장음표시 사용
161쪽
sed in semetipsis habeant. Itaque primae raucae, o tusq; expertes,aut per se subsistunt,aut his sunt prε- Amobilib. santiores: ut in piogesi uorationis ostendetur. De- mouent, inde etiam a motione ascendendo, primas mouen-hm ad im- res causas inueniemus aut per se mobiles esse, aut mobile ase, immobiles. Quod enim suo motu non cietur, abdendum. alio quopiam cietur, atque id ipsum rursus ab alio: fitque sic progressio infinita . quam rerum natura respuit. Nihil enim i sta ratione futurum est, quod vel moueat vel moueatur ni sit principium moues.
Idquo WA Aut necesse est, id quod primum alieno cietur momu mouet, tu, ab eo cieri quod vel per sese mouetur, vel quod per se mobis est immobile. At vero quod ab omni motu alienum Din. est, magis sistit& compingit, dc singulis rebus id
consert. ut in eodem statu permaneant, nec immutentur. Necesse igitur est, per se mobile id esse, quod primu mouet ea quae aliunde cientur. Ea vero sunt, quae oriuntur dc occidunt, quae augentur dc minuuntur,quae mutantur qualitatibus, quae ab aliis locis in alia loca transeunt. Neque enim id quod oritur, oriri a seipso potest sic enim esset, antequam esset neque id quod augescit,a se ipso augetur, sed accessione aliqua facta. neq; quod fit aliud a se ipso
sit aliud, neq; etiam locum sua sponte mutat. Cum enim ea quae his, quos exposui, modis mutantur. corpora sint: ea per se non posse moueti constabit. Oportet igitur proximas iis, quae oriuntur di aliunde mouentur caulas, per se esse mobiles. Nam si v-
niuersa stare Pagas, non aliunde orietur mobile . rusi a per sese mobili. Nam quod immobile est, eodem seni per modo se habet: dc quod aliunde mouetur. mouentis exspectat facultatem. Praeterea
priης'iμm principia sim plicia quoque esse oportet. Composita ηρne1 se pesse enim e simplicibus constant: itaque ab ipsa natura
τρυμm, comparatum est, ut simplicia compositis antecedant. Videamus igitur inferne ascendendo,dc a Vicinis auspicando, ut quaeratur,an corpora principia
esse, dc talia esse possint, qualia prima principia esse vortere statuimus: an vero rer sese neque subsisterea Motionu
162쪽
ctere, neque moueri possint, mobilia ista corpora. Quod enim est per se mobile, aut parte moves, par αδ-M: N. te mouendum, dicitur per se mobile, aut totum seipsum mouens & a seipsio mobile. Verum si parte mouet. parte mouetur: demouente parte rursus
idem est quaerendum, uti um per se mobilis ea sit: an cum aliunde moueatur, moueat Z Quod si hoc: aut in infinitum progrediemur, aut per se mobile statuemus primum illud, ut quod totum & moueat & moueatur. Eadem de de iis dicenda sunt, quae
per sese subsistunt. Necesse enim est primum illud ει proprie per sese subsistens eiusmodi esse, quod totum &subsistere faciat,& subsistat. Quod vero eiuς άαι,4
modi est, in id mox etiam necesse est neque partiti- 'onem neque disiunctionem cadere. Nam si diuidi ει coni ungi queat, no potest totum secum ipso conitingi, ut totum sit mouens, idem qi totum id quod mouetur, aut totum id quod costituat, & totum id . quod constituatur. Sed ne simplicia quide esse pos- v' sunt corpora,quae subiecto aliquo constat,& forma, dc multis quibus compleantur rebus, magnitudine. figura,coloie & similibus, quae no sunt primae & eLficientes species, sed participationes earum speciera. in subiecto aliquo insor mi. ii participat, exsistetes. Vbi enim primogeniae sormae sunt:vnumquodq; id bipsum est quod est, nec eget societate informis alic ius. Vbi vero participatio est a primogeniis,omnino. aliud esse oportet quod participat, cu per se informes t. Igitur si principia incorporea & in diuulsa sunt &
simplicia,& per se efficacia & p se mobilia & subsiste
tia, aut aliquid hisce praestantius corpora vero talia Animam .esse non possunt corpora principia non esse constat. 6se primum Quid ergo est per se mobile, quod esse corporu dici- mouens. mus, quae alieno cientur motu, atq; principii habere cum iis collata rationem 3 An hoc id est sintrinsecus mouet 3 At si & ipsum ab alio moue tur,no id
