장음표시 사용
481쪽
Cap. XXVIII. e subistantiarum penetrabilitate.
ter aerem inclusum. Quare aer est internum & vitale horum motuum principium. Porro, id observa tu dignum est, inclusum aerem modo ad majorem, modo ad minorem locum evidenter elitendi. Sive enim hoc eli compressione atmosphaerae, sive eX alia causa provenit, res pectu motuum condens a-tionis & rarefactionis perinde est. Siquidem si absque ingressu aut egressu alterius corporis idem aer in minus spatium comprimi, iterumque in majus expandi, possit, patet dimensiones ejus accidentales & mutabiles esse, eandεmque materiae portionem posse nunc majuS, nunc minus spatium Occupare :& consequenter, dari condensationem δc rarefactionem in propria acceptione Vocum, ut PridS eX ponuntur , necnon dari receptionem aliquarum partium materiae in seipsas, earundemque eliplicationem. 1o. Insuper,quanquam in thermometro veteri admitto pressuram atmosphaerae esse fallem eX parte causam cur aer, frigente coelo, in locum anguitiorem cogatur : non tamen in
novo ab Ingeniosissimo limulque Honorabili Viro D'. Boyle invento ) locum habere potest. Hoc enim organum figillo Hermetis clausum nullibi occursui pressurae atmosphaerae subjicitur: interimque, frigente aere, spiritus vini in eo subsidit,& in angustum spatium contrahitur , calente, intumescit, Mmajorem locum postulat. Quis mihi Oedipus hic iubveniet,& docebit quo pulsore spiritus vini, clim ad mutationem temperamenti aeris modo contrahatur,modo dilatetur, nisi sponte 8c a seipso, ducatur λ Certe invitis reluctantibus, internum suum vitae motusque principium manifeste demonstrat. Frustra mihi elaterem aeris simul inclusi objicis. Ejus enim elater ut fatentur omnes ) tempestate frigida debilior iit, Sc minns quam antea deprimit spiritum secum inclusum , hic interim vel tunc ab intus monitus minus spatium affectat, &se sponte contrahit : e contra, urgente aestu, ubi ab elasticavi aeris inclusi fortilis coercetur, nihilominus intumescit, Mmajus spatium sibi arrogat actuque coniequitur. Cdm ergo nullo alio nisi a seipso sigillo Hermetis omnibus aliis corporibus a pulsione, excepto aere, qui quantum potest ejus motum praepedit, seclusis ) moveatur, suum internum motus principium satis efficaciter manifestat. Quin dc eadem opera dari condensationem & rarefactionem in proprio sensu evin-
482쪽
De Jub se unitarum penetrabilitate. Cap. XXVIII.
cit. Spiritus enim vini, nullo alio subintrante aut egrediente corpore, modo se ambitiose e X pandit, de ad majus spatium vitri implendum mo Vetur , modo, qua ii securitatis gratia, se magis concentrat, δc in spatium angultius revocat. Chim ergo eadem materiae portio modo majorem, modo minorem locum assectet , datur motus sensu Aristotelis ad quantitatem nempe motu S ejusdem materiae vel ad majorem vel ad minorem sui e X lentionem : adeoque sequitur ipsam quantitatem esse mutabilem & accidentalem, darique plicam materiae, eamque posse suas partes in seipsas retrahere, iterumque occasione postulante e XPlicare, nec non, sine novarum partium creatione aut praeeXihientium anni hi latione, suas dimentiones variare. Atque haec Omnia hoc uno e X perimento videntur evidenter monstrari. Verdm de regimine hujus motus ab latus haec sufficiunt.' 11. E contra, regimen ejusdem pure ab e X tra veniens dicitur, quod ab extranea causa violenter inferatur. Estque vel presura, vel tensura. Illa condensationem Violentam, haec rarefactionem similiter violentam,infert. Hi motus de se nullam naturae vitam probant: sed ex accidente, quatenus materia ad libertatem suam vindicandam e X citatur, apertissime ejus vitam produnt. Hos duos itaque motus,quippe eum ab intus venientem, & eum ab e Xtra violenter imprestum, Vicecomes SH Albani loco laudato, per antistrophen optime descripsit. Moius H)les,inquit, quodammodo antistropis est motui libertatis. Etenim in motu libertatis eorpora novum dimensum, sue novam sphaeram,
sise novam dilatationem aut contractionem. haec enim verborum varietas idem innuit, exhorrent, resipuunt fugiunt, ct resilire, ac veterem con stentiam recuperare contendunt. At contra n hoc motu H
ιes corpora novam sphaeram sive dimensum appetunt, atque ad istud libenter o propere, ct quandoque valentis o niau, ui in pμlvere pyrio) aspirant. Vide quam eleganter, illinc, naturae Zelum se ab injuria illata vindicandi hinc, affectum ampliandi fines dominii sui ,eκ primit. Profecto utrinque materiae, tam se vindi- Cantis,quam se propagantis,uitam colligere licet. Regimen horum motuum part Im ab intus, partim ab e X tra proveniens, latissime extenditur. Quanquam enim in paucis hi naturae motus pure ab intus aut pure ab eκtra venientes conspiciuntur:
frequentissime tamen ab e Atra suscitati dc ab intus prosectati
483쪽
Cap. XXIX. De crassite, O tenuitate, M.
