Tractatus de natura substantiae energetica, seu de vita naturae, ejusque tribus primus facultatibus ... naturalibus

발행: 1672년

분량: 604페이지

출처: archive.org

분류: 철학

371쪽

Cap. XXII. an actio tera mi , ct c.

lore visum, odore olfactum, sapore gustum assicit. Quanquam igitur pomum iit unum materiale principium agendi, distinguitur tamen in plura principia formalia, dc secunddin ea diversimode operatur. Insuper, sit operatio iit vitalis, hoc est, si pure ab intus proveniat, non dubium est quin regatur &specificetur ab intus : nimirum, 1. percipiendo quid in specie sit agendum, a. appetendo id ipsum agere, 3. se movendo ad idem exsequendum. Tantum excipimus variationem quae actionibus accidere potest eX varia renitentia passi, aliarumve causarum sive concurrentium silve repugnantium. Haec

enim omnia sub principio agendi in hoc discursi concrete complectimur. Quo dato, formale principium agendi aetionem perpetuo sipecificat.

13. Secunda ratio a Suario mota est, Actionem e se communi- Secunia. eationem alie us esse, o viam ad terminum : ergo essentialiter respicit terminum, eoque variato, variatur. Respondeo, revera variationem termini certo declarare variationem actionis,

hoc est, a posteriore manifestare cujusmodi sit: atqui specificatio de qua hic disputamus est a priore. Jungit enim Suarius istas propositiones, terminum Decisicare actionem, &, actionem pendere a termino. Aliter enim me hic quoque illi conciliassem, distinguendo specificationem. Est enim dupleri , vel a priore, vel a posteriore. Illa vel ab emciente, vel a causa formali est, ut supra diximus: haec ab effectibus formalibus deducitur. Haec posterior specificatio appellari potest deeIarativa , S hoc modo dicimus arborem cognosti eκ fructibus : non quod, proprie loquendo, fructus arborem in certa specie constituant ; sed quod respectu intellectus nostri a posteriore speciem arboris manifestent. Si itaque hoc sensu Suarius se intelligi patiatur, ei faciis subscripsero, terminum cerιoactionis speetem deelarare. Sed oportet simul concedat, actionem, ut causationem specificationis, terminum specificare. Chm vero hoc neget, & constanter asserat actionem esse modum termini, ab eoque essentialiter pendere, ab ejus sententia

recedere cogor.

I . Tertia urgetur, Motum Aon accipere speetem a termino a raritis.

quo, sed a termino ad quem: δc consequenter, actionem quoque ab hoc, non ab illo, specificari. Respondeo, actionem & motum non semper eodem modo ad speciem contrahi : sed R r a ad

372쪽

An terminus specificet actionem, e. Cap. XXII.

ad specificationem motus plus requiri quam ad specificationem actionis invalidae, nempe, contemperationem quandam nisus movendi eκ renitentia passi , ut eX supra dictis innotescit. Insupex motum ipsum nec a termino a quo, nec ad quem, quatenus alteruter sumitur pro flatu sive a quo sive ad quem pallum movetur θ specificari: Sin vero terminus a quo sumatur pro formali principio agendi, aut pro prima parte actus potentiae activae inhaerente in agente, utrovis modo actio specificatur a termino a puo, & silmiliter motus. Recte ergo dicit Suarius in hΟ- argumento, principium agendi comparari ad

formam, ut terminum a quo: non vero recte infert, quia Ratus a quo passum movetur non sipecificat motum, ergo neque

