장음표시 사용
801쪽
obligationem imponam,ut triticum deserat ad meum mollendinum , panem ad Dreum furnum ,& smilia, quae sunt obligationes pretio istimabiles, & ad quas
mutuatarius no tCnetur ratione inutui vide alia exempla citato loco apud Rabellonum. dc num. F. a Dico praedictam venditionem centus praedicto modo petitam a Petro transacto termino praefixo ad solutionern , non potui1le feri valide, saltem in foro externo ex vi praeteritae peeuniae mutuatς,quam Frai ciscus receperad, etiam ii fieret scripturis venditionis cenius per publicum Notarium. Probatur clare ex
Motu proprio Pij V. de censibus, in quo iubet irrita melle conititutionem census si in illius venditione pecunia non numeretur coram testibus , & Notario. I Lec vero pecunia,quam Petrus olim mutuatam Francisco tradiderat, non potest numerari, nunc quando
sit l)riptui a venditionis census tritici, id est quando Petrus petebat fieri scripturam census transacto termino praefixo ad solutionem mutuatae pecunia:.s Tertio dico, si ad recuperandam pecuniam suam ab haeredibus, Petro exhibeatur iuramentum a iudice, ut dicat quantum triticum receperit a Francisco singulis annis in recompensationem pecuniae detenta ,tCHetur Petrus iurare veritatem, & declarare quantum tritici receperit singulis annis ob detentam pecuniam. l Lec etiam est blatissima, & certissima: Nam si Petrus
Vellet receptum triticum retinere, praeterea totam suam pecuniam olim mutuatam accipere ab haeredibus , claram usuram committeret recipiendo dictum triticum ratione mutuatae pecuniae, 3c praeterca exigendo totam pecuniam mutuatam insolidum quod est clarissam usura.Si vero Petrus cogitat lut innuit Pol sese reces tum triticum tacere, occultare rat orie
802쪽
lucri cessantis, quia sua pecunia non soluta per tot annos poterat mercari censum verum tritici perpetuumrad hoc respondeo in dicto sequenti. Quarto dico, quod si Petrus ex mutuatione suae
pecuniae,ila retardata solutione habuit lucrum cessam,
ut ipse innuit. potest coram iudice petere restitutionε veri lucri sibi cessantis, si in veritate sibi cessauit, maxime cum id videatur expressisse in principio quando
mutuauit ; haec etiam est: communissima Doctorum in materia de usuris, dicentium posse mutuantem aliquid ultra sortem recipere ratione lucri cessantis, vel
damni emergentis.Quae vero conditiones requirantur Vt vere dicatur lucrum cessare, tradunt communitet
Doctores,maxime Rabello citato libro 8.de usuris. qu. 6. ubi citat multos Doctores, & assignat sex conditio-.nes ut vere dicatur luci um cessare, Se ob illud cessans exigi intercile. 3 Ex conditionibus vero ibi positis, secunda in ordi ne est quae facit multum ad nostrum iniet um:ait enim cit quaest 6.num. 3. inter alia requiri, ut non plus recipias quam lucrum cellam aestimetur, alioquin recemptio talis excessus vel erit usuraria vel iniusta. Et rationaturalis id dictat,ut non possis plus petere ,quam estimaretur id quod amisisti. Exemplum accommodatum Omnino est,in compensatione debiti, quam quis facit per te ipsum seruatis debitis conditionibus. v.g. Petrus mihi debebat centum clara & liquida, non vult solue re, neque ego habeo probationes, quia dedi in oceuuto , nec Milum modo aliquo. recuperare : possum in conscientia clam ce Ilante scandalo illa centum accipere: vel debitum quod alias illi clam debebam non reddere. faciendo coni pessitionem debiti ad debitum, dummodo non plus accipiam quam mihi debebatur;
803쪽
si enim plus accepero, tenebor restituere excessum is.lum,quem ultra debitum accepi. Hanc doctrinam arplico ad casum praesentem, i dico considerandum es. 1 e quantum triticum accepit Petruo a Franci sicci singulis annis pro retardata solutione pecuniae, constat
enim Franciscum illud triti cum non soluisse Petro ratione gratificationis , vel alio titulo gratuito , sed in compensitionem lucri quod Petro cellabat ex detenta pecunia: unde si constiterit quod triticum redditum quotannis tanti aestimabatur, quantum lucrum Petrocellabat,vel quantum Petrus aeciperet de censu tritici illa pecunia singulis annis,credo quod in tali casu haeredes Franci ici nihil debent Petro ratione lucri reiasantis ob causam supradictam, quia alias vellet Petrus ratione lucri cellantis plus accipere quam amitteret in lucro cesIante. Si vero triticum receptum a Petro sngulis annis non aequivaleret pretio lucri quod cessauit singulis annis,teneb9ntur haeredes Francisei ad restituendum Petro id quod defuit ad illud iustum I
