장음표시 사용
421쪽
Cap. XX V. De motibus non perpetuis.
imo tot, ut ViX in ordinem se cogi patiuntur. Verdui ex his
quoque vitae naturae demonstratio tentanda est. Illustrissimus& subtilissimus Vicecomes S i Albani, loco toties stupra laudato, me lIoc onere magnam partem levavit. Ita enim de suis generibus & differentiis motuum tractat, ut perpetuo eorum rationem ex scopis & appetitibus se prse servandi, eXaltandi, propagandi, atque etiam liuendi natura sua, reddat , adeoque eos motus ab interno vitae principio aut dimanare, aut saltem regulari, manis ste insinuet. Quot ergo varias motus species enumerat , tot ab eo argumenta ad t hel in nos ham de universali naturae vita probandam, adducta puta. Veium
propterea quod accuratissime descriptae sint; & lectu dignissi
mae, mallem integrae e X ipso fonte potius quam ex nostra lacuna petantur. Nescio enim an cuiquam ejus cogitandi acumen, aut perspicuitatem cogitationes suas evolvendi, imitari contingat. Mihi autem visum est, non tam formales motuum differentias, quam materiales, prosequi. Consideramus enim eOS non tam ut constituuntur in abstracta sua en-t it a te, quam ut sunt aut esse possunt vitae subjectorum suorum argumenta. Resumendae igitur hic est divisio motuum superiore Capite proposita. Ibi enim loci eam, Ob repugnantiam quorundam AXiomatum vulgo circumlatorum,commode prosequi non licuit: amotis vero jam iis obstaculis, bonis avibus de iisdem procedere fas est.2. Divido itaque motum, ut prilis, in eum ab intus, eum Dissio mo ab extra,& eum partim ab intus,partim ab eXtra,venientem. rκs. Dixi, minime dubium esse, quin, si detur in quolibet subjecto perceptio aut appetitus naturalis, in eodem inisit quo are. que vita: sed an motus sit sussiciens vitae testimonium, in dubium vocari. A motu ab intus veniente ordiendum est. De hoc tractavimus supra Capite i . ubi auctoritate 8c ratione ,id quod se aut alol ab interno sui principio movere queat, esse vitae particeps probavi, insuper omnem lubstantiam esse tali interno motus principio dotatam : satisfecimus quoque Cap te praecedente, articulis ψ, 3, 6,7,8. evastionibus Peripateticorum, quibus corporum inanimatorum motus, quOS negare nequeunt, eκcusare solent. Dehinc igitur fumo tanquam jam probatum, id quod ab intus se moveat esse vivum, nempe tuternum motus pridcipium eo ipso esse principium vitale,
422쪽
hoc est, motum ab intus venientem esse sussiciens vitae naturaliS argumentum. Hoc ergo supposito, quicquid a se seu ab interno sui principio movetur, aut aliud movet, vitali natura praedytum esse praesiuinitur. 3. Priusiquam vero ulterins progredior, quo similiter inveniamus quid 1la tuendum sit de motu ab elitra veniente dicendum est, eum, qua talem, nullum vitae indicium esse interim quatenus iste motus a recipiente infringitur & contemperatur, vitam recipientis plane arguere. Si quidem pas sum, quod quantum in se est vim ab eκ terno agente illatam repellat ab interno principio ducitur, & vitam suam, eo quod uae conservationi quantum potest studeat, prodit. Nisi enim suam tutelam a flectaret, eXternum agens non impuR-naret, elusive actionem corrigeret. Cum ergo hoc perpetuo agat, manifestum est, hanc ejus resistentiam denotare appetitum resistendi, & perceptionem violentiae illatae, cui resistit Quare etiamsi motus ab extra veniens de sie nullum vitae indicium praebet , quatenus tamen , passo infringitur ut sibi tolerabilior reddatur, omnino vitae notis accensendus est Atque idem prope de motibus partim ab intus, partim ab eκ-tra ortis, dicendum est. Qua ab eXtra, violentis adnumerandi iunt , qua ab intus, manifestarii siunt vitalis principii es- tectus. Adeo ut omnes operationes aliquo modo, vel directe
a passo corriguntur, suorum subiectorum vitam probant. . . V Jδm P sequimur motus ipsisS, quos crassio modo di-
