장음표시 사용
361쪽
Cap. XXII. An terminus specificet actionem, Oe. ρ97
recte infert Suarius, lumen manere in sole. Manet enim in aethere , sed continuatur luci solis ut pars ejusdem actionis. Tribuitur itaque soli ut pars luci continuata, nempe ut una actio cum nisu lucendi, quae totius illuminationis pars princeps est, & in sole inhaeret. Non ergb recth infert Suarius, illuminationem aeris esse receptivh in sole & luce. Non enim est , sed est quasi eminenter, seu per principem δc originalem totius actionis partem, in sole, cui tota actio emuens lumen quippe totum in aerem diffusium ) unitur. Atque adeo argumenta Suarii contra nostram assertionem, actionem
esse aliquid in agente, adducta solvimus. Ad alteram Quaestionem prids motam jam deveniendum esset, sed in proximum Caput differimus.
Utrum Terminus Actionem, an Actio Terminum, aus
quid aliud utrumque specificet.
1. π T in hujus Quaestionis examine feliciter procedamus, cuid sit ipso limine quid sit θee eure inquirendum est. Non speciscare, mihi dubium est quin speeifeare sit in genere, rem ad spediemeοηtrahere seu determinare,atque adeo ab omnibus aliis distinguere. Dupliciter hoc fit, vel eonstitutise, vel efffective. Constitutiva Dee eu- specifieatio fit per ipsam essentiam, quae constituit rem in se, tio duplex. 6c distinguit ab omnibus aliis, hoc est, specificat. Enimvero C Uitμti- per id ipsum per quod res est, ab omnibus aliis distinguitur. V P i Essentialis haec specificatio non videtur ea quam quaerimus. Ipse enim Suarius asserit, & essicaciter probat, ut supra vidimus actionem asuo termino ex parte rei di ingui & consequenter,neque hunc esse essentiam illius, neque illam hujus. Effetilitie speeificare est, essicere totam essentiam rei specificatae, es 8c per eam ab omnibus aliis distinguere. Ericiens causa, cu- DBiva. jus virtute totus estectus active producitur, hoc modo specificat. Similiter concursus causarum essicientium, sive coopexantium, sive subordinatarum, sive inter se luctantium, necnon essiciens cum instrumentis suis, si ullus en his totum
362쪽
208 An terminus specificet actionem, Cap. XXII
effectum edat, eum quoque specificat. Impossibile enim ess
totum effectum causare, & eundem in nulla specie constitutum producere. Nulla vero causa, aut concursuS causiarum, cum vel sine instrumentis, nisi totum effectum procreet, eidem hoc genus integram specificationem largiri potest. Chmenim haec specificatio in integra seu completa rei productione
consulat; necesse est, claudicante productionis integritate, una claudicet specificatio, & causis complentibus productionem,complementum quoque spectricationis debeatur. Sit ergo hoc ratum, eausam Icientem in tantum ad essecti am termini speeifestionem eon utrere, in quantum ad speciscae essentiae ejuserim productionem eontribuit. Verlim tripliciter haec specificatio eiu cienti tribuitur, vel direcite, Vel mediante facultate, vel mediante actione seu causatione ejusdem. Directe tribuitur causisessicienti, ut hipposito scii Vero principio quod Operatur ; facultati, ut principio quo, nimirum in quo peculiaris & propria ratio causandi continetur & e Xprimitur, actioni seu causationi, ut medio exsecutionis. Quare sive dicimus facultatem, sive actionem, hoc e si, causationem, producere aut specificare effectum, intendimus essicientem causam mediantibus illis hocp rauia re , jurita vetus dictum, Actiones sunt supposiorum. s,lum is 2- Elisce jam definitis, Procedimus ad specificationem actitens pri- Onis : & quoniam eam supra in duas partes divisimus, quaeromam par- primo, quid primam actionis partem in agente, nempe nisum
