장음표시 사용
121쪽
phanum summum Pontisinterpretaturi curan, hoc est,qui paratus sit discere, cui interpretationi reclamat Graeca vox: quanquam non reiicitur ab August. August. lib. s. de Baptismo contra Donatistas. Particulam patiemem , litan expre3 ,I .. ., ubi Graece est, a 'aerar, quae vox proprie significat olerantem maloi,suae,ma- div. a'in'
la, hoc est, protervorum malitiam, qui nolunt audire. Idem posuit, cum mo- sit paratus.. . destia corripientem. Vbi Graece est, exoram missi dira , quod sonat, in man-fetudine, seu lenitate eruiuentem : etsi negari non potest , -iD mr aliquando si-finificare corripere. Potest autem particula, cum modestia seu lenitate, utrovis reis erri ; vel ad superiora, tolerantem malorum cum modestia , vel ad inferiora, erudientem, seu complentem cum modiam. In particula, eos, qui re tam veritati, d litius, veritati, redundat. Nec enim inuenitur in codice Graeco; imo nec in multis Latinis; nec apud AmbiosNam is quidem ad hunc legit modum com- Ambros gentem eos, qui diues sentiunt. Licuit tamen Latino interpreti id addere,quod sensim Apostoli redderet apertiorem, quod etiam fecit D. August. hac autori- August. rate usus, in lib. de correptione & gratia ca s.
II. Hac explicatione praemitIa notanda sunt singula. In his enim verbis I iD. Paulus virtutes proprias boni doctoris & pastoris breui complexus est.Pib nivisima est mansuetudo, siue, comitas, sed quo modo , inquit idem Apostolus ad laetulo,&e. 'Titum ap. r. Argue eos cum omni imperio. & cap. I .increpa illis dure, et sani sint in Tit x. e, & cap. s. huius cpistolae et . in gue, obsecra, increpa. Huic obiectioni 1e- ispondet Theophyl. & copiosius D.Chrysos . in hui(c modum:Vehemens re hensio quando ita iit, ut a man hetudine non discedatur, ea maxime est, qua operari egregie consueuit, quod si um est. Licet enim prosita acrius eum mansi cludine carpe.re , quam cum audacia Osentate consutaere, O Vult ergo Paulus, ut doctor, &pastor Ecclesiasticus inprimis mitis,& humanus, aliciausque ab iracundia, de asperitate. Vnde August. contra epistolam Manichaeorum, quam vocant fun- Augustdamentum,cap. i .& 1.2Yecessatrium (inquit Aerat eligere, ct optare meliora,vr due Iram correptionem aditum habeamus, nonin contentione, ct aemulatione, O per,
secutionibus ,sed man te constando, benevole hortando, niter disputando, Amscri- . . ptum est, Seruum autem Domini non oportet litigare, &c. Necessarium rego mavel e has paries expetere. Dei est volentibus es petentibus donare, quod bonum est. Illi in Dos saeuiant, qui nesciunt, cum quo Lil ore verum inueniatur, est quam di scis ca- Meantudi errores. Illi in vos saeuiant, qui nesciunt cum quanta di curtate sanatur oculus interioris hominis,ut possumem suum intueri, . III. Hinc colliges rectius esse cum mansuetudine corripere, quam cum iracundia , & saeuitia.Vide Chrysost.lom. .hom.de mansuetudine; ubi multa Chelat congerit in laudem huius virtutis; & Paulo maxime familiarem esse asseuerat, nosque hortatur, ut illius exemplo mites simus & mansueti. Idem hom. i. de incomprehensibili Dei natura: nos hortatur, ut erga malos etiam mansuetin Nihil ma dinem ostendamus,& inter alia,sic ait: Non contra illos excandesemusmon animo suetudine rato agemus .sed modeste,ct amice,ct humane disputabimm.Zobi: e fluctu' L;hou ito dine validius, nihil mode La camus,ctc. Idem hom. 1.lom. . Arit, linguam stia filii nostram quodammodo fieri linguam Christi,si mansuetudinem Christi in lo- gua Christi quendo, docendo, & disputando imitemur. DionysAreop.epistola 8.ad De- PD mansu mophiluni, affirmat,Moysen eximiae mansuetudinis merito,diuina semiliaritate fuisse dignum, ut Dei famesuper excellentiam diceretur, digniorque
122쪽
