Tractatus de natura substantiae energetica, seu de vita naturae, ejusque tribus primus facultatibus ... naturalibus

발행: 1672년

분량: 604페이지

출처: archive.org

분류: 철학

491쪽

Cap. XXIX. De imporositate. 427

mittunt, repellunt vero ingratos, per poros intromittere non est verisimile. 6'. Quae pellucida sint, non sunt poris pervia. a. Ductilia videntur imporosa nihil enim in iis per modum foraminis aut rimae unam particulam a proκ ima dividit: foramina enim ad fragilitatem faciunt. S . Liquida, si nec bullos a nec sipumosa sint, non sint poros a. 9'. Omnis tran- sudatio aut permeatio porositatem perviam non fatis demonstrat. Datur enim permeatio quaedam, praesertim in vivis, per substantiam seu per habitum partium. Est porro alia divisio porositatis, in superficialem, & profundam et de quibus

non opus est hic quicquam adjiciamus. 8. Imporositas in integra continuitas totius aut partis Imporosta nullis foraminibus, ximis aut cavitatibus intercepta. Duplex pellaciaea,

est, pellucida, & opaca. Pellucida cernitur in vitro puro, cry- o v stallo, in aere puro, in aethere, in aqua limpida, aliisque multis liquoribus. Imporositas opaca adhuc duplex est: vel enim primo reflectit , vel primo refringit, dein reflectit. Imporositas primo reflectens est,quae ob elii in iam densitatem radios lucis se penetrare non sinit, sed protinus vel directe, vel facto angulo aequali angulo incidentiae, repellit, & consequenter integram Objecti id eam retorquet. Imporositas primo refringens, & dein reflectens, nec Ob solam densitatem, nec ob eam primo, speciem retorquet , sed Ob miκturam imperfectam dc quasi tractam radios primo refringit, δc varie refringendo demum reflectit. Mixtura haec fracta& turbida sic dicitur, quod ejus partes componenteS non Latis accurate aut aequaliter inter se uniantur. Hinc enim non constituunt putum & simpleX medium, sed multiplex δc refringens. Est

autem adhuc dupleX,vel miXtura simplex,uel composita. Mi tura simpleX, simulqNe imperfecta, eκ elementis immediate concinnatur : ut eX aqua, sale tartari & oleo, fit lac artificiale, corpus opacum. MiXtura decomposita requirit elementa intermedia, eX quibus immediate consistit: quanquam ea quoque in elementa pura ultimo resolvantur. Exempla habemus in lacte animalium, quod proXime eX sero, caseos a parte & butyro, dein haec eκ elementis conficiuntur. Similiter sanguis fortasse primo eX humoribus, ultimo ex elementis, componitur. At carnes aliaeque partes animalium atque plantarum viventium, praeter constitutionem insitam, influ-

492쪽

Opacitas duplex. Diaphanei-ras quoque duplex.

De vastitate O di uphaneitate. Cap. XXIX.

ente succo perfunduntur. Sed haec de porositate & imporosi

ta te.

s. opacitas 3c Diaphan etias proAimo loco sequuntur. Opacitas in genere est, quae non transmittit radios lucis : Di aphan etias, quae transmittit. Illa dupleκ est. Prima radios luminis iisdem coloribus quibus ab objecto modificatos excipit retorquet: ut speculum & metalla polita. Fortasse opacitas hoc genus a sola densitate 8c politura superficiali corporis opaci provenit. Secundum opacitatis genus radios primo refrinsit, Jc quidem refraetos novis coloribus pilis minusve modificat,&lic modificatos reflectit; & quidem selis novismu torte ipsi radii a lucido venientes colore intermedio inficiantur i, quo tamen castu secunda reflexio fracta tincturam adventitiam perdit. Nam refractio iterum refracta, nisi secunda primae subordinetur, vertitur in refleκionem : ut si plura vitra ita disponantur, ut unum huc, aliud illuc radios confuse