re. Ratio est, quia solum agens hunc nisum in se suscitat, neque ad eum suscitandum alii re aut causa extra se opus habet : sua enim perceptiva appetitivam fatis irritat, & hac suam motivam, ad se actuandam. Actus autem motivae facultatis est nisius movendi passum. Quare facultas immediate& per seipsam hunc nisum exserit. Imo non est sussiciens facultas motiva, si, ad agendum incitata, ne niti quidem possit. Non ergo mihi dubium est quin prima pars actionis, seu primus nisus movendi passum, a sola motiva facultate agentis proveniat. Clim ergo agens totam entitatem huic parti actionis largiatur, necesse est eam quoque specificet. Fateor dari aliquando causas socias, sed primus earum nisus
est cuilibet proprius. Si putes passum aut terminum ipsum aliquid ad hanc specificationem conferre, falleris. Passum
363쪽
Cap. XXII. an actio terminum, sec. 299
enim nondum supponitur in agens insurgere, sed totam hujus primi nisus vim pati. Aliter enim agens & passum commutaverint vices, & agens passum fuerit in ipsa eductione primae partis actionis suae: quod absurdum est. Nam nisus hic movendi est in agente, 6c passum supponitur adhuc quiescere, donec ab agente irritetur. Non ergo concurrit cumagente in hac prima actionis parte elicienda. Quin &, hoc dato, id incongruitatis sequeretur, passum cum agente in inferenda passione in seipsum conspirare. Denique, gratis hoc objicitur, 3c praeter mentem Omnium auctorum. Superest tanthin terminus, qui ad hujus primi nisus eductionem se
concurrere cum agente Praetendere potest. Attamen neque
hoc dicere ausus est quisquam. Terminus enim est ordine naturae posterior hoc primo movendi nisu, & cum eo, aut in eo, nullo modo cooperari potest. Nihil enim operatur antequam est , & terminus nondum est. Primus enim nisus movendi passum, qui, mediante passione, primam partem termini praecise efficit, partem eam anticipat, & ipso momento quo emergit,desinit esse. Si dicas, actionem ut plurimum continuari : Esto , sed continuatur per alias suas succedentes partes, quarum quaelibet quoque, producta termini parte sibi accurate respondente, evanescit , ita ut nihil quicquam entitatis ulla pars actionis a termino mutuetur. cim ergo terminus nihil ad entitatem primi nisus movendi conferat, certum est, eundem nihil ad effectivam specificationem ejusdem
3. Ad secundam actionis partem, quae in passo fit, accedo, Seeunaeum quae est nisus movendi in passum iratus , quaeque sive vocetur quoque, saetio, sive passio, substantia rei ut loquunturo eadem est. st De hoc nisu quaeritur, a qua re specificetur : sed quaestio ad- 'huc videtur ambigua , quod is nisus potest esse vel impotens, vel praevalens. Si de nisu impotente quaestio instituatur, puto solum agens eum specificare et sin de praedialente, limitatio addenda est. Nisus enim impotens, quia motum actualem in passo non causat, integer & sine contemperatione in idem admittitur: Nisius vero praevalens reactione nonnihil infringitur. Quod nisus impotens totus in passum excipitur, hac instantia monstratur. Imponatur mensisse plumbi libra una
364쪽
An terminus ecificet actionem, Cap. XXII
tum praecavens, totum hunc nisium patitur. Si enim trutinaveris eam incumbente plumbo, unam libram pilis pendet quam eodem amoto. Unde patet eam totum nisium plumbi deorsium pati. Quare nisius activus plumbi passivum in mensam eXceptum specificat. Est enim hujus nisus deorsium auctus, eiusdem speciei & gradus cum eo illius. Et nihil nisum mense deorsum praeter nisium plumbi auget. Hic ergo illum specificat. . Veriam si de nisii praevalente, quid eum specificat, quaeratur , dicendum est, nitium agentis cum resistentia passi contemperatum id praestare. Quanquam enim passum nisummovendi simplicem totum perpetuo excipit 3c patitur, semper
