Tractatus de natura substantiae energetica, seu de vita naturae, ejusque tribus primus facultatibus ... naturalibus

발행: 1672년

분량: 604페이지

출처: archive.org

분류: 철학

411쪽

Cap. XXIV. pue vitae ture repugnaret

moveatur. Hi motus comparative expendendi sint. Primbcertum esse arbitror, lapidem sirsium latum nonnihil impediri & Lentim retardari ex occursu aeris cui allidit : sed similiter in de sic enim allidit aeri interimque siubinde velocilis descendit. Quare occursius aeris non est tota ratio retardationis. Aliter enim aeque retardaret desicensium ac ascensium ;imo magis illum quam hunc. Etenim quo altilis lapis ascendit, eo miniis aer ei resistit , quo Propilis ad terram revertit, eo magis. Quod sic demonstro. Aer crassior & densior Iapidi mag1s restitiit quam tenuior & levior : at aer prope terram crassior & densior est : erg6. Major per sie nota est &1nnumeris instantiiS confirmara potest. Motus enim in aerem ut id facilior est quam in aqua, & in aqua quam in terra. Ratione quoque probari potest sic , Quod gravius est, caeteris paribus, aegrius sie loco dimoveri sinit, magi sique moventi renititur: at quod densiuS, gravius est : ergo. Rhedarii& baiuli certissimh eAperiuntur majorem esse veram. De minore, quod sciam, nemo hactenus dubitavit. Resipiciamus itaque ad minorem prostyllogismi. Dico, aerem terrae ulciniorem crastiorem esse. Qui siquis conscendit montem facile percipit, aerem circa fastigium multo subtiliorem esse, minuique vaporibus remistum, quam circa radicem. Quin δcratione evincitur, quod aer attenuatus constanter evolet &erastior hic subsistat. Clim ergo lapis descendens non mitans ab aere occurrente resistatur quam asstendens , cumque ascendentis motus sensim minuatur, & descendentis intendatur :necesse est sit alia causa hujus differentiae praeter nudam resistentiam aeris. Insiuper in ascensiu lapidis, aeris cessio nullo corpore terminato repercutitur : at in descensu, ter e soliditas aerem deiicensis lapidis depressium reverberat, & in lapidem descendentem quasi resilire cogit. Dico igitur, solam reiistentiam medii non esse sufficientem rationem cur lapis projectus siensim tardius asstendat, sed descendens stubinde Velocius moveatur. Cdm ergo praeter internam lapidis propensitatem ad descensium, & aversionem ascensus, alia cau- a naud facilis est inventu , mihi plusiquam probabile est, hanc dimerentiam, qui lapis pronior est ad descensium quamaicentum, ab interno ejus principio provenire. Si autem internum lapidis principium ad motum recta sursum sitien-

412쪽

3 8 Axiomata quaedam examinantur,se. Cap. XXI U.

dum concurrat, Patet eum motum non esse Perpetuum.

Dissere,1- I9. Dices, differentiam aliunde venire, nimirum a pressuratiam non deorsum sphaerae vaporosae, quae retardat lapidis ascensum,n ζη ς & deseensium accelerat. Respondeo, me non negare aliqua-ὰi stha lem compressionem atmosiphaerae: sed nego eam magis ascen sum quam descensium corporum live impedire, sive promovere. Videmus enim aves pennis verberare aerem deorsum,& se sursum evehere : quod non fieret, si aer plds deprimeret

quam elevaret. Aves enim alas non minlis sursum quam deorsum movent , imo prilis sursum qu m deorsum. Si ergbpressura aeris seu atmosphaerae esset solummodo deorsum, aves expandentes alas ad volatum, latilis tunc incumbente aere, magis deprimerenter quam attollerentur. Quare aer saltem ex aequo se habet respectu ascensus & descensus corporum in se contentorum,si non etiam magis illi quam huic faveat. Materia enim circumflua suo pondere corpora contenta quom