dispellat, fit reflexio, sed quodammodo fracta. Neque enim

Operantur ut unum vitrum, neque vitrum secundum apte recolligit radios prioris. Primum ergo genus opacitatiS vocamus opacitatem integram, seu integrae reflenionis , secun-clum , Opacitatem fractam, seu dispersae reflexionis. Haec vel eAtrema est , ut in corporibus albis 8c nigris : vel media ; ut in corporibus flavis, rubris & caeruleis. De quibus omnibus non opus est quicquam addam. IO. Diaphaneitas est vel pura, vel impura. Utraque est vel simplicis, vel duplicis medii. Pura diaphaneitas simplicis medii imaginem objecti intemeratam ad visium defert. Pura duplicis medii vel ad perpendiculum, vel a perpendiculo, radios ideam deferentes refringit. Impura diaphane itas simplicis medii corpusculis diversi generis inspersis obscuratur , ut in nebuli S, vel in aere vaporibus aut pulvere referto, dc similibus: in quibus pilis minusve objectum, sive quoad illum, sive quoad colorem δc claritatem, sive quoad magnitudinem, alteratur. Impura diaphan ei tas duplicis medii est, quae vel

Visium eX Parte terminat, ex parte non , vel radios distorquet. Radios eκ parte terminant pori, rimae, cavitates , ut in vitro, crystallo, 8c adamante. Pori enim in his cernuntur tanquam arenulae , rimae & cavitates, tanquam albae ac lucidae lineae aut hiatus. Impura diaphan etias quae radios varie distorquet

493쪽

Cap. XXIX. De si latin, M*matis, cte. 429

distorquet exemplificatur in vitris dioptricis venosis, ut & in iis inaequalis superficiei. Sed de his omnibus potilis consulentur Optici. 11. Positura striata, laminata, nodosa, fissilis,& ramificata, simul spem ri queunt sed revera magis ad proκ imam Classem spectant. Siquidem praecipue modum continuationis & organi ii

cohaerentiae partium respiciunt. Hic Vero tantum conside- ore.

rantur quatenus simplicem quandam ωrmationem leu figurationem includunt. Profecto vis plastica, quae animalibus tribuitur, ab ea in animatis ascripta plurimum discrepat. Illa usui duplicis vitae coaptatur haec simplicis. Cavet enim natura in Qrmatione organorum viventium, non tant lim ut

concinne fabricentur, sed etiam ut duplicis vitae usui, nimirum vitae insitae & influentis, subserviant. Etenim nulla cujus vis plantae pars tam vilis deprehenditur, quae non praeter vitam insitam ) vitali succo perluitur. Vis autem irmatriκ in animatorum de sermatione organorum quae famulen- tui distributioni succi vitalis non omnino est solicita : sed id tant lim agit, ut quodlibet corpus schematismum suae speciei debitum obtineat. Revera porositas quoque quatenus a natura intenditur ad hos schematismos accensenda est, sed modo de eadem peregimus.

nem librosam. Fibra enim & stria quodammodo proportio- 'iatanantur: ut fibra est ad corpus fibrosium, ita stria ad stria tum utraeque quasi lineae parallelae stibi invicem contiguae excur- irunt , neutra aequh transversim ac secunddin longitudinem est divi libilis ti fissilis. Fibrae enim de suarum partium tenacitate quoad longitudinem, non aeque quoad latitudinem,

anκiae sunt. Etenim quoad lateralem conne κionem , eam

plerumque laxam, si non plane liberam, relinquunt. S: militer stria suis partibus in longum produstis tenacilis quam transversis adhaeret. Et ut fibra una ab alia continuitate quadam lubrica,ita stria a pro Yimis porositate, sive pervia sive impervia, disterminatur. Stria differt a lamina, tanquam linea a latitudine. Ut enim linea transversim seu in latum mota desicribit superficiem , ita siria quoad latitudinem expansa sit lamina. Laminata itaque positura non multum distat altilata: sed laminata uno modo fissilis est, sutata duobus. Illa

494쪽

Schematismum natu res vitam

monstrare.

