De obligationibus et actionibus tractatus vtilissimus, coeptus à Iohanne Borcholten, ..

261쪽

state eius sunt, aduersus quem dantur test actio de peculio, de in rem 'erso, &quod iussu, de quibus inst. suo loco Eom- modius dicam, secutus Imperatorem Iu- stinianum Ex ijs, quae proprio nomine ins* aliquem dantur prima est actio de constituta pecunia, quam hoc modo definiaendam puto , quod sit actio in personam

Praetoria, qua experimur cum eo, qui,

quod ipse, vel alius debebat, nudo pacto ad diem certum se set iturum eqbstitui

s de constituta. stit. h. t. l. i. t.tJ. O C. de constituta Iemn.Dico, Qvs D vEL IPsA, VEL ALIvs DEBET. Non enim tantum pro se,

sed etiam pro alijs quis constituere potest, quemadmodum a ICtis Vlp.& Paulo traditum est Ais l. I. g. inali cti. J.de constit pecvn. ab Imp. Iustin. in d. g. de constitutas int.b.ti. Constituere autem est nudo pacto promittere, in eoque constitutum

a stipulatione differt, quod stipulatio fit

verbis, interposita scilicet interrogatione,& responsione congrua Constitutun vero fit vltro, nulla interposita interrogatione, & hoc est, quod Imper. Iustini

alioquin si stipulanti promiserim, iure

ciuili

262쪽

ciuili teneor , id est, ex stipulatione datur actio ciuilis, &a Iure ciuili; ubi ai tem stipulatio non interuenit, quod fit in constituto, ciuilis actio non datur. bbus verbis Iustin. simul rationem reddit, cur Praetoria actio ex constituto detur. Ratio haec est: Constitutum nudum pD syctum est; Ex nudo autem pacto nulla ori ,. .. tur actio,sed tantiam exceptio.l. Iument.

p. .i, Het ' de paritis. Nulla itaque Iure ciuili introducta est actio, qua ex consti- ituto quis conueniri possit. Praetor vero fauet naturali aequitati, & ideo edictum proposuit, quo cautum est, ut constituta, ex consensu facta custodiantur, id est, ut ex constituti pacto nudo quis teneatur ad soluendum quod promisit,eoque nomine actio in constituentem a Praetore datur, cum graue sit, fidem fallere, a V pMἡ.ICtus inquit, in i I. in princ. f. de constit. pecvn. Post hoc edictum Praetoris constitutum legitimum pactum recte dicitur, quod a lege, hoc est, edicto Praetoris

nam & hoc sub legis generali nomine

continetur, teste Theophilo in s. Praetorura .

Institui. de Iure N. G. confirmatum est. I legitima. o. ct ibi Dd. f. de pastis. Hoc insuper eo pertinet, ut non simus nescii,

263쪽

iis' CApvT SECUNDv M pactu constituti tam inter absentes per epistolam, quam inter praesentes verbis fieri posse,ut Scaevola IC. docetis l. qui-

a. o. f.ri r stilem. Porro de natura &'ubilantia constituti es , ut in diem concipiatur, sicuti in definitione *dieci,& g-dem in diem vel expressiim,vel tacitum. Nam si constitua,me soluturum, nulla die . adiecta, semper dies tacite si ibintelligi-: tur,& video constituisse decima die, ut paulus loquitur DG l. promiser. ai. s . f. conflup . uod si ergo aut dic nominato, . aut die decimo rubi dies expres non est, soluat,qui constituitiin mora constituitur,etia sine ulla interpellatione; dies

siquidom,quo solui debuit, pro interpel- ilatione habetur, & dies pro homine In

quoq; de actione de constituto: Circa uhoc addendum, quod ante Iustiniani te-Pora actio quaedam huic actioni de con- stituto similis fuerit, luce receptitia vocata est, postea autem per justiniani con a stitutione sublata, & in actioncm de con

