장음표시 사용
141쪽
etasimi quae omnem virtutem continet. Est enim iussitia. quae ab aliis virtutibus distinguitur. Tu se qua reliqum inse complectitur omnes. Nam iustitiae est suum cuique tribuere. Quare &disciplina morum, de ciuilis facultas in ossiciis sese satur. Iustitia, cum est animi gubernatrix, cuique minarii alti suum officium praescribit. Iustitia ciuitatis moderatrix, de ipsa cuiuis rei publicae parti id tribuit,quo quaeque digna est. Cum igitur superimribus praeceptis, quae dc ipsa ad ossicia pertinent, auditorem erudierit: hic ci nunc ariem tractandi officii & reperiendi de praestandi tradit. Quaeque alii
prolixis voluminibus tractarunt, cuiusmodi sunt
Nis,uis libri de Ossiciis, dc de interiore pulctitudine, quale
Damastis. Opus Nicolaus Damascenus edid: te ea sic paucis his, versibus ita grauiter&luculente, ut motum animis afferat, perstrinxit. Cilicia porro, ut in uniuersias par- pciorum tes tribuantur, partim sunt aduersus homines de . sis. similes, partim aduersus praestantiores, partim aduersus deteriores, pallim etiam so itassis aduersus
nosmetipsos. Et horum quodlibet multa habet discrimina: quorum praecipua dc ipse pei sequitur, ab ossiciis erga homines exorsus. Ac praeclare initio
docet, quomodo reperienda sint ossicia : nec eadem
tribuenda esse patri dc filio, civi dc hospiti, bene
merito dc ei qui laeserit,alia denique aliis: pro ratione affectionis dc necessitudinis,quae cum quolibet intercedit. Alia ratio est aduersus patrem, qui post Deum orius nostri dc totius naturae nostrae est auctor&benefactor. A lia erga filium, cuius ipsi
causa sumus, de qui nostri quaedam pars est. Sed xios quid in primis quid sit , quam Latine vel necessitudinem, vel affectionem, vel habitum, vel respoctum,vel relationem si cui sorte voces hae placent dicere postiumus, declarandum cst prius, quam eorum varietatem persequamur. Est igitur ut in genere dicamus, ordo quorundam inter sese, ac mutuus respectus: isque vel a natura institutus, vel
Vsluntate susteptus, similium aut dissimilium . quo
142쪽
quo illi coniunguntur, hi dissociantur. Mutua quaedam enim inter illos affectio est, qua alii alios complectuntur: dc quamuis diremti aliique facti suerint, tamen non prorsus diuelluntur: sed ita manent, ut alter sit alterius, & ea quorum est affectio, inter sese conseruntur. Est autem ordo naturalis similes contrahens, coniunctio fraterna. Quare alterum eorum quae inuicem affecta sunt, altero definitur. nam frater fratris est frater, & par pari par, recognatus cognato cognatus, dicitiis ciuitatis ciuis. Est item ordo naturalis dissocians aliena ratione generis Na & hic est ordo naturalis,dc similitudine constat. Quapropter ra 'ione similitudinis inter se conseruntur. Nam alienus alieni est alienus: sed ordo hic dis cians est. Nam alienum separat familias, sicut cognatio coniungit. verum propter similitudinem siue ea consocians, siue dissocians sit, ossicia eadem sunt in utroque aduersus alterum. Naturalis vero ordo dissimiles coniungens inter se se, est patris de filii. est enim coniunctio naturalis,
sed diis milium: quia non alter per alterum definitur, ut fit in fratribus. ibi enim dicebamus, frater fratris est frater: hic vero, pater filii ea pater, & fi lius patris filius. Est igitur hic ordo naturalis dissimilium coniungens. ,ed dissimilitudo ea est, quae est inter causam, & id quod a causa proficiscitur. Est & alius ordo naturalis dissimilium coniungens, ut contrariorum, cuiusmodi est dextrum desinistrum. Nam haec cum dissimilia sint, necessitudinem quidem inter sequandam habent, sed ratione contrarii loci.Est dc ordo naturalis dissimilium dici ungens: ut ea, anno superiore, de hoc anno. est enim dc haec affectio temporum discernens. Ordo voluntate susceptus Jc similium coniungens, est ratio amicorum : dissimilium vero disiungens, ratio inimicorum. Nam dc inimicorum idem est ordo secundum assectionem, voluntatibus dissimilium. Quale alter per alterum definitur, ut inimicus est inimici inimic', sicut amicus amici. Disiuni a. r. Natur . Fraterna conrunctio.