dammost comprimit, non deprimit, quin potilis levitat. Exempli causa, plumbum in aqua miniis pendet qutin in aere, tanto nimirum quanto aqua aere gravior est. Quare liquida non deprimunt, sed elevant quantum ipsia pendent. Hinc si duarum plumbi sphaerarum aequi pendentium,bilanci similiter appensarum, alteram aquae immerseris, alteram in aere libero tenueris, illa hac levior deprehendetur. Aqua enim immerii plumbi pondus minuit, quantum ipsa, hoc est, quantum sphae-xa aquea ejusdem magnitudinis cum plumbea, pendet. Unde liquet aquam sphaerae plumbeae incumbentem eam non deorsum premere, sed potids quantum in se esst elevare. Climergd hoc respectu eadem sit leκ corporum fluidorum ti volatilium, quod ambo circumfluant, aer non deprimit corpora quae complectitur, sed solis comprimit, contra quam supponitur in responso dato. 2 o. Procedimus ad motum transversum horiZOntalem , V qui nulla machina ad magnam distantiam in recta linea con- ,re,ei m. xinv xi potςst, nedum perpetuari. Atque idem dicendum de transveri sive siurium sive deorsim tendente , eos nimirum nunquam longins procedere absque obliquatione deorsum. Ratio est eadem ob quam lapis sursum projectus sponte relabitur. Non enim,ut ex supra dictis liquet ab atmosphaerae de-

Pressione cursus pilae a stlopeio transversim emissae intra ferh

413쪽

Cap. XXIV. quae vitae namrae repugnant. 3 9

stadii spatium flaccescit l, sed ob naturae proclivitatem ad motum deorsum. Atque hic resumamus argumentum de vi terrae aerem repercutiendi in pilam se propilis volantem. Hic enim paulo evidentilis ea elucescit. Certissimum scilicet est, aerem inter pilam & terram quam inter pilam ti coelum magis coarctari, adeoque minns prompte inferne quam superaecedere. Nam toto pilae cursu transverso terra aerem coarctat & a se repellit. Aiunt igitur eAperti milites pilam rotando volare et quod non fieret niti major occurreret resistentia ab infra quam desuper. Clim enim inferius latus pilae majori resistentiae eX ponatur , superius quam inferius velocilis fertur , unde necessario sequitur rotatio. Superius enim latus cursu inferius antevertit. unde superius praeit, dc inferius subsequitur: cumque hoc continue peragatur, pila rotando volat. Verlim propterea quod resistentia ab infra major sit

quam de supra, si nulla alia sit causa descensium potihs quam

ascensum promovens,) necessum est pila in motu hoc transse verso ascendat potilis quam descendat. Hinc igitur evidenter evincitur,naturalem inclinationem pilae ad descensum esse veram causam cur ea non ultra certam distantiam reca ad metam pergat, dc postea sensim labascat seu deorsum inclinet. Ne cui autem displiceat me vocare naturalem hanc gravium inclinationem deorsum descensum, sciat me hic loqui more usitato , sed revera me agnoscere, hunc motum spectare ad congregationem majorem, de qua infra fortasse dicetur. Interim eκ dictis constat, nullum motum rectum esse de natura sua perpetuum : imo, praeter descensum gravium &ascensum levium, nullum esse naturalem. Huc referamus testimonium Clariis. Galilaei qui de motibus χlidissime phi-Iosophatur) libro de Systemate mundi, ubi eApresse asserit,

nullum motum rectum posse de natura sua esse perpetuum , quo Lectorem remitto. 21. ut autem eXperimento ins-Cartes, quo probat Om cur lapis nem motum esse naturaliter rectum, paucis occurramus fundamis

Concedimus lapidem e funda circulariter mota missum motu xecto moveri. Est enim revera motus violentus, & propulsi- 'onis quaedam species: Funda enim lapidem a se propellit. Eo ergo momento quo lapis a funda recedit, ejus recessus ab eadem determinatur per lineam brevissimam, hoc est, Peu y 3 rectam,

414쪽

3 so Axiomata quaedam examinantur, ese. Cap. XXIV.

