장음표시 사용
151쪽
CAP. III. v ERS. X. I SVERS. I o. Tu autem assecutus es meam doctrinam, institutionem,
propositum, fidem, longanimitatem, dilectionem,pa
tientiam, persecutiones, passiones.
I forte diceret, a principio tisiue ad finem intersi L. Paulus enim non significat Timotheum ingenio suo assecutum fuisse,quae a se audiuit:quo pacto discipulum dicimus assequi doctorem docentem plioqui qui quadrabit, quod Timotheus
conrequitur : persecutimis, rapa ones sed hunc sensum emcit. Tua principio hausit Pauli usque ad finem adfuisti mihi, versatus tui es mecui in omnibus rebus fami- doctrinam, liariter; id enim significat Chim uecb. Doctrinam vero suam, opponit do- my qi
ctrinae illorum qui veritati & bonis moribus resistebant. Erigitque drscipuli animum ad bene sperandum in rebus affictis exemplo suo. Quasi dicat: Fortis esto, & virum te praebe,non enim simpliciter ad meam consuetudinem accessisti, apertis semel aut bis amicitiae rotibus: sed assectatus es doctrinam meam,&c. hoc est, ut interpretatur D. Chrysost.multo mihi tempore adfuisti, Chutam de omnibus meis rebus animum attendisti: vult ergo Paulus , ut Timotheus memor magistri, exprimat in se, quae in illo vidit, nempe doctrinam, hoc est, Theoph. vi exponit Chrysost.& Theoph. praedicandi Euangelij modum : Institutionem vocat vitae & morum rationem iuxta Theophyl. cuius interpres, pro institutione legit conuersitioncm. Propositum,interpretatur Theoph. promptitudinem, atque adeo virilem animi constitutionem. Rectius Theodor. scopum, atque Theodor. animi destinationem videtur intelligere; quasi dicat: Di nosti, & satis perspexisti, cum tandiu mihi adhaeseris, quem mihi finem proposuerim. Fidem interpretatur Theodor piam in Deum affectionem, quaecum charitate coniuncta est. Qua fide carent daemones, qui coacte credunt Christi mysteriis ; ut enim ait August.de verbis Apostoli se .s M Timare credunt,non amore ideoque August. licuntur, credere oecontrem cere. Alij, ut Theophyl. nomine fidei, intelligunt, Theoph. in doctrina veritatem de stabilitatem,vel eam fidem, quae in periculis non sinit desperare, sed Dei promissionibus tanquam anchorae innititur. Longani- Longanimi-mitatem, erga haereticos praecipue intelligit. Quo modo Z Non enim, inquit, taxq urcratiumultuabar, neque ciebam turbas, sed omnes,ct quenuis cum mansuetudine accipiebam.Nihil me horum perturbavit. lia Chrysost.& Theophyl. At vero longani- Theodocmitatem hanc refert Theodor.ad eam animi aequalitatem,qua ferebat fratrum delicta. II I. Dilectionem, vocat eam virtutem qua omnibus bene volebat: quam virtutem aduersarij non habebant.FIta Theodor. & Chrysost. Patientiae vir- Theodori rus ad persecutiones refertur. Vsius enim est magna aduersus haereticos longa- chxItast, Dimitate, patientia aduersus persecutiones. Persecutiones, prisiones; Has duas particulas iungunt Chrysost.Theophyl.& Theodor.Duo enim sunt, quae do- Ch last.ctoris animum valde perturbant;Haereis corum scilicet persequentium Catholicos multitudo: & iniminens ccruicibus asilictio. Haereticos persequciates . . -
152쪽
Catholicos, dudum suisse , & postmodum futuros, dixit, Tanquam dias immunda peram in magna domossum vasis aureis. Quod ad passiones sue affictiones attinet, quas perpessus est ipse,id ut discipuli animum erigat, enarrat. Simulque significat,Timotheum suis, & persecutionibus,& amictionibus ad- isse,& quidem tanquam socium,& participem.
VERs. I i. Qualia mihi facta sunt Antiochiae,Iconij & Lystris:quales persecutiones sustinui; & ex omnibus eripuit me
Plin. Perlecutio contra pauluncta Anti chiae a Iudaeis ipsum& Barnabam lapidatibus. Iconium. Acti l .