principium agendi eundem specificare. Plurimum enim interest inter hos terminos a quo, ut per se notum est. 1 3. Quarta habetur n'. 7. Actionem in re non esse nisi ipsam formam sive rem quaesit, prout egreditur pendet ab agente z ereos forma quae sit si specie diversa,etiam actio erit speeie disersa. Respondeo, Suarium ipsum non putare nullam esse differentiam inter actionem & formam ab actione factam. Namque tota sectione a. hujus Disputationis contrarium probat, scit. omnem actionem, etiam immanentem, a suo termino differre. Quare intendit aetionem non realiter, sed tanthm ex natura Tei, sive ut modum, a termino differre. Pasissim enim actionem csse sui termini modum auerit. Vertim de hac re proximo Capite videbimus. Interea loci dicimus, actionem esse modum agentis, aut etiam passi, sed non termini. Realiter enim ab hoc separabilis est, non tantlim in actionibus impotentibus, sed & in emcacibus, simulac terminus completur. Emergente enim hoc, illa evanescit & esse desinit. 16. Ultima eodem loco sequitur, - ex terminis ad uos tendunι habere contrarietatem ct repugnantiam e ideo enim frigefactio ct ealefactio eontraria sunt, quia termini ad quos tendunt sunt contrarii. Respondeo, quicquid contrarietatis in terminis reperire est, a motibus contrariis primo profluere. Si enim motus quiequid in passo de novo esse incipit emciat , certum quoque est, eundem differentias, oppositiones 8c contra rietates terminis inter se conferre. ubi ergo Suarius asserit, terminos dare contrarietatem motibuS , nos invertimus, & dicimus contrarios motus contrarios emcere terminos Mo

373쪽

Cap. XXIII. De distinctione termini a dependenID.

tus enim quicquid iis inest efficit, & consequenter quicquid

contrarietatis aut Oppositionis. Porro, contrarietas proprie est pugnantium aut certantium , at luctatio est motuum op- politorum, aut actionum repugnantium, quibus omne certamen peragitur. Etenim quae quiescunt non Proprie certant. Dices, albedinem dc nigredinem esse contraria. Attamen dubito an in tenebris sint actu contraria; in luce vero contrario modo agunt in oculum, dc inde actu contrariari dicuntur. ContrarietaS ergo prius in motu est, & posterilis in terminis motus. Huc etiam referamus quod subjungitur, actiones a terminis recipere communem denominati inem, ut ealefactio-κem a calore, dcc. Respondeo, causas δc causationes recte denominari ab essectis, non quod accipiant naturam aut speciem ab iisdem, sed quod naturam dc speciem iis impertiant. Atque haec de praesente Quaestione.

Utrum Terminus ex natura rei a sua Dependentia aut Inhaerentia, an ratione tantum, disinguatur.

1. uid per Terminum intenditur, eκ supra dictis fatis In actis innotescit: quid vero per Dependentiam, vixdum fa- Θ depentis eAposuimus. Suarius putat termini dependentiam in re nihil aliud esse nisi actionem, de hanc esse ipsam causalitatemessicientis. Quoad posteriorem assertionis partem haud mul-thm ab eo dissideo. Fateor enim actionem esse nisum movendi seu ericiendi aliquid. Ille dicit, agere eIse esseere: Ego, agere esse tantlim niti citare. Aet io enim frustrari potest, ut supra probavi, quo casu agens nititur, sed ejus actio inefficax est: inessicax, inquam, respectu termini ab agente intenti non respectu termini fientis, seu debilitatis qualiscunque resistentiae passi, quam perpetub infert. Sed haec differentia tantilla est, ut viκ digna sit in quam plura erogemus verba. Ad priorem partem assertionis veniamus, &Perpendamus, an re ipsa actio 8c dependentia termini actionis idem sint.

374쪽

damenta Suarii eae. e vilantar

in agente.

Eulomodo terminas a sua dependentia Cap. ΣXIII.

I. Opinatur Suarius,actionem in re nihil aliud esse nisi ter mini dependentiam ab agente, & hanc esse modum termini. Ejus fundamenta tria sunt. I. Actionem nec esse in agente nec e sse modum agentis. 2. Unicam entitatem mediam in ter agens & suum terminum intervenire, eamque esse viam ad terminum diversis autem nominibus insigniri : appellari actionem, respectu agentis passionem, respectu recipientis causationem, respectu ericientis , sistentationem, respectu subjecti ; ipsium fieri & dependentiam, respectu termini. 3. Dependentiam esse modum termini, dc potids termino quam agenti suam specificationem debere. Haec fundamenta eκ profesta jam eAcutienda sunt: sed nonnulla de primo dc ultimo supra advertimus, quae hic non esse repetenda

duco.