143쪽
gens autem est inimicorum ordo, sicut amicorum Docentis coni ungens. Est D. ordo v. untarius diis milium disicentis. coniungens, ratio docentis & d. sceritis: vi causae, de V., d. iis ςiu quod olitur a causa. Ratio vero vendentis &ect Ment tu incniis, Ut contrariorum. Est de os do voluntarius ratione dissimilitudinis disiunges, ratio persequen- Persequetis iisdc fugientis. Persequens enim fugie litem peise- ofugientis. quitur coniuncte quidem ratione voluntar Iae anfectionis distin liter, si ii seiungendo coniuncta. Mariti autem dc uxoris affectio media quodam modo esse videtur inter naturales dc voluntarias. vidextrarumque particeps, & dissimilitudine definienda. Nam maritus uxoris est maritus. dc uxor mariti uxor. Mediam de vicini habent affectionem. cum similitudine definiantur. impetans vero Ac obediens partim naturale est imperat enim sempei piae stantius deteriori in uniueilo partim voluntaria cum pactione quadam diuites imperant, pauperes vero obtemperant: partim mistum , cum publice decretum fuerit, ut imperent pili lentiores c um Naturales igitur ut paucis complectar tot sint affectiones et sectiones quacunque harum cum aliquo coniuncti simus, ab ater siunt: ipsa affectionis forma officium aduersus eumdcre voluntaria, periemus oc conseruabimus: siue id ille conseruet, mutabiles. siue non, in naturalibus officiis praesertim. Nam voluntariam assectionem etiam alter, bona malaue voluntate dirimere potest, amicitiam mala, inimicitias bona. Etenim voluntas eam affcctionem constituit: naturalem vero non voluntas, sed natura. Quamobrem si amicus noster ob prauam volunta-- tem fit inimicus: luit assectionem nostram. nec
iam ei debemus amicitiae ossicia,qui amicus esse de cessitudo stitit,& inimicus esse voluit. Verum si pater impro-Dter da voluntate fuerit, patris affectionem non soluit
voluntas. Ea enim naturalis est, oc non voluntaria et
di talis affectio est erga patrem, non utique erga bonum patrem. Et si igitur malus fuerit pater, tamen officia quae patri debentur, ei praestanda sunt. Omnibus itaque modis est obseruandus&curandus. ut de
144쪽
Vt & vitae nostrae post Deu ira auctor , & quod eius cura de caritate muniti huc vique processimus. Est& cura parentibus reddenda, ut quam ab illis mutuam acceperimus , gratis animis atque uberiore mensiira: eorumque mandata alacriter exsequenda omnia iis exceptis quae animi vitia prouocant. Haec
enim citra eorum ofgensam, quantum fieri potest μηimo recusanda sunt, ut quae patri animorum displice- r patriant: cedendumque illis est caeteris rebus omnibus. Holice tiram externis,quam ipso corpore. Nam si fortuitis r G AEn a. dominis, argento numerato & corpora & peculia seruorum parent: quanto magis parebunt eadem illis, qui naturales ortus nostri auctores suerunt 3 Quare dc verbera patrum aequioribus animis ferenda sunt filiis, quam seruis dominorum: multoque magis conuicium aut contumelia. Itaque veteres Patria ue- Romanorum leges, tum excellentia naturae coapud derata, tum laboribus quos filiorum causa parentes Romano. capiunt expensis, tum eo etiam consilio, ut liberos omnino patriae potestati subiicerent fretae scilicet naturali parentum erga liberos pietate,& vendendi illos, si vellent, potestatem dedere parentibus, Jc impune occidendi. His vero antiquiores ita Veneratae sunt parentes .ut Deos appellare eos non dubita- frint. Sed quamuis in hoc diuinam excellentiam reueriti, patres appellare deos sit desitum: fratres tamen patrum Graeci adhuc Θειους, luasi diuinos, nos ut Romani) patruos appellant, ut demonstrent, quam rationem parentum aduersus liberos esse ex Rualis tu in istiment Sunt autem o ilicia aduersus patentes, tum patrem fu quod aequa sunt, praestanda potissimum,Vt ea ratio' ris, talos isse ne voluntatem nostram naturae consentaneam liberos itius conseivemus: tum diuinae vindictae ratio est ba experieris: benda, quod consentaneum est sore ut tales libero-rii erga nos animos experiamur, quales nos aduersus paventes nostros praebuerimus. Quod si frater te ossicia semiae exit, tu aduersus fratrem naturalem affectionis terna. ordinem conserua dc pactionem uniuersitate rerum
teste dc arbitra ini tam,quae tibi hos,& non alios pa-
145쪽
rentes fratres atque cognatos destinauit. Illud etiam considera, ut ille te vel aeque vel inique tractet, non
esse penes te: tuum vero munus esse penes te. Quare non esse considerandum, quomodo is te tractet et sed quid tu facias,ut naturae congruciater vivas. Neque enim illius dominus es, sed illud vi tui ossicii
munus exsequare. In eo enim di detrimcntu tuum,
. ct cmolumentum situm est. Nam ille quidem utcunque sege si erit, te non laedet, si utilitatem & damnum in te ipso quaesieris. Sin ista in externis rebus collocaris, id damnum non frater, sed tu ipse tibi dederis. Atque etiam considerandum,si lenitate de caritate tua fratrem amicum tibi ieceris: binas affoctiones peino stas, mirabilem cilecturas esse coniun- inscia d, ctionem. Oilicia porro erga bonarum artium do scipulorum. ctores eadem sunt. quae erga parentes, & fortasse cum aliquo cumulo: quod hi altores & curatores no corporis nostri, sed nostri ipsorum sunt: idq; nec naturali necessitate, ut parendes tum apud brutas animantes, tum apud homines, sed bona volunta-
te,diuinam bonitatem imitante,quae animas in omium delapsas eo unde venerunt, reducere conatur.