rectam, a loco a quo emittitur. Fieri igitur nequit quin id quod sic propellitur, simulac a propellente separatur, quamdiu vis

propulsionis dominatur, reola pergat moveri': neque nos turbet quod postea aliis virtutibus aut cultet. Est enim pulsiovis violenter impressa recedendi quam Ocyssime, &consequenter per lineam brevissimam, ab imprimente. Motus igitur

hic non est a natura, nec secundum naturam, contra quam

videtur Ingeniosissimus Vir insinuare : sed est motus coactus, quem lapis projectus quam primum potest conatur corrigere dc sentim se deorsum defletiere. Quapropter ii patiatur Dig nissimus Des- Cartes se de motu propultionis intelligi, qui motus ab eκtra veniens & violentus est, fateor propulsa vel projecta, a projiciente separata , moveri secunddin lineas

rectas, donec vel naturali inclinatione, vel eX occursu aliorum corporum, deflectuntur. Sin velit nullum alium esse motum praeter hanc trusionem seu pulsionem, ei assentiri nequeo. Sed pergo, si forte tertiam inveniamus eXceptionem contra istam generalem regulam, auicquid movetur, perpetuo movetur , t icquid quiescit, perpetuo quiescit Mntim te 22. Nondum conlideravimus motus vegetabilium, an sci-getabilium licet de natura sua sint perpetui, necne. Verissimile mihi vite νὸiu. . 'ς V ς' in Pirurn V gQtationis motum non sibi proponere, ut in individuo futurum perpetuum , sed ut viam ad perennitatem quandam succestionis, qua unum individuum producit aliud

Lpecie sibi simile, & quali per prolem sibi aequivalentem, non

per propriam entitatem, se perpetuare conatur. Hoc evidentissime cernitur in plantis annuis, quae anni spatio intentum suae vegetationis curriculum absolvunt,3c ipso motu necessaribeκsiccantur. Sed objici potest, primo, hunc motum provenire ab anima vegetativa, ik non esse pure naturalem. Respondeo, animam vegetativam nihil aliud esse nisi naturam materiae additionalem, quemadmodum quoque est omnis forma materialis. J Clim ergo anima vegetativa sit natura materiae, motus quem producit est eidem naturalis. Anima enim ipsa est modus materiae, &ab ea essentialiter dependet, dc consequenter etiam in operari: adeoque omnes operationes, ut supra probavi, ultimo revocantur ad substantiam qua per se subsistentem. Secundo objicitur, senium vegetabilium non esse iis naturale, bc consequenter nec necessarium. Deus

415쪽

Cap. XXIV. quae vitae naturae repugnant. 35 r

Deus enim non creavit mortem. Respondeo, mortem quam nec Deus nec natura destinarunt,eam esse quae, nondum absoluto naturae curriculo, filum vitae occat seu abrumpit , non eam quae plantam ad ultimum terminum a natura intentum perducit. Plantae enim annuae quae naturae cursum absolvunt,

violenta morte non pereunt sed absoluto vitae penso moveri desistunt, & non tam mori dicuntur, quam munere defunctae fatiscunt. Tertio objicitur, nondum apparere, Plantarum motus proprios citilis aut seritis ad terminum seu exitum tendere : quin potilis suam individualem perpetuitatem appetere. Respondeo, naturam semper intendere optimum quod obtineri potest,nunquam ad impossibile respectu causarum naturalium ferri. Atqui, ut res sensim augeatur, folia, caules,

flores, fructus, & in his semina successive proferat & perficiat,& in iis perficiendis succos suos omneS,saltem delicatiores,eX- hauriat, imo ut non desistat flores, fructus & semina multiplicare, donec tota ejus radicalis humiditas in ea inflamatur,& interim ut hunc individuum motum vellet in se perpetuare, esset tendere ad impossibile, quod nullo modo in natura admitti potest. Motus itaque vegetabilium ab initio & ex ficopo agentium propositus non collimat ad suam individuam perpetuitatem, sed ad perpetuitatem speciei, quam eκ successione individuorum a se productorum consequi potest. Sit ergo haec tertia limitatio hujus propositionis, perpetuitatem non spectare ad motus vegetabilium. Quarta addi potest, de motu animalium : sed arbitror ornatissimum Virum non eκtendere suam propositionem ad eos motus qui ab animali appetitu reguntur, nedum ad motus liberos. 23. Hisce jam fixis Axiomatum Celeberrimi Des-Cartes An omisi, limitationibus, tempestivum est ad varia motuum & quietis viminfigenera respiciamus, & an in tanta rerum mutatione ac vicis- tβςHii .situdine detur ullus motus perpetuus,aut etiam ulla quieS per petua,perpendamus. Verdm chm Ornatiss. Vir nullum motum praeter localem,nullamque consequenter quietem nisi eam lo- , cali oppositam, se admittere declaret , ego hic quoque ab eo nonnihil recedere cogor. Nequeo enim concipere, motum ad novam formam, sive essentialem sive accidentalem, solo motu locali absolvi. Forma enim nova quanquam sitne motu locali

non inducatur,non tamen necesse est eo solo perficiatur. SuP- Ponit

416쪽

Axiomata quaedam examinantur, e. Cap. XXIV.