per se moueri diccremus,sed extrinsecus, veluti co rora. Nam proprie mouens est primu moves: veluti
si manu & baculo inoueam lapide, ego sum p oprie
163쪽
us is principium quide, sed non pri
is qui mouet. Quid ergo est quod corpora intrinsecus moueat 3 Quid aliud ,nisi id quod animam dicimus Z Nam quod est animatum, intrinsecus moue tur: &quod intrinsecus mouetur, animatum dicimus. Quod si anima est quae intrinsecus moueat corpora, quod vero corpora intrinsecus mouet per se mobile est: anima per se mobilis, erit principium&causa eorum quae oriuntur & mouentur, horumque rationes in sese continens secundum quas ea sunt quae fiunt,&mouentur quae mouentur. Nisi enim primariae sunt in corporibus formae, sed ex eo quod per se mobile est, proxime constituuntur: nimirum cuiusque speciei corporum, atque adco eorum quae orta sunt, primarium principium anima est, atque illa sunt sinceriora&puriora. Vt enim Vno rem exemplo declaremus, pulcritudo corporuin carnibus sita est, ct iis quibus expletur corpus atque absoluitur,si ita cadat, animalium: quae di illa quantum fieri potest ornet, di ipsam deformitatis eorum partem capiat,& in eam demergatur. Animi vero pulcritudo his soluta omnibus, neq; iam imago pulcritudinis, sed ipsa pulcritudo, ratio pura est, non alibi quidem pulcra, alibi vero non pulcra, sed tota re penitus pulcra. Quare etiam cum anima vel suam,vel alterius animae pulcritudinem perspe-Xerit,pulcritudinem corporis aspernatur & despicit. ad illam alteram inclinata. Sic etiam aliarum sormarum quaelibet primaria & sincera est in anima.
Constat autem, ut corpora, sic etiam animas diuidi, quae sua corpora mouent: aliaeque sunt coelestium,aliae sublunarium. Absurdum enim est, cum deteriora corpora sint animata ei vivant: praestantiora carere a 'ima atque vita. Est etiam animarum ratio quaedam inter sese, quemadmodum dc corporum. Coelcstes enim animae earum cause sunt quae infra lunam sunt: ac reuera magnificum quiddam&pretiosum est anima, praesertim coelestis, ct ad principii rationem accommodata, neq; tamen primi. Quod . n. per se dc mouetur & subsistit,quam uis iis quac
164쪽
ais quae alieno motu cientur, & aliunde exsistunt priora, duplicem tamen rationem habent, mouen- tis & mobilis efficientis & effecti. Oportet autem simplex antecedere composito, & unum pilus esse
duobus. Praeterea quod per se mobile est . a se ipsocietur, sed mouetur tamen & mutatur, licet non eo sentiae ratione, sed secundum actiones: ac non 'corporeis mouetur motionibus nam quod ad illas attinet. immobile est sed animalibus: quarum nomina sunt,considerare, deliberare cogitare, opinari e quibus ipsa cum moueatur, cor ptita mouet col-POreis motionibus. Omnino autem ante id quod Constantia Vtcunque mutatur, esse oportet id quod nullo motionum modo mutetur, ut &id quod in utatur, mutabi- o mutatio-le maneat. Motio enim atque mutatio & coelesti- num ab imbus&sublunaribus in animatis praesto est, mouente mobili esse anima prima. Quod vero semper eadem ratione, causa, bco. eodemq; modo,& circa eadem,& una ratione unoq; ordine sunt,coelestibus unde contigit8 Vnde autem sublunaribus etiam contingit,ab itidem perpetuus ad eadem veluti in orbem reditus 3 Elementorum vero & animantium & stirpium, etiamsi numero
non permanent, eadem in orbem redeuntia tanquam coelestia: specie tamen in eadem restituuntur. Nam ex igne aer,& ex aere aqua,&rursus ignis: post ver, aestas,dc autumnus,& hyems, rursusq; Ver:
ac e frumento culmus ,& herba, &spica, &rursus frumentum: & ab homine semen & menstruum,&xursus homo. Vnde igitur ista ad idem reuersio: Naipse motus discrimen diuersitatemque essicit. Non dubium quin ab immobili aliqua de prorsus immutabili causa,cuius una eademque ratio perpetuo est. Nam ei quod alias celeriter cogitat aut facit, alias diuturnas habet actiones, id antecedere necesse est, quod uno eodemque modo perpetuo se habeat, &aeuo diuisionis & motionis experte agat omnia. Quanto enim eo quod per sese mouetur sit praestantius illud ,cuius non essentia modo est immutabilis,