crum quod sua pecunia potuit acquirere attuntis cir-Cunstantiis,periculis,& taeteris arbitrio prudentis viri. Et ad hoc liquidandum, ut dixi num. s. tenetur Petrus exhibito sibi iuramento declarare veritatem,de tritico quotannis recepto. Et hoc dieo supposito quod in v
ritate Petro lucrum cestauit. Si enim non cessauit tenebitur Petrus in conscientia restituere haeredibus Francisci omne triticum receptum tamquam lucrum ex mutuo,ut clare constat ex dictis a nobis supra num.1 .quia Cessante, idest non interueniente lucro cessam telactum fuit illicitum. - . i i
804쪽
Tu quodam tabellione qui vocatus noluit ire. ad approbandum certum te- samentum. .QVaedam Catherina vidua habebat fratrem uxo
ratum , & alios consanguineos, nepotes scilicet ex fratribus. Haec morti propinqua volens condere testamentum, vocavit consessorem suum ,ri testamentum suum scriberet, & ordinaret. Praediistus fiater id sciens,domum sororis adiit,& impedivit ne illa test mentum faceret. Imo sororem in domum suam duxit sc aegrotantem, & vocavit amicum suum ipsiua scilicet fiatris , qui testamentum sororis scripsit, & ordi nauit: sic facto testamento, vocavit tabellionem qui dictum testamentum approbaret. Tabellio respondit, se paratum esse ad illud approbandum,sed post approbationem se secum adducturum esse testamentum clausum, nee illud relicturum esse in manu Batris,e quod essent alii praetensores ad haereditatem sororis. suae. Noluit Dater Catherinae in tabellio cum illa comditione approbaret testamentum. Et quia in illo oppi- .do pro tunc non erat alius tabellio, fecit hic stater C therinae testameneum approbari per quendam Nota .rium Apostolicum Ecclesiasticum. Mortua Catherinae iudex saecularis sententia publica declarauit testamen tum ede nullum eo quod non fuisset approbatum pediabellionem Regium, sed per Notarium Apostolicum qu iuxta legem istius Regni non potest approbare te
805쪽
Frater Caterinae fraudatus haereditate sibi telicta in teitamento non approbato iuridice, litem mouit contra tabellionem , qui noluit approbare nisi sub dicha conditione,eo quod causa fuerit tibi ademptae haereditatis. Quaeritur, an frater hanc litem intentans habeatius ut tabellio sibi restituat haereditatem amisIam. Et utrum dictus tabellio paenam aliquam incurrerit ex eo
quod vocatus noluerit ire ad testamentum approbam.
x Et pro parte affirmativa, quod tabellio teneatur in conseientia restituere huic fratri Catherinae haeredit tem ait illam, videtur probari primo f. quia impediens aliquem ab allecutione alicuius boni tenetur illud restituere , ut tenent communiter Doctores in materia restitutionis, maxime Angelus ver. 'Restitutio. Ioά &alij. Ac Tabellio lite sua omissione impedivit ne frater Cathehinae adiret haereditatem sibi 1 Catherina rei,ctain. Secundo id clarius ostenditutaquia obligatus aliquid facere ex ossicio, de omittens illud facere , si ex sua omistione damnum alicui rei ultet tenetur ad residitationem talis damni, ut omnes Doctores dicunt in materia restitutionis , dam explicant personas obliga- , ins ad restituendum in illa particula, Non ebsans, ut ver. gratia de custode vinearum obligato ex ossicio, ac de ii-libus,qui ex Officio tenentur aliquid facere: sed iste tabellio tenetiit ex officio approbare testamenta, ad hoc enim constituitur officialis publicus a Rege: exgo omittens approbationem huius testamenti tenetur de damno illato iiii fratri Cathelinae.1 His non obstantibus, dico primo. Nimis instinorvi credam, hunc fratrem Catherinae incurriste paenam impolitam per legem litius Regni libo . Ordin.tit. 8q.. illi qui impedit ne aliquis libero faciat testamantum
806쪽
quae paena ultra alia ibi, est ut talis careat spe haeredita tis sibi inde obuenturae. Moueor, quia iste clare impedivit ne dicta soror testamentum faceret libere cuiri suo conseisore,ut illa volebat: & licet illa postea test mentum fecerit in domo fratris, vehemens praesuiriptio est quod non fecit libere, ut statim dico num .sequenti, Probo praterea ex Mascardo tom. 3 Ae 8 5-ndus cones. Is 6 I. ubi probat illum censeri impedire ne