curinibus prophetis haberetur, cui Dominus iussionis suae gratiam largiretur. Mosis gu- Subiungitque statim, Hueximia in st dilectionis Christus Gu nentum capi spasiamus gregem ipsius modestissimagnbernatione. N Gq' I v Secundam virtutem assignat, docibilitatem, quae vox magis hic si- geranda vira gnificat actionem siue potentiam ad docendum quam ad dii ceu lum. V otus, docibi- vulgatus interpres , qui hic transtulit Atabilem.r .ad Tim. 3.doctorem;cum virolixa qst, bique sit A liknis . Vnde Chrysost.Theophyl.Occutu heodor.active lila.&citi Ioa , non passive interpretati sunt hanc vocem. Licet apud Latinos docibilis, d Theo hil dicaturi, de qui paratin est docer & qui doctrinae capax est. Contra vero Oecum. indocibilis dicitur, qui non vult discere. & doctrinae res stit, quo sensu ait Aug. liby.contra Academicos, quod minus malum sit, esse indoctum quam indocibilem : potest enim aliquis esse indoctus , & tamen docibilis , hoc est, discendis artibus idoneus. Sicut ergo indocibilem elle vitium est, ita docibilem Olc est virtus: propcia tamen discipuli magis, quam magistri, sue doctoris, qualis erat Timotheus E, cum in eo lita sit, ut possit, qui eam habeat, ab aliis doceri. Vnde cum Timotheus ab adolescentia, imo ab infantia , sectas lucras didicerit, ut Paulus morius ait, & supiti cap. i. opus est ut vox docibilis, non
lignificet hic passionem , hoc est, eum , qui paratus cst ab aliis doceri, quae virtus est dileipuli ; sed potius actionem illius, qui ad erudiendos alios est
V. Fateor D. Cyprian. in epistola supra citata, docibilem, interpretatum. Doctor di, futile, aptum doceri: accepilleque voccm passive,piarier milia Graecorum exige q= uq rum positione; enim inquit, Fit autemstudia praesum ouis es contumacta, ut quisq meis sua ' a ct praua defindat, quam ad alterius 'eia ct Perba consentia Cui rei pro cum Taulus ad Timoth.scrabit, est monet, Episcopum non litigiosum, d Ω- cibilem esse,Grc.docibilis autem is est, qui ad disceridam parientiam lenis, or mitis en orare cuim Episcopum , non tantum dotars , sed etiam disic re. Suia Ur ille melius docet, qui quotidie proficit, ct cresit,Asendo meliora, cra. Ex iis Cypriani verbis colligit August. s. de Baptismo cotra Donatistas,cap. 6.Cyprianum non sol unparatum fuisse ad alios docendos, sed etiam ut ab aliis doceretur etiam inferioribus, & minus doctis. Nolunt ergo hi duo patres Cypr.de August. ut vox Graeca. pro qua Latinus interpres vc rtit docibilem ; imo de ipsa vox docibilis, non solum apud Paulum,actionem,sed etiam passionem significet. Qujbus a cedit Primasius,has duas voces docib lem,patientem,mngendi, Sigi is , inquit, omnes docere patienter. O discere non erubestat. V I. Tertia virtus est patientia. Haec enim p axime necessaria est doctori siue magistro, ut sanam doctrinam vel aegrotis animis,& a fide auersis sensim instillet. Asperitas enim re serocitas plurimum auditoros offindit. Quis enim, ut ait Oecum. persuadibitur ab eo, qui mox ct instem est' patientia, nisi adsit X centi , caetera in ca lim fiunt.Si enim psa ores, ut eleganter ait Chrysos .cum stu- stra tota die MSI.iuerint resta, non arimen desistunt, neque delerant: multo magis id octori l. Coi mere conuenit. Fit enim spe, ut dum assi ctrina fructus itabitur, animo Gaiareolae. tium, quo illi pereturbatur, excidat. Et vero fieri non petes, ut qui iugiter rati s d a -i timnae excipit verba , mhil patiatur. Interdum igitur is, cui pers adere, si patientre doceremus, teramus, de peratione nostra totum perdit. Noysicus, quamsi quis im- peritus agrico Abs plantam vitem,pmre illam aem dili ni r c ct, O stae M ,s-
August. Primas Tertita vir tus est pa
123쪽
C A P.QI LIV ER S. XX V. rarrando vero, ac tirtio tructum se percepturum speret; iaque nisi obuenerit, desperans
quarto iam anno, quom .iborum suorum praemia percipere poterat, curam vitis omittat.