occurrunt. Calor enim omnis, ignis, calor vitalis, subtilitas, pe netratio, liquatio, fermentatio, putredo, fracedo, contagium inquietudo interna, motus quilibet vividus, rari vicinitas, ad rarefactionem alj quid contribuere videntur : oc e contra fritagus, languor, mors, seu eX tinctio Vitalium spirituum, torpor, quies, congregatio seu coagulatio, congregatio similium constrictio, pressura,&c. ad condensationem faciunt. Tanti autem est momenti horum motuum, ad rectam naturae interpretationem, cognitio, ut Illustris limus Vicecomes SV Albani in aditu Historiae Densi dc rari, de Philosophorum ex hac parte negligentia, ut de una magna nostrae in rebus naturalibus ignorantiae causa, conqueritur: remque inquit) quae ad iupiuiiu spectat, ct naturalis Philosophia veluti bases est, aut non ai- tingunt, aut non urgent. Et sub finem ejusdem aditus, Deus lutes ct raritates inquit corporum nosse, multo magis eoκ- densationes ct rarefactiones procurare cere, maxime interessct eo, templativae m practicae. Ckm enim si res quae aliu9plis, e fundamentalis o catholica, accincti debemus ad eam aededere , quandoquidem omnis philosophia absque ea penit ses diseluctact dissoluta st. Quae caetera de hoc subjecto desiderari possunt,eκ eodem Libro magna cum delectatione 6c emolumento pe
De crassitie se et enuit ate, Motibus que ad eas ec Iav-tibus , necnon de aliis quibusdam positura disse
i. Ractavimus Capitibus praecedentibus de densitate dc ra iasii L ialitate, de motu libertatis, ut & fuse de motibus hi si eationes condensationis & rarefactionis: titulus eiusdem Classis prohi- crassitiei mus postulat aliquid utcunque cursorie ) de Crassitie & Tenuitate dicamus. Ipso limine danda est opera ut voces ab ambiguitate liberentur. I'. Crassum, Pingue, carnosum,corpulentum, synonyma sunt: ut homo vel equus crassus, hoc est, pinguis, carnosus, corpulentus, cui Opponitur macilentus,
484쪽
De ora sit leo tenuitate, sec. Cap. XXIX.
gracilis, tabidus, macie confedius. a Q. Crassities dicit mensuram profunditatis corporis, seu transversit diametri ejusdem: ut liber tres digitos crassus, arbor ulnam crassa. Datur tenuitas quaedam quae huic opponitur: ut aurum foliatum tenue dicitur, membrana tenui S, charta tenuiS. 30. Crassum, obtusum, hebes, idem significant : ut acies crassa, hoc est, retus a & hebcs. Et opponitur acutum, sive punctim, sive caesim :ut acuS acuta, gladiu S acutus. '. Per metaphoram ad ingenium transfertur: ut ingenium ci assum, crassa Minerva.