I.DRo,qualia mihi, vertit Erasin. qua acciderunt mihi, o c. Nam dsi mi recte I ponitur pro si iam, a Graecis,ut ille aduertit.Atque adeo iuxta hanc inte pretationem continetur hic relatio persecutionum , & specificatio. Alij secuti vulgatam editionem, credunt contineri emphasim in his verbis: flualia mihi, etc. atque adeo nouam periodum admirationis plenam, dum refert atrocit tem persecutionum quas in locis hic commemoratis teste Timotheo , passus est Paulus. Quasi dicat,
Reuocat autem in memoriam praecipuas quas subiit calamitates, ut praebeat exemplum patientiae & constantiae magister discipulo. II. De persecutione, quam tulit Antiochiae, agit Luc.Act. I 3. & I .Huius autem, omissis aliis , quas variis in locis fortiter tolerauit, propterea in minit , quia Timotheo notior erat, & fortasse recens commota. Non est thmen sermo (quod ne quis erret, aduertimus de Antiochia Syriae,unde egres si sunt ad precandum Paulus, & Barnabas, ut dicitur Act.i 3.& i .& ad quam reuersi sunt officio suo perfuncti ; & ut scribit Luc.Act. i l .ubi primum appellati sunt Christiani,sed de Antiochia Pisidiae, quae pars est Asiae minoris,ut ait Phraatb.s.cap. 1 . Merito autem in exemplum suarum persecutionum & assis ctionum, quas pro Christo tulit, affert eam quam aduersus illum & Barnabam Iudaei Antiochiae excitarunt una cum Gentilibus (fuit enim grauissima: quia satis eo tempore declarauit, patiens lapidationem, ex qua relictus est, quas mortuus, & ignominiosam a finibus ciuitatis expulsionem , nihil se sui commodi causa tacere, sed causa Euangelij Iconium, oppidum est Lycaoniae, non procul a flexu Tauri montis; de quo oppido, siue urbe, agit Strabo ret. Geograph. hic videtur esse ciuitas Pisidiae. Lystra urbs est in Lycaonia, ubi Paulus, ut dicitur Act.16.inuocato Christi nomine, claudo sanitatem continlit, & Timotheum inde oriundum circuncidit. Alia urbs est Lystra in Lycia de qua Luc. Act.1 .quam D. Chrysost. vocat Myram & D.Hieronym. Myra, in plurali.Beda in Graeco, pro Lystra, Smyrna legit,eo loco. Lystra ergo, de qua hic agit, oppidulum erat,vi annotauit Oecumenius.Eius meminit hic Paulus, ut intelligametaeum non in frequetibus solum,& nobilibus oppidis,sed etiam
153쪽
in oppidulis Euangelium praedicasse, reportatis pro praemio innumeris calamitatibus de iniuriis. Erat enim Lystra ciuitas abiecta ,& vilis. Perstringit hie locus concionatorcs,qui non nisi in sacello Regio,aut ubi frequentia est illustrium auditorum, ascendere in suggestum volunt. Et multo magis eos, qui nihil agunt,ubi nihil auri aut argenti affulserit. III. Porro Timotheum consolatur, dum commemoratis calamitatibus variis ab omnibus diuina virtute se ereptum suisse ait: Ex qua sententia duo colligimus. Vnum est, praesens illi semper adfuisse in laboribus Dei auxilium: Alterum, ab omnibus periculis Deo bene fauente, semper se euasisse. Quasi dicat Paulus, vi Chrysost. interpretatur , Utraque consolationis plena sunt, quod alacritatem eximiam praestiti , neque derelictus sum. Nec dici potest, quod me prodiderit Deus sed coronam mihi attexucrit clariorem. Haec
Chrysost. VERS.I2. Et omnes, qui pie volunt vivere in Christo Iesu, perse
I. xIYpothesim reuocat ad thesim, quasi dicat:Quid calamitates,quae mihi ad euenerunt dum Christo seruio, peculiariter commemoro; cum omnes qui pietatem colunt, ubi ubi fuerint, persecutionem patianturi Quid dico, colunt omnes qui pietatem colere volunt, inquit Paulus,mox in amictionem incurrunt. Vbi filii Israel voluerunt AEgyptum deserere, & Pharaonem: statim flagellati sunt , & cruciati, est hoc dictum Pauli hodie tanquam Paroemia vulgo usurpatum. Persecutiones autem hic vocat, teste Chrysost. Theophyl. Thcodor. Oecum.&c. non solum hostium, quos videmus, impugnationes,sed etiam internum dolorem & angores quoscunque. Nec enim fas est, eum qui per virtutis viam incedit, tristitia, doloribus, tentationibus immunem esset
cum audiat, Act. i . Per multas tribulationes oportu nos intrare in reginum Dei, &Ioan. 16. In mundo pressuram habebitis; sed confidite,quia vici mundum. Quibus verbis Christus Dominus non solum discipulis persecutiones praedicit, & labores, sed auxilium etiam illis & victoriam pollicetur.Qu'd autem sententia haec Pauli generalis sit,& non tantum ad illius aetatem pertineat, omnes tam Graeci quam Latini interpretes conueniunt.Illud in controuersiam venire potest; quonam pacto priuatus aliquis homo, qui solus vivit & nullum gerit negotium , persecutionem patiatur.Explicat hoc August.multis in locis; secundum quem persecutionem pati, est dure & moleste assici, vel a se ipso, vel ab alio.Monica Augustini mater persecutionem passa est, dum filij vicem dolens, antequam ad fidem conuerteretur,noctes diesque plorabat. Sic omnis iustus videns,in quibus erroribus sit mundus, persecutionem patitur, etiam si nemo illi vulnus infligat, aut dolores crucesque minetur.Sensum hunc probabilem facit Augus .ex Psat ia8.Vidi praeuaricantesin tabescebam,de 2.ad Corinth. ii. Suis infirmatur in tiobis ct ego non infirmor' Quis scandalicatur, O ego non 'de a. Petr. 1 .iucti animam iniquis operibus cruciabant. Agit de Loth, & Sodomitis D. Ambr.& generaliter accipit, ita tamen, ut persecutionem pati,sit, non animo
secutionem pati. August.D. Monicae dolor pro conuersione
154쪽
i S SE CUNDAE EPIST. AD TIMOTH.