Haec fere Chrysost.hoc loco. Idem nomii.ex Luc. cap. i6. sic ait: cum videris ci . fratrem tuum durum, rigidum, O minime attentum, scilicet ad discendum , dic apud temetipsum hac modo: Suidsi progressu temporis valeam tu ilium sciret Hunc discursum faciendum esse probat ex Paulo, cum hic ait: Seruum autem Domini . nen oportet litigare,sed mansuetam esse ad omnes, docibilem,patientem,dec. Nequan-. Patientia pado Deus det ictu paenitentiam, O re piscant a diaboli laquetis ; a qua captim tenemur, xentum Vrga ad ipsius Poluntatem. An non vides parentis, quomodo fHs suis, licet frequenter de- si sperat, O marituru , assidue tamen omnia. qua posunt illis admouent,dec. re tamen ' ''itu non possunt lacomis nec morbum, nec mortem depellere: tu Vero frequem' poteris auimam fratris Ap raram assiduitate per lamenta inflantia reuocare,d et U Il. Quarta virtus doctoris est , cum modestia corripere eos qui resi- si distiuit veritati. Transsatio Syriaca, qua vi utitur hodie Clialdaei, & A thiopes Orientales,loci, dativi illius adiecti tibismare, sic habet, tau res tanto con- pugnatori- tradicunt aduersus imum,id est,doctorein, vel Episcopum, D.Ambros sic legit,i hui, cum modestia corrigentem eos, qui diuersasentivis. Oportet ergo iuxta docti inam T -ββ-xiqPauli, cum modestia, sine iracundia aut clamoribus, corripere fratres, imo &haereticos, qui praedicationi Euangelicae contradicunt; expedit enim , ut ait Chrysos .illi,qui utile aliquid addiicere vult , ut erga magistrum assiciatur. IN Chrysost. Ii vero astici, qui se iniuriis adaucter imperat,nemo ferme potest.Imitetur ergo probus magister clementes medicos, qui non deserunt eos qui sua culpa in morbum inciderunt. Sunt enim errores in animo , sicut aegrotationes in codipore. De D. CHylos . scribit Niceph. lib. i s. hist. Eccl.cap. 3. cum tam insignis edochor esset, in exordio sui Episcopatus, quia vehementiori Telo & alacrita- obtelum te feruentiori concionabatur contra iniquos hominum mores, aduersum se multos ose nudiorum de magnorum virorum concitasse odia aeorum praesertim qui disso- fundit. lute in clero viveb.int, quanuis vulgo ellet gratissimus& acceptissimus. I l I. Iubet autem Paulus, cum mode ilia corripere etiam hos, qui resistunt veritati, hoc est,haereticos,qui nondum insanabiles sunt,nec per Eccle- . vsiae sententiam vitandi. Horum enim consortiti , ne contagione noceant, vitandum omnino est. Manluete igitur cum illis agendum est, qui non omnem medicinam refugiunt, & spes est, ut resipiscant. Quod ex verbis sequentibus constat. Addit enim Apostolus : Ne quando Deus det illis paenitentiam,deci Augus .in lib. so. homiliarum, hom. . per resi tintra veritati, intelligit, a Pau- August.lo lignificari non sol una haereticos, qui lingua contradicunt veritati, sed eos L 'g*- Retiam,qui muribus offendunt sanam doctrinam. Germanior tamen expositio my thrum si postulat,ut potissim(ma resistentes lacrae doctrinae intelligamus. velitatu
a mansuetudine Christiana, emim Paulus in corripiendo malo commendat, occidi possint L fetici. A.
I X. hic locus longain disputationem, sed memores instituti ii itii, breui quid sequendum ut definiemus. Affirmabit aliquis in pri-
124쪽
ii 8 SECUNDAE EPISTOLAE AD TIMOTH.
inis haereticos esse in Ecclesia tolerandos. Primum, quia D. Paulus hic ait: Seruum Dei,oportet mansuetum es,cum modestia corripientem eos, qui resistunt v ritati;nequando det si is paenitenetiam meus ad cognossendam deritatem.Atqui si haeretici morti tradantur , aufertur eis poenitendi de resipiscendi ab errore omnis facultas : Non sunt igitur occidendi iuxta praeceptum Apostoli. Deinde I.Corinth. II .dicitur,oportet harassese, ut O qui probarisum, mani Asiam in vobis, &c. Tolerandi ergo sunt haeretici, tanquam id quod necessarium est.
Praeterea Dominus,Matth. i 3.praecepit seruis suis, ut sinerent giganta crescere una cum tritico, usque ad messem, hoc est, usque ad finem loculi, ut ipso Exponit: Ziraniorum autem vocabulum,iuxta Patrum interpretationem significat haereticos,ergo videntur tolerandi. Respondendum est nihilominus, salua mansuetudine Ecclesiae, non solum. damnandos esse h*rcticos contumaces,& impcenitentes,sed etiam ut interficialitur brachio seculari tradendos. Fauet illud ad Titum,cap. 3. Hassicum si
minem rost primam ct sicundam corre rum Aiata, mens, quia subversm est, qui
hui semodi est. Vtitur autem Ecclesia mira mansuetudine, aduersus haereticos, siquidem spectato eorum crimine digni sunt, non solum ab Ecclesia per e communicationem separari, sed etiam per mortem a mundo excludi. Multo enim grainus flagitium est adulterare fidem, quam pecuniam; cum illa vita sit animae; ham vitae temporariae subsidium. Unde fradulterantes pecuniam de alii insignium scelerum artifices, statim a seculari magistratu, vita priuantur: 'aequiori iure possent haeretici simul ac deprehenduntur, non solum excommunicari, sed etiam iuste occidi. Caeterum Ecclesia memor mansuetudinis Christi, quam Paulus suadet in corripiendis etiam haereticis seruandam, nullum non mouet lapidem , ad procurandam errantium a fide conuersionem. Nec enim statim condemnare, sed post primam & seciliadam correptionem, iuxta doctrinam Apostoli,si tamen post hanc benignitatis declarationem haereticus pertinax adhuc, & impcenitens perseueret; Ecclesia illius salutem non 'oerans, consortio fidelium eum ablegat, de seculari iudicio serro & flammis puniendum eradit;vt enim ait D.Hieron.relatus, 1 N. 3. Rescanda sunt uiris da carnes, Ursabio uouis a caulta repellenda, ne tota Amm,m sagorpui, O pecora, ardeat, corrumpatur, putrefiat, intereant. E fraus in e lixandinia, una pomista fuit: sed quoniam non statim oppressus est, Deum 'bem eius summa populata est.