Cui opponitur ingenii acumen & subtilitas. Hae quatuor significationes ut pardua ad praesens institutum spectantes hic reiiciuntur. 3'. Crassities sumitur pro schematisimo quodam, qui aliquid densitatis in suo genere perpetuo in sim uat :ut aer crassus, spiritus crassuS, humor crassus, urina crassa, densitatem aliquam in genere aeris, spiritus, humoris, urinae, innuunt. Non autem dicit absolute densum, sed comparative ad tenuius. Porro, non solam hanc densiitatem eXprimit, sed& plerumque alias formas quoquo modo ut moκ dicetur )uni complectitur. Non enim est schemati simus simpleκ 8c purus, sed magis minusve compleκus. Et hoc sensu tenuitas& subtilitas, sed non eodem plane modo, opponuntur. Tenuitas enim ei opponitur ut forma contraria ; subtilitas, ut effectus illius. Magis proprie dicitur crassities qua opponitur tenuitati, quam qua subtilitati. Sciendum insuper est, ad clariorem vocis evolutionem, crastitiem de liquidis, aut in liquido contentis, quam de solidis frequentilis dici. Vox enim potissimhm a medicis usurpatur ad humorum 8c sanguinis disserentias significandas: ad alimenta quoque & intus assumenda transfertur , sed eo praesertim fine, ut indε intelligatur quo modo se habeant ad coctionem seu eliquationem in succum seu chylum. Atque haec de nominis interpretatione.
2. Proximo loco recitandae sunt complicationes quibuscum haec comparativa densitas seu crassities conjungi solet. Primo igitur, crassum est in quo sipiritus activi pardm dominantur. Dupliciter hoc fit : I. chm spiritus qui insunt fixi sint, a. chm spiritus qui inerant eκ hausti fuerint. Priore modo
crassum idem prope quod crudum significat , nisi quod aliquid insuper denti in suo genere in se perpetuo includat. Crudum
485쪽
Cap. XXIX. De orastie se tenuitate, o.
dum enim crassios habet sipiritus ti quasi sopitos, intime immersios seu conclusos in crassioribus mi κti partibus,& ad dominium nondum prove dios. Sunt ergo tanquam haeredes nondum emancipati, quibus jus dominii non permittitur. Id tant lim agunt, ut unionem ubisti integram conservent, idemque a corruptione tueantur, δc ut ipsi ad justam maturitatem demum adolescant. Hujus generis e X empla habemus in fructibus immaturis, in multis cibis, in musio, in potu recenti vino dulci, in fac charo, similibus. Posteriore modo crassa dicuntur quorum spiritu S evanuerunt. Materia enim quae
superest tarda est, stupida, minime activa, & quas defuncta :ut pituita e Acrementitia, melancholia seu tartarum fanguinis, i seces vini, fabulum in urinis subsidens. Tenuia hisce speciebus crassiti ei opposita sunt vinosa, acida, Vina Oligophora, dulcia enim in genere vinorum vocantur crassa, b spiritus vini, spiritus falium, spiritus aceti, urinae, & similium. Secundo, crassities, praeter densitatem, cum aliquali tarditate 8c ineptitudine ad motum componi solet. Hinc enim humores crassi facile pariunt obstructiones. Tenuia oppossita sunt calida, fluXilia, penetrantia, aperientia, subtilia. Tertio, cum
crassis hisce ut plurimum associatur esse dyspepticum, seu esse dissicilis coctionis. Hoc sensu cibi aliquot vocantur crassa , ut caro bovina, aprugna, porcina, fabae, falsamenta, &c. Tenuia his opposita sunt eu peplica ; ut cibi qui levi stomachi opera in bonum chyum eliquantur. Quarto, crassum est quod haud facile dissipatur. Tenuia volatilia sunt, & in auras facile eκhalant i, sed crassa in sundo remanent. Sunt ergo minds dissipabilia.
3. Motus ad crassitiem & tenuitatem spectantes fiunt vel a tu, ad
formarum causae, vel effectus. Causae sunt motus incrassatio- crastiemnis δc attenuationis: effectiis sunt motus obstruendi, aperiendi ; sistendi, fluendi. Incrassatio duobus modis fit, per se, Iahiel. per aceidens. Incrassatio quae fit per se ab iis rebus provenit quae naturae quadam vi, seu sibi assimilando, condens ant &mobilitatem coercent; ut crassa 8c frigida omnia, congelantia, figentia, dulcia, multlim nutrientia, sedantia, anodyna, hypnotica, narcotica. Attenuantia his contraria sunt calida, tenuia, seu subtilia, colli quantia, fluXionem concitantia, Mida, acria, amara, diaeta parca dc tenuis, digerentia, ma-
486쪽
or sile es tenuitate, cte. Cap. XXIX.