Illud etiam praeterea habent ossicia aduersus magi-sbos,quod omnibus eorum praeceptis,tanquam di-
Aristoteles r uinis edictis, est obtemperandum. Earum enim re- ἴν, ἐων οἱ rum doctor, quae secundum naturam nobis conueniunt nihil praecipiet,nisi quod ad hunc finem refe-ῶ πμέτεροι ratur. Si Vero parentes nostri bonarum etiam artia. docto ies fuerint: tum binis affectionibus coniun- νμουρ - ctis, etiam ossicia utrisque debita praestanda erunt. νον. ipsique ut diuina quaedam imago adorandi,quod αοιή i ut essemus, & vi bene essemus, hi non secus ac Deus si υλλοί auctores fuerint. Iam amicitiae ossicia,quae & hono-- ρω . rabilia,& utilia sunt,quam breuissime percurramus. Amicorum In his primum est delectus : alterum, tractatio, deoscia. optima tractatione conseruatio amicorum, unde r. Detieius. Vniuersum amicitiae bonum exsistit. Ac delectus' quidem agendus est, morum similitudine considerata. Dissi initia enim non facile in amicitiam coa . Icscunia
146쪽
Iescunt quamuis utraq; bona esse videantur. Mores enim frigidiores&stabiliores, non coueniunt cum agiliori b. di seruidioribus. Deinde videndii. quem. η admodum veteres suos amicos tractari is,cuius amicitia expetimus. Tertiuest, ac potius & primum ci medium & vltimum,utrum brutis cupiditatibus pareat, an utcunq; in eo ratio dominetur. Huic consequens est, ut appetitiones spectentur,virum hae ad res honestas & probatas bonis serantur, an vero adi ucundas& scedas,& hominum vulgo placitas: prPterea q, num moderatae tractabiles ii sint appetitiones & declinationes. rectaeq; rationi facile pareant
an vehementes di effraencs,dc ad id quod ipsis placetorripiendum semper incitat Z Tales enim omniasmo arbitratu cogentes,no su ni idoneae ad amicitiae for τι, am coniunctionem. Atque ea etiam ingenia, que summu bi isty volubonum in rebus externis collocat, ut in opibus,aut voracorpori b. aut ciuili auctoritate& gloria, ne ipsa qui dem apta sunt ad amicitiam. Nam cum haec diuidi miciti m. Possint,qui ea vehemetius appetit, plus capit,dc minus relinquit utique,Vt amicus paria no obtineat. Acm pecunia & corporibus id quidem clarum ςst ed ii iiij ij
α gloriolae captator unus scilicet,vult florere gloria. in . . .
Animi vero bona quae in diuisa ii habet penes quo. st in si
sunt,Vt Virtutes, ut scientiae, si alter eorum sit parti- '' .ceps, in altero adeo non minuuntur, ut augeantur etiam. Simul enim excitantur dc inflammantur haec in animis eruditorum & bonorum virorum,& aliis communicata multiplicantur, & velut silicis & olybis attritu lux una veritatis & honestae vitae inde emicat. Praeterea amici in verum bonum intenti,Mad rectae rationis normam res suas dirigentes, Vn regula utuntur diiudicandae utilitatis. Nam utrinque cibonu commune est ,& una recta ratio. Cum autem in amicorum animis regula sit communis,
quae utilia dc noxia diiudicet, itemque iucunda&molesta: coniungi eos inter sese est necesse, omnem que dissensionem & tumultum tolli e medio. Sin Vna communi regula rectae rationis non usi ambu
147쪽
Tona fide redeundum ingratiam.