De nodosis, rassis, Cap. XXIX.

enim hanc in se quodammodo complectitur. Quare corpus proprie fissile est vel striatum, vel laminatuin. Alia enim corpora quae adactis licet cuneis dividuntur, non tam proprie finduntur, quam franguntur , non enim fecunddin ductum fibrarum aut 1iriarum regulariter diVelluntur. Corpora nodosa fissurae plerumque inepta sunt ob impleXam librarum

texturam. Nodi autem plerumque tum duriores caeteris partibus sint , tum in directo itriarum ductu constant Denique, corpora ramosa in animata quae rarius quidem oc currunt o nec necessario nec perpetuo si riantur, aut organietatione vegetabili donantur. Non enim includunt succi nutritu a certa radice distributionem, nec per viam pullulandi

ab una parte principe eXcrescunt: sed simul quasi sormantur& fere sexta quaque circuli parte conformi configuratione Maspectui gratissima easdem Proportiones reduplicant. Ouare

differunt a plantis & vegetabilibus, quae duplici viti in sua &influente, ut saepius monuio gaudent. Siquis tamen mineralia quoque in mineris suis vegetare aut crescere voluerit me non magnopere refragantem habuerit. Veriam si ita sit necesse

quoque est duplici vita duplicique firmatione ibidem fruantur, & influente, postquam e fodinis eruuntur, spolientur utcunque sit, largiendum est, dari nihilominus inanimata

quaedam duplici vita minime freta, quae tamen accurate &eleganter formantur: ut regulus antimonii stellatus meteora nonnulla, ut nives, grandines, pruinae, glacies, &c. Sed

haec omnia aliorum potjds industriae & curio litati ulterilis expolienda relinquo. Asperitas & laevitas his adnumerari queunt: sed de iis pauca advertimus libro de Rachitide. Caeter uniit multa: A formis supra memoratis propilis spectant ad secundam Classem, seu admotum continuationis: ita ad eandem referri possunt textura libere scissilis, sculptilis, & ductilis , neque de his quicquam hic ulterius exspectandum. 13. Motus ad has formas spectantes siunt varia genera mo- simplicis figurationis , videlicet figurationis uniformis difformis, uniformiter difformis, & rami hcatae. Qui omnes' insitam naturae Vitam evidenter arguunt. Si enim complexa vis formativa plantis & animalibus indulta ab omnibus pro certissimo vitae vegetativae indicio habeatur , pari jure haec

simpleκ forma triX, quae singulis corporum sipeciebus debitum

schema

495쪽

Cap. XXX. De continuitate,contiguitate, O c. 43 I

schematismum, δc multis perquam elegantem, arte ViX imitabilem, ministrat, pro sufficiente vitae naturalis testimonio habenda est. Motus enim tam eminentem schematismum edens nulli causae eκternae ascribi potest ; sed natura clanculam intus operatur, & nacta id eam speciei formandae propriam, ad ejusdem e Xemplar te X turam materiae aggreditur, &specificam similitudinem rei intentae, nisi impediatur, assequitur. Etenim in visceribus terrae, quid praeter ipsam naturam intervenire potest, talemque schematismum largiri λNatura est quae lapideum succum certae glebae permiXtum, rejecta aut alio modo eκsiccata si perflua humiditate, in rupem, puta, marmoream aut lapideam, aliud genus, digerit, seu concrescere facit,& cuilibet speciei propriam positurae particularum figurationem inter se assignat. Si parsim ei sit schematisimos uniformes dedisse , multos magis operosos, ut striatos, laminatos, aut etiam ramosis, e X cogitat. Qui sigurationes nivium, pruinae, grandinum, εc similium, in micros copiis contemplatur, vix sibi persuaderi patietur, quin natura aliquando quasi dedita opera conspicuum siuae artis specimen perhibere affectet. Saltem ejus artificium cujusvis apud nos artificis peritiam facile superare agnoverit. Et si enim magis elaborate plantarum 8c animalium teκturam e XOrnat: non tamen putandum est eam in animatorum omnem abjecisse curam, quin potids in iis quoque formandis miro, 8c nobis viκ satis scrutabili, artificio uti. Sed non opus est haec ulterilis prosequamur: ad secundam Classem procedimus.

clis sis secunda primo de Continuitate, Contiguitate, es Divisibilitate

i. m Ic formarum motuumque Classis in corporum unita' misis elisso te es divisione, earumque modis, fundatur. Siqui- ss funda-dem etsi firmam laX nive cohaerentiam partium praecipue re- mζηtram erspiciat, dc circa earum robur debitumque tonum quae modi ' ς unionis

496쪽

ψ; a De continvitate , contiguitate, cte. Cap. XXX.