Peiseeutione cruciari, ut interpretatus est August.lib. 2. contra Gaudentium, cap. 3.3: i .
pati est odio & lib. i8.de ciuitate cap. i. sed odio liaberi ab aliis. Omnes inquit qui in Chrii abcri reta conuersantur , odio habentur egiam a corpori, sui membris,id est a Gmbanis.1 eis a se vel I L Vtraque interpretatio idonea est; sed quam attulimus ex Augustino, ab alio tora communior & receptior. Potest autem ex multis illius locis illustrari, de im- queri. primis ex lib. de pastoribus, ubi, ut refert Beda, docet non esse proponenda, v* a, dum vivit, homini Christiano laeta & prospera, sed aduersa. Christi, inquit, Christia- passiones imitanda.Non a christianis delicia conquirendae. Confriatur insimus cum no a v*Vis ei -, Spera quidem tentationes huius simu ,sed ab omnibus eritra te Dominus, iii pio go ido non recesseris cor tuum. Nam ad confortantam Oor tuum venit ire pati, venit
nenda. sis mori, venit ligno configi. Omnia hac illi propter te, tu nihil pro illo' quia christia-mu es, aliquid plus passurus es in hoc seculo. Etenim ali inpostolus,omnes qui volunt pie vivere, &c. Reprehendit ibi August. promittentem Christiano , eo Christian- quod Christianus sit, diuitias, sobolem, xv felicitatem. Haeccine est,inquit, aedi-
divi AER ''' ficatio tua. Super arenam est, quem conflatiis. Venturus est imber et in luxurus O D-
dae..t in fide mus , flaturus est Ventus impingent in domum istam et cadente dij et ruina eius ma-
reis euetet. gna. Leua de arena , pone puperpetram: in Chrisio sic quemvis esse Christianum. attendat issumsitne omni peccato, qua aeon rapuit exosuentem. Haec ille. Idem de ciuitate cap.s i. lib. 18. ait, O Eos, qui pie volunt vivere, persecutionem pasturos; sancti cm, quia & cum ab eis, qui foris sunt non sementibus, videtur esse tranquillitas: Vipnxv in non tarnen desunt, qui corda pie viventium suis perditis moribus cruciant; id, eoiiu ' quia per eos blasphematur Catholicum nomen. Ipsi quoque haeretici cum copios mores. gitantur habere nomen & Sacramenta Christiana& Scripturas,magnum dolorem afferunt videntibus ob eam causam haesitare quosdam, & alios labi Pa-tilitatur quippe hanc persecutionem , non in corporibus, sed in cordibus, unde Psalm. y3. Secundum multitudinem dol.m. in cor. meo. Non enim ait in corpore meo ; sed rursus quia cogitantur immutabilia diuina promissa , additur et consolationes tuae laetificauerunt animam meam. Dolor autem ipse qui Ee telis in. fit in cordibus piorum,quos persecuntur mores malorum,prodest dolentibus, ter persecu- quoniam de charitate descendit, qua eos perire nolunt, nec impedire aliorum
i*βci lam' salutem. Sic in hoc seculo, ab Abel, quem ipsius frater occidit, usque in hu- Mais 8 si ius heculi finem, inter persecutiones mundi, & consolationes Dei peregrinan-quuntut bo. percurrit Ecclesia. Idem in se .de verbis Apostoli et . enarrans haec ve nos non fer- ba: Omnes qui volunt pie vivere, rata sui inter malos vivunt persecutionem patiunx',sed moxi tur. Omnes mali persequuntute bovos nonstreo ct lapidibus sed vita moribus.m
L ih iish aliquii sensium Loth persequebatur in Sodomis' Nemo illi mole tus erat, Ur ta-batut madoc mera inter Piuebat, inter immundos, superbos, blasphemos, persecutionem patie- videndo. batur, non vapulando, sed malos videndo; Et paulo infra, ait, cessantibus caetei Cor ris periculis, non posse tamen omnino cestare domesticam persecutionem. Apostolus cum commemoret pericula sua 1.Corinth. II. Tericulis, inquit , iuni si, s atri mari, triculis insuminibus,periculis in deserto, erimus in latronibus triculis in 'rabit; dutant sis fratribus. Cetera pericula, ait August. quiescere possunt pericula a 'Fufratribus, usque ad si quiescere usique ad siuem seculi non nouerunt. PVM mra' i, I I L In lib.sententiarum Prosperi, dicitur,magni v bon rum labor est mares re tolerare covtrarios. Multis praeterea in locis D. August. hanc Pauli sententiam s. versat, praesertim in commentariis super Psalmos. Nam super Ps m. s. Ne-