3. Primo, supponit Suarius adtionem nec esse in agente, nec esse agentis modum: nos vero supra probavimus aditonem esse aliquid in agente , scilicet esse nisum movendi, eumque nisium esse actum potentiae motivae agentis, adeoque esse modum ejusdem, & primam activae causationiS partem, a qua tanquam a causali fonte seu termino a quo tota actio dimanat, cuique continuatur. Non autem negamus, partem actionis in passum pr0pagatam esse in passo ; sed consideratam quatenus subjective passo inhaeret esse passionem : principem vero & radicalem actionis partem esse in agente, non ut terminum ultimum aut effectum, sed ut causationem ab intus in agente oriundam, & inde in passum continuo propagandam et S continuari quidem actioni in passum propagatae, ut parti suae a se dependenti. Comparamus itaque potentiam activam erigiei sigillo insculptae, cujus nisu aut fallem renim θmovendi, simulachrum cerae imprimitur. Sigillum quiescens potentialis est 6c manet ; sed actu nitens semovere, aut cerae renitens, eam facile cedentem sigillat. Nisius movendi aut xenisses actu excitatur in sigillo priusquam erigiem quam gerit cerae impertit. Quare nisius movendi est primo modus sigilli, & actus ejus ; dein modificat ceram. Nam absque hoc actu seu modo in se, ideam potentiae suae in aliud non transifert. Statuimus itaque actionem esse aliquid in agente praeter nudam agendi potentiam, & esse adium istius potentiae, seu esse actualem nisium movendi passum οῦ atque hunc nisium

esse

375쪽

Cap. XXIII. aut inhaerentia distinguitur.

esse modum activum agentis, quo a se non nitente clare dissit inguitur. Sed haec omnia prilis fuse probavimus. Inferendum itaque est, primum Suarii fundamentum invalidum esse. . Secundum variis in locis e Xplicatur , ut Disp. 13. C. 9.n'. 3. item Disp. I 8. f. Io. n'. 8. Disp. 2 O. f. s. n'. IO. item Disp. 8. f. 1. n'. 13. Versim sectioni nonae Disiputationis 13. supra Capite decimo fatis fecitnus. Disp. 18. f. IO. conatur ostendere aetionem esse ipsam causationem efficientis, eamque

ab agente manare per seipsiam, & non produci per aliam cau-fationem, sic enim daretur processus in infinitum, o unicam vero intervenire entitatem mediam inter agens & terminum, eamque variis nominibuS notari: respectu agentis, vocari actionem , respectu termini, esse hujus dependentiam. Siquidem per eandem causationem per quam causa causat, effectus causatur. Quare ut causiatio activa tribuitur causae, ita passiva effectui: utramque autem in re unam atque eandem entitatem esse. Primo, concedimus Suario, actionem& nisium emciendi aliquid, sive nisum movendi, idem esse ; &causationem essicientis nihil aliud esse niti talem nisum cau- fandi seu movendi , eumque nisium, quatenus est actus & modus agentis, immediate & per seipsum ab agente profluere, nec produci per aliam causationem, ne metuamus processum in infinitum : verhm simul dicimus, hunc primum nisum in agente se in passum propagare, cu in eo esse causationem passesionis , hanc autem non immediate fluere ab agente, sed mediante primo nisu,ceu prima& principe actionis parte. Quam quam enim tota actio seu tota causatio dicatur agenti immediata, nihil tamen prohibet quin una pars actionis ab alia profluat, & quidem remotior ab agente, a propinquiore. Hoc enim fortasse demonstrari potest, tum quod remotior pars actionis sit proκima remissior ; tum quod actio ipsa non in momento, sed sensim, ad ultimam suam eκtentionem ab a-- gente promoveatur. Si autem ultima extremitas actionis immediate, seu nullis mediantibus partibus, ab agente flueret, nulla ratio reddi poterat cur remotior ejus pars viciniore languidior foret, aut tardius emicaret. Nam quod naturaliter & teque immediate ad distantiam ac ad praesentiam Operatur, non tantum aequa virtute, sed etiam simul,

actionem perficit. Nihil enim his oppositis intervenire queat quod 3 PU

An actio emanet Ier

376쪽

znam iactionis partem ab alia pende

stuomodo terminus a Jua aependentia Cap. XXIII.