unionis sunt ) versetur: cdm tamen isti modi unitatem &clivi tibilitatem stupponant, methodus postulat de his ut defundamentis illis stubstratis, ipsis limine agamus, atque inde

ad modos iptos descendamus. Quare quinque formarum,quatuor motuum, genera haec Classis tundit. 1. Continuitatem contiguitatem, re divisibilitatem. 2. Tenacitatem, & fragilitatem seu friabilitatem. 3. Lentorem seu visciditate : cujus forma contraria caret nomine , vocari autem potest ανγacarentia visciditatis. . Tensibilitatem, ac intensibilitatem. 3. Fleκibilitatem, & infleκibilitatem. Huc uuoque referas posituram fissilem, scistilem, siculptilem, ductilem

nimirum quatenus certOS continuitatis modos 'insinuant nam respectu positurae partium manifeste ad primam Classem pertinent. Motuum genera sunt, I. motus actualis continuationis Leu cohaerentiae,motus divisionis; cui opponitur eX horrentia quaedam & fuga Colutionis continui. a. Motus naturae siccumbentis seu fatiscentiS , ut motus marcoris corruptelae, Putredinis, in cinerationis vi aetatis, calcinationis 3. Motus ab eκ terna violentia , ut motus fracturae, rupturae

cturae, Pulverizationis, &c. q. Motus elasticus. Primo loco de continuitate, contiguitate, & divisibilitate agendum est :& quia circa has plurimae dissicultates propemodum ineκtricabiles occurrunt, de iis paulo fusilis tractandum est ; & ob eandem causiam integra aliquot Capita iis solis destinavimus. C, itinwi 2. Non dubium est quin Continuitas sit species quaedam mxδ 'Τ- δ' V V Q ut unitas transcendentalis necne, in du- 1 bium vocatur. Aliqui putarunt unitatem quam quantita S. λ bl ei disert i Psiam unitatem trans cendentalem. Sed Suarius Dis p. 4. L 9.n'. a, 3, . hanc siententiam sol id Erefutat. Ipse vero n'. 8. controversiam dirimere conatur. Diuinguit enim unitatem ipsius quantitatis quatenus est in se, ab eadem quatenus communicatur subjecto. Illam entitati propriae intimam eme,& inseparabilem, manente eadem quantitate , imo ab entitate ejusdem non differre, nisi qudd ei addat negationem divisionis in se : & consequenter continuitatem & unitatem transicendentalem ejusidem quantitatis unam atque eandem rem esse, nec duplicem unitatem in eadem quantitate esse quaerendam. Vertim e contra,unitatem quam conti nullas

unitate transcen. dente.

497쪽

Cap. XXX. De continuitate, contiguitate, c.

nuitas suo subjecto contribuit, non esse transcendentalem necessentialem, sed accidentalem, & re pectu entitatis substantialis adventitiam. Dicit ergo duplicem esse in subjecto unitatem, alteram entitativam seu transcendentem , alteram quantitativam, nempe continuitatis. Et quidem haec ejus distinctio eX parte vera est. Unitas enim naturae substantio alis ab unitate continuitatis manifeste distinguitur. Etenim illa dissolvi potest, hac manente integra. Instat enim Suarius, & recte, in surculo partim virente, partim arido. Natura partis virentis clare distinguitur ab ea partis defunctae: sed quantitas una utrique communiS manet. Verum e contra, nunquam fortasse contingere solet quantitatem solvi, manente natura unita. Quantitas enim quae, divisa natura, persistit unita, ad materiam spectat : Sed forma seu natura, si materia dividatur, unita manere nequit. Haec enim per

se subsistit, & suam materialem continuitatem, divisa licet natura, sustinere potest : illa vero, quod non per se subsistat, diviso siubjecto, se continuare nequit. Partes enim corporiS, utcunque diversae, aliquo modo inter se continuantur: de continentibus & contentis, si de ullis, dubitare licet : sed sanguis vitalis in circuitu suo omnes partes perfundit, iisque