155쪽
ma inquit si dicat; furunt tribulationes apud Tatres reostros: ud nos non sint , si putab te non habere tribulationes , nondum coepi hese Christiam s. Et ubi est vox Apostolorum i Omnes qui tiolunt in Christo pie vivere, &c. & super Psalm. i 11. consolatur eos, qui audiunt diuites & alios, deridentes bonos, quod spem habeant in felicitate, quam non vident constitutam neglectis pecuniis, &c. Sic enim, ait: Ferto insultantem, O ridebis gementem : dicturi sunt aliquando, Sap. s. Hi sunt quos aliquando habuimns in derisum. Nos insensati, &c. Tunc nempe quando apparuerit Christus vita vestra, ct vos cum illo apparebitis in gloria, Colossis. Rursus in Psal. ix . proposita hac sententia: omnes, qui pie, &c. Subiungit: Non enim modo quia diabolim per reges nonfuit, ideo non Christiam patiuntur perscutionem, si mortuu3 est diabolus, mortua sunt persicutiones et si autem illi aduerseius noster vivit, unde non tentationes suggerit'unde non surty unde non minas e standala procurat S Hamille. Cum igitur pon possint Christiani vivere fue persecutionibus internis, aut externis, optanda nobis est patientia, sine qua, ut ait Tertuli. in lib. de patientia, citans illud Apostoli, Sol non occidatβ- per iracundiam vestram, non licet nobis una die manere. Quod si aliquis molestus & nimius est in. inferendis iniuriis, Patientia tua fatigetur improbum ahena. Vide etiam Cyprianum in libello, cui titulus, de bono patientiae, qui victim Apelles,nullam diem sine livea, iuxta Proverbium, sic nunquam ullam diem intermist, quin Tertulliani aliquid legeret. Da magistrum,lolitus dicere,quoties Tertulliani volumen aliquid a notario suo posceret. Illud in principio libri de patientia praeclare a Tertulliano dictum est: Ita proposita Dei rebus est,ri nullam praeceptum obire quis, nullam opus Domino complacitum per patrare extraneus a patientia possit. Solatium erit di mare de eo, quo Di non datur, tace languentium, qui cum vacet a sanitate,de bonis eius tacere non norunt. Ita miserrimus ego semper aeger caloribus impatientia,quam Nan obtineo, patientia snitatem si irem necesse est. Haec ille.
VER s. r3. Mali autem homines &seductores proficient in peius,
I TOcem Graecam, ,hinx, vertit noster interpres, seductores,poterat vertev re impastores, Ambrosi pat,deceptores particulam, Errantes, ct in errorem mittentes, recte ex Graeco expreuit D. Ambros in hunc modum , si errantes, atque alios erroribus inuoluentes, si verbum ex verbo vis, dic, seducentes,ctsdum. Sensus igitur est: Mali autem homines, dcc. hoc est,sceleratorum conatus improbi succedere hic videntur felicius, quod a persecutoribus liberi sint: caque res eos magis ac magis animosos reddit ad crimina grauiora sine metu numinis patranda. Nihil horum te perturbet: si quidem illi in quiete, tu in tentatione vivis. Ea quippe rei natura est. Ex me discere poteris, non posse fieri, ut qui malis indixerit bellum , pressuris careat. Nemo itaque certans,requiem quaerat,nemo ami lectatur quietem. Nesas est pugilem Dei, vacare deliciis;
non licet epulari luctantem; luctamen quidem sunt praesentia omnia,bellum, Tit 3 angu
PELILI Si mortuus est diabolas, mortuae sunt de persecu
Tertuli. Ephes. Patientia trafatigetur improbitas aliena. Cyprovocat Tettuli .magi
Ambrosi seductorey, de seducti sunt pecca
156쪽
Vude proficiari mali in peius.
iso SE CUNDAE EPISTOLAE AD TIMOTH.