tiarantia, e Xsuscitantia, fermentantia, discutientia, purgantia, sudorifica, somnolentiam arcentia. Quae omnia rarefaciunt aperiunt, de activitatem rerum Promovent. Incrassatio quae fit per accidens, Vel a separatione partium tenuiorum, vel amixtura crassiorum, quoquo modo provenit. Crassa enim admixta crassitiem una adferunt, dc tenuia addita attenuant. E contra, tenuia separata massam crassiorem, dc crassa tenuiorem, relinquunt. Ita ut haec. separatio in divertis partibus erassitiem δc tenuitatem eadem opera producat : ut in lacte coagulato, serum lacte tenuius, & coagulum eodem crastius, simul fiunt. Quinque modis minimum sit separatio , 1. colatura . coagulatione, 3. congregatione magnetica, . sub identia dc innatatione, 5. evaporatione. Colatura artificialis relinquit crassi mentum in colo: naturalis quia una in-
eludit secretionem dc similarium attractionem o modo partem
crassi orem excernit, & tenuiorem retinet , modo conir , hanc excernit, δc illam retinet : ut renes reducunt fanguinem, &urinam tenuiorem emungunt , ventriculus 8c intestina exspuunt pituitam crassam, & sanguinem tenuiorem revocant.
Coagulatio triple X est: alia solo frigore coagulantur, ut urina in matula , alia insuper e Vaporationem praeviam eX poscunt, ut fales in aqua soluti , alia injecta peculiaria e Xspectant, ut magisteria. Congregatio magnetica hic tangenda non est. Subsidentia, densitatis δc gravitatis, innatatio, raritatis & levitatis, opus est. Evaporatio incrassat lutum, εc quicquid pere vaporationem evocatur tenuius est residentibus in fundo. Essectus crassitiei 3c tenuitatis, praeter incrassationem δc attenuationem, de quibus dictum,) sunt obstructio, & apertio obstructionis , ligat jo motus humorum, & eorum fluxio. De quibus hic nihil ultra e Aspectandum. Tantum superest investigandum, ecquid hi motus ad vitam naturae probandam
Cnis A. verum det iis quatenus includunt motum condensatio-cro sationis nis & rarefactionis non opus est plura addamus, cd in supra
his, ἡ calcem prioris Capitis de iisdem dictum sit. Restant et
dant. go motus in crassationis Sc attenuationis considerandi, vel quatenus resipiciunt alias formas quibuscum complicantur, vel quatenus respiciunt diversas suas causas, vel denique effectus. Vcidni formae cum densitate Jc raritate complicatae ob consormem
487쪽
Cap. XXIX. De crassitis es tenuitate , cto.
formem naturam vi X separatam conliderationem merentur. Q nare ordiendum est a causis in crast tionis per se, quae operantur per viam assimilationis. Hae Vero spiritus quoquo modo commotos sedant, Placant, ad iiXationcm Perducunt, atque adeo eos quali firmiter de pondent crassioribus misti partibus. Maaent igitur iis intime Unit l, nec facile ab eorum
compleκu divelluntur. Omnia enim quae inquietudinem spirituum sopiunt, quae torporem aut stuporem inferunt, quae ambitionem exspatiandi compescunt, ad crassitiem faciunt. Hinc hyemis frigiditas ea quae aestas praecedens irrequiete commoverat ad quietem componit,& ut in alimentum crudis atque crescentibus plantis cedant efficit. Hinc quoque spiritus ad mediam regionem aeris ambitiose evecti, frigiditate 8c humiditate loci sedati, nubium vaporibus facile associantur, sccum earum stillis in terram relabuntur, eamque denuo pingue faciunt. Mutatio ergo perceptionis δc appetitus spirituum motum hunc incrassationis ultimo complet, dc spontaneum reddit. Revera primae causae sedationis appetitus irrequieti, nempe frigus , humiditas, fere e X trinsecae sunt . xcrum sedatione semel inchoata, ipsi spiritus incipiunt convenientiam re- unionis cum crassiore materia percipere,comprobare & af fediare ; ultimusque hujus in crassationis aerus ab intus oriundus dat vitae naturalis luculentum testimonium. Quodque de spiritibus dicitur, multo magis de c8eteris misit elementis verificatur. Minlis enim irritabilia sunt, mInUS I Ie quiete agitantur, multoque facilius sedantur : imo lubenti fiasii me in spirituum sedatorum ample Xum ruunt. E contra,
motus attenuationi S, quanquam incipiat tanquam ab entia, processu tamen tempori S perceptionem dc appetitum naturales illecebra dominii 8c auctionis sui, ad ambitiosam expansionem affectandam invitat : it ut in integro actu hujus motus includitur quoque adius quo Jam vitae. Inchoatus enim motus attenuationiS, celsante causa inchoante, frequenter per sie so um progreditur : ut in coepra fermentatione & maturatione. Haec enim, in baccis multis, usque in hyemem protrahitur , illa, se parato tartaro in doliis vini transva fatis, pere. Procedimus jam ad motus in crassationis & attenuationis qui per accid ns coni insunt. Q amvis enim in his pri-
488쪽
De ora bile se tenuitate Cap. XXIX.