tvi. I. Moras

antit pia.

ponit enim materiam, novam naturam, novamque ejusdemideam, seu novam legem sive essentialem sive accidentalem essendi ti operandi,ut supra explicuimus, assecutam esse : haec autem nova idea sutipsius non videtur solo motu locali inferri. Saltem enim concurrit actus vitalis seu actio ipsius materiae, quae sibi assumit, unit & sustentat hanc novam ideam ut legem & naturam suam. Quae actio immanens est, &non videtur in motu locali consistere. Dubitari enim fori epotest, an ulla actio immanens in solo motu locali consistere queat. Quin δc datur actio transiens, quae motum localem proprie sic dictum non infert: ut nisus movendi irritus, quem supra fatis asserui. Actio ergb latioris significationis est quam motus localis. Si autem motus in generalissimo sensiusumatur, ut omnem actionem materialem tam immanentem quam transeuntem, ipsumque adeo nisum movendi, complectatur, motus localis mihi videtur una tantlim species latissimi hujus generis. Continet enim insuper omnes motus immanentes, ut motum percipiendi, appetendi, & nisium movendi activum, quatenus in agente , item motum generationis & corruptionis, augmentationis & diminutionis, necnon

motum alterationis, praesertim si Aristoteli in hac re subseribendum sit. Ego vero dehinc in hac Disquisitione motum &quietem in eXtensa significatione accipio, ut quicquid non innovatur aut variatur, eousque quiescere dicatur; & quie- quid quoquo modo variatur aut aliter se habet quam prids,

dicatur eatenus moveri.

et . Exordiar a motu & quiete omnibus corporibus communi. Primo loco occurrit motus quem Clarissi. Vicecomes S i Albani motum Ani lupiae vocat. Videtur sic ab eo deno, minari, quod ejus sub)ectum ictibus quibusvis & notis, utcunque violenter impressis, ita se opponat, ut suam subsistentiam perpetud tueatur, nec se in nihilum redigi sinat. No-hilissimus vicecomes eum soli materiae primae tribuit , sed Tevera ad Omne ens creatum per se subsistens extenditur. Siquidem non tanthm materia prima, sed & Angeli, Daemones& Anima rationalis annihil attoni per suam fundamentalem subsistentiam per se perpetud reluctantur, & propterea a nulla creatura annihilari queunt. Habent enim hoc eκ eo quδdsint substantiae per se subsistentes. vertim, uti arbitror, hic

motus

417쪽

Cap. XXIV. De motibuου perpetuis.

motus a Cl. Vicecomite spiritibus non ascribitur, quia excommuni sententia hi minus proprie dicuntur moveri ; Sc

praeterea nec laborant, nec mutationi in praeservando se obnoxii sunt : materia autem omnes mutationes, Omnes

labores perfert, & se vertendo vim illatam praecavet. Perperam verb hic motus eXprimitur per impenetrabilitatem dimensionum; quod etiam Auctor laudatus haud obscure insinuat. Etenim qui perpetuam materiae quantitatem esse interminatam, solam vero terminatam esse mutabilem, agnostunt, non necessum habent Omnem stubstantiae materiae penetrationem smipsius negare. Siquidem substantiae receptio sui in seipsam nec dimensionum penetrationem, nec materiae penetrantis annihil ationem, implicat. Non priorem ; quia

tanthm denotat terminatarum dimensionum materiae muta-

bilitatem, & actualem mutationem , quae non esi dimensionum penetratio. Hinc enim duo corpora, qua duo, non fiunt