. 1 b Otus inai ii natis communicabiles ab Omnibus prope corporibus secunddm magis & miniis participari possunt
motus vero vegetabilium & animalium χere z ap roprian
u Revera haec tria corporum genera quodammodo siub- ordinata fiunt. Animalis enim natura, tanquam sui materiam re eminenter, vegetabilem, & haec naturalem, includit: Ita ut in animalibus omnes potestates vegetabilium in his mammatorum, aliquo modo eκerceantur. Nihilominus istae
d sunt quali essentiales gradus, & magni cha
racteres, quibus corpora naturalia inter se discriminantur. Ridendimus enim tanquam per scalas naturae ab inanimatis ad
423쪽
Cap. XXV. . diuinque classes Wotuum, sec. 339
ad vegetabilia, a vegetabilibus ad animalia. Formae autem& motus inanimatis communeS quasi praesupponuntur in vegetabilibus , & horum, in animalibus. Ordiendum igitur est ab infimo gradu, a formis & motibus inanimatis communicabilibus, ut inde gradatim ad formas & motus vegetabilium , ade6que demum ad formas & motus animalium, conscendamus. Non eκistimandum est, subjecta sormarum & motuum infimi ordinis , eo quod distinctionis gratia vocentur inanimata, esse omni vita destituta. Quanquam enim ea vita quae Vocatur anima vegetativa orbantur :
quae nihil aliud est nisi vita influens : nam plantae duplici vita fruuntur, insita & influente , & haec posterior ipsa earum
quasi anima est:) non tamen carent generali natura vitae, ut eκ eorum motibus probaturus sum. 5. Non exspectandum est, me posse omnes motuum ad in- Diυφο -- animata spectantium species accurate hic perstringere, aut tμlim iηani'
ad justam methodum revocare. Tanta enim est eorum va- rietas & intricata complicatio, ut subtilissimum ingenium fata = cile superent. Cum verd fatius sit eos quoquo modo ad aliqualem ordinem reducere, quam permittere ut intellectus eorum multitudine obruatur & confundatur, conatus sum eosdem in certas Classes colligere. Fateor nonnullas species in diversis Classibus collocari posse,& actu a me collocari: ut subtilitas, quae respectu materiae ad primam Classem refertur ἱ respectu activitatis, ad quintam. Verdat hoc propterea contingit, quod istiusmodi formae aut motus quodammodo com pleκae naturae sint: ut constitutio fiκa, respectu quietis seu ligationis partium elementariarum refertur ad tertiam Classem , respectu sopitae activitatis, refertur ad quintam : atque idem de nonnullis aliis speciebus dicendum est. Porro, quod omnes propemodum motus vel circa formas aliquas praeservandas versentur, vel ad novas formas tendant, vel a formis praeexsistentibus profluant ; visum est in singulis Classibus ipsas quoque formas cuilibet motui relatas conjungere,ut raritatem&densitatem cum motu libertatis 3c motu condensationis ac rarefactionis,&c. Sciendum porrd est, hasce Classes valde rudi& imperfecta methodo hic concinnari ; siquidem scopo nostro impraesentiarum sufficiebat, si quoquo modo formae & motus ad unam dc eandem communitatem spectantes simul conge
424쪽
αuinque classes Motuuru Cap. XXV.
rerentur. Neque magnopere soliciti fuimus de accurata eo-ium distributione, clim infra sigillatim tractandi sint, & quicquid extra propriam sedem hic forte reponi contigerit, ibi corrigendum 8c in ordinem meliorem reducendum sit. Viκ enim mihi, nondum ad amussim rerum naturis perspectis, eas posse accurato ordine digeri verisimile visum est. Similiter singularum classium communitates,quas in se complectuntur, ut & differentiae ab invicem, quibus distinguuntur, facili lis &elatilis, sigillatim omnibus prius eκ ploratis, innotuerint. Interea loci his qualibuscunque,& ut sunt, ii lubeat, fruere mecum. Prima Classis continet Formas & motus quae circa dimensiones & posituram materiae exercentur, & schematismum proprie dictum constituunt.
