod cri cicias, suo modo est e X emplari S.
Etenim quicquid agit, eo fine ut sibi assimilet agit. Hinc
ilia a Xismata, Similia in similia non agere, nisi conservando Contraria in contraria hostiliter insurgere se mutuo impugnando ; hoc est, alterutrum alterum sibi assimilando profluXerunt. Vcrum summus Deus non luctatur cum suis creaturis, sed pro arbitrio, quicquid sibi visum est, absque resistentia perficit. Interim omnes ideae Divinae partes h κ
286쪽
Probatio litae naturalis cap. X VI.
nota assiciunt. Vix enim solida ratio reddi potest, cur una pars sive unus in adaequatus conceptus imaginis Dei profundiora sui vestigia quam alter imprimeret. In ente in genere gradum entitatis gradus unitatis, veritatis ti bonitatis aequo pede comitatur. Similiter gradui seu dignitati oc perfectioni subsistentiae fundamentalis, quae absolutam dc inde pendentem Deitatis perseitatem analogice repraesentat, cur non gradus vivae naturrae, Vitam Dei proportionaliter repraesentans, associaretur Z Profecto haud obviam est rationem reddere, quorsum tam nobilis entitas per se subsistens, quae respectu caeterarum creaturarum independens est & perpetua,)quemadmodum independentis entitatis Divinae, ita 8c vitae ejusdem respondentem characterem non gereret. Omnia alia Divina attributa, pro dignitate substantiae cui imperti-Untur, analogin proportionantur. Unitas quidem spirituum nobis ignota est sed proculdubio propius accedit ad unitatem Divinam quam unitas materialis, quae continuitas est. Immensitatem Dei, magnitudo sive extensio, longa, lata 8c profunda, sive trina dimensio, in corporibus repraesentat. Similiter ubiquitati Divinae corporis locatio, aeternitati duratio, in stubsistentibus quidem perpetua, in inhaerentibus ad aevi longioris aut brevioris periodum producta : ut verbo dicam, intellectui Divino naturalis perceptio, voluntati appetitus naturalis, Omnipotentiae facultas motiva, respondet. Mihi credibile non est, solam entitatem Divinam substantias per se stubsistentes suo charactere insignivisse, qui estente interim seu non fimul influente eκemplari causalitate vitae Divinae. Frusita regeritur, materiales substantias incapaces esse tam nobilis naturae. Partim enim eκ supra distis patet, partim ex infra dicendis patebit, naturam materialem non plane abhorrere ab omni vitalitatis participatione. Inferendum itaque est, hinc quoque fallem probabiliter colligi, naturam substantialem esse vitae materialis compotem. 8. Tertio, ut Deus est essiciens & eκemplaris causa omnium, ita est omnium quoque Finalis. Omnia ad gloriam Dei supremi Creatoris, i quo profluxerunt, comparata sunt. Consideremus itaque an mundum stupidum, qui nec suum Creatorem nec se ipsium agnoscat, an vividum, & non tan-
id in sui ipivis, sed & - dependentiae a Deo, perceptivum, produxisse,
287쪽
Cap. XVII. a causas nati materiali. 223
prodixisse, magis ad gloriam Dei faciat. Non mihi dubium est
quin hoc posterius optabilius sit. Nequeo enim animum inducere ut putem, millies millesimam mundi visibilis partem non advertere an ipsa in rerum natura sit, nedum an causam Deum habeat. Dices, Dei gloriam resultare eκ creaturis intellectu praeditis, & earum opera totius creationis perfectionem ad nominis Divini celebrationem redundare. Fateor quidem nomen Dei a creaturis intelligentibus potissimhm celebrari : hoc tamen non impedire quin totus naturae chorus in idem, non intellectu licet, at perceptione fallem naturali, conspiret. Verdm caetera prope quae ad hunc titulum spectant, & eX his nonnulla, prius alia occasione obiter memorantur. Transeo igitur ad causas internas, materialem Mformalem : dc pr0Aimo Capite de Materiali agendum.