durante vita continuatur. Membrum vero abscissum a communione cum caeteris partibus illico rejicitur ita ut nulla pars diutilis toti unitur, quam communi vinculo continuitatis eidem connectitur. 3. Verlim enimvero altera Suarii assertio, Continuita- Etabentiatem nihil aliud esse niti unitatem quantitatis entitativam , dc qa quantitate ipsa sola ratione disterre, o sit ullo modo vera, i δυ 'faltem non aeque certa est. Quantitas enim seu extensio mutari potest, immutata continuitate : ut in eApansione corporum, ut & in condensatione eorundem. Quantitas ergoi continuitate separari, hac manente, potest : sed unitas entitativa ab entitate separabilis non est di, siquidem haec ab illa sola ratione discrepat. Clim ergo quantitas a continuitate separabilis sit, liquet hanc ab illa plusquam ratione dister re ,& consequenter, unitatem continuitatis non esse solam unitatem transcendentalem, ut a sserit Suarius. Secundo, in condensatione, corpora quo magis in angustias coguntur, ple

498쪽

De continuitate, contiguitate, sec. Cap. XXX.

expanduntur, eo laXids continuantur. Cum itaque continuitas δc extensio non Pari Passu aut gradu varientur, patet eas plusquam ratione discrepare. Si quidem quae sola ratione distinguuntur, eodem perpetuo modo augentur & minuuntur. Tertio, extensio dc continuitas quanquam ambae ad quantitatem spectent o non sunt ejusdem motus termini : 8c consequenter, quantitatem materiae primae esse dupliciter interminatam, vel quoad eXtentionem, vel quoad continuitatem, sub finem Capitis septimi insinuavimus. Quare quantitas continua duas rationes in se complectitur: alteram qua opponitur non-e X tenso, ut puncto mathematico , alteram, qua opponitur diviso, seu quantitati discretae. In harum enim rationum differentiis fundatur divisio quantitatis in continuam, dc disicretam. Si enim ipsa magnitudo aut parvitas quantitatis consisteret in sola extensione, & haec non differret continuitate , frustia magnitudo distingueretur in

continuam 8c discretam, quando omnis foret continua. Di vi sio enim non destruit magnitudinem partium simul sumptarum, sed continuitatem earundem. Ideoque extensio plusquam ratione a continuitate distinguitur. Quarto, continuitas est unitas partium entitate distinctarum. Non autem distinguuntur partes unitate sua, sed potilis hac communicantur, & ad unum idemque totum quodammodo reducuntur. Etenim entitas quantitatis seu entensionis partes siuas

. non unit, sed distinguit, & diversas constituit: sed unitasentitativa & entitas extensionis realiter idem fiunt. Haec ergo partes suas non unit, sed diversificat. Impossibile enim est ut eidem praecise entitate qua partes extenta distinguuntur, simul uniantur. Siquidem implicat contradictionem, ut Tatio distinctionis sit ipsa ratio unitatis. Quare alia, &saltem

eκ natura rei diversa, ratione partes quantitatis, ab ea qua distinguuntur, continuantur. Clim ergo unitate entitativa, hoc est, entitate siua, distinguantur, alia unitate, & saltem eκ parte rei distincta,continuantur. Hoc confirmatur, qudd partes prius continuae perdere possunt suam continuitatem. salva entitate,& consequenter, salva unitate entitativa. Clim ergo partes quantitatis entitate sua distinguantur, sed non continuitate,

recte infertur hanc ab illa plusquam ratione discrepare. auantita- 4. Profecto haec argumenta, praesertim primum & ultimum,

499쪽

Cap. XXX. De continuitate, contiguitate, sec.

me multum cladiu e Xercuerunt. Demum vero sorte adverto, tem inter- interminatam quantitatem duobus motuum generibus suam miηoissm terminationem consequi, motu condensationis & rarefactionis, nec non motu divisionis & unioni S: motum conden fati- nari. onis 3c rarefactionis non recta tendere ad continuitatem aut solutam continuitatem, tanquam ad proprios terminos , econtra, motum unioniS ac divisionis non tendere ad densitatem dc raritatem tanquam ad suos terminos : sed hosce motus in continuitatem & solutionem ejusdem, illos in densita tem aut raritatem, desinere. Hinc mihi innotuit, continuitatem & determinatam densitatem esse diversorum motuum terminos , & continuitatem dissolvi posse immutata densitate, similiterque densitatem falva conflauitate posse mutari. vellim certa densitas aut raritas ejusdem portionis materiae, certaque extentio, saltem inseparabiles comites sunt, bc perpetiis iisdem gradibus, nec non Proportionaliter, variantur: ut quo magis aliqua materiae portio rare fit, ed eκ tensio ejus