proprih in eodem loco, sed uniuntur, & novam seu communem dimensionem sibi adsciscunt ἱ nec dimensio penetrat dimensionem, sed substantia substantiam, mutata dimensione. Non posteriorem, quia etiamsi materia materiam substantialiter penetret, nulla tamen ejus portio substantialis perit ; sed densitas augetur, & materia quanto in minus spatium contrahitur,tanto densior fit , totaque moles manet, quanquam sub alia densitate, aliaque dimensione. Hanc intrusiionem aut absorbitionem materiae sutipsius in seipsam Vicecomes elegantissime eAprimit nomine plieae materiae. Datur inquit )plane materiae pliea. Materia enim se in seipsam modo contrahit seu plicat, & densatur, modd explicat seu se expandit,& attenuatur. Quies huic motui respondens est ipsa materiae permanentia in statu quo est, qui quasi terminus ipsius motus est. Eo enim materia permanet, quod nulli violentiae cedat, nec se an nihilari patiatur. Si cui displiceat hanc permanentiam vocari quietem, sciat mutationem manifeste quieti opponi, & annihilationem esse multo majorem recessum a statu essendi quam maXimam mutationem. Est enim recessisus non sollima modo essendi, sed & simpliciter ab esse ipso.

Quare anni hilatio includit variationem insignem, quae, ut

dixi, lato sensu motus vel mutatio dici potest, & status oppositus quies , quod solam a me hic intenditur. Quicquid ad

Z χ materiam

418쪽

nexus.

materiam primam qua talem spectat,ad hanc quoque quietem& perpetuitatem revocari queat : ut ejus eXsistentia prima, subiistentia fundamentalis, natura energetica, Potentia, moles, quantitas interminata , quae Omnia perpetua sunt , immutabilia, eoque sensu dici possunt perpetuo quiescere. M tus hic, ut & quies ei respondens, ab interno naturae materialis principio fluit. Materia enim quae omnium per se subsistentium communis conditio est appetit suam conservationem, & per suam fundamentalem subsistentiam omni violentiae perpetuo resistit. 23. Secunda species motus perpetui omnibus corporibus communis si tamen talis motus detur ) est motus nexas. Quem vicecomes loco laudato describit, esse eum per quem corpora voti patiuntur se ulla ex parte sivi dirimi a contactu alierim eorporis, ut quae mutuo neχu contactu gaudeant: quem motum Sebola voeat motum ne detur Vacuum z veluti eum aqua attrahitur surseum ex Juctione aut per si stulas, caro per ventosas, &c. . Vertim quanquam dari talem motum nullus negavero ; video tamen subtilissima ingenia in varias de hac re partes abire, de quibus si vel cursorie dicerem, proliXi0r essem quam praesens occasio ferat. Visum igitur est fallem nominata quiete quam hic motus assequitur, ad alias species descendere. Quies huic

motui conformis est, non- interrupta universi contiguitas, qua Omnis materiae utcunque ab aliis divisae portio undique sodalitio alterius fruitur , nec est cur eκ ulla sui parte vacui larvam perhorrescat. Data hac motus specie, necesse est una largiamur corpus sic motum interno Vitae principio gaudere. Evidenter enim supponit id quod sic movetur proximi corporis a se recessum percipere. Nisi enim perciperet, non sequeretur , nedum legem naturae suae privatam hujus generalis neκus gratia violaret. VeIdm clim gravia ad praeservandum hunc nexum sponte ascendant, & levia descendant, apertum est, ea recessum, & inde imminens sibi periculum carentiae societatis corporis proNimi, perciPere dc praecavere.

Vertim praeter has duas species motus & quietis, nulla alia omnibus corporibus communis reperitur. Descendimus itaque ad particulareS. 25. Certissimum esse arbitror, quod non perpetuum est, nec poste perpetuo moveri aut etiam quiescςre. Peripatetici supponunt

419쪽

Cap. XXIV. De motibus perpetuis.