X. Ad primam ergo obiectionem dicimus, satis declarari Ecclesiae ni destium,in una atque altera haeretici correptione,ut dictum est, postquam, scontumax perseuerat,vitandus est,iuxta Apostolum, ad Titum s. Membrum enim quod sua contagione aliis nocere potest,ut quidam ait, si recidendum est,ne par sincera trabatus . . I , Vn D cap.ad abolendam.S. Umi,extra,de hamicis; praecipitur, ut huiusmodiliseretici, continuo arbitrio magistratus secularis tradantur puniendi. Vbi adiuerte adverbium continuo,etiam confestim non accipi grammaticaliter, scd s cundum usum iuris,pro mora scilicet,etiam unius mesis aut plurium; ut enim ait Elmericus pari. 3. Directorij Inquisitorum comment. p . quaestionis. PS. Haec adverbia non significaut adeo breuem temporis motam, quin com -
125쪽
tentes induciae ad coluiertendos haereticos concedi possint,ac debean ,ex qua expositione satis in sinuatur Ecclesiae benignitas etiam in rebelles, & multo magis in modo agendi cum haereticis impoenitentibus priusquam curiae seculari tradantur; in qua re copiose tractat Emericus in s. p. Director , in decimo modo procellam fidei terminandi. - 'Ad secundam obiectionem dicendum est,utilitatem,quae ex hqresbus provenit, dum fidelium constantiam sese exerit, praeter intentionem esse haeretiacorum , qui corrumpere fidem nituntur. Quare id magis considerandum ess quod ipsi intendunt,ut excludantur,quani mictus,qui ex illorum malitia p ter intentionem infidulibus consequitur,ut sustineantur. Vltimae obiectioni satisfit,si subeat animum Decretal. 1 . q. .ubi definitur, Deeletalis. aliud esse excommunicationem, aliud eradicationem. Idcirco pnim excommunicatur aliquis , iuxta Apostolum , ut Pirum situmst in die Domini. Era- Excomum- dicari autem instar Eiraniae dicitur haereticus interdum per morten , non ob- et stante Domini mandato; quod locum habet in euentu, in quo non possunt '*' - -
extirpari Eietaniae sine extirpatione tritici,n interpretatur D. Thom. t. t. q. t r. D.Thohari. 3. ad 3. 'XI. Inuenit itaque Ecesesia Catholica tandem flammatum & serti me- Fetium. &dicinam aduersus insollantiae morbum,quo haeretici tument. Hac medicina in flamma eoa- principio non tantopere usa est.Vnde D. August. epist. tr . i63.is 8. dubitare ' videtur, liceatne tam seuere in haereticos animaduertere quanuis lib. r. contra '' epistolam Petiliani,cap. .& tract. o. in Ioan. ad nostram sententiam accedat. Nec mitum est quod Augustinus, randiu hac de re, & toties dubie loquatur: D.August. Non enim id temporis latae erant leges ab Imperatoribus,aut ab Ecclesia, quae morte plecterent naereticos obstinatos. Huius tamen rei iam aliqua exempla
praecesserant Augustini aetatem. Nam D. Hieron. cuius est ubique gentium H qm et nomen clarissimum, in epistola ad Ctesiphontem, aduersus Pelagianos, ait C Priscillianum haereticum seculi gladio, & totius orbis autoritate damnatum Caedes P inesse;hoc est,interfectum.Eodem pertinet Dioscori Alexandrini vox illa in Sy- stilliani. nodo Calcedonensi, qua vivis dignos clamabat flammis haereticos. Cui sen- Haemuratentiae concinit Leo Papa epistola p3.& Bernard.serm.s s. in cant. & August.
quem dubium in hac materia fuisse aliquando diximus,dum epistola so. quae- 'o paerit: Utrum sit contra mansuetudinem Christianam interficere homines: Cogunt, in- Bem. quit, multas inuenire medicinas multorum experimenta morborum,&c. Quare cum Augum
nulla sit medicina hactenus inuenta morte essicacior ad extirpandas haereses, hac iure optimo utitur Ecclesia in eos, qui pertinaces sunt, dc impcenitentes, praemissa,quam Paulus commendat,bina correptione, & assidua admonitione cum signincatione man suetudinis, solet enim '
Parcer ubi se,ct debellare superbos.