tamen motui actuali atque mutationi inde consecuturae reluctatur. Clim igitur nisus praevalens motum actualem adeoque mutationem aliquam, pasta inferat, necesse est hoc contra insurgat , dc quando motum nequeat in totum repellere , fallem eum, atque una mutationem inferendam, seu terminum Ino tuS, reactione sua moderetur 6c temperet. Haec omnia supra fatis declarantur dc probantur. Hoc solum addendum est, nos hic tant lim mentionem facere unius
efficientis causae. Uerlim si quod contingere potest plures causae sive sociae, sive subordinatae,sive principales, sive instrumentales,aut alterius generis,o ad productionem alicujus mo itus actualis concurrant, perinde est. Unius efficientis vicem supplent, dc cum renitentia passi motum a se causatum specificant. Quantum vero quaelibet earum ad productionem motus confert, tantum quoque ad specificationem ejusdem contribuit. 3. Credibile est, Metaphysicos, qui de actione transeuntes arctionis scripserunt, eam perpetuo intelleXisse quae efficaciter motum' actualem in passo excitat. Etenim nullam mentionem fa-rhius: ' ciunt nisus movendi, nec, quod sciam, actionem impotentem
aut terminum fientem omnino agnoscunt. Necesse igitur est statuant omnem actionem transeuntem esse praevalentem, dc motum actualem in passo concitare, dc consequenter terminum factum obtinere. Quare disputatio Suarii 48. L 3. ubi agit de specificatione actionis transeuntis, de specificatione motus actualis revera intelligenda est: idque ipse n'. a. his verbis videtur insinuare, Heo quaestio in propriis terminis fers
365쪽
Cap. XXII. an actio terminuis, sec.
fere est ab authoribus pretermi ga; sed illam iucIudunt vel sub eo n-muni qu ito se de specifestione motus ex termino. c. Hoc ipium apertilis asserit n0. . his verbis Idemque videntur sentireoni, es Philosophi, ehm loquuntur de speeis eatione motus extem miηo , nam Jub motu actionem ct pa sonem ineludunt. Qua propter quaestio haec de actione transeunte quatenus motum actualem in passo eκcitat, ab sque quo nullum terminum proprie dictum assequitur, intelligi debet. Hoc e X eo confirmatur, quod Suarius ipse putet nec actionem transeuntem a passione, nec passionem a metu, sive realiter sive eX parte rei distingui. Quaestio itaque haec de specificatione motUS actualis terminique ejusdem instituitur. 6. De ea qctatuor sententias loco laudato recitat. Prima est, actionem non a termino, sed a principio age idi, specificari: secunda, actionem non a prinoipio, sed a termino, Deciem sumere ' tertia, ad speeipeationem actionis tam terminum quam principium concurrere .' quarta, praeter principium ct terminum adactionis specificatioηem certum modum agendi requiri. Hisce sententiis quinta addi potest, quae fortasse quatuor memoratis evidentior est, Actionem praevalentem specificari praecipuὸ ab agente, sed non fue eoncursu Ο eontemperatione reactionis passi. Haec opinio parum discrepat ab ea primo loco proposita, quae communiter creditur esse sententia Divi Thomae. Veteres enim renitentiam passi concrete sub nomine principii agendi in hac quaestione inclusisse videntur. Nullum enim in ejus tractatione renitentiae passi mentionem faciunt. Veri simile itaque est, eos nomine agentis simul reagens, nomineque actionis una reactionem, compleκe comprehendisse :quo dato, Divus Thomas a sententia nostra non omnino dis . sentit. Utcunque sit, probavimus modo, transeuntem actionem ed usque suspensam, ut nullum in passo actualem motum inferat, a solo principio agendi specificari: hic porro dicimus actionem, si praevaleat, δc motum actualem in passo e citet, terminum dare eκ renitentia passi contemperatum. EnimVero agens, quantum potest, nititur movere id in quod agit , passum, e contra, se ab omni innovatione 6c motu eX-traneo Vindicare conatur. Hoc enim omnibus corporibuS respectu motus ab extra venientis inditum est & naturale. Er-g0 Plus minusve motui eκterno resistunt. ubi vero motusa OI
366쪽
goa Auierminus speci et actionem, Cap. XXII.