situto transfusa est: C. de consti pecu. Se-

264쪽

do definiri potest; quod sit actio in per- sy

sonam Praetoria, qua agit iS, qui,aduersa- 'rio deserente,deberi sibi iurauit,ut eit uatur pectinia, sibi deberi iureiurando confirmauit. Dico, eum agere hac actione, tui iurauit deferente aduersario. Ita enim Iustinianus loquitur in s. item quis, postia In ich.t post 1Ctum V lpian. in Lait Priator. p .f. de iureiuri di de substantia ctionis in factum j ex iiii eiurando proponitur,id est ut deferente , seu postulate aduersario iuratu sit: Quod si sis iuraue rit,nemine ipsi iusiurandu defcrente,Prs, ridiusiurandii non seruabit,aut tuebi- r;Eiusq; rei elegante rationem Vlpian. reddit,liis verbis, alioquin facilim' quis'; ad iusiurandii decurrens,nemine sibi de i . ferente iusiurandum,oneribus actionum ilse liberabit. di.ait Prator. g. i. . de iure r. t. q d IC, ne iudicia reddantur elusoria, di unicuiq; liberum sit, pro suo .arbitrio a ctiones, aduersus se iuste molas,e dere, eo ipso, q, facilitate quada, & inconsulta temeritate ad iusiurandii coniugiat,& il- . lud praestet Ideo a Praetore opta me costitutu est,ut nullii iusiurandu vim habeat,&ad effectu deducatur,nisti delatu fuerit

ab aduersario. Vter aduersarij nonra ne

265쪽

ars C AP v τ sacv NnvM cum Iustiniano, quod commune hoc no- - -men est, tam d actoris, quam rei personam pertinens. Certi quippe Iuris est, quod non solum actor potest reo deferre fiusiurandum, sed etiam reus actori. A qui m. I.in duobus .s n.l. quod iurari.ct Leum, qui iurauit. f.de iureiurando. Et de hoc posteriori casu, quando scilicet actori a reo Iusiurandum dcfertur, nominatim Iust, nianus loquitur in d giis quis postulante. Institi.t n Ex quo s. simul & hoc notai dum est, quod.Iustin. docet, Praetorem accommodare iuranti actionem: Inde enim efficitur, actionem hanc in factum

. dedou t. ter tr. 6-.qua de re plura vid te apud parentem meum intracta. de iureiure.

est. Et hae hactenus action s personales 'Praetoriae rei persecutoriae sunt. Illarum vero, quae poenam persequuntur , yicis sim duo sunt constituenda genera: quae-

dam enim nominatae sunt,quae dann inno minatae. Nominatae sunt, quae ex delictis, nomen certum a Iure ciuili habentibus,

priginem habent, ut est actio furti, iniu-

266쪽

Dg DIvIsION. ACTIONUM. et ri riarum. Innominatae sint, quae ex delictis nomine certo vacantibus profici- .scuntur,& ob id in factum actiones generali nomine appellantur. Harum pri- 17. ma est de albo corrupto, quae hoc modo recte definitur; quod sit actio in factum praetoria, qua is conueniri potest, qui vel album Praetoris ipse corrupit , vel tolli

aut corrumpi curauit, ut pomam quin- gentorum aureorum praestet. s. poenales

quis id p. f. de iuri DEI. Ex qua definitione facile totius huius actio nis natura deprehendi potest, dummodo sciamus, quid per album Praetoris in- telligatur. Id autem ex moribus populi Romani huc repetendum est : Proponebant enim Praetores urbani edicta sua in tabula quadam dealbata, eaque tabula album dicebatur: quia tamen posterioribus Romanorum temporibus non tantum in huiusmodi dealbatis tabulis, sed

etiam in chartis, & quacunque alia materia edicta sunt proposita, non abs re

dici potest, posterioribus illis temporibus inspectis, de qualibet materia,in qua

267쪽

ur: CApvT SECvNDUM ad posteriora, & sua tempora respiciat, etiam ex eo intelligi potesti quod perpe-- tuae Iurisdictionis facit mentionem , id est, edicxi perpetui: ante tempora au- tem Vlpiani di primis urbis Romae tem ioribus edicta praetorum perpetua non erant, sed annua duntaxa , & sinito p in annum Praetoris officio edicta ab eodem Praetore proposita extitiguebantur,teste Cicerone: Qui multum tribuunt edicto Pret: toris edictum legem esse dicunt alm nuam, In te, tia Verrina. Postea primus, Cornelius Tribunus plebis cum animad- ' Derreret, multitudinem, di varietatem edictorum Reipub. perniciosam esse mittis Praetoribus, es multis alijs legem tulit,

ut Praetores ex edictis suis perpetuo ius dicerent , A MAA Pessianus ivi oratis. pro Cor 1elio, Dio lib. 36. Hinc edictum perpetuum postea nomen accepit , ad cuius ordinem II. nostrarum libros scriptos e . se, omnes uno ore fatentur interpretes, p. in ca de orig. Iuris. Secunda actio Praetoria poenalis innominata est, qua filius, vel' libertus tenetur , qui parentem , vel P tronum sine venia in ius vocavit, ut FO . aureos poenae loco det. d. .poen M. Insit. iis iis vocata. Ratio autem