VERs.16. Nequando Deus det illis poenitentiam, ad cognoscen
I. TI Ac particula,neati ando Deus det, ad verbum exprimit quod Graece di-λaxit Paulus is Iia , Latine secta,magis vertissiensi quando ibi: Nam
126쪽
apud Gramos non semper est negantis,sed nonnunquam dubitantis Sensit orationis incommodum August. ac proinde in libro i. de singulatitate clericorum, cap. q. particulam, ne quando det,intes pretatur,ut ali uando det. Igitur ab illis solum recedendum est, quos cetium est non esse reuocandos nostris admonitionibus ad fidem;quales sunt,qui animo haeretico, & ex contentione, ne victi appaream , fanda atque infanda proseminant. Poenitcntia autem ea hoc loco intelligitui, quae & intellectu concipitur & affectu declaratur. Hae enim fit, ut erraile se homo sentiat, &.de errore itidescat, vi cum lacryruis veniam ab ossenta Deo precabundus est agitet, videt August. de correet. tagratia,cap. s. ubi ex hoc loco annotar, etsi docte quis & apie doceat, nua adsit gratia, poenitentiars habere non posse 1 Chrysost. legit, ne pro det eis Dominis resipiscere, &c. Deinde sic interpretatur. Fortassis aliqua seq tutemendatio. rtassZ autem in rebus dubiis ponitur. Igitur ab illis olima discedendum-, de quibus apertam possumus ferre sententiam, eos nunquam ad
vetitatis viam csse reuocandos &c. Theod.sic exponita Tharot. docet, ut indoctrina persevcret,& ne de eis desperet qui sermonem praedicatio ars non enlesuscipiunt.Verisimile est enim eos supernum auxilium consecutaros,&ico sturos quanta sit differentia veritatis & mendacii, dcc. II. Aliter interprerptur D. Ansel. hunc locum, quasi dicat Paulus no debemus cessare a corripiendis illis, qui resistunt veritati, noc desperare de e rum saluT ; ne sorte aliquando nobis cessantibus ab Eorum correpti e , Do- inuitissamen per se solum,sine nobis dex eis poenitentiam atque ita erubescamus,qui de eorum salute ante desperabamus,& mercedem laboris nostri ' datatis .Haec expositio tropologica magis est quam literatis.li I. Docet igitur hic locus poenitentiam a re, beneficium esse, de do nu Dei, sicut res piscere ab errore: Ait enim Paulus, ne quando Deus det Q ,dec Id colli it D.August. in Enchiridio cap. 81. dicens. non solum cum agi Ur p ni L Lip,verum,yt agatur,Dei misericordia necellaria est. Alioqui non diceret
Apostolus de quibusdam: Ne ficti det illis, &c. Vnde cuin Petrus Apreolus Petrus fleuit amare fleret prae misi Euangelista, Re Pisi eum Dominus. Intuitus autem ille, -- asi 8 qm LVangestiri intelligit, internos fuit, & non externus, quemadmod immion , fitea. Augost, in lib. de consensu Evangelistprum,ea ratione, quia Petrus erat
Ambiose in aliquo loco distanti & impedito. Vnde D. A mbros enarrans ea tam verba, L . . Luc. 2 2. ita aiV. v s Iesus respexu .ploravi delicta. Negauit prius Petrus, ct nc' mi quia non respexera; Dominu . Negauit secunA,S non 'irat, quia non actuc res cxcrat Dominus. Negavit tertio, espexit Osuis crime amarissim fluit. Deinde scQrtati: Respice igitur Domane, ut sciamus nostrum det re vereatum O lauare dei,ctum, &c. Hinc patet, merito clamari contri Pelagianos, a sanctis Patribus conuersionem haeretici, ves alterius peccatoris Deo potius tribuendam esse, quam humanae industriae. Vnde Ioah. i s ictum est,Sim me nihil potesis 'cere . Loquitur enim Cluastus ibi de fluctibus honorum oprium, non vero de cor curtii generali, ut aliquis putabit. Constat nostra interpretatio ex Conc. Cor Axm 3, Araulicano s. de ex August. de verbis Apostoli serm.ri.& i. & de spiritu delirem,cap.18. 3 Cse i tu ni V. Aduerte tandem,Paulum bic&Tlieolqgos perimetaresar, sinet,pri inutiae vox. rigentiam, non totum intelligere mutationem vitae in medus , nec solam P
127쪽
nitudinem mente conceptam; sed eam virtutem,quae ad effectum & voluntatem hominis pertinet: quae scilicet fit, ut errasse se cognoscat homo & erro-tem doleat, & detestetur spe veniae; ut enim August.ait in lib.de correptione,& gratia, Correptio non est salubris, si tunc tantum, quando Aperam medicis r eu faciens , Ut peccari sui quenquam Pgniteat; de peccato suo doleat est compungatur est lamenserum, sicut doluit,vseuit murus, cum eum Dominus respexit c. Panitere, igitur, iuxta D. August.in lib.de vera&falsa paenitentia cap. is dicitur quasi paruam tenere , Continue, inquit, dolendum es de peccato , quod declarat ipsidietionis virtus; panitere enim , est paenam tenere.Ex his verbis duo colligunt D D. Primum est, paenitentiam dici quasi paenae tenentiam. Deinde paenitentiae vocabulo significari paenam siue dolorem pro peccato vitae praeteritae susceptum, ut bene aduertit Canus in principio relect. de paenitentia, & Rophensis art. dccntra Lutherum, qui auirmabat paenitentiae voce significari resipiscentiam siue mutationem confiij, & non paenae tenentiam, aut dolorem. Etenim non solum apud Latinos paenitentiae nomen,led etiam apud GraecoS perro potae, dolorem , & vindictam vitae praeteritae significat,& non solum resipiscentiam demutationem consili j,ut Lutheri discipuli volu ut. Quod non ignorans Ausonius, scite inducit paenitentiam ita loquentem:
Sum Dea crit e facti non facti exigo paeninnNempe ut paeniteat sic Metan ea vocor.