fuerint, diuesti eos est necesse. Ac delectus quidem
amicorum est talis. Tractatio autem Sconseruatio,vno verbo ut dicam, id quod rectum est, tenebit. Sic igitur utendum est amicis, ut eos uti nobis Volumus. Ac beneficia quae a nobis in illos proficiscuntur, extenuanda sunt cogitatione nostra: contraque amplificanda, quae in nos illi contulerint. In delictis autem contrarium faciendum est: illorumque extenuanda sunt, nostra exaggereanda dcimprobanda. Proprium vero nihil existimandum est, quin idem nostris etiam amicis magis conueniat:& principatu libenter illis est cedendum, quasi nobis ipsis cederemus. Siquidem amicus, veteri prouerbio, alter ipse est. Quia vero seri no potest quin homines at quando delinquamus, & alii alios onsendamus : amicitiae institutum totis viribus est tuendum, delictumque leniter castigandum,ut Vere aureo illi praecepto pareatur, Crimen ob exiguum tibi nefuat hostis amicus, Luod liceat'.& reditus in gratiam firmus & fidelis tam verbis quam re ipsa declarandus, ne peccati conscientia ei qui peccauit, de reliquo suspectam saciat amicitiam, non credenti eum qui offensus sit, eandem retinere voluntatem. Illud vero perspicuum est non amico tantum, sed&eius necessat iis beneuolentiam & ossicia praestanda esse, ut eorum coniunctio nobiscum non minor quam cum illis ducatur: nee absens minus, ac potius magis est curandus quam praesens quod mihi de meo quodam amico constat. Vt autem paucis complectar, si verus delectus agatur, & quasi standamenta amicitiae rite iaciantur, iam ipse ille cordatus amor eam ad conuenientem usum perducit, & amicitiae officia facile perdocet. Ultro enim amicus sic amicum tractans,ut seipsum, omni langetur officio. Quantum vero in amicitia
in sit boni, & quod ea bonorum sit causa: prolixam id quidem desiderat commemorationem, sed tamen pauca dicantur quae in mentem veniunt. Ac primum,
148쪽
primum, uterque amicus duos habebit animos, i iidemque corpora: nec dubium, quin externa etiam quae dicuntur bona communia. Quod si plures tales amici fuerint, unusquisq; multas augetur&animis&corporibus Jc fortunis. Igitur ct in rerum naturae inquisitione magna lux veritatis ita coniunctis animis illucescit: dc in virtutis usu, si ea quae in singulis excellunt, incommune conserantur&Vsurpentur, unaquaedam integra & persecta virtus cum publice omnibus, tum separarim singulis facile contingit, quae&a numine illustre duro b perse- ictionem. Accedunt tuta cosilia dubiis temporibus,
dc actiones constantes, prudentia simul Sc potentia. corroboratae. Iam peregre prosectus amicus suis seramicum adest, bonoque animo est: non tantum vivens, sed&moriens, quasi una cum iis aetatem
degeret. Quanta vero in hac re sua uita sanest Z Quid
enim iucundius amici conspectu,sermone, actionibus 8 Fides vero atque fiducia nec ob cognationem tanta esse potest. nec ob principatum, nec ob pec niae magnitudinem, quanta propter synceros amicos. Alexander certe interrogatus ubi thesauros su- micisos haberet,amicos suos demonstrauit. Est & paeda- si σε gogus optimus, amicus. Nam a nemine quisquam ob delictum minore cum offensa quam ab amicoarguitur: neque veremur quenquam sic, neglecto ossicio aliquo, ut amicum. Res laetas dc secundas auget amici praesentia, curas & solicitudines nomo aeque leuat & consolatur . tutaque est ad optimam hominum tractationem exercitatio. Nam dc princeps locus amico libenter conceditur, & eius
delictis facile ignoscitur, & quae sentias citra sucum& vere amico dixeris. Pro acceptis autem beneficiis& beneuolentia gratiam alacriter animo referre studeas: nec humanitas ct bonitas erga quenquam pari liberalitate & benignitate,atque aduersus amicum declaratur: nec periculi socius aeque promtus, vel cum periculo capitis. atque amicus reperietur.