major iit , quo miniis, eo minor. Quare determinata e X tensio ejusdem portionis materiae motu condensationis δc rarefactionis regitur , ut continuitas ejus, motu unionis 5c divisionis. Quapropter hae terminationes spectant ad quantitatem interminatam, eamque diversim Dde terminant. Etenim quantitas materiae non tantum interminata est respectu dimentio num, sed & resipectu copiae. Hinc, ut dirit, duo genera motuum ad ejus terminationem postulantur: ad novam dimensionum terminationem requiritur condensatio aut rarefactio ; ad copiam terminandam requiritur unio vel divisio. Unio copiam materiae auget, divisio minuit. Illa novam materiam uniri, haec partem Prilis unitam abscindi, stupponit. Quare uni o dc divisio determinant materiae copiam. Impos sibile enim est ut materiae copia absque divisione seu ab cissione partis ejusdem minuatur, aut absque additione quae fit unione pluris ejusdem ) augeatur.

. Hinc colligo, extensionem 6c continuitatem esse duos continuita- satis distinctos interminatae quantitatis terminos motu asteta rem eisset y quendos , dc consequenter nec entitatem extensionis esse continuitatem,nec continuitatis esse extensionem. Chin ergo sint ' duae entitates saltem eκ natura rei distinctae, fieri nequit ut altera sit alterius unitas transcendentalis: quia unitas transcen-Kkk a dens

500쪽

De continuitate, contigvitate, o . Cap. XXX.

dens a re cujus est sola ratione differt. QAOcirca e X hac parte sententia Suariana mihi corrigenda videtur, & dicendum esse, unitatem transcendentem quantitatis non esse unitatem continuitatis, sed aliam diverit generis: nec non quantitatem duplicem admittere unitatem, alteram entitativam seu transcendentem, alteram continuativam. Quaere S quo certo indicio hae unitates internos cantur. Paucis dicam. Mediante unitate transcendentali, quantitas est indivisa in plures quantitates qualis ipsa est in se , quae unitas non est continuitas, sed transcendentalis : ) verdua media unitate continuitatis, quantitas est indivisa in partes quas continet, quae unita non est transcendentalis, sed alia inferior. J Quare ob eandem causam Ob quam Suarius distinguit unitatem quam quantitas habet in se ab ea quam largitur suo subjecto, ego cogor distinguere ipsam extensionis unitatem in eam quam gerit in se, quatenus dicitur entitative una e X tensio, non duae vel plures in se, ) dc in eam quam mu-

. tuatur a continuitare. Etenim si recte inferat ille, quhd, quia entitas substantiae & entitas quantitatis sunt duae erat itates realiter distinctae, fieri non possit ut unitas entitativa uniussit unitas entitativa alterius ; nimirum, ut unitas entitativa quantitatis sit ipsa unitas entitativa substantiae: pari jure nos inferamus,quoniam continuitas δc e X tensio sint duae entitates plusquam ratione distinctae, illam non posse esse unitatem entitativam hujus , dc consequenter, quantitatem in se duas complecti unitates, alteram entitativam, quae sola ratione differt ab entitate sua , alteram accessoriam seu communicatam, quae plusquam ratione ab ejus entitate discriminatur.

6. Di 8,tiuit atem continuitatis esse transcendentem ἰ at unitatem quaAtitatis esse unitatem continuitatis ἰ ergo unitatem

quantitatis esse transcendentem. Respondeo, prim b, vocem transcendentem aliter applicari in propositione, aliter in conclusione, & sic committi fallaciam quatuor terminorum. Primus terminus est, unitas eoηtinuitatis, qui medius eii, secundus, transcendeus, qui majus e Atremum est , tertius, unitas quantitatis, qui est minus eX tremum , quartus, eadem v OX transcen-

ηι d alia significatione. Si enim voX transieendens aliud significet in majore,aliud in conclusione, manifeste quatuor sunt

termini' syllogismus vitiosus est: at in majore significat unitatem

SEARCH

MENU NAVIGATION