sed & potentia dc actio, clarum est. Quod vero prae-
165쪽
stantius, idem etiam essentiae ratione prius essene Nihil Dei cesse est deterioribus : estque ad principia ascenden maiestate do quaerendum, possit ne aliquid eo esse principio uri dici vel piaristantius quod statuimus 3 Quod si repertum su-
cogitaridi, erit: rursus in illo quaerendum, donec ad supregnum po- mas cogitationes peruenerimus, quibus nihil re-rea. stet excellentius, nee prius ab ascensu desistendum. Neque enim verendum, ne inanis sit nostra progressio, maiora quaedam, quaeque prima principiaeAcedant,de iis cogitando. Neque enim fieri potest. ut tantum saltum faciamus cogitatione nostia, ut aequemus primorum principiorum dignitatem, ne dicam sit peremus. Vna enim haec quae ad Deum fit contentio, est optima: & omnis, quantum fieri potest, erroris expers. Cui cum eorum bonorum quae cogitatione persequimur, honestissima & sanctis lima, & primaria tam nomina quam res tribuimus:
iliud persuasissimum habendum, nihil nos illi dignum ipso tribuisse. Sed adveniam impctrandam illud nobis fatis est: quod nihil superius illis habea-
mus oratione igitur a per se mobili ad immobilem progi essit, & omnibus modis immutabilem causam, quae uno eodem que modo semper se habet, tam ει uno Deo essentia quam viribus & actionibus, dc in aeternita- principia te collocatam, quae tempus cum iis quae mouentur omni g produxit: multorum quoque principiorum, qu*HU . sunt in per se mobili magis principales causas in immobili spectemus immobiles,aeternas, persectas& inter se copulatas, v t unaquaeque conti neat uniuersas ob coniunctione na , ea discretione, quae animo dc mente fit, impermista manente. Vnde enim
est sormarum, quae in mundo sunt diiudicatio, si mundi opifex Deus pro causis in ipso distinctis eas non produxit Z Neque tamen illic talis est pi incipa .liuni sormarum fingenda diiudicatio, qualis est hic imaginum: neque animalium rationum distretio talis est, qualis corporum. Sed eiusmodi qualis est octo coelorum, quorum quodlibet, & quae in eis infixa haerent siderum, totius coeli pars est, di quidem, pars
166쪽
'pars absoluta & integra, atque essentia integra prae dita, suisque peculiaribus praedita facultatibus &actionibus Neque vero coelcites tantum, scd sublu' Forma seu nares etiam formae quaelibet perpetuae sunt; Vt ho 1peries ea aminis, &equi, ut ficus 6c vitis. lntegra sunt enim carum horum singula, etsi non in indiuiduis, Ut corpo a Virum sunt coelestia: at ratione formarum,quae suis differentiis ai/rna. complent mundum. Eodemque modo simpliciorum etiam generum quodlibet formas constituentium: veluti essentia, motio, statio, & ea quam Graecos imitatis identitatem dicere liceat, quae illis
το ς est, diuersitas, pulcritudo, velitas, concinniatas,caeteraque omnia quq sunt in mundo corporeo,
in suo quodque genere totum dc perfectum est. multasque habet differentias in seipso. Multo vero magis in anima uniuersi integrum unumquodque in primis est, principium ciccausa corporearum rerum, quae hic sunt per se mobilis earum disserentias copulate in se complectens, de ad illam ut persectiorem dc sinceriorem & euidentiorem res terrenae stant effictae, multoque magis horum pii mogeniae formae intelligentes de diuinae. Ob unionem enimque in illis,ut dixi, est,no contactu aut continuitate aut temperamento corporeo, sed inseparabilium 5e indivisibilium formarum copulatione & unione,
ita suam quodque persectionem habet, ut impermista maneat discretio: dc unum quodque principium est, de primaria effectio suae sormae usq; ad e
tremas. Multa vero illa principia rerum omnium
ab uno principio sortita sunt principii dignitatem.