quem intendit agens eX reactione recipientis infringitur &modificatur, alius sepe terminus quam intendebatur ab agente actu elicitur. Hinc sol fundit ceram, & indurat lutum. Diversitas terminorum non ab actione solis, sed a diverso modo resistendi, cerae quippe δέ luti, dependet, ut per
se manifestum est. Porro , eκ diversitate resistentiae tres species actionum transeuntium eXOriuntur. Est enim resistentia alia cedens seu succumbens nisiui agentis , alia supprimens ejus motum coeptum , alia abducenS agens motu nisui ejusdem contrario. Quae species, ut & varietas actionum rei pondentium, una instantia clare monstrari queunt. Sumamus duas plumbi laminas, alteram viginti, alteram triginta librarum , & in bilancem mittamus. LanX quae continet viginti libras attollitur, altera triginta numerans dependet. Haec enim nititur cum Victoria, illa nititur quoque,
ut eκ tensione funiculorum liquet,) sed nisu invalido seu triumphato. Ιnjicito itaque in lancem viginti librarum decem alias , videbis statim lances ad aequilibrium redactas,
alterutra nititur, neutra vincit. Hoc eXemplum non sollim tria nisium, sed & totidem resistentiae opposita genera, clare exhibet 3c probat. Resistentia enim cedens, cum nisu triumphante seu praevalente , nisus suspensus, cum resistentia supprimente , nisus triumphatus, cum resistentia abducente agens motu contrario, perpetuo conjungitur. Hinc etiam certo discimus, nisum movendi, etiamsi nullum motum actualem edat, esse tamen realem entitatem tam in agente quam in passo. Lances quippe, eκ aequo libratae, utrinque realem nisum, sed sine motu actuali, patiuntur: Alterutra enim alterius motum actualem praepedit. Hinc etiam clare distinguimus cessationem nitendi ab actuali quiete. Lances enim libratae actu quiescunt, sed non cessant niti. Tensi enim funiculi, ut dictum, nisum movendi deorsum non cessare demonstrant ; simulque oculus adesse actualem quietem te
S.I--a 7. Hinc porro colligimus, actionem non producere terrum actum minum factum, nisi prilis motum actualem in passo inferat. Iem produ- Terminus enim faetiis, est novus flatus in passo factus, qui supponii statum priorem, ut terminum a quo: non autem ab
hoc termino a qM ad oppositum ad quem pervenire licet absi
367쪽
que intermedio motu. Verbi causa, in motu locali, novus.1ia tus est novus situs, qui non attingitur, ni fi agens cause is assum disiantiam inter situm priorem dc prsiesentem emetiri. . Hoc probatur e A instantia data : simul ac statera, hinc inde ponderibus aequata, moveri desiliit, lances nullum deinceps
novum litum nanciscuntur, & consequenter nullus novus terminus educitur. Cdm ergo agenS non producat novum motum, nisi stuperet prius resilientiam pasti, cumque resistantia passi, utcunque superetur, actionem agentis moduletur necessario sequitur , eam concurrere ad varjationem, bc per consequens ad specificationem, termini. Si eκemplis hoc confirmare velis, innumeris potueris. Cochlear enim aquae
citius 8c facililis ad ignem calescit quam plenus ejusdem lebes : scilicet ob minorem resistentiam. Spiritus vini facillime in halitum solvitur, paulo difficilius aqua, dein aegrilis oleum,c non enim destillatur sine tertio gradu caloris: b his subjungas metalla, lapides, terram, vitrum, taleum, aurum purum , quod ultimum ardentissimos ignes annum in tigrum absque vel minima diminutione ponderis perferre dicitur. unde evidentissime ad specificationem talis motus eκhalationis non sollim requiri actionem caloris, sed concurrere majorem aut minorem renitentiam passi, & fecunddm eam te inum facilius aut aegrius, aut etiam aliquando non omnino, PIO- duci. 8. Verum Clarissi Suarius ad specificationem motus con- Anteris
cursum insuper termini requirit : imo primas partes in hac ηδs spec specificatione termino adscribit. Etenim Disp.dicta,f. 3.n0.a a. m Ultimo, inquit, dicendum est, ut quaestioni proposta in forma respondeamus, actionem secundam quandam rationem pendere aeque essentialiter atque etiam individualiter a priueipio ct termino , quoad specificationem vero, magis pendere a termino. Ad PriOxem partem assertionis quod attinet, actionem aeque essentialiter pendere a principio ac a termino, non sine magna cautione admitti potest. Primo enim, Actio impotens, hoc est, nisus movendi invalidus, praecise ab actuali motu quem inferre nititur ) sumptus, revera ab agente, & solo agente, essentialiter δc active dependet ; a recipiente, passive, sed nequaquam a termino. Siquidem absque termino intento
actu esse atque eκsistere potest, ut ex supci dictis de actione
368쪽
An terminus speciscet actionem, Cap. XXII.