quod vires agentis augeat, minuat aut retardet. Limitamus itaque eam Suarii assertionem, actionem ab agente manare per seipsam, eam intelligi debere vel de tota actione com

crete sumpta, vel de primo nisu movendi quatenus in agen- te non autem de partibus actionis in passum propagatis. Actio quidem de se totam actionem dicit, sed praecipue eam ejus partem quae est in agente, quam nisium movendi vocamus : passio vero proprie non includit nisium agentis, sed tan-thm nisium in passum propagatum,quo res pectu ab actione tota disteri : quin etiam passio activam rationem actionis dunt aXat, ut praecisam ab agente, nempe ut in passum receptam, considerat. Omittit ergo id ejus absolutum quo cum nisu agentis continuatur, & expresse refert solam ejus rationem passivam. s. Sed prosequamur fundamentum Suarii. Uhleam ait intervenire causationem inter causam ct essectum , eamque ea e

active, quod per eam caussa causet, 9 essectui passive, quod per

eandem effectus causetur,9 attribui. Largimur ei unicam caurifationem inter causam & causatum, inter agens & terminum intervenire : nihil tamen vetat quin eadem una causatio habeat partes distinctas , quarum prima, nisus causiandi, sit in agente, nisus ad eAtri propagatus, sit in passo. Dices, utcunque, utramque partem tam causis quam effectui suo modo attribui. Fateor id quoque sed causae propter priorem partem, scilicet nisium causandi, at causato propter posteriorem, nisum propagatum , tribui. Quanquam igitur tota actio active causae, dc passive causato adscribitur , non tamen sequitur totam actionem esse subjective sive in agente, sive in passo, sive in termino. Sussicit enim ad intrinsecam agentis denominationem, quod prima Sc praecipua actionis pars, aqua caeterae pendent, sit in agente : fusticit etiam ad denominationem passi, quod passio illata in eo subjectetur: deni que, sussicit ad denominationem termini, quod passio seu nisus passivus eundem immediate attingat & producat. Non tamen necesse est ut sive actio sive passio sit subjective in termino, aut ut in eodem maneat ut modus ejus. Non nego quin, ut prima pars actionis est: modus agentis, ita postrema sit modus passi: sed hoc nego, alterutram partem esse modum termini. Terminus enim ipse est modus passi, nec quaeritalium

377쪽

Cap. XXIII. aut inhaerentia disinguitur. 3Iῖ

alium modum ut dependeat ab agente. Dependentia enim nihil addit termino dependenti nisi negationes formales dc relationem inde resultantem, ut partim supra Capite decimo,n'. 22. Probavimus, partim infra declarabimus. 6. Verum Suarius Disip. 2O. f. s. n'. I I, I 2. arguit, de Penden' An depen tiam esse aliquid realiter θ intrinjece in ereatura exsistens ab ea dentia fire N parte rei distinctum. Realiter, inquit, ct i, irinisee exHeus, μ' psti'

quia creaturam dependere a Deo non est denominatio extri, eeu in 'ereatur a c. AdmittimuS dependentiam in creatura esse realem entitatem, nempe esse ipsam entitatem creatam quatenus includit negationem originationis entitatis suae in se,& negationem independentiae a Deo. Negamus vero creationem, praeter duplicem istam negationem cum relatione inde resultante,& praeter ipsam entitatem creatam, creaturae aliquid addere. Creatura enim a Deo dependet per totam suam entitatem dependentem, & nondunt aκat per modum aliquem aut appendicem sui. Dico igitur, eam non tanthin realiter & intrinsece a Deo dependere, sed sc essentialiter. Impossibile enim est ut eκ sistat seclusa ab hac sua dependentia. Creatura enim independens implicat contradictionem, ut supra declaravimus. Sed pergit Suarius, Item quia dependentia quam lumen

habet a sole aliquid est in ipso lumine, ct idem est in quolibet essecture spectu cause ereatae, juxta modum dependenti e quam ab illa habet vel in feri tantam, vel etiam in conservari. Atque eadem ratione, f Deus solus illuminaret aerem, dependentia illius luminis e set aliquid in ipso Iumine. Nam est eadem ratio quae dependentiae a sole, vel forta se major, dcc. Dico, in priore casu lumen Pendere a sole per entitatem suam dependentem, cui adhaeret dupleX negatio, prior originationis a se, posterior inde pendentiae a sole ; similit Erque in posteriore, lumen supernaturale Pendere a Deo per entitatem suam negationibus similibus limitatam.