Vita natisrue substantialis probatur a causa Mate
riali. 1. Λ sAterialis causa substantiae in genere, hoc est, funda-I I mentalis ejus natura qua per se subsistit, est sufficiens quoque vitae principium. De spiritibus quidem non multlim laboro, quod, qui eos agnoscunt, ad unum Omnes iisdem internum vitae principium ultro largiantur : Verdui de corporibus ambigitur. Huc igitur vires intendendae lunt. Affero, materialem substantiae naturam, eo ipso quodsi t per se, quodque omnia sua in se suffulciat, esse quoque suffciens vitae principium : Quod sic evinco. Internum mo- ius est & vi tae sivis ciens principium : At natura substantiae materialis est internum motus principium , dc consequenter est quoque sufficiens vitae principium. Majorem primo authoritate oc qualicunque consensu Philosophorum declaro,ae inde ratione probo. a. SuariuS Dil p. 18. f. 7. variis in locis testatur, id quod ab intus movetur habere in se principium vitale. Verba ejus sunt n'. 26. Nihilominus tamen addendum est ultimo, hunemstum Materiam
288쪽
Probatio Oitae naturatis Cap. XVII
m tum iraturalem principaliter esse tribuendum generanti, qui formmam, o, mediante illa, gravitatem indidit, a qua motus resul-: scut projieienti ct imprimenti impetum tribuitur motus qui ab Go manat. uia ut impetus impre sus, licet fi vera virtus motiva, ct iu se habeat s olentem vim ad illum motum, nihilominus non movet nis ut in strumentum projicientis, ct vide ejus e ita gravitas Mon movet vis ut in strumentum gener antis, o vide ejus. me o mens Diti: Thomae ct aliorum au horum quos eii avi intili ima sententia, ct Aristotelis iη citatis lodis, qui tu hoe sensu saepe alibi dicit, inanimata non habere in se principium unde id motus , ct hoe dis rimen semper assignat inter ea θ animantia,
sit videre litet a. de Cario, cap. 2. textu nono, ct I . de Anima, cap. 2. textu I9. O lib. 2. cap. 2. textu I3. Et hoc di rimen νι- ventium is non viventibus communi omnium eo eou receptum est, ut notat Divus Thomas, &c. Secundo, Idem Suarius n'. 28.
merito, inqUit, ae sapienter hoc fuisse a Philosophis eon deratum
ac declaratum, ut fgniscarent, res vita carentes non aeeepisse a natura virtutem ad persciendum se, per se loquendo, sed harum rerum naturam sol hm po stulare, ut in sua naturali perfemone generentur. Et hinc constituerunt differentiam iκ ter viventia ρο ηοη- viventia, quam etiam Plato in Phaedro ct dialogo Lelmo de Legibus assecutus est , quod viventia talia institui a sunt is natura, ut possent seipsa persicere seu actuare, de creatis proprie loquimur: 9 non vivenVa autem per se non habe ut nisi quietem in ea perfectione quam a generante recipiunt, nisi aliunde impediantur. Tertio, Idem ait n'. 33. Hoc tamen supposito, d Νcile est mo itim trum s loquitur de motu cordis tribuere generanti. Primo, quia est actus vitalis r actius autem vitae et a priueipio intrinseeo , unde κon debet reduci in extrinseeum. Fortasse non desiit qui neget motum illam esse vitalem, quia non sit per appetitum in cognitionem. Hoe tamen improbabile est, ct eo utra omnes Philosophos, &c. Ex quibus locis colligo, communem esse Philosophorum sententiam, internum motus principium esse sufficiens vitae argumentum. Vertim, ut quod res est fatear, illi, dum sic loquuntur, ad vitam soldm vegetabilem δc animalem, nequaquam ad naturalem, respicere videntur. Nihilominus clim hoc criterio animata ab inanimatis distinguant, illa continere in se sivi motus principium, sive posse se ipsa ab intus propria virtute sive propria actione & motu perficere
289쪽
Mere, fatis sententiae nostrae favent , Quicquid nempe ab iu-tus movetur, esse eatenus vitae Particeps. Eo enim quod ponant primam differentiam inter viventia dc non viventia,
quod illa interno motus principio gaudeant, haec nullo se' 'uitur, quicquid interno principio motus praeditum est, esse sussiciens vitae principium. Posita enim essentiali differentia, ponitur res quam ea disterentia ab aliis omnibus distinguit, Dices, Saarium, L. dicta, ii' . distinguere principia motus in tres ordineS inquit, ex disiursu bactenus facto