1. Densitas, & raritas , quas conservat in statu quo sunt motus libertatis, quasique mutat motus condensationis & rarefactionis. 2. Crassities, & subtilitas , quas producunt motus incras. fandi & subtiliandi: earum effectus sunt motus penetrandi seu permeandi, dc motus obstruendi seu impermeabilitatis. 3. uniformitas positurae, difformitas, uniformis difformitas: quarum species sunt, I. porositas & imporositas , a. opacitas δc diaphan ei tas , 3. positura striata , . laminata , s. nOdosia ; 6. libera dc si1bi similis , 7. fissilis , 8. sculptilis ; ρ. scisi
filis , 1 o. ductilis ; D. ramos a simpleX sine organiratione, nam organiZatio proprie dicta plantis & animalibus appropriatur. Ἀ . Asperitas, & laevitas. Motus qui circa formas hujus &praecedentis numeri versantur sunt motus figurationis fimplicis, nempe figurationis vel uniformis, vel difformis, vel uniformiter difformis, vel Tarnificatae. Secunda Classis continet Formas δc motus quae ad unionem particularum corporum spectant, & tonum partium conficiunt. Sunt autem, 1. Continuitas, dc divisibilitas, earumque modi. a. Tenacitas, seu firma cohaerentia partium inter se, fibro, sitas, robur, fitabilitas, fragilitas, teneritudo marcida.
425쪽
Cap. XXV. ad inanimata antis .
3. Lentor seu visciditas, cujus sorma opposita caret nomine , Vocari erSo potest αγλ tinc, seu friabilitas fluidorum aut liquidorum.
4. Tensibilitas, dc intensibilitas seu rigiditas ista quae tensioni restagatur.
s. Flexibilitas, & inflexibilitas. Huc referri quoque posisant positura scissilis, fissilis, sculptilis, ductilis ; quanquam ob
particularum lcAturam, quam quoque involvunt, spectent etiam ad Classem priorem.
6. 1. Motus continuationiS,seu motus cohaerentiae ; a. motus divisionis, motus exhorrescentiae solutionis continuitatis , 3. motus marcoris, corruptelae, putredinis, incinerationis, cal- cinationis, . motus rupturae, framarae, contusionis, vulnera
tionis, incisitonis,secationis, Puncturae, pulveriZationis. Tertia Classis continet iFormas 3c motus quae ad quietem & inquietudinem particulatum inter se spectant, dc dant corpori qualemcunque consistentiae modulationem. Sunt autem, 1. Constitutio terminata, vel interminata seu fluida. Ad formam terminatam, motus quo particulae in i uitione societatis suae cum aliis particulis quibus junguntur acquiescunt, refertur: E contis, ad formam fluidam pertinet motus diffluens, quo particulae, nisi coerceantur, quaquavershm ab invicem recedere nituntur, motu gravitatis cum cohaerentiae superante.
