장음표시 사용
111쪽
'Rhetoru sen Rhetores hon Ahum dc turpe laudabili & vituperarentia, hone bili definire, de vulgi iudicio subiicere. tile vel cat-sῶ ct turpe que inutile, siue conducibilc & no rum quod per
inlotae. bo inde Alo itemque bonum dc malum, non instauionum O ma aliquo aut hominum iudicio, sed natu pa Hic, assi r-lum natura mare. Quantum igitur ad hanc lis idern coit m arco fiat. tinet,quo turpitudinis iudicium. c. rchenseribus' non permittitur, ait: Non fieri potest. Vt magis in malo per alium sis. quam in turpitudine. Si ergo feri nequit, ut opicr alium in tui pitudine sis, ut ante dictum ςu: multo minus fieri potest, ut in malo sis per alm ii, quam in turpitudine scilicet. D.
. , ' ' . Reipub. gubernandae potestate carcas Θ Num obli-- tus es non inincesse locum, in quo bonum&mai ἡam dis oluim humanum est . Sed id situ in Alei nuptas is i. ' petitione, declinatione, iis denique rebus quae tibi parent, in quibus tibi quantivis prctii est e licebit, si
eas natura congruenter ira irae volueris 3 Cum iot-
tur de boni locum in te ipsi, habeas, di in eo quantiuis pretii csse possis, cur te nullo usquam este loco dicis Θ Eo nimirum, quod hactenus bonum in iebus externis collocas, quas germanus philosophus contemnere neccste habet. At ut ego, etsi tacuero, Amicos ad- in me is i magni tale pretii possim: amici tamen, uuandi h inquit, nihil a me iiivabuntur. Haec eius est oratio,' si cupi qui aliquantum profecit. Is enim,quod ad sese atti-Hra . net,saepe res externas contemnit: sed amicis opem ferre cupit, quod id bonun iudicat honestumque e se: eaque de causa nonnunquam dc opes dc potestatem ciuilem desiderat, ne suis amicissit inutilis. Scituit igitur di hoc, argumento ab iis, quae in nostra potestate sunt, petito: dc comparatione . quod sit utilior amicus is qui bona fide colat amicitiam, illoqui pecuniam & potentiam conserat. Ab iis quae in nostra potestate simi: quod pecunia,ciuiles potestates, honores, in nostra potestate non sint. Quae
si quis philosophorum habeat, alacriter elargiatur,
112쪽
seque accipere potius ea re quam dare beneficium cxistimet. Sin us careat: nullam amicitiae faciat iniuriam. Qis enim a teri det. quod ipse non habet 'Parato igitur, inquiunt amici. v toc nos ea habea- Propter ami mus. Equidem si ita parare possum, ut& vir bonus cos, diui- permaneam, & vobis fidelis amicus, neque qui e timis pol quam ad nil tam philo opho indecorum: parabo, salem pa- vos viam ostendite. Ac videtur hic vir concedere, rare licet. interdum parare opes propter amicos, dc adipisci magi stratus. si ista sic parari tenerique possint, ut ne quid admittatur ea vita indignum, quae naturae instituto viro sapienti conueniat. Sin hoc maxima
ex parte fieri nequit, & eum qui haec consequi velit, necesse est institutum proprii sui boni perdere: illud Vti is, Parato ut & nos habeamus,nihil aliud est nisi
pete te ut meum bonii amittam: hoc est, animi ra- Iniquistae tione praediti bonum, quo homo homo est. Alia latores. obiecta sunt aliarum appetitionum. Ingrati, vaecordes hi Se iniqui sunt. Iniqui, ut desertores amicitiae. Nam & Pythagoreis auctoribus, amicitia est aequalitas: & iniquum est, amicum extrema calamitate velle assicere, brutae tuae cupiditatis explendae causa. Ingrati de vaecordes, qui amico illorum commodis ex animo inseruienti, talia mandent: nec
quantum intersit videant, inter id quod amicus illis obsequens perdit, & id quod ipsi consequuntur. Nam is quidem boni maximi iacturam facit: ipsi
Vero non rantum non suum bonum, sed interdum etiam malum adipiscuntur. Ingratos autem cos ,
amcntes fortassis appellat. ob id quod sequitur, 'quod pecuniam fideli amico & verecundo antepo pqcum Ddnt. Atque per id euidentius etiam ostendit talem ρ ρ ρ Η 'amicis non fore inutilem, sed iis qui pecuniam sui peditent utiliorem. Nam si serui quoque fideles dc