. urget adhuc Suarius, Libidem n'. II. J depeηdentiam Dependen ereaturae non esse omnino idem quod ereatura. Probatur, inquit, tu isi primo, a paritate rationis, inductione facta in aliis omnibus dependentiis efffectuum a suis euusis. Nam in omnibus actio, o conse' neam, . quenter dependentia, distinguitur ex natura rei a suo termino, ut Dcce ne- supra tactum est, ct intra in proprio prarieamento ex professo tra- qm

378쪽

Luoviodo terminus a sua dependentia Cap. XXIII.

mus, dependentia quae est a causis creatis distinguenda est. Sumitur enim vel pro media quadam entitate inter causam& causatum seu inter agens dc terminum , vel pro in adaequato conceptu ipsius termini. Priore sensu dicit viam & processum causationis a causa ad effectum continuatum : posteriore dicit aliquid in termino seu effectu per modum inadaequati conceptus. Pliorem dependentiam voco antecedaneam, seu dependentiam mediam , posteriorem, dependentiam succedaneam, seu manentem & eκ sistentem in termino faeto. Hanc distinctionem videtur non advertisse Claris . Suarius, & inde occasionem praesentis argumentationis arripuisse. Circa priorem dependentiam adhuc notandum, eam dupliciter posse repraesentari, vel directe, procedendo a causa ad effectum , vel reflexe, recurrendo ab effectu ad causam. Priore modo

eam vocamus actionem, causationem activam, generationem,

productionem : posteriore, passionem, generationem passivam, ipsum causari, produci, fieri, & dependentiam termini. Insuper sciendum est, sutrovis modo sumas b hanc mediamentitatem duas partes fatis distinctas complectit, primo nisummovendi in agente, secundo, nisium in passum propagatum. Illum ad agens seu causam, hunc ad passum in quo causatum producitur, primo & praecipue spectare. Videtur autem cau-fatio totam causationem active, & causari eandem totam passive, eXprimere : Verdm voces actionem & pastionem paulo aliter accipi. Actionem quidem totam causationem agentis suo modo complecti, sed primo & praecipue nisium movendi quatenus in agente, & deinde quasi secundario nisum in passe sum propagatum, ut suo primo nisui continuatum : Passionem autem nullo modo totam termini causationem referre.

Etenim primo, non eXprimit primum agentis nisium, qui nullo sano sensu passio audit. Secundo, non eXpresse denotat continuitatem inter primum nisum δc propagatum. Passio enim circumscribitur limitibus passi , actio autem incipit extra

passum, dc in passum multiplicatur. Tertio, passio non fatis certo asserit termini productionem , Idque duobus praesertim modis ostenditur. 1. Quod passio respectu productionis termini intenti frustrari possit, ut supra notavimus. 2. Quod passio de termino non eodem modo quo causatio passiva & dependentia,concrete,praedicetur. Terminus enim proprie dici

379쪽

Cap. XXIII aut inhaerentia disinguitur. 31 s

tur causari Jc dependere, non autem proprie loquendo dicitur pati. Solum enim passum proprie patitur. Quare passio non formaliter includit productionem termini, sed solummodo dicit vim passo illatam. Fateor productionem passivam includere passionem , sed passio refertur ad passum, non ad terminum. Nam produci est recipere entitatem ; sed pati praesupponit entitatem quae recipiat dc patiatur. Quanquam igitur creari sit Grammatice VOX passiva, dc eatenus dicatur aliquo modo receptio dc pastio : non tamen est propria passo, quae semper supponit subjectum recipiens. Porro, productio licet suo modo includat passionem, haec tamen non explicite includit illam. Si enim dicas effectum pati, non intelligetur de ejus productione, sed de alia qualicunque ejusdem alteratione ab eAtra.