ina intentio incrassantis aut attenuantis non sit in crassatio aut attenuatio, sed scparatio aut mistio , fit tamen ut inde
consequatur vera in crassatio aut attenuatio. Et utcunque in eκ terna causa separante aut miscente Operatio intentat anthm ad separationem aut mistionem collimet , in recipiente tamen ulterius procedit : & inde motus quidam ab intus resultat, quo partes sit miles ad suas similes congregantur, &tenues, ed tenuiores & puriores, crassae, eo crassiores & firmiores, fiunt. Verlim quod congregatio magnetica non proprie spectet ad hunc locum,transeo ad separationis species. Primo, Colaturam artificialem mitto : naturalis autem manifeste includit virtutem secretricem. Etenim in colo hoc genus nihil plerumque remanet, scd alia materiae Pars per unam viam, alia per aliam, secernitur. Quare haec operatio dilectum quendam & appetitum naturalem aperte implicat. Secunda species est Coagulatio, quae a solo frigore fit. Evidentem interni hujus motus principii notam eκhibet. Nulla enim
externa causa quae partem a Parte Pellat, aut quae motum istum verbi causi, quem in urina in actu turbationis cerni mus ) concitet, occurrit. Ea quae Praeviam evaporationem
exposcunt, ut fales, fac charum dilutum, &c.) si in penuria liquoris fluitent, incipiunt iterum desiderio coeundi insolidam massam tangi : ut in fac charo Candi & similibus
cernimus. Hic appetitus coalescendi clarum vitae naturalis indicium praebet. In hoc enim motu tam faccharum quam Lai, nulla eκ terna alterutrum trudente causa, se sponte ila per se movere & congregare nititur. Ea quae per tertium injectum segregantur, idem arguunt. Etenim ut plurimum id tertium quod injicitur plus habet familiaritatis & cogna,
tionis cum uno misiorum quam cum altero. Ampleotitur itaque liquor novum hospitem magis familiarem, S priorem dimittit. Si argentum in aqua forti dissolvatur, injecta sufficiente quantitate cupri, aqua deponit argentum, & rapit in se cuprum, quocum intimiorem habet amicitiam. Tertio&quarib, Congregatio magnetica, ut & Subsidentia ac Innatatio, speetant ad congregationem vel majorem, vel minorem de quibus postea agendum. Quinto, Evaporatio facit separationem : sed modus evaporationis differentiam dat. Si enim materia nondum fermentaverit, aqueae partes
489쪽
Cap. XXIX. De crassitis se tenvitate, Oc. gas
primo ascendunt , sin aliter, spiritus. Quae differentia aliquid interni concursus in hoc motu demonstrat. Extractum seu incrasti mentum in fundo restans aliquid etiam actionis propriae edit: ut Celeberrimus Vicecomes S i Albani libro
de Denso Sc raro, p. 8 I. accurate Observat, atque his verbis probat. Nemo nugetur,aures tuam contractionem in si eati stilibur, ibit aliud 6se quam absumptionem humidi. Nam si id tanthmageretur, ut humidum in spiritum versum evolaret, deberent eor-pst a manere tu priore e porreGione o dimenseo suo, di solumm= euva feri, ut Dmices βμt Dber , non autem localiter eontrahi, ct minui dimenso suo. Notatu dignum est, quam aperte reliquiarum motum spontaneum asserit & demonstrat. Progrediendum jam erat ad effectus horum motuum et sed felicias sorte alibi se obtulerint. 