angustia studium; aliud est quietis tempus , hoc aerumnis deputatum est, a que sudoribus. Nullus ubi ad certamen sc exuit, unctusque est, requiem quaerit, si enim requiem quaeris, quid te exuisti)cur iactasti manum3 qua enim ratione hic requiem speres,cum libidinibus bellum indixeris,atque aduersus naturam pugnare perrexeris iIta exponunt Chrysost. Theophyl.& alij. II. Particulam, proficient in peius, ita exponit Theod. vi dicat propterea aliquando malos progredi in suis conatibus, cum impietatis natura ad defe- istum pronior sit,quam ad incrementum; quia suis opem fert exitialis humani generis hostis : & veluti quidam paedagogus, cuius munus est exercere pia ros, ad viiij exercitationem eos ungit, ac confirmat. Nam ij, qui nouitatibus student, nunquam erroris finem inuenient, sed noua semper commenta, de corruptum dogma proferent,ea est enim erroris vis, ut sisti non queat. Atque hoc eii proficere in peius. Quae verba non repugnant illis, quae dicta sunt de haereticis, & malis, sed non proficient,&c. Nam proficere in peius , est, non proficere. Licet enim haeretici initio quosdam decepisse videatur, atque adeo proficere in peius: facili me tamen deprehendentur, atque adeo non proficient. Quod autem ait Paulus, errantes, di in errorem inducentes, significat insignem improbitatem,qua haeretici non talum errant, sed etiam alios in suum err rem trahunt.Hoc est enim,ut ait August. lib.de pastoribus , cap. . ingenium diaboli,ut non solum ipse erret sed etiam alios errare faciat,ac decipiat. Non enim ad eum pertinet quis isto aut illo modo erret; dummodo erret, non dicit diabolus, Donatistae sint; no Ariani. Sive illi sint,siue isti;ad illum pertincta Sic enim ait: Si aliquis idola adorat,mem est, dcc.
VERS.I . Tu vero permane in iis quae didicisti, & credita sunt tibi ; sciens a quo didiceris;& quia ab infantia facias lite
Iclesia contra pios grassenturetu constans perseuera, & firmus in tradita tibi doctrina. illi enim, quo seliciores in malo progressus fecerint,eo grauius a Deo punientur.Noli ergo perturbari. In eodem sensu dictum est Psal. 3 6. i- cuique pietatis cultori, qui felicitatem impiorum considerat: Noli aemularim malignantibus,neque et elauerisfacientes iniquitatem. Hoc est , Noli inuidere, vel imitari malos, quod utantur prospero luccessu: Inuidiae enim, & imitationis significatio conuenit verbo Hebraeo,& Graeco, pro quo vulgata editio posuix aemulari. Chald. sic vertit: Noli aemulari malignos, nesis eis similis. Rationcm subiungit Propheta, quare non sint imitandi imp : Quoniam tanquamsam velociter arsent, O tanquam olera herbarum cito decident. Foenum interpretatur Genebrar. viride gramen;& olera herbarum, tenellas herbas. Vult ergo Pa i lus, ut firmus permaneat Timotheus in doctrina, quam hausit,& credidit, Di - .racula a se patrata videns, & quae ipsemet patrauerat, ut exponit Theod. sunt enim
157쪽
C A P. II I. U ER S. XIV. I si
enim haereticorum dogmata instar turris in arena postq,quae irruentibus ventis cadit. Ubi enim Dei & Ecclesiae autoritas non est,sundamentum deest. Vnde D. Chesost. hoc loco ; sic ex ore Pauli alloquitur Timotheum: Si in praesentiarum contraria iis quae credidim,euenire perspexeris; noli turbari. Nam& Abraham contraria promissis euenire cernebat, nec tamen turbato animo erat. Audierat, Genet. Ei. In daac vocabitur tibi semen; & ipsum Isaac immolare iussus, nihil omnino impeditus est,quominus id tota deuotione patraret. Haec ille. Admonet autem ibidem non esse cur aliquis offendatur videns malorum selicitatem, de bonorum in hac vita cruciatus. Exitus enim ostendet, vel in hac vita esse Deum, qui malorum prosperitatem supplicio,& bonorum labores praemio compenset. Hinc ad Rom.s. Sed ct gloriamur in tribulationibus. Quae verba recte explicat Chrysost. hom. 61.3c sequentibus, io m. s. Hinc Psal. 3 i. e culta flagella peccatorum. Vbi August. assumens verba praeced ita, In camo ct freno maxillarum eorum constringe, qui non approximant ad te, sic ait: Equus O mulus diis esse, vis non habere sessorem:constringetur os tuum, quo iusto merita tua, O taces peccata tua. Deinde addit: Non eli mirum , si adhibito freno sequunturflagella. lndomitum enim animal ese cupiebat; domatur freno ct flagello,at
que utinam perdometur. verendum est enim, ne nimium resis endo. indomitum relinqui metreatur, ct ire in suam Vagam licentiam,vi dicatur de illo, Psalm. Ir. Prodiet quasi ex adipe iniquitas eorum : Sicut de illis, quibus modo sunt impunita peccata: ergo cum flagellatur, corrigatur,dometur. Vnde domitus est David, qui se equum Smulum dixerat I flagellis. Conuersus sum,inquit,in aerumna mea, dum configitur stina, e flagella dicas siue stimulas dicas Amat Deus iumentum , cui insidete quia iumento expedit, ut insidiarurs caruero isto sessore, tu cades, non ille: quia multa sa-gesia peccatoris. Haec de peccatoribus, qui Deo punienti ipsos, ut respiscant, resistunt. De iusto bono animo aduersa tolerante, inquit, ibidem psaltes diuinus: Sperantem autem in Domino misericordia circundabit. Vbi August. seuem primo circondabat pressuraeostea mundat misericordia,quoniam misericordiam da, bit , qui legem dedit ; legem in flagellis, misericordiam in consolationibus,3 c. Oportet igitur permanere in fide, & in doctrina eum qui virtutem colit licet interdum videat improbos elata ceruice he iactantes; cito enim Dei iusto iudicio eorum iactantia fiena tur:iustorum autem labores praemiis non solum pacia sicae conscientiae in hac vita, sed etiam gloriae in aeterna,decorabuntur.Vtiles sunt huiusmodi admonitiones & in memoriam reducendae bonis viris, dum afilictionibus premuntur. Vt enim ait D. August. . de doctrina Christiana,
cap. I 6.lom. . citans haec verba: Tu vero permane,&c. Sicut corporis medicamenta,quae hominibus adhibentur ab hominibus,non prosunt nisi illis, quibus Deus oper iursu utem, qui ct sine illis mederi potest,t ne ipso illa medicamenta Oiritualia non prosunt,o tamen adhibemur, etsi hoc oscios at,inter opera misericordia, vel bene centiae deputatur ita O adiumenta doctrinae tunc prosunt anima adhibita per homine,
cum Deus operatur,di prosint,d c.