verecundi, artificiosis&operosis praestant, plurisque fiunt a dominis: quanto magis tales amici pluris erunt cordatis hominibus, quam ii qui nummulos donant 8 Nam dc ad iucundam vitae consuetudinem,&ad consilium dandum, &ad tuendas res ca-
113쪽
risii magae pretiosissimas, Jc in periculis& morbis,&rost obitu: fideles amicos utiliores esse constat, nul a in rea familiaribus de amicis discrepantes. Si emgo veri amici sunt, in eo iuuabunt amicum, ut fidolis di verecundus permaneat, etiam priuati sui commodi respc Etu: neque id ab eo postulabunt, per quod eo redigatur, ut nec fidelis amicus neque utilis esIepodit. A tque etiam fieri potest, ut per eadem haec, illud quoque argumentum refutetur: Eorum qua in te sita sunt, dominus es. Quis vero tibi dixit, In te si tum esse. ut patriae porticus & balnea construas
Quis vero alteri dare id potest, quod ipse non habet i Quod si audierit, parato igitur, ut & patria habeat: priora illa respondebit. Verum haec. ut communia. nobis consideranda reliquit, magisque prinpriam di cognatam multa cum euidentia dc vehementia rc sponsionem aduersus patriam attulit.
Quid ad te inquit si per te patria porticus & balnea
non habebit. Neque enim calccos per fabium ser- rarium habet, sed per si tot cm: neque arma per sutorem, scd per armorum fabrum. Omnis enim te . tum sibi ipsi viilii cr& iusse administiatur, cu qui iaque ciuis dc incola suo inter tus operi, aliena non curat: Si de saberata sic ς. dc qui ius alius opifex curat, ut suum opus rei publicae prostr. At dicat philosophiae studiosus : Ego vero qua re utilis ero rei publicae Z Cui vicissim egregie rei pondcti Si cssiceres ut alium ciuem siletem dc verecundum haberet, nonne utilius ei aliquid quam faber aeratius praestales 3 Maxime igit. r eam adiuvabis, cum aliis ad hunc modum in s niendis, monendo docendoque . tum vita de moribus honesti dc boni ciuis munus obeundo, exemploque tuo loge maiores quam reliqui sunt operibus afferes ad rempublicam utilitates. Quem igitur, inquis, in republica tenebo locum Z Nam cinterorum quisque suo quopiam munere fungitur, alius magistratum gerendo,alius propugnando alius aliquid ad degendam vitam utile suppeditando Auctor igitur comuniter ad haec respondet: Quem cum ue
114쪽
eunque locum in ciuitate tenere poteris, conseruata fide& verecudia eum teneto. Si vero dum pecunia, balneis, porticibus, eam iuuare studes, fidem dc ve-πecundiam amiseris: so itasse ne illis quidem rebus eam iuueris. semel perfidus & impudens sactus. GTrum vero maetis eam ornant 3 fideles & verecundiciu est an porticus & balnea 3 Verum quaerendum est, quem locum in republica philosophus tenerqdebeat 3 Annon eius potissimum, qui homines fa ciat, di fidelium ac bene moratorum ciuium quasi m μ' opifex quidam sit 8 Nec enim aliud eius munus erit, pii se quam & sese& alios ita repurgare, ut vitam naturaelici manae conuenientem agant, omniumque com-mianis pater erit & paedagogus, &corrector dcconsiliarius, Geque curatorem praebebit omnium,&ad lator erit omnis boni. Congratulabitur ita quibus res secundae sunt, vice dolebit calamitosorum, eosq; consolabitur. Denique ea faciet, quae is qui persua sum habet, peculiare suum munus esse,&ia republica locum & curationem, qua omnibus homini b. pro virili sua bene faciat. Sin eum ad unum aliquod in republica munus seorsim destinatum videre volueris, in bene constitutis ciuitatibus utique principatus ei deseretur, ut caeteris antecellenti, ea ratione qua ovibus opilio. Erit de senator prudens,&imper tordi disciplinae militat is peritus suerit,ut&co 'silio de animi robore superior caeteris. Nam Socra- .