supponunt corpora coelestia esse incorruptibilia: Neoterici autem multis phaenomenis ea etiam aliqualis mutabilitatis postulant. Haec quaestio hic tradianda non est; sed saltem majores stellarum & planetarum massae, nemine quod sciam

contradicente, perpetuae reputantur. Qui enim terram inter planetas recensent, non dicunt ejus totam massam esse corruptibilem, sed exteriores modo ejus partes, quae rinfluxibus solis, lunae, aeris, nubium, aquarum, &c. eX ponuntur. Utcunque sit, adeo regulares & constantes sunt iiderum & planetarum motus, ut viκ credibile sit eos non esse futuros perpetuos. Verdm praeter permanentiam ipsorum subjectorum imo praeter regularitatem & constantiam, requiritur ad moltus perpetuitatem ut sit tum circularis, tum naturalis. Re . quiritur ut sit circularis, ob rationes modo factas contra perpetuitatem motus recti , & ut cum perpetua quadam quiete conjungatur. Id enim quod circulariter movetur, in quantum extra limites quos sibi praefixit non vagatur, sed ad locum omnem a quo recessit stato tempore recurrit, quodammodo quiescere dici potest. Siquidem totum id spatii quod perambulat, tanquam sedem suam quietis a qua nunquam dimovetur, perpetuo possidet. Requiritur etiam ut sit naturalis, nimirum ut sit complacens suo subjecto. Nullum enim violentum passo complacet, neque ob eandem causam perpetuum esse potest. ret . Peripatetici orbibus coelestibus Intelligentias motrices Motus eor, allignant, quasi eκimiis iis corporibus Deus naturam impa- por caerem operationibus ad functionem suam requisitis indiderat. Sed in memoriam revocent Axioma suum celeberrimum, dc ibium quidem verissimum, naturam nunquam defeere in necessariis. Si motus corporum coelestium sit non tanthm ad ornatum uni versi, sed & ad ipsum eorum esse & operari, necessarius , ne credant tam illustria sublimiaque corpora internis principiis ad sua munia requisitis sola destitui. Perpendant quid sequeretur, si Qt sive ejus loco terra J caeteraeque stellae

non moverentur. Profecto pars terrae soli constanter obversa cito conflagraret, & sensim tota ignibus consumeretur.

Si ergo sol ut vult hypothesis Copernicana) in centro mundi

nostri collocaretur, quam maxime interesset terrae nostrae, mO-

tu diurno latera sua benignis solis radiis dc calori successive ob

vertere,

420쪽

De motibus non perpetκis. Cap. XXV.

vertere, sed dc praecavere ne uno solo latere diutilis ei exposito accenderetur. Quin & terram nostram deceret quoque non minlis solicitam esse de motu annuo circa solem: nimirum ut hoc motu partes suas modo australes, modo septentrionales, solis aspectui magis e Xponat. Alias enim, si medias ejus solummodo soli & constanter obiiceret, brevi aestu cremarentur, & interim partes prope polos constanti glacie constrictae inutiles redderentur. Patet ergo ex hypotheli Copernicana, duos hosce motus esse terrae necessarios. Mihi vero ridiculum est dicere, naturam esse imparem suo muneri, aut deficere in necessariis. Necessum ergo habeo in terra ponere sufficiens internum horum motuum principium : quod nullo modo fieri potest, nisii vitam naturae ei concessero. Motus quidem diurnus forte eX principiis Des Cartes, Quiequid movetur, perpetus movetur, &c. si concedantur, aliquo modo defendi queat : sed motus annuus, qui modo Austrum, modo Septentrionem verShs fertur, minime absque vita naturae sistineri potest. Siquidem terra in hoc motu non eodem tenore quo occepit movere pergit, sed sponte suum cursum, chm ad Solliitia deventum sit, invertit. Ducitur ergo vitali principio, quo,quamdiu motus Austrum versds sibi fit utilis, quandoque idem sit potius Septentrionem verslis reflectendus, percipit. Idem quoque, mutatis mutandis, de caeteris planetis& stellis earumque fatellitibus dicendum est. Quin & quamcunque hypothesin horum motuum amplexus fueris, in subjectis eorum Omnia, mutatis mutandis, quae hic inferuntur de terra, necessario consequentur. Sed haec de motibus perpetuis : alias motuum species infra prosequemur.

CAP. XXV.

petitia naω -

Motus non perpetui in tria genera dividuntur, sec.ctuinque Classes formarum es motuum ad inanimata Bectantium proponuntur.

1. TIRobationem vitae naturae eX pauculis corporum moti-λ bus perpetuis sub prioris Capitis calcem occepimus. Supersunt plurimae. aliae motus species, sed non perpetui,

SEARCH

MENU NAVIGATION