aliquis testamentum faciat, de subiici paenis impositis taliter impedienti, qui non solum impedivit aliquem testari, sed etiam impedivit ne testaretur cotra id quod volebat,& ad id adhibuit aliquod impedimentunMFrater vero Catherinae, dato quod sibi soli tota haereditas,
vel maior pars relinquebatur in illo testamento nullo, impedivit ne Catherina relinqueret aliquid caeteris consanguineis,adhibens impedimentum ne illa te itaretur libere in domo sua sicut volebat. Et citat Mascardus multos Doctores, maxime Menochium de arbuncasu φ 94.3 Dico secundo vehemes praesumptio est quod i stridtestamentum sic factum a Catherina, etiam si approbaretur iuridice a Tabellione, adhuc ellet nullum , δίfiniri Caterinae ex vi illius non esset danda hae reditas. Suppono ante probationem, quod ob solam vehemetem praesumptionem quae violentae aequi polleat, potest iudex ferre sentenIiam, etiam in causa grauissima, quando crimina sunt dificilis probationis , ut praxis istius regni obseruat, etiam in criminalibus ; quo sup- polito dico,vehementem esse probationem, imo violentissimam praesumptionem quod hoc testamentum fuerit factum absque libertate requisita de iure ut testamentum sit validum,& proinde etiam si hoc approbaretur non valeret ex defectu libertatis in Caterina.
807쪽
Probatur clare ex tot circunstantiis, quae in illo com Currerut. Primo enim impedivit lororem ne testamentum faceret cum suo confestore. Secundo illam abduxit : in domum suam propriam. Tertio aduocauit amicum suu in ut sorori testamentum scriberet & ordina- . vet. Quarto noluit ut Tabellio iret approbare testame- tum cum illa conditione, quod secum reducturus esIet testamentum clausum. Quinto interuenit etiam metus reuerentialis Caterinae erga fratrem suum, maxime cum esset extracta a domo propria, & posita in loco non tuto, Demina fragilis,& aegrotan si quis non videat has omnes circunstantias facere violentam prae-Lnnptionem, imo euideritiam, quod Caterina tale te; itamentum libere non fecit Quod adeo verum est,ut contractus factus per solum metum reuerentialem sit nullus, vibrobat Sanchez libro . de mat.dis'. 4. & hoc tunc magis verificabitur , si constiterit, quod illa ante hoc testamentum domi suae existens, significauerat se aliis consanguineis aliquid testamento donaturam : &licet id non exprimeret verbo , sussciebat, quod alios consanguineos habebat pauperiores hoc fratre; tunCenim omnino credendum est quod hanc voluntatem
piam aliquid relinquendi praedictis, mutauit in domo
fratris victa precibus importunis, & metu reuerenti ii eiusdem fratris. 4 Dico tertio , quod non audeo affirmare dictum tabellionem teneri in conscientia restituere tali fratri Call. erinae haereditatem amissam ex sua approbatione omisia, si tabellio sciebat has omnes circunstatias proxime dictas praecessisse , ut videtur sciuiste juxta in sormationem datam, fir iuxta protestationem quar' ad hi buit : p batur: quia licet tabe Ilio ex officio teneatur approbare testamentum , id intelligitur quando test λ
808쪽
mentum rite confectum est iuxta leges Regni. at testis mentum illud erat factum sine libertate, ut patet ex dictis.& hoc tabellioni notum erat: ergo non tenebatur illud appi bare. Et confirmatur. Nam si iste Tabellio vocaretur ad approbandum testamentum alicuius hominis , quem reperiret adhu esse insinum , vel mente captum , tenereturne illud approbare Z Minime, quidem e idem ergo modo non tenebatur approbare hoetestamentum quod sciebat factum esse non libere. Secundo , probatur, quia transgrediens aliquam legem bona fide putas te habere cautam licitam ad illam violandam , seu omittendam, non peccat, Sc excusatur a transgressione illius:& qui laedit sine lata culpa non te