'ς quoque ita praelio ad Delium committa fortis δεσε VI 'sime pugnauit: & per hostile agmen se recipien- 'tem, unum eum nemo, ut aiunt, persequi ausus
fuit magnitudine animi eius perterritis omnibus. Quin & Xenophon decem iliis Graecorum milia Xenopho. libus conseruatis, ' Olympico praeconio est ornatus. CNterum sciendum est, malas respublicas ' ure pM omnino tum animis esse pernitiosas , tum diui- - pQ- nam illustrationem repellere,ium honesta instituta c/ς conspurcare, tum exempla recte vivendi abolere. iQuapropter ad vetae institutionis initia plane impediunt animos, ct ad doctrinae confirmationem.
115쪽
Si quis tamen in tali republica repertus suerit animus. singulari quodam fato corrobora ius, is duri ribus exercitationibus ad maiorem virtutis perfectionem acuctur. Verum igitur illud est, omnem fortunam. omnem euentum, siue molliorem, siueas criorem, fluctus aliquid atque utilitatis afferre ei qui prudenti delectu, quod in quaque re inest boni, amplectitur.
F Si tibi pratoim aliquis in conuiuio,aut se Lutatio ne, aut dandi consilii sitio. Siquidem isa bona
sunt, gratulari debes illi, cui ea contigerunt. Sin mala,ne dolias te in ea non incidisse: sed memento, cum ea non agm quibus ista parantur, qua in nostra potesate non sunt, fieri non posse ut eadem tibi t=ibuantur. Nam qui valebit tantum is, qui fores non frequentat , ais is qui frequentat ' qui non assecta ur, Mis is qui asteritati r t qui non laudat, alg tis qui iam dat Z Iniustus igitur eris ct inexplebilis, si non numerato eo pretio, quo illa vaneunt, gratis ea consequi te popules Age quanti vaneunt lactuca Z Ponamim o Molo. Si quis igitur obolo numerato lactuca acceperit,m autem pretio non numerato non acceperis: ne te deteriore conditione esse putes eo qui accepit. Ut enim
lactuca habet isse, sic tu obolum non dedisi. Ad eundem quoch modum is hiese res habet. Non inuitatiues ad conuiuium alicuius ' me dedisi quanti venit conuiuium. Venit autem id conuiuator laudarione, mendit obsequio. Dato igitur pretium quant1 vanrt, se re tua erit. Suod si nee illa vis proare, se hac accipere: auarus es o, vacors. Nihil igitur coena vice habes 8 Imo habes: non laudasti quem noluisi: non toleram elim insolentiam in ingressis.
Etiam haec oratio pars esse videtur superioris, reliquis argumentis occurrens, quae ab iis obiiciuntur,
116쪽
COMMENTARIUS. Ic stur qui eodem modo sunt affecti. Nam qui ad sese
corruertitur, dc alii sies externas relinquit, cultu
varia lite diuitum di potentum d c spicit, sine honore
videtur aetatem degere: cum ei complures & in lalutatione, α conuiuio, & petendo consilio praepinnantur. Ac potulisset ille quidem rurius etiam sic ab eo quod in nostra potestate situm est . aut non cli, argumentum hoc refellere. Nam si bona nostia in 'c m nobis sita sunt, ista vero in nobis sita non sunt, iii a i nostra bona non erunt. Velum auctor hac dii sol - m uendi ratione praetermissa, tanquam communi &iam tractata, utitur alia huic loco magis propria, ' si quae recte utentibus subri dicet. quo pacto maiorem etiam ex huiusmodi rebus fluctum capere poLή -m- sint. Ait autem ea in quibus alii honestioris vitae studiosis praeserantur, aut bona esse aut mala. Sed explendae causa diuisionis adiiciatui ctiam, aut indifferentia. Multa enim talia quoque sunt. Quod si indifferentia, nihilo plus honoris quam ignomini εhabent. Quare hanc diuisionis partem aspernatus Qui omni
est Epictetus. Restat igitur, aut bona esse, aut mala. bus bene cuia
Si bona sunt,gaudere inquit) debes, alium ij sesse pit, Deo Apotitum. Hoc enim ' tuae facultatis est, quae bene milis. cupit omnibus,& gratulatur iis qui bonis rebus potiuntur. Vide qu loquantia boni in ista, ut habetur. ignominia delitescens elucescati Haec . n. proprie est similitudo cum Deo, qua iis quae inferiora,&posteriora Deo sunt, nullum maius bonum contingere potest Deus enim facultate potentissima praeditus,& omnis facultatis auctor, voluntate etiam optima , bona omnia, malum vero nihil esse voluit, quatenus fieri posset. Cum autem par sit eius &potentia Zc voluntas : omnia bona facit, quatenus unum quodque bonitatem ipsius capere potest Humanus vero animus facultate summa esse praeditus non potest, multis etia Deo posterioribus pollentia inferior. Sed voluntatem accepit a Deo liberam , cuius ea natura esset, ut bene cuperet omnibus, modo ipsa id decreuisset. Merito igitur ista ra-