2. Mollities, & durities 3 quibus respondent motus in t nerationis, & indurationis. 3. Coagulatio seu concretio, εc fusio ; quae vel cum, vel sine miκtura aut separatione, sive novarum, sive prids junctarum partium, fiat. Hoc posteriore modo metalla,pinguedines, oleum, cera, gummi nonnulla, mel, &c. tum fundi, tum coagulari, possunt. Priore modo fales, saccharum, tartarum, succus lapideus, &c. in copia liquoris liquescunt, in penuria concrescunt. Quin & eκ his nonnulla in aere humido in dili-quium abeunt, in sicco indurantur. Motus concretionis varius est, granulatio, grumescentia, crystalliZatio, coalitus aculeatus, cubicus, rupi formis, forma cremoris, faeculae, magisterii, praecipitati. Hi motus hoc habent commune, quod secretio-
426쪽
nem quandam includunt: iis omnibus Ppponuntur liquatio &xemistio. . Congelatio, & regelatio , quibus vel tota materia concrescit, vel tota dissolvitur sitne secretione: quo nomine Atia crepat a priore. s. Fiκatio, medius fluor, dc volatilitas , quae spectant admodum unionis elementorum in miXto. Huc referimus motum cruditatis, maturationis, dc coctionis. stuarta classis continet Formas 5c motus quae eX proportione quadam aut improportione corpora ad situm suum determinant, aut ad eundem innovandum eXcitant. Sunt autem, 1. Situs ipse, qui quatenus commodus aut incommodus, ob viciniam corporum iuvantium aut laedentium, quodammodo reducitur ad formam, & motum excitat.
α. Similitudo, dissimilitudo , consensus, dissensus; sympathia, antipathia , familiaritas, cognatio, disparitas. Motus huc spectantes sunt, I. assimilatio, a qua similitudo ipsa profluit , et . latio, seu motus localis , 3. gravitas & levitas
seu motus congregationis majoris , . motus magneticus seu Electricus, qui est motus congregationis minoris , cui referre posIumus motum attractionis similaris & fugae, item motum amicitiae & hostilitatis; 3. motus conformitatis , 6. motus facilis admissionis, aut rejectionis corporis alterius. Vulata Classis continet Formas δc motus quae magis immediate circa ipsam naturae vitam eκercentur , nimirum circa treS primas facultates, eas vel excitando, vel sedando, 6c ad vitae activitatem aut torporem denotandum spectant. Sunt autem, 1. Motus quilibet vividus ; cessatio ejusdem. a. Calor frigus. 3. Ignitio , eritinctio ignis. . Calor vitalis , eκtinctio ejusdem. s. Fermentum, fermentatio & putredo , sedatio eorunis
. Subtilitas, subtiliatio , crassities, & incrassatio. 8. Spirituositas,
427쪽
Cap. XXV. ad inanimata ea antium.
8. Spirituositas, falsedo, oleositas, terrestre ita S, aquositas. . Siccitas , humiditas. 1 o. Lumen, tenebrae , seu nOX, & dies , colores, opacitas, diaphan ei ta S. 11. Torpor, seu qualitas narcotica, somnus, vigiliae.12. Fixatio, medius fluor, volatilitas : quanquam haec diversio respectu spectent quoque ad Classem tertiam. Quaelibet Classis ad aliqualem unitatem reducitur. Prima enim fundatur in actuali eκtensione materiae, ejusve saltem modo extensionis,seu in positura partium inter se : Secunda, in continuitate & divisiibilitate materiae,necnon in formis 8c motibus ad eas spectantibus: Tertia, in quiete & inquietudine particularum, & in formis & motibus inde oriundis : Quarta, in mutua proportione aut disproportione qua sibi invicem compora vel opitulantur, Vel noκia sunt: Quinta, in activitate& torpore corporum, & in iis quae ad alterutrum vel excitandum, vel sedandum, conferunt. Proximo Capite solas formas densitatis & raritatis, motumque conservativum earundem, nempe motum libertatis, tractare animus est. Re servatis ad Caput peculiare subsequens motibus condensationis& rarefactionis, quibus mutantur,) quod plurimis dissicultatibus involvantur. Deinceps vero de caeteris formis 8c motibus ordine proposito acturus sum. Hoc solii in praemoneo, in hac Dissertatione accuratam sive formarum sive motuum trutinationem ensipectandam non esse. Siquidem obiter tanthmhic tractantur, εc non tam ut sunt in se, quam ut sunt in ordine ad probationem vitae naturalis subjectorum suorum. Nihilominus in locis ubi peculiaris quaedam occurrerit dissicultas diutins insistendum puto, interim aliis locis leviter &cursorie dimissis.