Hoei eolligere tre1 ordineF rerum se moventium localiter aliquo moria a principio intrinseco. Primus est earum quae fotum ita momneutur quando flunt in prαternaturali flatu : ct in his, lie& strine tum motur in eis fit, uou tamen ut earum proprium, sied ut iu- frumentum, seu virtus alterius. Et hujusemodi t resinanimatae. Atiae vero sunt res quα proprie se movent a priseipio intrinseco ut sibi proprio, restu tameu perfecte m per se m prim j sed per unam partem moνendo aliam, ct ita quasit per aeciderer movevdo totum , ct ad summum possunt unam sui partem per se primo movere, iram scilicet quae est veluti fundamentum molsis aliarum. hi hu7u modi sunt viventia corporea. In tertio vero Θ superioreo diueseunt res que Musothmisi movent per intrinsecum priueipium ui proprium, sed et amye per sie primo movent secundam se totar, quia non habent partes, &c. Fateor Clarissimum Suarium non admittere generalem naturae stubstantialis vitam, nec eo finea me hic adduci ; sed eo siolo, quod clare doceat, & eκ consen-lu Philolophorum probet, motum proprie ut loquitur ab
intuS provenientem esse siussiciens vitae argumentum. Alio. . . QS striores cum hac veritate implexos involvunt. Quorum praecipuos, ne comprobare videar , paucis perstrinAero. Primo, Descensum gravium
generanti, ut causae principali, ascribit quasi gravitas non fundaretur m interno principio subjecti gravis, sed in solo generante eAterno Sed de hac re erit occasio plenilis disserendi infra, ut & fortasse de alias hic memoratis. Secundo Errorem hunc alio valde conspicuo confirmare conatur , Gravitatem eodem modo se habere ad subjectum grave, quo se hanet impetus a projiciente impressus ad lapidem eo istum: non advertens impetum impressium, siemes duntaxat licet aut
290쪽
Probatio vitae naturalit Cap. XVII.
quoque modo praepeditum, illico cessare, nec abique novo impulsu redintegrari: at Vero gravitatem, millies licet interruptam, usque & usque recurrere, in te Ino ductam principio. Tertio, Restringit vitam ad sola animalia & plantas. Q lae, fateor, communiS erat Peripateticorum sententia, & iis olim condonanda, quod vita naturae, absque quaessicaciter corrigi nequiverat, iis nondum innotuisset. Nos vero vitam naturae omnIbuS corporibus promiscue tribuimus nec inde disserentiam plantarum 8c animalium ab aliis corporibus, sed ab organi Zatione, cum Aristotele,& a duplicata vita, insita Zc influente, cum Neotericis, deducimus. Quarto, Motum cordis absque Omni perceptione aut appetitu peragi putat, dc interim ab interno principio oriri concedit. Ego vero concipere nequeo, qui fiat ut motus purh ab interno principio Ordiatur, quem tamen istud principium nec appetit nec percipit. An natura adeo temeraria sit, ut, nullo sibi proposito fine, novam Operationem sponte aggrediatur an potius Omnia prudenter, & non sine admirabili providentia, administret λ ultimo, Principia motus intrinseca in Ires ordines distinguens, eorum primo pugnantia adscribit. Fatetur enim iis inesse motus principium intrinlecum, sed non ut eorum proprium. Quaeso, qui eveniat ut principium intrinsecum non sit proprium 8 Internum motus principium est ipsa natura sive essentia moventis , de qua videat Suarius, an possit eine principium improprium, aut alterius, ut Vocat. Sed quaerit n'. 23. an, in motu gravium, sola gravitas sit internum principium, an etiam substantialis forma: & gravitatem ait esse principium proXimum formam, remotum.
Si gravitas sit principium motus, & eadem immediate fluat a forma, quo sano sensu dici potest principium improprium λό. Sed, inquit, dieitur improprium, quia motus ije proprie θprino aliter tribuendus est generanti. Sed quo jure, quovel Dip t thua merito Z Proculdubio motus maxime proprie tribuendus estra a gene- isae causae proXimae, inodo ea in es entia sive forma radicetur ,r hii tamen ut principaliter & formaliter essentiae sive formae,
ut principio quo, dc materialiter subjecto sive stupposito, ut
principio quod, debetur. Generanti autem non tribuitur nisi remote & valde improprie. Nam revera principium motus in gravibus, si modo gravitas sit illud principium, nec afficit