II. Gipd sequitur,credita sunt tibi,duplicem admittit sensum: vniarn , credita sunt,id est,commissa,quem sensum sequitur Erasmus; sic enim vertit, qua concredita tibi sunt. Alterum, credita sunt, id est quae credidisti , & plena fide accepisti:atque hunc sensum amplectitur Chrysost. Theoph.Theodor. de Graeci grauiores. Vnde aliter ipsi verti sient,quam Erasmus,dixissentque,credita sunt tibi.
est fundametum deest. Chrylost. Abraham noesi turbatus
Felicitas malorum petisculos a. Rom. s
August. Os, quod noconfitetur peccatum cuopus et hic stringetur.
se tumetum. Domat Deus eum, cui i sidet August. Succedit pressurae misericordia.
158쪽
Cur non debeat Tim theus tribuislationibus
is 1 SE CUNDAE EPISTOLAE AD TIMOTH.
tibi, ut habet Latinus interpres. Nam ad verbum idem est atque creditus es, pro credidisti, ut vertit interpres D. Chrysostomi. Credita sunt tibi, inquit, hoc est,credidisti hanc esse vitam . nempe astlictionibus, iustitiam colentibus plenam. III. Illa x erba: Sciens a quo didiceris, &c. duas continent causas; quare ipsum,in mediis turbationum fluctibus immotum permanere oporteat. Altera est, quod non a quo uis, scd a Paulo de his edoctus sit. Altera, quod ab ipsa pueritia sacrarum literarum hauserit disciplinam.Nomine sacrarum literarum
vetus Testamentum intelligit, non tamen exprimit, a quo fuerit Timotheus ab infantia veteris Testamenti scientia imbutus : loquitur tamen secundum morem illius temporis, in quo, cum non extaret nouum Testamentum scriptum, aut si aliqua illius pars extabat ; a ludaeis tamen tanquam liber canonicus non admittebatur: doctores Hebraei vetus duntaxat estamentum recipiebant; S quinque libros Moysis, legem, & sacras literas per antonomasiam appellabant. Perstringit etiam quosdam veteres haereticos vetus Testament sacras siue diuinas literas vocans. Vt enim ait Theophyl. Simon Magus, Manes , & alij, vetus Testamentum prauum appellabant. Cum tamen in illo incarnatio Christi, &caetera fidei mysteria contineri, nefas sit dubitare. Vnde ait Ambros e liquitae haec obur est nouitatis ; quasi dicat antiquum Testamci tum, rerum quae in nouo sunt,stabilitatem continere. IV. Quantum valeat apud discipulum magistri autoritas, non ignorabat Paulus, id coque ait: Sciens a quo didiceris. Vnde Cyprian. Tertullianum inter Christianos illius temporis, eloquentissimum, magistrum non inuitus appellabat; & D. Hieron. Gregor. Nagianet. Primus enim ardor discendi , est docentis autoritas. Non tamen idcirco negligere debemus veritatem, aut sanum dor discetis, consilium a quouis etiam inferioris notae praestitum. Nam&Moyses,ut dici-eii magJlix tut Exod .i8. cum esset diuinarum humanarumque rerum seientissimus,quip-- pe qui cum Deo ut amicus cum a co loquebatur, consilium de constituen- Deus non dis magistratibus a Iethro socero suo,qui Gentilis erat,accepit. Noverat enim semper An- Moyses bonum consilium non homini, sed Deo,qui veritas est incommutabiget ob h*im .lis,hibuendum esse vi ait August. in prolog. lib. de doctrina Christiana ad fi-a o nem. Voluit enim Deus, ut non semper Angelos coelumque ipsum magistrum haberemus ; sed ad fouendam charitatem homines hominibus , etiarn ad inrclligedas Scripturas ductores praeposuit. Hinc Eunuchus ille,qui Isaiam Prophetam legens non intelligebat, noluit Deus, ut ab Angelo aut interno Dei, babs magisterio illustrarctur, sed a Philippo, qui diuina suggestione missus sedit ne, a cane cum eo: itaque humanis verbis,& lingua, quod in Scriptura illa utile ei erat,
didicia. aperuit. Demosthenes, a cane, quomodo, R. litera exprimenda esset edisceret Hictoa, non erubuit,& nos, inquit, Hieron. aduersus Rustinum erubescimus, si homines homine praeceptoret utamur.