428쪽
Dr densate ct raritate, Oe. Cap. XXVI.
De Deoate O Rari ate, motuque Libertatis quo con
servantur. 1.T Rima Classis, ut dixi, versatur circa actualem eκtensiOX nem, seu dimensiones atque posituram partium materiae,& schemati simum proprih dictum constituit. Quanquam enim frequens mentio fit a Subtilissimo vicecomite S i Albani latentis schematismi non tamen eκistimo eum intendisse dari schematismum ita latentem, ut, instar Occultae qualitatis sit plane incognoscibilis: sed id eum agere, ut ingenia nostra ad accu- atiorem schematisimorum Perlustrationem eκcitet ; siquidem circa eos multa adhuc latent, & minus certo eκ plorata sunt. Primum par sormarum Oppositarum hujus Classis est Deilias & Raritas.
2. vixdum inter Philosephos de hisce formis, quid propriε signifident, convenit. Aliqui eAponunt densitatem penimporositatem, & raritatem per porositaterru Neque qui dem hi inter se fatis consentiunt. Alii enim admittunt vacuum, & quo densius corpus aliquod sit, eo minus invacui, quo rarius, eo phus admiscent. Alii contra, negantes vacuum, ejus loco substituunt corpus subtile..Aiunt enim, corpus, quo den-1ius est, eo minas porosum esse, dc consequenter minus corporis subtilis in se continere , quo rarius,eo magis porosum esse, di plus corporis subtilis in se complecti. 1. Prior sententia magnis didicultatibus urgetur. Primo, disti illimum est humano intellectui quid fit vacuum. conci pere. Vulgd definiunt, & recth, spatium in quo non est corp- , vel, esse corpus mathematicum sine phylico. Veruntamen hoc ipsum in physicis realitatibus viκ concipi potest. In abstractis quidem conceptionibus, trina dimensio fine corpore
conceptu facillima est : sed tunc conceptus iste extra intellectum nihil est. Verlim hic trinam dimensionem non soldai abstractam, veram etiam realiter in natura exsistentem, imo ut partem actu ingredientem rationem formae raritatis, poni, mus. Helmontius itaque existimat,spatium in quo non est .cOrpus1
429쪽
Cap. XXVI. De densis ite se raritate, so. 363
pus, esse ens reale sui generis Vere in natura eκsistens, idem. que nomine Magnalis dignatur : quod nec substantiam esse, nec accidens, sed esse ens tertii generis, contendit. Videant illi qui vacuum in natura vere e X sistens, & ut partem for
mae raritatis admittunt, ne ad hoc asylum confugere cogantur. Nam vacuum, seu spatium in quo non est corpus, non
est substantia. Si enim estet substantia, s chm trina dimensio ei simul concedaturo esset corpus, & sic non esset vacuum :sin foret accidens, ut eX longitudine, latitudine & profundi tale quas continet) videtur esse, sine subjecto, exsisteret quod repugnat. Vel ergo dicendum est, vacuum esse ens tertii generis, vel nihil esse. Si hoc dicatur, habemus intentum, vacuum non dari, non esse, non eXsistere. Sin illud, in Hel montii errorem incurrimus , quem tamen sustinere nemo potest. Clim enim hoc magnale seu vacuum spatium, seorsim ab omni subjecto e Assistat, fuerit ens per se suo marte stans & consequenter fuerit substantia ,seu ens per se subsiliens: cumque eκ concessis sit dimensum, fuerit quoque corpus, &, ut diκi, non vacuum. EXistimo itaque vacuum ut realiter in natura eκ sistens viκ ab intellectu nostro capi posse. . Altera dissicultas quae hanc sententiam urget, est , in Asieliti, aere, verbi gratii, ad unam particulam corporiS, contineri vacκωm.. minimlim bis mille partes