8. Hisce sic positis, ut Suario in forma respondeamus, dici- Doen θη-mus, si dependentia sumatur pro media entitate inter causam tram me-3c effectum, eam non soldm eκ parte rei, sed & realiter, ab mi' i 'effectu dc termino distingui. Fieri enim potest ut supra

monstravimus o ut haec media causatio, respectu terminia generante intenti, frustretur , quo casu terminus seu effectus est soldm siens, nimirum est aliquo gradu debilitata seu minorata resistentia passi. Clim ergd a termino, seu effectu intento, actu se jungi queat, manifestum est ab eo realiter distingui , 6c consequenter nec esse in termino, nec e C se modum ejusdem. Sin sumatur dependentia pro re manente in termino, seu cum termino conjuncta, praeter duas negationes , dc relationem transcendentem ad agens

seu causam, nihil entitati effectus aut termini addit. Dices, dependentiam quae praedicatur de termino esse dependentiam mediam, quae ut modo admisimus) saltem ex

natura rei a termino distinguitur, dc consequenter hoc responsum cassum esse. Nam ut terminus dicitur causari ob causationem agentis , ita dc dependere ob dependentiam ab agente : quae utraque una dc eadem entitas media inter agensoc terminum sunt. Respondeo de causatione causae primae, eam non esse entitatem mediam, ut supia dictum est, de causationibus autem finitis, eas esse quidem entitates medias, &nihilominus recte praedicari passive de suis effectis aut terminis. Effectus enim seu terminus ab agente aut efficiente

380쪽

316 tauo Modo terMinus a sis a dependentia Cap. XXIII.

per causationem ejus producitur. Quare causatio est ipsa pro- dubito causati & consequenter, mediante causatione causatum recte dicitur a causa produci : non quod causatio fit

aliquid in termino seu effectu, sed quod interveniat inter causam & effectum, dc hujus productionem immediate attingat. ubi ergo dicit Suarius, dependentiam differre a suo effectu

seu termino, si intelligatur de dependentia antecedanea, admittimus ; sed una dicimus, eam dependentiam non esse intermino, sed solummodo eundem praecedere, ut ejusdem productionem, quae cessat emergente termino ipso : sin sumatur pro dependentia conjuncta seu inhaerente in termino, negandum est eam aliquem modum aut aliud positivum eκ natura rei distinctum termino addere. Atque ita argumentum Suarii solvitur. Dissi ter 9. Dices,dari terminos quorum esse consistit in fieri ; quales minos quo- sunt motu S localis, calor, fermentatio, ipsa vita animalium,&ram esse es consimiles,quorum ratio in motu consistit. Respondeo, me non hi m negare quin dentur termini quorum entitas in motu consistit: Nihilominus, non obstantilbus iis terminis, adhuc dicendum est, motum actualem, terminum a se realiter distinctum femper producere. Motus enim qui est causatio novi termini,cujus esse est in motu, non est ipse motus in quo consistit essentia istius termini. Ille enim antecedit terminum ; hic consequitur, & est continua causatio alterius termini. Ille non est modus termini, sed modus silve agentis iiive passi, ut dictum , hic est modus termini : si tamen terminus sic motus sit formale agens, & novum sibinde terminum causet, cujus ipse non est modus, sed causatio, & ipso momento desinit esse quo

novus terminus comparet. Dico vero, terminum motu pro'

ductum realiter differre a motu quo producitur, propterea quod talis terminus naturaliter maneat cessante motu: ut in motu locali, situs novus, qui est terminus istius motus, manet, sinito eo motu locali. Etenim terminus flens est terminus

activus & actu operans, sive est ipsa productio novi termini,& continuo fluXu variatur. Dicendum itaque est, terminum fientem, cujus esse dicitur in continuo motu, dividi posse in partes realiter distinctas, quarum aliae resipiciunt causationem praeteritam, aliae futuram. Illae clare differunt a causatione sua, quia haec supponitur praeteriisse eo momento quo incipiunt:

SEARCH

MENU NAVIGATION