V. Modeste ergo Paulus de se loqnitur, cum praetermi ita nomine, se in gistrum fuisse insinuati simulque discipulo reuocat in memoriam, quod abii tantia sacras literas didicerit; quasi dicat, in his educatus essper diuinam Scriapturam,maior tibi fidei virtus accessit,adeoque inualuit,vi nihil iactura possit incurrere altissimis radicibus nixa & longo tempore solidata ita Chrysost
August. Aci SLectio sacraescrip. a pueri
159쪽
MC A P. III. VER s. XIV. ' iss
u I. Quanta olim fuerit religio & studium Iudaeorum in addiscendis sa
cris literis, resert Philo Iuda: us in lib. de legatione ad Caium Caes. Omnes,in. Phil. iit,gerata, libenter scri aut ritus pluscos,sed Iudaei praecipue. Vim enim leges sua, cre- : rum i ram tu dant oracules proditas, e que discant a pueritia,in animis phis circun erunt expresti imagines harum legum, et semper admirantur, ut honestis ab eab intuentes ; O in lati p. tantum abhorrent a quavis re pho legibus contraria, ut omnibus Fortunis a sua lege Iudaei a pue-
educi nequeant,ctc. In primo etiam libro Machab. cap. 1 1. continentur literae, rix a ci 1cun
quas misit Ionathas surrimus sacerdos,& alij Iudaeorum proceres, ad Laceda:-
monios reuocandae amicitiae causa. Nos enim, inquiunt, cum miro horum india initi num. geremus,habentes palatio Anctos libros,qui sunt in manibus nos bis, maluimu3 mittere I. Mach. t. iad Pos renouare fraternitntem,ct amicitiam Oc. Aiunt Hebraei se non ex profana Lectio scri-
aliqua scriptura didicisse ex uno genere Iudaeos S Lacedaemonios extitisse, ut Lacedannoni j dicebant, suam nobilitatem cum Iudaeis ad Abraham referentes: nec indiguisse tali scriptura ad id confirmandurmquia ex libris secris, quos apud se Ionathas & seniores habebant, hoc sciebant. Ita interpretatur Lyrannus. Vbi liotanda sunt illa verba: Nos enim cum nullo indigeremu),yc. Quasi di- Lyran. cat, Nos sola lectione secrorum librorum in hoc publico Reipubl. otio,abunde contenti sumus: nihil praeterea deii claram is.. Sotatium etiam experti sunt in lectione sector nn liborum ludi i lib. i.Mach .c. 3. subduce Iuda Machab o. i. Maris Na gentes, l1oc est,inter Gentiles doctiores, ex secris litteris nitebantur ostendere Iudaeis cultum idolorum esse licitum, cum Moyses praecipiat in tabernato constituere Ch rubinos, & alias imagunculas, & nolantes idolis cultum deferre bello oppugnabant. Cum ergo circunuenti essent Iud i exercitu hosti; in is ii, & pugnandi necessitas urgeret, congregati sunt, & venerunt in Masphat, flictione coqui locus erat orationis. Diunaverunt (inquit tex.) i a die G iuduerunt e ciues s. sulunx lacros O cinerem impositerunt capitissa, O dissuerunt vestimen in sua. Deinde subiungi- 'i tur id, quod ad nostrum inititutum attinet: Et expanderunt libros legis, equibus scrutribam urgentessimilitudinem simulachrorum 'horum, etc. Vbi aduerte,lecti nem diuinoriim praeceptorum, consolari electorum mentes, & lucem afferre rebus gerendis Impiorum autem malesecta detestari. Illa verba,de quibusprutabanturgentes,es c. explicat Lyranus, licens cap. 2J.Exod . praecipi,ut intra sen- Lytan.ctima Sanctorum ponerentur imagines Cherubim:quod legentes aliqui Gen, Exod et s. tiles,licitum etsi Iudaeis assirmabant cultum imaginum,parum attendentes ibias imagines non proponi , ut colerentur. Sed ut ostenderetur, Angelos per Cherubini Cherubim repraesentatos seruire Deo, cuius sedes in propitiatorio erat figura- in s p a-ta. Hoc autem vacuum idcirco relichum fuit,ut significaretur , Deitatem non a si ,' posse per imaginem repraesentari, ut annotauit Lyranus Exod. 2S. & I . Ma- gelo eochab. 3.Vide August.& alios interpretes Ioan .s via Christus ita alloquitur Iu- ietuite.
os: Scrutrimini Scripturas, in quibus bos putatis vitam aeternam habere, . Quae LXPd a s
sententia duplicem habet sensum ex ambiguitate verbi Grami & Latini , scru- ' MA: i iamini Nam legi potest per modum imperandi,vel exhortandi,ut Christus eos io. 5 , impellat ad studium Scripturarum,quia ipsi testimonium de Christo praebent. Chlysiost.