117쪽
tione posissimum fit Deo similis, cum ex ista v
luntate agit: & quamuis omnia bona reddere ut Deus nequeat, ea tamen bona reddit quae potest: &quantum in ipso est, omnia bona reddit, no autem
quaecunq; vult. Tum enim voluntas vere voluntas est,& perfecta voluntas, cum ei facultas omnis eiu&qui vult, nauat operam. Eorum enim quae in nobis sita sunt,domini sumus. Cum autem bene velle
mnibus, in nobis situ sit: cupit bonus homo omniabus hominibus benefacere, nec eis tantum, sed de brutis animantibus & stirpibus, eiusque voluntas usque ad inanima porrigitur. Verum non potest, ud vult, bene mereri de omnibus, quod voluntas quidem in nobis sita est, ista vero facultas non item,cia aliarum plurium causarum adiumenta desideret. Carumque praestantiorum nobis. Quare nostrum
bonum in voluntate est,quod idem in nobis quoq; situm est. Et hoc quidem ita se habet. Si vero eade quibus hic agitur, suapte natura mala sunt: rursus ne moleste ferto, sed gaude potius ea tibi no accidi sese. Sic bonus homo sui despectuna non interpretabitur, non potiri istis: sed seu bona fuerint, eo quoaiis alius potitus fuerit, seu mala, quod ipse ijs careat, laetabitur. Ad hunc modum loco ab utili, aegritudinem istam non potiundi iis quae dicta sunt, profligauit. Sive enim ea bona sunt, maius illi esse bonuostendit carere eis, qui Dei similitudinem expetat z. siue mala, bonum esse in ea non incidisse. Dein cus
εθα ρο- a loco facultatis,&mox a iusto argumentatur. Α -υς amici. cultate: Non posse fieri, ut a conuiuatore tribuantur eadem non colenti, quae colentibus ipsum trisbtiantur. Cultura vero est,si equentare sores eius. a L.
sectari in foro, omnia eius& dicta & facta laudare. Vt igitur tu, qui, ut philosophus ista non facias, e dem conisequare, quae qui faciunt, non modo fieri non potest: sed iniquitatis etiam est,& inexplebilia
auaritiae, non dantem ea quibus ille coenam vendit. velle eam accipere. Iniquum enim est aliena concupiscere. Deinde te coenae illius expertem, non esse deteriore
118쪽
deteriore conditione eoti ii coenet: eu iden ter lactu. cae docet exemplo. Nam cum ille coenam habeat, tu habes aliquid coena praestantius, libertatem tuam. non laudandi eum quem nolis, non perserendi ea quae in eius vestibulo seruntur. Si vero di haec & coenam habere vis: & iniquus es, Jc insatiabilis, ec talis cum sis minus bonus. Neque enim erit quo sis incomparatione melior.
N Atura propositum ex iis rebim: de quibus nubia inter nos controuersia ea, cognosci poteri. Exempli gratia: Si vicini puer poculum aut qmdaliud confregerit, in promtu illudflatim in, ita Aeriselere. Scito igitur, si ct tuum confractum fuerit, eunde essere oportere, qui fueris, cum frangeretur alienum. Sutransfer isa ad maiora. Fitius alterius obiit, atit mxor I nemo eti quin dicat, humanum id esse. Sin ipsi alicui id acciderit: statim Hei mihi, inquit. ornemiserum. Meminisse autem oportebat, ut assecti io, cum tale quippiam de aliis audiuerimus.
Communes hominum de rerum natura notio. Notiones nes, in quibus non aliud, sed idem sentimus omnes: Comm 'erVeluti, Bonum esse utile,& vrile bonum: ' Bonti ab O P cuba- omni b. appeti :&, AEquale nec su petate, nec su pera ri: S, Bis duo esse quatuor. hae igitur notiones,& id genus aliae recta ratione in nobis costitutae .longoq:
tempote explorarae, vcraesulat Jcccm i erum natu iacongruentes. Peculiares vero singulorum notiones
saepe halluc mantur, alias a sen siu dece to Z .ccptae, cuiusmodi est, Luna eiusdem esse cum so est; a . tudinis: alias a bruto appetitu &ea est q riscimvoluptatem esse bonum a Trinat: alias a x ii. net non sitis explorata, cuiusmodi cst eo' i qui duo rerum omnium principia, animumque corpii , cita.
statuunt. hae igitur di similes de qui b.