Quod si exercitum ex amicis conscribere lineret;
149쪽
multo pauciores, facile plures hostes prosi garent
Si quis ergo se erga amicos hisce rebus soler ter exercuerit, & ob amicitiae caritatem citra molestiam consuefecerit . facilla cum tempus postularit, iisdem Isocrates: aduersus alios etiam homines utetur, eadem ossimos . rm cii ratione seruata. Est& illud animaduersi edi- euo ποῖ gnum , amicitiam naturalibus etiam affectionibus εἰίωνφυ- conferre desiderium, caritatem. & praestandi offi- σας cii alacritatem. Nam &fratres,dc liberi, & maritus γέ- &vxor, nisi amici inter sese suerint, quamuis Epi- προαί. eleto obtemperantes, naturali affectioni tribuerint ριπις αγ- quod decet, tamen id nec alacriter, nec hilariter, nec ultro denique, sed veluti coacti facient, tanquam necessarium aliquod & urgens munus obituri: nota autem singulari studio incitati, nec eas res ut praecipua bona amplexi: sed ideo aggressi, ne officio suo defuisse videantur. Cur autem amicitiae affectio tantam vim habeat, illud in causa est, quoae consilio&voluntate suscepta est. Nam quae a V luntate non pendent ea naturali sunt affectione d uincta. Voluntaria vero arctiore vinculo sunt astri . D. Iohanes: cta, quod rationis & voluntatis facultas, animae na-. μη αγα-ν tura su perior est: dcvni, omnia ad unum redigen- ἀν αδελφον ti, propinquior. Et si autem ea quoque magna dea αὐτοῦ. ον ἱώ admirabilia bona sunt amicitiae quae exposuimus et pleraque tamen humana sunt. Quod vero in ea ma-εν, ονουκιαν - ximum est, maximeque diuinum, ignoratur : quo Sωκε, τας sincera amicitia mentes amicorum in unum con-λακύατμα. trahens, meditatio pulcerrima est diuinae coniunctionis. Neque enim fieri potest, ut ad geniorum det
Dei coniunctionem perueniatur, nisi ea quae est inter cognatos animos antecesserit. Recte igitur Py- Amicitia thagorei prae aliis virtutibus amicitiam coluerunt, visculum. eamque vinculum omnium virtutum esse pronia ori tum tiarunt. Nam si una quaevis abfuerit virtus, adeΩ πιυμ . se recusat amicitia. Quis enim iniustus, aut intemperans, aut timidus, ac magis etiam yaecors,
boni quod est in amicitia cap esse queati Debeti igitur, qui amicus esse vult, semetipsum repurgare,
150쪽
M Mantum fieri potest, a brutis affectibus, ac tum sui' simile quaerere: idque inuentum amplecti quasi di - ' Tisidio animae suae at teraue corporis sui parte reper-x ta . secundum fabulam Aristophanis. Atque haec amicitiae desidet io tributa sint, quam vel in pauciscernere optabile est, nostra aetate propemodum peii nitus e vita mortalium profligatam. Sed eo rede-
laridum est, unde discessimus, &affectiones reliquae Persequendae, quarum meminit Epictetus. Cumi' enim ex assectionum discrimine ossiciorum diseri- : meri reperiendum esse dixit Iet: Sic, inquit, Sab:: affectione ciuis, ossicium erga illum est reperiens dum. Est autem quaedam ea quoque cognati O. Na;na si communis mater est ciuitas, cic patrem simul ac Ciuis o r' matrem repraesentat: ea ratione quasi fratres quos cia. id dam esse ciues, constat. Est & illud in promtu, inter ζ- omnes germanos ciues de inquilinis enim non
d loquor ) etsi longinquam cognationem, tamen
ν quandam intercedere, quanquam cognatio ei undi dem originis, necessitudo fatis ampla est. Magnast enim est ingeniorum similitudo, non in iisdem mo-F dociuitatibus, sed etiam nationibus iisdem. Cives, igitur sic tractandi sunt, ut cognati: dandaque ope- ra, ne qua re necessaria egeant: &disciplina eorums: pro virili curanda, ut is quoque fructus ἴx eis capia- γ tur, ut&apud bonos vitos habites, nec in victu de i cultu corporis tuendi causa quicquam desideres, dc in periculis auxilio non destituaris. Pupillis quidem . & viduis parentis loco esse debes. Potest enim alius Iri ouaetis. y pecunia, alius pro auctoritate magistratus, alius per que horὸ i, amicos, alius bono consilio, alius Opera corpo i , arte iuuare.' alius denique ut caetera desiciant omnia ) animi
saltein propensione,& aeque prope dolendo ciui suo subuenire. Ciuis autem, si etiam vicinus fuerit, aliquanto arctiore deuincitur necessitudinis vin- Vicinio
iti culo. Ut enim urbem eandem,& familiam eandem, cia. I non term re neque fortuito consequimur: sic etiam eundem urbis locum communi quada ratione sor-