. impotente liquet. Secundo, Aetio siumpta ut includens actualem motum passi quo sensi puto Suarium accipere ) essentialiter etiam pendet ab agente, sed non ab agente solo, neque quidem proprie a termino. Supra enim probavimus, Inotum actualem partim ab agente, partim a renitentia passi, dependere , & moX probaturi sumus, eundem non proprie
. Quod ad posteriorem assertionis partem spectat, eam plane erroneam esse arbitror,actionem quoad speeiseationem magis a termino quam a prineipio pendere. Si enim probavero actionem non omnino pendere a termino, a fortiore constiterit, non magis ab eo quam a principio pendere. Probatur primo, quia id quod ordine naturae prius est, Mequit spee eari aut pendere ab eo quod ordine naturae posterius est: at actio ordiste naturae prior est suo termino ἰ ergo. Major ostenditur, quod specificare sit aliquo modo causare, aut inferre specificationem :hoc quoque insinuat VOX pendere, quae tribuitur effectibus respectu causa ram. Quod vero locum causae tenet, ordine naturae prius est suo causato ; alioquin haud aequo sensi causa audit. Nonne enim ridiculum foret dictu, filiam suam peperisse matrem , aut recte lupum in fabula ovem de turbatione fontis accusasse, quod eκ inferiore rivo bibisset Pari jure posterius esse causam se prioris statuamus. Etenim qui
fieri potest ut aliquid specificet aliud priusquam ipsum est
Repugnat enim operari, 3c nondum esse. Sed ut assumptionem similiter confirmemus, sic procedo : Causiatio ordine naturae prior est effectu causationis: at actio est causatio termini, & terminus est effectus actionis: est ergb actio prior suo termino, & ab hoc nondum eAsistente non specificatur. 1 o. Secundo, probo sic : Quod speeificat terminum, a termino non vieism specificatur: at actio speei steat terminum ἰ ergo, &c. Major evidens est. Nam qui fieri potest ut aliquid id specificet a quo specificatur Z In genere essicientis, essicere id a quo fit, apertam implicat contradictionem. Supponitur enim esse, ut faciat aliud , simulque non esse, ut ab alio fiat. Similiter in genere causis formalis, nulla forma ita specificat aliud, ut ab eo vicissim specificetur. Esset enim simul forma, & materia ejusdem cujus esset forma : quod repugnat. Ad-
haec, impollibile est ut actio specificet aliud antequam ipsa in
369쪽
Cap. XXII. an actio terminum, O c.