6. Sehematismi hujus Classis caeteri, ut satis perspicue elu- Tria schecidentur, plenarias historias, quales ad naturae interpretatio- M tisse' nem ab Illustr. S , Albani Vicecomite in siuo Novo organo o exiguntur, postulant. Sunt enim formae fatis particulares, nec singulae universam naturam percurrunt, & consequenter finita instantiarum collectione quasi circumscribi queunt. Clim vero ad nostrum scopum qui eas earumque motus tan-tdm in ordine ad vitam naturalem speculamur) miniis directe spectent, cumque unius opera viκ fatis copiose congeri aut adeurath expendi possint , visum est easdem Celeberrimae Regali Societati a quibus nihil non siperare licet o propemodum integras reservare, imo & siquid per modum tentaminis aut conjecturae interea loci hic Proposuero, eorum quoque judicio permittere. Aliquid enim subinde, sive de formis ipsis, sive de earum motibus, obiter dicendum fortasse videbitur. Formae ipsae ad tria genera positurae, uniformitatem, difformitatem,& uniformem difformitatem, referuntur. Haec divisio etiamsi prima fronte cum illa in partes similares& organicas coincidere videatur , mulitim tamen ab ea discrepat. Divisio enim in partes similares & organicas potissimhm respicit partes animalium 6c vegetabilium , quarum aliae organa vitae fiunt, aliae Organorum materiae. Hic vero potitis dividimus formas accidentales ad inanimata spectantes ; & quidem differentias quasdam figurarum simplices apolitura particularum inter se Oriundas, sed nequaquam figu-11 i ram
490쪽
tam ad usum animae formatam, investigamus. Formae enim
organicae proprie sic dictae duplici vita, naturali & influente,
fruuntur : figuratio autem ea quam schematismum vocamus
sola simplici vita gaudet , aut si in animatis spectetur, non
consideratur ut in Ordine ad animam, aut ut respiciens propriam organiZationem. Ad uniformem posituram seu figurationem particularum corporum refcrimus imporolitatem, diaphane itatem,& opacitatem eam quae sipeciem visivam integre reflectit. Ad difformitatem spectant inaequalis porositas pervia, opacitas inaequalis a refractione multiplici orta positura striata, laminata, nodosa, fissilis, aspera, ramificata Ad uniformem difformitatem reservantur porositas aequalis sive pervia, sive impervia, positura quaquaversdm libere sciΩsilis aut sculptilis, nec non opacitas orta eX compositione elementorum intermediorum. Hanc methodum non opus est
ullsrilis prosequamur , siquidem formas oppositas quae juxta positae magis elucescunt ab invicem distrahit. Quare ordo potius in prima Classe propositus Observandus videtur. Porinites . 7. Porositas in genere est imperfecta quaedam continuitas pervia, ct hoc est, foraminulis passim intercepta. DupleX est, vel per' pq ut ' via, vel impervia. Pervia magis proprie Porositas dicitur, &ad aliquam materiam deferendam destinatur: in plantarum& animalium partibus frequentissime cernitur, in mineralibus rarius. Impervia minus proprie pro porositate habetur, siquidem vix ullius materiae transmissioni inservit. Facit quidem, ut dixi, ad opacitatem eam quae cum multiplici refractione conjuncta est, cujus est una, sed non sola, causa : facit quoque ad levitationem aliasque nonnullas proprietates schematismi. Plurimum interest Philosophiae, posse perviam porositatem ab impervia disterminare. Regulas igitur aliquas tentaminis gratia, aut fallem eκempli loco, utcunque imperfectas, hic proponere lubet. I . Quae inflantur, & prids rumpuntur quam quicquam e X spirare sinunt, non sunt porosa. 2y. Quae lacta nihil intromittunt, imporosa sunt. 3'. Quae diu in aquis immersia nihil imbibunt, imporosa sunt. ' Quae infusa aliquid imbibant, dc detersa licet, graviora fiunt, nec tamen intumescunt, in poros trahunt: quae intumescunt, non tanthm in poros, versim etiam in substantiam aliquid im-
, bibere videntur. 3'. Quae liquores sibi familiares intromittunt,