Sunt qui apud Latinos ab adverbio pene paenitentiam derivant, quia per paenitentiam, paene tenemus amittam innocentiam et iuxta illud Senecae tragici: Hu m paeniter ccc se, pene innocens est. Unde fit consequens, non in sola nouitate vitae consistere veram paenitentiam, nisi addas dolorem vitae veteris. Imo nec ad Baptismum Christi, in truo omnia peccam delentur, qui que bene accedit, ut affirmat D. August.in lib. o.homiliar. hom. EI. nisi agendo paenitentiam vita 'i- sina. Nemo inquit, agit vitam nouam , nisi quem veteris paenitet. Vnde Chrysost. de compunctibne cordis, lib. I .lom.f. ad finem, sie ait: Conscientiam gesto rumnosorum ante oculos habeamus, ut meum pupplicemus pro his,yc.Abcant ergo saeretici impudenter iactantes lassicere ad veram paenitentiam vitae nouae inchoationem.
V. Illud etiam notandum est hoc Pauli dictor Nequando, Uret conuinci Nouatianos haereticos, ut aduertit Primasus,qui paenitentiam negabant peccantibus post Baptismum. Conceditur enim paenitentia a Paulo Dei interproete etiam haereticis, si per mitem correptionem aliquando conuertantur. Abutebantur autem Nouatiani ad confirmandum suum errorem illis verbis ex epistola ad Hebraeos, possibile est enim, eos, qui semel sunt illuminati, est prolapsi sint, rursus renouari adpaenitentiam,es e. Caeterum luc locus agit non de Sacramento paenitentiae & reconciliationis , sed de Sacramento Baptismi, quod dicitur sacramentum illuminationis, autore Dionis Areopag. lib.Eccles Her. cap. 3.p. i.& Nagian . in oratione, quae inscribitur, Sanidiluinina. Hoc enim illuminamur in Christo. Quia igitur Baptismus non iteratur,dixit Paulus,impossibile este,ut rursus renouemur ad paenitentiam aut regeneremur, & talem gratiam accipiamus, qualem accepimus in Baptismo quo primum illuminati venimus ad Clixistum. Sic exponit hunc locum August. in expositione in-
August. Chrysost. Paenit. post Baptismum Nouatiani
128쪽
choata in opis di ad Rom. . de epist. 1os. de i6. MEpiphan. haeresi s s. de fere dochores alij. VI. In illa particula,adcognoscendam tieritatem. iuxta phrasim diuinae Scriptura: non quamlibet cognitionem veritatis intclligas, sed eam, quae coniuncta est cum cliaritate , qua scilicet ea quae pertinent ad fidem de bonos mores, cognoscimus, dc exequamur. Qui enim aliter cognoscit veritatem, vel ipsum Christum Dei Filium, nondum cognitionem assecutus est ad salutem nece iariam, iuxta illud Ioan . . Omnis, qui diligit ex Deo natus est,ct cognoscit Deum: qui non diligit, non cognoscit Deum. Oe. Vnde Anselm. in trach. de veritate, de Dialogo de casu Diaboli cap. 1 .dc 18. dc in lib. de Concordia gratiae, de liberi arbitrij , ait, Vocabulum veritatis accipi in diuina Scrip. non solum pro recta fide, vel recta doctrina, qualis est Euangelica, sed etiam pro vita de actione derectitudine voluntatis, in qua consistit potissimum iustitia hominis coram Deo. Quo sensu ait Christus Ioan. 3. Qui autem 'cit beratatem, venit ad me; Oomnis qui male agit, odit lucem O non venit ad lucem, Ut non arguantur opera eius.
Huc spectat dictum venerab. Bedae , quod refertur in regula, Qui scandalitavcrit, de Reg. iuris in s. Veritas vitae omittenda non est pro scandalo. Vtilius enim scandalum nasci permittitur, quam ventis bita relinquatur.Merito ergo D.Thonur. 2.q. q. art. . de S. ex autoritate diui Hieron. duplicem distinguit veritatem. Vnam scilicet doctrinae; alteram, vitae. Quam cδm non agnosceret Pilatus, audito saepius ex ore Christi veritatis vocabulo, dubius interrogauit quid e set veritas. Veritas doctrinae intellectum respicie ; veritas autem vitae mores, unde Arist. . Et hic. . de veritate, dc eius extremis disputans, Ad veritatem, quae est virtus moralis, hoc pertinere ait, Ut unusquisque talem se exhibeat ac
offendat in ver M.qualis est ipsi in olla ct moribus, dicendo scilicet de faciendo eaothnia, quae oportet dc decet dicere, de sacere. Haec dicta sint de veritate adsensum Scripturae de potissimum Pauli, hoc loco.