vacui: quod cum phaenomenis in aere observatis consistere nequit. Probatur antecedens. Auxum expandi potest ad raritatem aeris, ut eX auro fulminante cernere est , 3c consequenter, aer reduci potest ad densitatem auri,aut saltem corpus aequalis raritatis cum aere sic potest reduci. In hac reductione, corpus ad auri densitatem reductum ultra bis millies sphaeram quόm prids habuerat angustiorem occupat. Atque hoc eX Variis . e Nperimentis rarefactionis εο condensationis,si opus fovet,facillime evinci potest. Quare aer es hac sententia bis millies plus habet vacui quam aurum, &consequenter ad unam partem corporis adfert bis mille partes vacui: quod erat probandum. Insero, hoc non consistere mcum phaenomenis aeris. Omnia phaenomena huc facientia
xecensere immensi operis esset et, pauculis erimuS contenti. Dico, ad hanc normam aeris corpus nec concipi posse ut corpus continuum, nec ut aggregatum eX innumeris corpusculis in vacuo natantibus. Nequit concipi ut corpus continuum,
430쪽
De densitate O raritate, e. Cap. XXVI.
ob vastam vacuitatis interpositionem, clim, ut dixi, bis milla
partes vacui ad unam corporis complectatur. Vel enim dicendum est, vacuum contineri in cellulis, quemadmodum
mel continetur in favis aut aer in foraminibus aut poris spongiae vel ad instar retis, filis solummodo sibi mutuo continuatis, connecti. Quovis ex his modo aer consistere nequit cum suis phaenomenis. Primo, si per modum favi aut spongiae concipiatur, non dcbet ultra vicies aut tricies plus vacuiquam ipse est continere. Nam favus in ceram solidam eliquatus prope Vicesimam partem eAtensionis favi implet ; &1imiliter spongia vi X comprimitur intra vicesimam partem fuae ultimae e X pansionis. At vicesima pars sipatii quid habet proportionis ad bis millesimam disserentiam repraesentandam iactare necesse est ad alias comparationes confugiamus. Consideremus itaque, secundo, aerem quasi ingentem massam tenuissimarum bullularum, non aere, sed Vacuo repletarum. Verum, chin vacuum nihil farcire aut distendere aptum sit quis bullas vacuo distentas audire aut concipere potest λ Deinde quid fiet de aliis aeris phaenomenis 8 Haec massa bullos a
nec radios lucis transmittere potest, nec motum corporum
liberum, quemadmodum solet aer, in se perferre. Nequit, inquam, radios lucis transmittere, ob difformitatem substantiae,& multiplicem indε secuturam refractionem : cujus instantiam habemus in massa spumae quae umbram projicit. Neque quidem motum corporum quaquaverssis admittit. Bullae enim virga divisae disrumpuntur , aer autemdi centies millies virga aut gladio percusseris aut diviseris,suum non mutat schematismum. Non ergo constat eκ bullis vacuo repletis. Eo adducimur, ut ii velimus aeris continuitatem cum tanta vacuitate defendere, necessum sit posituram partium relisermem ei concedamus et ita tamen, ut hoc rete non supponatur Q-llim secunddm planitiem formari, sed reti sermi ter quoquoversum conteni , necnon ut ejus substantia eκ filis perexiguis consistat, ut nimirum bis millies plus vacui, quam substantiae
in filamenta insumptae, in suis interstitiis includat. Quin &requiritur ut fila haec aeris habeant in se aliquid vigoris seu rigiditatis & virtutis elasticae. Certissimum enim est, aerem, si comprimatur ultra sphaeram dimensi sui, reniti & quasi resilire. Cum ergo haec renitentia vacuo attribui nequeat, hisice filamentis