268쪽

Ds DivisION. ACTIONUM. autem introductae huius actionis a Prae tore, repetenda quoq; est ex Iure anti quo. Etenim antiquitus ita obseruatum

fuit,ut litigaturis liceret sine ulla citatio- sne, a Praetore vel Iudice facta, Inr0 sin i ullo mandato, aut consensu Praetoris vel Iudicis, in via, vel quouis loco sibi obuium debitorem ultro compellare,& cogere, ut statim ipsos praeeuntes in iudicium sequeretur. Quod si debitor non statim sequa paratus esset, aut se excusaret, e iam hoc ex I. I a. tabul. satis meherculς dura , licitum fuit litigaturis creditoribus, ut debitorem obtorto collo in ius, siue iudicium raperent, traherent, ducerent. Hoc autem, quia improbum, & impium videbatur in persona patris vel patroni,si hic a liberto , ille a filio in ius tam

misere traheretur; Ideo Praetor edicto proposito, & certa poena, nempe o. au-. reorum apposita, constituit, ne quis parentem, aut patronum in ius vocaret,

sine ipsius speciali permissi ab & impetrata

venia. tot.tit.ff. de in ius vocand. Ιmo hoet voluit Praetor, yt ne matrem quidem liceret in ius ita rapere.Omnibus namque parentibus eadem debetur reucrentia.

269쪽

ar CAPvT SECvNDv M. religanter loquitur Iovi in L f. de is Aa Hodie violenta illa in ius vocatio penitus sublata est,&omne iudicium a ci- statione Iudicis incipit, ut Iustinia. loquior inra g. . Inst. depoena temere litig. Hoc loco illam quasi obite r attingam quae stionem a Dd. multis & multum agitatam, An edicti praetorij pars, qua illius Patrem, libertus patronti m in ius vocare is, prohibetur, etiam ad vasallum & dominum trahi possit, ut hic ab illo in ius vocari nequeat, nisi impetrata venia8 Et ita inulti quidem existimant. Sed contraria

sententia veritati magis consentanea est, odit traditum M a Moliseo in consuetud. Parisiensiit./ll. Iul.Claro in s. se

dumquaest in Camera Imperiali ob seruatur, reste Nero in .Cent.o r. pr. Rationes has addo huius rei: Tum quia argumentum a liberto ad vasallum perpetuo non valet, propter summam, qua

inter ipsos est,differentiam,quippe quod Patronus in libertum inaestimabile bona

libertatis, & nunquam moriturum contulit; cum e contra dominus in vasallum non, nisi temporalium rerum usum contulerit:Tum quia iam violenta illa in ius vocatio, Quae xeuerentiae domino debitat

270쪽

aduersari videretur , nostris moribus sublata est, ut paulo ante dixi Tertia actio praetoria personalis poenalis inno- minata est ex edidio praetoris: Ne quis

eum,qui in ius vocatus est,ut eximat,quacum eo agitur, qui in ius vocatum vi exemerit , ut poenam arbi ariam praestet, tot tit . . ne quis eum oec. s s. poenale . Instit. hae n. Ratio autem huius edicti a Praetore propositi haec sola esse videtur, ne iudicia reddantur elusoria, & ne Iudicis

autoritas contemnatur. Atque hae tres in nominatae Giones praetoriar a Iustiniano in Iristit. referuntur. Potest tamen& quarta addi ex edicto Praetoris de eo, per quem factum erit, quo minus quis in G.

iudicio sistat, de qua inta tot. tit. f.de eo, per quem sectum erit. Neque enim vera est D d. sententia existimantium, edictum Prae- itoris, ne quis eum, qui in ius vocatus est, , eximat,ide esse cum edicto,de eo per

quem factum erit, quo minus quis in iudicio &c. & plurimum haec edicta differunt: In illo namq; vis cohercetur, in hoc coercetur dolus. Licia I f. de eo, per quem*ctum erit ore. Illo punitur, qui fecit, quominus is, qui in ius vocatus erat, sequeretur,& in ius produceretur; hoc vero