VEA; 26. Et resipiscant a diaboli laDeis, a quo captiui tenentur ad ipsius voluntatem. Graeco; ocinora et Metitu ἀ-, rivstos uar vim
e c d Ocuris in in v . . VII.) r Erbum Graecum pro quo vulgata editio habet,r piscant; v proprie significat, redeant ad obrietatem, vel, expergiscantum, ut intelligamus nullam esse sobrietatem extra Ecclesiam. Vbi autem vulgata editio habet, a diaboli laqueis, Graece est in singulari; scilicet a diaboli laqueo. Vbi autem transtulit, Graece est, v1 pQ at ii v. Quae verba proprie significant, vivum capi in bello,ut annotauit Erasmus. VIII. Ter laqueum diaboli, intelligo hic elationem animi de obstinati nem in peccato, quo haeretici potissimum impliciti sunt. Et vero, per diaboli subhssitan bm, i ad Timoth. 3. intellexit Paulus superbiam, cum ait: Ne incidant ini. Perii ta Haboli, Orc. Si tamen iuxta Latinum interpretem legamus laqueos bos i. diaboli in plurali, possumus interpretari multiplices diaboli tentationum insi- Theophil. dias c scelerum tendiculas illaqueandis mentibus praeparatas.Vnde Theoph.
129쪽
explicans haec verba: O res piscant, OV pro laqueo, legit, reti, ut respiscant 1
diaboli reti statimque subiungit:mc non de doctrina tantum,detam etiam de vita intem . In reti nInque diaboli stat homines, non plum dogmatum causa, derum Ietiam vitae. Quocirca, ct qui circa vitam vacillant corrigendi sunt. Vi enim passer etiamsi pede tantum teneatur , sub potestate est eius, qui rete laqueumve Dii ipse nos ctiam si non ut que, hoc est, Ne ct vim detineamur; expia tamen vita in potestae diaboli sumus.D.Chrysos .eadem utitur similitudine,assirimans,respiscentiarn 1 Chii sest. sdiaboli laqueis,non solum de dogmatibus,sed de vita etiam intelligi. Nos, inquit,cum Osidei,ct vita peruersitate capi valeamus s vita solum oberrauerimus, inius diaboli Libimur. Non enim omnis,qui dicti mihi, Domine Domine intrabit in regnum caelorum, Matth. q. & ibid. Nescio vos; discedite a me omnes, qui operamini Matth . iniquitatem. Virginibus quoque dicitur: scio mi Matth. 1s. siquid ergo virgini- Maularum hias promt,caeterique sant Ii certaminis labores,quando ignorantur a Domino. Plurimis de etique in locis reperies solo ex vita reproba, non ex fidei merito, plerosique damnari: sicut alibi quoque sola ex peruersitate dogmatu absique ulla vita culpa, alios plecti itaque clim voluntatem Delion facimus,sib laqueo diaboli sumus. Haec fere Chrylost. solaetrem idem, mirginibus (inquit non incestus, non adulteri oeton inuidia,non ebrietatis aut In n*gi* perue sae fidei crimen inuru ursed olei tantum de Zm quiasilicet misricordiam non ui s. - exercuerant,neque eleemo diras tererant; id quippe ignificat oleum. Illi etiam damna- fatua,.buntur solum,quod Christum no pauerant, quitas dicetur, Discedite a me maledicti in
ignem aeternum. Nucta caeterorum criminum sit mentio. ides certe Ut eleemosinasti
ne eleecta gehenna ignibus tradatur. Ad quid enim eris vltus, qui non facis eleemos)n.im ' ieiunas quotidie S at virginibus nihil profuit huiusmodi studium. Oras S ai sine eleemosina in Stuos erit oratiota, que ilia immunda sunt omnia ct inutilia, maior. . que pars virtutis excidit d carie S temperanter vetuisicuius rei gratia,id facis Num Iupphcq metu ' a Uitumi id quidem, D quadam bonitrite naturae. Neque enim idem Iabor est, peculam contemnere, O Senare libidinem sed longe maior hic labor est. ra 'fri a voluptas illa naturalis est,nostrisque insita ct innata corporabunnon sis aurem cupido pecunia, cte. Concludit Chrysost. excitans nos ad misericordiam exer- chos bcendam:solum pietatis ac miserationis est studium quo Deo aequales evadere possumus,quo si careamus cuncta smul amissinus: Non enim, ait s ieiunaveritis, aut virginitatem o ruaueritis, aut oraveritis, Patri vectro similes eritis: nihil enim
huiusmodi in Deum cadit neque aliquid tale operatur Deu uo quid' Estote, inquit, Lue e. mi cordes sicui Pater vester qui iti cratis est. ita Dei opus est,hoc si desii, quid habet 'nistracordiam volo,ct non sacraficium,Sc. quae hoc loco,in laudem eleemo- Ma xii '. synae persequitur D.Chrys usque ad finem hom.6. Hinc satis constat laqueo, Chrysost, vel uno diaboli teneri captiuum, summain esse miseriam. Dicuntur enim captiui, quasi capti viui,a re venatoria,vel bellica,sumpta metaphora, trahuntur captiui peccatores a diabolo , quo ipsi libuerit; non quod libertatem omnino amiserint resipiscendi. sed,quod illi peccatum tanquam funem,quo trahantur,is reii isponte dederint.Vnde a.Pet. r. e seruitute peccati dicituri. quo qui supervius August. est,huic ct seruus addictus est. Psal. T. I X. D. August. in Psal. .enarrans illa verba: immissiones per Angelos ma- in , iis tot,oc: de potestate quam exercet diabolus in eos quos habet captiuos, sic lo- uitur: in his vero di dentia tanquam in stis mancipi s operatur diaboluJ,quem ad- sicut in pS. modum hominet operamur in pecoribus Au:Deinde addit, ct illic tamen, nisi quan- cotibus suis.