Nam ante multa illa, causam, ob quam de multorum quodlibet unum est, non tamen tale quale id est,quod multis antecedit, esse necesse est. Nam unude multis pars est multorum, vicissimque simplicitatem unius suscipit. Id vero unum, quod multis
antecedit, multorumque causa est, multa in seipso iam continet, cu una communione sit omnia ante omnia, causa causarum,&principi u principiorum,
R Deus deorum, sicut ab omnibus naturae issi l
167쪽
instinctu celebratur.Est Jc bonitas bonitatum . nam primam in singulis proprietatibus causam , appetunt omnia quae post eam iunt. Quod vero appetunt omnia, bonum est. Principium autem principiorum, bonitas est bonitatum, itemque iacultatum. Quodlibet enim principium summam habet in suo genere facultatem: principium vero principiorum, summam super omnes facultates habere facultatem, quin dc cogitatione praeditam esse sumnia necesse est, neque enim quicquam a se creatum ignorauerit. Omnia porro ab ipso facile producta sunt. Quare necesse est, quemadmodum oratio demonstrandi ratione a partibus ad totum ascendit nec enim cognouissemus quantum esset totum,&quale esset, nisi partes fuissemus ante contemplati. Saepe enim fit, ut partem aliquam ipsum totum esse iudicemus) sic etiam honos Sc cultus per palles ad totum est referendus,sicut dc quodlibet principium est principium, eaque ratione agnatum toti, Ut Scnominis eiusdem particeps. Neque enim nomen tantum est commune : sed Jcipi a principalis dignitas dc excellentia principiorum, qua a se orta id superat, ab uno dc toto multis illis de singia laribus est concessa. Si quis vero non committendum putat,Vt eodem appellentur nomine singularia principia. quo totum: is primum recte omnino putat, cum
principalis illa dignitas communis esse videatur. Deinde caetera quidem principia vocet, illud autem principium principioi qm. Etsi enim dc singularium quodlibes, principium principiorum, cum alia an - ut pulcritudinis principium tamen id quod est pro- prie principium principioru . illud est, quo nullum
est superius principium, itemque causa causarum, MNullum Dei Deus deorum dc bonitas bonitatum. Praeterea con- nomen pro- siderandum accuratius est, causae omnium , quae su- priam. perca omnia est qua sunt nullum esse pςcultate no
gnitiora principia complectatur aliud est enim naturalis pulcritudinis principium, dc aliud corporeae, dc commune quodammodo utrisque pulcritudinis
168쪽
men. Omne enim nomen distinctam aliquam motionem complectitur: sed ex iis nominibus, quae rebus ipso posterioribus indita sunt, honorat: sit in aquaeque nos illi tribuere. Atque adeo ipsum Dei nomen ut dictum est, a coelestibus corporibus est
translatum . quae celeriter moueantur& currant. pilam etiam cum vocamus, &humanum& bonum,
α dominum & sortem, nec eorum nos pudet quae multis hominibus tribuere solemus. Sed haec hacteolas de prima trium quaestionum, qua propositum sciit demonstrare esse prima rerum principia, dcauctorem omnium rerum esse Deum, etsi gradus quidam ad summum fastigium ascendendi, di absoluti s simam persectionem, desunt. Scio enim & horum nonnulla visum iri superflua quibusdam quod quidem ad principalem scripti seopum pertineat, quiis est,ut Epicteti enchiridion declaretur. Altera erat, Deum curare & administrare uniuersa: quod etsici ipsum, nisi fallor, copiose in superioribus est demonstratum, tamen ex prosci etiam tractari pio fuerit. Sunt enim qui exsistiment esse numina, dc quidem talia, qualia sunt exposita, bona, dc siminia potentia praedita, persectissimaque cognitione: sed
ea res humanas contemnere tanquam viles. &sua curatione indignas. in hanc vero tententiam deuenerunt ex humanarum rerum perturbatione, cum
homines improbos vident imperiis,opibus, valetudine florere, & usque ad obitum secundis rebus uti, easque interdum liberis suis quasi per manus tradere: bonos autem viros ab eis immaniter excarnificari, nulla sequente ut putant) ultione. His enim de causis,alii ut prius dictum est esse Deum negare non dubitant: alii, quamuis&esse Deum,&talem
esse propter communes notionis sateantur: tamen res humanas ab eo curari non credunt, praesertim priuatis calamitatibus condictati. Neque enim tantam fore perturbationem , neque tam improbos impunitos, quam bonos viros in altos permansu roti diuina orouidentia mundum procurante. Est
169쪽
Argumenta igitur de his etiam in uniuersum dicendum, &4uam mori ἐ- uisione explicanda haec quaestio. Na si dii cum sint, ς. non consulunt rebus humanis: aut quod ignorantiis esse consulendum, non consulunt. Quod si est. aut quia non possunt, non prouident: aut quia n lunt. Iam si quia non ponunt, id fit, aut propter magnitudinem rerum humanarum, ei potentiam excedentium : aut ob parilitatem & vilitatem, pro uidentiam effugientium. Sin cum possit, non vult raut ob delicias & ignauiam eas negligit: aut rursus
quod ob paruitatem & utilitatem, quamuis pollit, eas aspernatur. Cum autem generalis diuiso sit huiusmodi: interim ad omnes eius sectiones sic dicendum: Cum tale sit numen,quale descriptum est, cognitione praeditum exquisitissima, & potentia firmissima,& voluntate optima & omnes res a se- ipse producat: nec ignorat res a se conditas esse curandas qui stupor ne in stupidiis mas quidem pecudes cadit: nam illae quoque suos curant foetus λnec ob magnitudinem relinquit qui enim maior erit res condita suo conditorei neque ut viliores.