certa specie constituatur. Si igitur actio ordine naturae specie prilis constituatur quam terminum specificet, quorsum opus est eadem novam specificationem a termino mendicet Quin &terminus ipse nihil aliud specificare potest antequam imam specificationem recepit. Si ergo actio suam specificationem recipiat ab agente priusquam specificat terminum, quis locus huic reliquus tuerit specificandi illam λ Non enim bis specificatur actio, primo, ab agente, ut specificet terminum hoc enim munus agenti incumbit i) mOκ a termino, ut re specificetur. Dicat mihi aliquis, quod jam in certa specie constituitur, quomodo sine innovatione speciei in eadem iterum constituatur λ Quare certa est propositio, Quod specificat terminum, ab eodem non specificatur. Assumo, actionem specificare terminum. Intelligo hic per actionem, actionem praevalentem quatenus renitentia passi contemperatam: alioquin enim non est sufficiens causatio termini, ut ex dictis patet.) Intelligo, inquam, actionem efficacem, talem nempe quae infert ad ualem motum. Assero hanc actionem perpetuo specificare aliquem terminum. Impossibile enim est ut motus actualis passo adveniat absque status innovatione. Si enim non inferatur novus status, passum non dimovetur a statu in quo erat , adhuc ergo quiescit in statu quo prius : sin ab eo dimoveatur, est in novo statu, & consequenter in novo termino. Clim ergo motus necessario producat novum terminum, necessario eundem specificat. Quod enim producit quidvis, in aliqua specie id producit, neque alia productio concipi potest. θ Dupleκ autem est ut supiis notavimus)specificatio, seu determinatio rei ad certam speciem ; altera effectiva, altera formalis est. Intendimus actionem effective specificare, seu ad speciem determinare , non autem esse formam termini: quin potius terminum ipsum esse formam subjecti, nec aliam formam physicam sibi quaerere: ut calefactio est causatio caloris , calor est forma calidi. Ubi erg6 quaerimus formam calidi, intimam entitatem caloris vena mur , quam totam produκerat & ad speciem determinaverat calefactio. Calefactio itaque ignis aquam appensam sorma calidi, ceu termino motus sui, imbuit, nec aliunde specificatio ejus quaerenda est: nisi rtasse velis addere renitentiam
passi, quam in hac parte hujus Disputationis nomine actionis, R r brevitatis
370쪽
An terminus seescet acrionem, Cap. XXII.
brevitatis causa, concrete includimus. Clim ergo actio renitentia passi contemperata, ut modo eXplicuimus, terminum specilicet certum est hunc non specificare illam. 11. Tertio, idem confirmatur, quod actio per privationem Actio desi- desinat esse simul ac terminum attingit. Clim enim iit via admi Rhi te ' terminum hoc comparente,illa disparet. Dic itaque quomodo ' a tei mino specificetusi chm ipso momento quo incipit terminus, aut pars aliqua ejus, ea Pars actionis qua fiebat evanescat& esse desinat. Dices, actionem nonnunquam facto termino manere. Concedo actionem continuari posse, novo jugiter ab agente emanante fiuAu activo: verum hoc est idem permanere per noVam 8c continuatam entitatis redintegrationem, non per propriam entitatem sua natura permanentem.
Actio enim, ut & motus, est in continuo fieri, bc cessante fieri, cessat esse. Quare quod dicitur de tempore, de actione quoque sitio modo verificatur, eam de praesenti tantum esse ; quod ejus praeteriit, esse desiit , quod futurum est, nondum est. Ea enim actionis pars quae primo coeperat, eVanescit priusquam tota actio ad eκitum decurrit. Durat itaque actio donec det
terminum aut aliquam termini partem : eo autem momento quo terminum aut termini partem attingit, vel secun-dhm totum vel secunddm partem respective delinit esse. Terminus enim siccessi vh producitur, aut saltem in instanti eo modo quo supra eXplicuimus Cap. I I. n'. a. Ege itaque actionis partes quae prima rudimenta termini jaciunt illico cessant, 8c partibus actionis de novo factis & ab agente continenterfluentibus terminus reliquum complementi sui suscipit. Cum enim haec actio mediante motu operetur, eodem mediante suum attingit terminum, eumque consequuta defungitur. Quare ut tota actio totum dat terminum, ita pars partem, &illico finitur. Terminus igitur actionem, eo momento quo ipse incipit desinentem, specificare nequit :, Led contra, ut dictum, actio speci ficat terminum. , II. Perpendamus jam argumenta adversae opinionis. Pri-1. sonitar. ma Si actio H 'incipio Decimationem sumeret, omnes actionea
ab eodem principio provenientes ejusdem speciei foreκt. Negamus consequentiam. Idem e uim Principium materiale &concretum potest diversimodiagere, & diversas rationes formaliter distinctas complecti: ut, eXempli causa, pomum comtore