130쪽
tum iusta iudicio sinitur ; Aut hama de pecoressio pro humano captu 'cit , quod vult, nec sue 'cit, sprohibeatur a potestite maiora, . Lege D. Chrysost. tona. E. hom.
D. Chrysost. 13. ubi di sputans de captiuitate huiusmodi ,sic ait, Omnes homines antequam xe Peccator cemut liberum quidem habemus arbitrium p istumus squi voluntatem diabest aut non; quod si ei peccantes nos obligaueramus operibus eius, tam nostra virtute euade-flicto tu re nonpossumuh: Fecm: nami 'asto gubernaculo idue ducitur, quo tempestis di uerit: betnaeulo. sic O homo diuine gratia auxilio perdito per peccatum, nou quod vult agit, ped quod diabolus vult; Ur nisi Deus valida manu mi icordia Aa,idum pluerit, et que ad mortem in Uinculis peccatorum permanebit. Anselm. X. D. Ansel in lib.de similitudinibus cap. t 8'. similitudine aviculae a pu ro captae , & tenui filo pede altero alligatae recte ostendit, quam turpis sit c Trahitur ptiuitas sub diabolo. Haec enim aviculaeuolare saepe nititur, sed frustra pue- . ..u retrahente, ita peccator interdum nititur se expedire a laqueo,flet,orat, puero ligua. nonnunquam , sed quia irretitus est a diabolo, usu malo ad consueta flagitia ducitur. Itaque non liberatur nisi magno conatu & gratia funis rumpatur pravae consuetudinis.Vide D.Tho m. i. t. q. t op .ubi di sputat,an homo sine gratia possit non peccare, . Et autoritate D.Gregor. hom. ii .in EZech.& lib. 3. Moral .cap.y.partem negantem tuetur: sic enim ait Gregor. mma . quae ceciderit , iacra quia voluntarie semel lam ad peiora pondere Aa impietatis impe itur, ut in pro undum corrueris semper adhuc profundius corruat,oc. Quo pacto aute Deus August. Tum sit bonus. utatur Angelis malis,explicat August. in Plaim. .citato : Vti-Piaim. T. tur enim illis & quasi immittit in eos, quos hac paena iudicat dignos , ut ibi: GR. Pqssi assicivat August. Deinde addit: mitur Deus Angelis malis, non stam ad punienis . - dos malos ,sicut in i Eis omnibus, de quibus loquitur P almus, siti in Rege Achab. 3. Reg xx. g. 22. quem fallacia stiritus ex De voluntate seduxit, ut caderet in is se verum seiam ad probandos ct man Flandos bonos ,sicuti licit Iob, ctc. Idem Dei potentiam in eruendis hominibus e vinculis diaboli declarat, exponens illa verba Psal.6 . Sui educit iunctos in suertitudine. Soluit, inquit, grauia Dincula peccatorum, quibus impediebantur ne ambularent in via praeceptorum, educit amem eos in finitudine, quam ante eius gratiam non habebant, O c. beinde amplificat, Dei potentiam in expositionc verticuli sequentis, Sitniliter,eos, qui exasperant, qui habitant in sepulchris, vel, in ipsi legit, similiter amaricantes, qui habitant in sepulchris, sic Peceatores enim ait: omnino monui,ct in operibus mortuis occupati amaricant remendo iustia gratia exci- tiae.Nam illi vine tisue compediti uersiit an volunt ambulare,nec posunt. Deumque prse - - rum * canuir, ut postit ,eique dicunt, De necessitatibus meis erue me:Psalm. et . a quo exauditi gratias agunt dicentes , Dirupisti vincula mea: isti autem amaricantes qui habitant in sepulchris, in eo genere sint, quod alio loco Scriptura significat dicens: A mortuo,velut, qui non sit,perit consessio. Deinde paulo insta. Vtrosque tamea gratia Christi educit in sortitudine. Sisa fruitudine,visi Ur aduersus peccatum, usque ad sanguinem certent ' Ex utroque enim genere fiunt laonei illi soluti, ilii esuscitatis quia est mulieris quam adigauerat paranas per decem Ur octo annos, iubendo vincula fortitudine. Quit Laetari mortem clamando superauit,ctui fit haec in corporibus, potest mir bibora incere in moribus, educens compeditos insertitu C militer amaricantes, qui
Clitiau. e , - ram in sepulchris. Vrriuitate auia XI. Idem in eodem Psal.explicans illa vcrba : O sicendisti in altum. emistixit captiui captiuitat a risidi i e legit, censonti in altum, captiuam duxisti captistatem, eucapti