Vtrunque sensum sequitur Chrys.& Euthym.& doctores communiter. Euthyni, VI . Nos,ut ad Scripturarum amorem accendamur,in quibus intelligen-
dis feliciter Timotheus sim inde ab infantia elaborauit ; exhortationi ab ore ) cisti profectae aures si ab infamia non apposuimus,.in ea sellem qua sumus ab aliis.
160쪽
put . Plexus esti eripturam. Niceph. August.
is. SECUNDAE EPIST. AD TIMOTH. .
aetate dociles aperiamus. Omnibus tamen suadeamus, ut ab insantia eruditis magistris pueros tradant sacris literis imbuendos. Oportet enim,ut in ea arte, quam quis profiteri cum laude debet,iam inde a puero se exerceat.Vnde Plato primo de legib. Asero equidem, inquit,eos,qui in prastantes diiros in aliquo euasuri sunt,ab ineunte aetate oportere meditari um ludendo, tum etiam sudendo. Si quis enim peritus agricola , aut aedificator siturus est, oporter a prima aetate, vel colere rem. Magnus An- ram,vel pueritru domos adiscare, dic. Nec refert quod magnus ille Antonius in xonN me' imoria complexus sit sacram Scripturam; locosque illius dissiciles interpreta- Qxi3 VP tus, sine ulla ope humana, ut Nicephorus refert lib. 8. cap. o. & D. August. in prol. lib. I. de doctrina Christiana. Non enim miracula,& beneficia paucis Deo concessa,pro lege sunt habenda, sed cum omni venatione potius colenda. Et quidem D.August. pulsari eum periculosa tentatione nutat ubi supr ,qui
existimat sine ullo studio ,& labore posse se adipisci perte stam diuinarum
VERS. I s. Quae te possunt instruere ad salutem per fidem, quae est in Christo Iesu.
I. v TErbum Graecum mep times proprie est erudire seu lapientem reddere. Sensus v ergo est,quae a puero didicisti ex veteri Testamento,& a me prcceptore iam adolesces possunt te ad si lutem informare, quam speramus nobis con- Litetat sacrae cedendam per fidem , quae nobis communicata est Christo duce, & autore. suos amato- Itaque sacrae literae non permittunt, ut ait Chrysost. hoc loco, suos amatorest: vllo rerum euentu scandalum pati: animum illis conserunt,ad tolerandas sor-- P ' 's' ' ister constanter res aduersas, iam ratione, iam exemplo. Harum pra sidio munitus, etiam absente praeceptore bene se geret. Non enim sciat externa scientia ad fraudem, & bellorum insidias, laudemque humanam consectandam instruunt, sed ad morum integritatem conseruandam, & diuinam gratiam promerendam & gloriam a Christo promissam. Hoc ergo sacrarum literarum encomio verissimo ducti,ad illarum umbram omni lucepotiorem,tanquam ad umbram arboris vitae, caeteris rebus neglectis, coniugiamus. Hicentin animorum morbis, & ignorantiis remedia proponuntur: hic lux ccci stis,uitiorum discutit tenebras,iuxta illud Christi dictum, Ioan . s. Scrutamini Scripturas,cte. & Matth. 11. Erratis, nescientes Scripturas. Vnde Chrysost.super verba Luc.cap. 16. concione 3. de Lagaro tom. r. sic ait: Scripturarum ignoratiora haeretes peperit, O vitam corruptam inuexit, Oc. & August.tra x i8. in Ioan. scrip litteses cap.I. mque enim, inquit,nataesunt haeresci,nisi dum Scripturae boua,non bene intera Peperit. liguntur. Idem super epist.Ioan .in principio: Omnia,inquit,qua leguntur in Arian'gvst pluris lacris ad in fruetionem c salutem no bam, attente oportet audire. Maxime tamen memoria commendanda sunt, quae aduersus haereticos valent, Ure. Rursus serip est spe. serm. i I x. Sacrarum literarum helio , praecognitio est non parua diuinae beatitudinis.cutum. Io his enim quasi in quodam speculo homo seipsum considerare potest qualo sit, vesquo tendat. Liatio assidua diuinae Scriptura purifieat omnia: timorem enim incutit gehcnna, Sc. Igitur, qui vult cum Deo semper esse, frequenter debet orare,