119쪽
non omnino verae stitit, si a interdum cae quae sunt
hi lce contra riae: neque tutum nobis est ex his rerum naturam aestimare, quam auctor, natiarae propositum aut voluntatem appellat. Evidens autem illud argumentum est, cum leuitatis peculiatium, tum constantiae communium notionum, quod idem homo cundem casum aliter si ipsi acciderit, grauius scilicet Od imprudentius scrt: aliter, si alteri eum accidisse vidcrit. tum enim tranquillius euinec crius intuetur, magisque cum caeteris hominibus consentit, quibus tale nihil accidit, quique non ex affectis, sed ratione iudicant. Et hoc rei vi lis, confracii poculi, exemplo declarat. Nam cum alterius puer poculum confregerit, in promtu nobis est. caeterisque sine affectu iudicantibus, ut dicamus, Itasicri solere. ut puer aliquando lapsus allidat vitreum poculum, aut ut i id clapsum atq; allisum confringatur. Cum vero nostrum confractum fuerit, indignamur, quasi notii aliquid nobis accidisset..Atqui tum quoq; cogitandum erat, ita solere fieri. Haec igitur, inquit. transfer etiam ad maiora. Si filitas alteruis mortuus est, aut uxor: nemo est quin dicat humanum esse illum casum facto iudicio secundutia communes notiones, naturaeq; congruentes. Nam emori hominem, humanum csse, naturaeque hominis mortalis conueniens. Sed cum suus alicui
filius moritur, statim auditur, Hei mihi: Me miserum : plo arus, tragoediae: quasi nobis solis contra naturam aliquid accidisset. Meminisse autem oportebat, quomodo alio plorante affecti simus: cogitare nos tum, ut rectum est, non re ipsa, quae natural s sit & nccessario eueniat, illum turbari, sed suo, quem de re conceperit, affectu. Is vero conduplicatus est, tum quod p ter rationem & supra quam decet, rationis particeps animus mortale corpus diligit. quod moriturum esse consentaneum est: tum quod ira vitam instituit . quasi perpetua eius consiti iudine frui positi. Maxime autem percellit
A perturbat, quod inexspectatu in accidit. Nam si quidem
120쪽
COMMENTARIVS. ro' quidem id meditatum & cogitando quasi semiliare factum fuisset, non ita pertiri bai et atquedo cret. Cuius rei illud euidens est utique argument rim, quod ii etiam. qui castim aliquem acet bissime serunt, paulo post ob assuetudinem, quasi nihil tale
accidisset, leniuntur, di tum notiones naturae con sentaneas promunt: humanum esse, mortale mori
necesse: nobis etiam fatum breui impendere. Iam si post euentum , ob seiunctionis consuetudine in , eam tam facile selimus: etiam anteeuciatum, scilicet exspectatione seiunctionis ob assuefactionem, non adco perturbatis animis excipiemus. Cuius perturbationis illa inprimis causa est, quod talia non continenter ob oculos habemus , nec illis assisuescimus:&quod rebus praesentibus complurium hominum animi confirmes fiunt, ut di in rc bus secundis eandem semper fortunam exsi citent, &aliqua molestia obiecti . nunquam ea se liberatum iri credant. Altera est,&ea quidem hac non leuior, nimius de immodicus talium rerum amor. Unde vel cogitatio seiunctionis, illis eli mole ilissima. Nemo enim volens rebus molestis immoratur. Amor igitur in primis moderandus est; vereque iudicandum , qui sis qui ames: quid sit quod ames ZRem esse alienam, di ipsam consuetudinem talium quoque rerum afferre satietatem. Missi ina igitur faciendum, quicquid sit immodicum :& verbis abstinendum, quae affectionem illam augeant, factisque multo magis.
OVemadmodum aberrandi caris meta non ponitur : sie nec mali natura in mundo e . it.
Disputatio de natura atque ortu malorum,non de nattira bene explicata tum impietatis erga Deum causa malorum ex
exstitit,ium morum honestaeque disciplinae princi- piseatis sima esse debet.