At iste Tabellio putauit se habere causam iustam non approbandi illud testamentum nisi tecum clausum adduceret, pro pace, de securitate aliorum haeredum, δecum hac bona fide, & causa, omisit approbare: ergo non peccauit in illa omissione, nec proinde tenetur ad restituendum saltem in foro conscientiae: quod tunc verius erit si constet quod alij haeredes id petierunt a Tabellione, ut secum domum serret testamentu clausum,nec illud in domo fratris relinqueret. Adde quod nulla est lex quae obliget testamentum clausum approbatu manere in domo testatoris, cum Spe ipli testatores testa inentu clausum iam approbatum , de ut alicui amico,vel Religioso seruadu in domo sua:&lic Tabel. lio non adhibuit conditionem iniustam dicendo quod testamen tu clausum secum erat delaturus. Tertio prosebo in particulari quod iste tabellio non teneatur 1 eltl ruere ex eo quod impedierit fratrem Caterinae, vel si-lioS
809쪽
Iios eius ab assequeda haereditate illi per hoc testam e tum relicta: nam illud dictiam doctorum, quod impediens aliquem ab assecutione alicuius boni tenetur illi restituere,intelligitur, si impedivit utens dolo, seaude,
& metu,ut tenent Doctores mox citandi: item intellio itur quando impedivit bonum ad quod habebat ius ad rem, vel in re,ut tenet inter alios Azor tremnqor. lib. 4 ca. 9. citans Angelum, Sylvest.Tabien. Armil. Adrian.& alios. At tabellio si a omissione non est v sus dolo, seaude,nec metu,nee stater Caterine habebat ius ad rem,neque in re: quia ad totam haereditatem sol ris non habebat ius ad rem, cum tale ius non acquiratur nisi per testamentum rite approbatui ergo ex hoc capite quod impedivit,non tenetur ad restitutionem. Et adhuc explico illud dictum, quod impediens assecutionem alicuius boni,tenetur restituere: dico adhuc,
este intelligendum, ii iniuste impedivit: secus si iuste
imped iuit, tuc enim non tenebitur: lit exemplum. Volebat Episcopus dare beneficium indigno, ignorans illius defeetiis:ego in sermavi Episcopum, illique deterei desectus illius cui dare volebat beneficium: impo- diui illum ab assecutione beneficij; non tamen teneor illi restituete quia impedivi iuste. Sic etiam in hoc ca-si; tabellio sciens per illam praesumptionem, hoc testamentum factum esse sinet libertate in iure requisita ad testandu, non impedivit iniuste , fiat rem'Catherinae ab 'assecutione haereditatis sibi relictie ex testamento non libere facto. Et licet Aetor cit locos. Forro contium dicat quod haeres institutus in testamento habet iam ius aed haereditatem adeunda , intellige de har te de instituto in testam. Valido, libero si isto, cum caeteris conditionibu ,: quod in hoc non reperitur , cum test, trix cat uerit libertate in illo condendo Et ex his so-
810쪽
lutum manet primum argument. in contrarium initio positum, quo dicebatur teneri restituere illum qui impedivit assecutionem alicuius boni. s Ad secundum argumentum potest primo dici tabellionem ex ossicio non teneri approbare testamentum, quod clarescit esse factum sine libertatem iure requisita, sicut supra dixi de testamento mente capti, vel aiudicio alienati: hic vero tabellio,maxime in oppido paruo ubi casus contigit , scire potuit testam tu hoc esse factum sine libertate ob circunstantias supra
numeratas: & sic non tenebatur ex ossicio testamci tum approbare. Secundo dici potest,quod licet tener tur alias ex ossicio approbare, quia tamen omisit id facere bona fide,sine dolo,sine fraude, non tenetur rC-stituere, iuxta tot Doctores supra citatos num. 4. fautem pro foro conscientiae, de quo solum hic di sputo. 6 Ad secundam partem quaesiti principalis, an sciliacet tabellio hic paenam aliquam incurrerit postam hlegibus ' dico hoc pertinere ad forum externum de quo iudex saecularis viderit. Ego sitiem in legibus Regni non inuenio aliquam poenam particularem ipsis impositam tabellionibus qui talem approbationem
facere noluerint, maxime ii causam habuerint, qualem iste habuit.Nam cit. . lib. ordin. ubi agitur de immpedientibus te stamentorum factionem, laec titulo So. aliqua illis poena imponitur. Imo si licet argumentaria simili,Ordinationes lik 4.ris 2 . g. i7. liquentes de tabellionibus , qui negligenter negotia partium exequuntur ,& qui asperam responsionem illis reddunt. iron dicunt quod tabellio parti damnum restituat: solum dicit lex ibi,quod Tabellio suspendatur ab ossicio
per unum mensem. Et in lib. I .iit. Sp., I I .iubet, Ut Ta- .