quam quae curentur,aspernatur. nam si tales erant, cur omnino condebantur 3 At nec voluntas eius est
accusanda, quasi ob delicias&socordiam eas negligat. hominum enim isti affectus sunt, nec omnisum, sed non proborum: cum ne pecudes quidem ita vel delicatae vel ignavae sint, ut foetus suos negligant. Neque vero tanquam viles eas contemnit,
quas condere non est dedignatus. Sic nullo modo, fieri potest, quin Deus consulat rebus a se conditis. sequitur, ut scol si in iis respondeamus qui quod dia, uinam magnitudinem intelligunt, ac potius intel- - βυρ- ligere sibi videntur, res humanas extenuant, &di no ρ. uina prouidentia indignas ducunt. Esse hominem μιη Γέρ & res liti manas non ex vilissimis uniuersi rebus. μή nuo' & animans est homo, & anima praeditus ma- ν' ximi pretii,& rationis capaci: nec est ullum animalium genus, quae quidem nasci soleant, magis pium, di religiosius, Quare homo nec inhonorata , neque
170쪽
vilis est Dei possessio: neq; etiam res humanae, quas animus rationis particeps administrat. Quod si qui es Deu vel exiguam rem statuat esse hominem, eo faci: io' , forfaιλ rem eius cilia curatione fateatur. Sicut enim sensus his, maiora facilius apprehendunt, minoraque dissicilius nam quo quaeque minora sunt, eo dissiciliusci videntur & audiuntur ita vires & facultates minora cum facilius scrunt, tum magis retinent illa quam maiora. Facilius enim gestatur mina quam talentum, medium iugcrum facilius aratur & foditur quam integrum. Quo quis igitur minorem hominem statuerit, eo faciliorem eius esse curationem assentietur. Iam si totu mundum curat Deus,mun- Deu tot radi etiam partes eum curare est necesse, vidc artifices mundum cufaciunt Nam medicus,cura totius corporis susce- rui. O
Pta, ne partes quidem negliget: neque imperator, homines , neque paterfamilias, neque reipublicae gubernator. mundi pia Partibus enim neglectis, totum ipsum peius assici est necesse. Absit igitur ut Deus in sua curatione hominum diligentia vincatur, qui una eademque arte M partes & totum curant, cum ipsarum parti ucau sa, tum vero propter totum. Nos vero euent' quosdam ut dictum est aegre ferimus, ignorantes qua 'tenus ista quoque conducant uniuerso Si quis Vero Dem a existimat Dei rerum humanarum curam , quae negotio con multum habeant confusionis, multum perturbati- Aut rEbmonum atque tumultuum, negotium facessere Deo, humanis. eumq; a sua beatitate abstrahere: eum apparet humanis curatoribus similes putare Deos,& rationem curationis ignorare qui necesse esse existimet, sicutinos,ita Deum etiam, si quid curet, seois ni illi adcsse,dc persequi singulas suas actiones, nec ulli rei alteri vacare interim posse. Neque cogitat is qui ita sentit, vel legislatorem, constitutis in republica L Uis 'legibus, definisse, quae cuique facto poena, quae pro μ' iniuria satisfactio debeatur: easque cura trices ad minutissima quaeque statuisse, cum ipse interim amore dc consuetudine sua non recedat, &quan d; leges durarint,tandiu per eas urbi consulat. Ncque